Stenen eten door Koen Caris

Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 251 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

De hitte begint op de eerste dag van de examens.

Samenvatting

Proloog
Ergens in een Nederlands dorp beginnen vwo-leerlingen aan hun eindexamen. Het is in die periode  erg heet. Na de examens beginnen de feestjes. Na zo'n feest gaat de achttienjarige Kim naar de spoorbaan en gooit zich voor de trein.

Drie jaar later.
1.
Kims broer Ben (17) zit nu in de eindexamenklas. Hij woont nu alleen met zijn moeder: zijn vader heeft na de zelfmoord zijn koffers gepakt. Ben heeft twee vrienden: Tom en Hettie. Die weten veel over hem en helpen hem in het leven na de zelfmoord van Kim.
Ben gaat naar een feestje van een klasgenoot. Hij praat daar met de mooie Emma die hem iets privé vraagt over Kim. Hij vertelt dat later aan zijn moeder.
2.
Twee weken later (de examens zijn begonnen)  pleegt ook Emma zelfmoord, ook door voor de trein te springen. Ben hoort het bericht op school. Hij bezoekt met zijn moeder de afscheidsdienst van Emma die dramatisch verloopt. Emma's moeder kijkt voortdurend naar hen. Na afloop van de begrafenis ziet hij de zonderlinge jongen Jack. Die was de vriend van Kim, maar ze hadden hem na de zelfmoord nooit meer in hun huis toegelaten. Als Ben een feestje bezoekt, ziet hij Parkmeisjes bezig met een gele panty over hun hoofd te trekken. Parkmeisjes zijn blonde schoolmeisjes die er soms rare gewoontes op nahouden. Ze zijn ook allemaal erg mager.
3.
De examens gaan verder. Daarna wordt er weer een feestje georganiseerd. De pubers verzamelen zich in het Hoenderhok, een ingestorte fabriek, die geclaimd is door de jeugd.  Het gaat mis bij het in brand steken van een vuurkorf. Tom loopt daardoor een snee in zijn hand op, als glas in het rond vliegt. Tijdens het feestje ziet Ben dat zijn klasgenoot Milan een duur horloge weggeeft aan een meisje. Daarna gaat het vervolgens mis, de volgende dag is Milan namelijk  verdwenen en ook hij is door een trein gegrepen.
4.
Tom organiseert nu een feestje. Hij biedt Ben en Hettie kristalletjes aan (XTC of MDMA?). Ben weigert. Van een andere klasgenoot hoort Ben dat Emma's moeder bij de supermarkt staat met foto's van Emma en Kim. Die heeft ze van internet gehaald. De Parkmeisjes zijn daarin erg geïnteresseerd.
Ben vlucht weg van het feestje en Tom komt hem achterna. Ben heeft gezien dat twee Achterblijvers (de naam voor jongens die het dorp nooit hebben verlaten) met elkaar zoenen). Hij vindt dat opwindend. Ook Ben en Tom zoenen elkaar die avond heel verrassend. Ben ervaart "zijn anders-zijn."
5.
Tom blijft feestjes bezoeken, Ben doet dat niet. Emma's vader komt bij Ben en zijn moeder thuis. Hij vertelt  dat de pijn nu pas echt tot hem doorgedrongen is. Ze hebben medelijden met hem. Ben gaat daarna naar Tom toe en weer zoenen ze.
Na het bezoek aan Tom rijdt hij langs Dina's Bar. Dina is een transgender. In de bar komt ook Jack binnen. Jack snuift coke en ze drinken samen bier. Hij leidt na de zelfmoord van Kim een vreemd nachtleven. Komt nooit meer op school. Ze hadden hem in het gezin geweigerd langs te komen. Jack had met Kim bij het schooltoneel een verliefd stel gespeeld met een schitterende slotscène waarover heel de school sprak.
Op de terugweg naar huis ziet hij Kelly, het jongere zusje van Hettie. Ben denkt eerst dat het Kim is. Kelly heeft haar zwarte haar blond gebleekt.
Hij praat er later met Hettie over. Zit Kelly nu ook bij de Parkmeisjes? Als hij naar huis loopt, ziet hij  in de winkelstraat stapeltje stenen. Hij herkent ze als stenen van tussen de spoorrails.
6.
Ben en Tom krijgen een seksuele relatie. ( "Dag kleine commandant") Ben gaat meestal naar Tom toe 's nachts als die terugkomt van een schoolfeestje. Hettie bevraagt Ben hierover. 
Ben en Hettie krijgen bericht dat ze geslaagd zijn.
De ellende in het dorp wordt nog erger als een tweeling uit de Parkmeisjes (Lindsay en Marieke) hand in hand samen op het spoor zelfmoord plegen.  Eén van de meisjes had een paar weken ervoor het dure horloge van Milan gekregen. Het ligt nu naast de rails.  Op het herdenkingsfeestje geeft Alwin aan dat er een lijst met rare opdrachten onder de Parkmeisjes circuleert. (de gele panty's staan er op, iemand van hetzelfde geslacht zoenen, stenen tussen het spoor uit scheppen, je keel laten dichtknijpen en het laatste punt is wel duidelijk )
Later praat Ben erover met Jack. Ben snuift nu zelf toch ook even wat "spul."
7.
Ben vraagt aan Tom of ze ook een relatie zouden hebben gehad, als al die rare dingen in het dorp niet hadden plaats gevonden. Tom denkt van wel. Ze hebben geen condooms meer en Ben gaat ze halen. Op straat hoort hij dat  een ander meisje over twee weken van plan is naar het spoor te gaan. Hij denkt dat het Kelly is. 
Na de afscheidsdienst voor Lindsay en Marieke ontmoet Ben Jack weer. Hij gaat samen met hem een eindje rijden. Jack rijdt roekeloos en Ben is erg bang.
8.
Ben houdt contact met Jack, ze rijden nog een paar keer. Jack vraagt zich af hoe de adrenaline in je lichaam zal zijn, als je op het spoor gaat liggen als er een trein aankomt. Je krijgt het sensatiegevoel van tienduizend achtbanen, denkt Jack. 
Na de diploma-uitreiking gaat Ben met zijn moeder in een restaurant pasta met saus eten. Maar hij moet snel weg, omdat hij met Jack de afspraak heeft gemaakt om naar de spoorbaan te gaan. Ze graven stenen uit tussen de rails en gaan ertussen liggen. De trein rijdt over hen heen en remt daarna heel hard. Ben spuwt zijn pasta uit die hij net met zijn moeder heeft gegeten. Ze maken dat ze wegkomen.
Als Ben naar  huis gaat, vertelt hij zijn moeder dat hij Kim in die nacht van haar zelfmoord heeft zien weggaan, maar dat hij niets gedaan heeft om haar tegen te houden. Zijn moeder probeert een schuldgevoel bij hem weg te praten.
9.
Het zou inderdaad Kelly zijn geweest die van plan was zelfmoord op het spoor te plegen. Emma's vader had haar gezien en weggesleurd. Hettie en Ben brengen nu aan alle ouders van schoolkinderen  in het dorp een brief met de lijst met rare opdrachten erin. Die ouders zullen hun kinderen erop moeten aanspreken.
Tom ontmoet Ben weer. De relatie is er nog steeds. Ben heeft zijn anders-zijn aanvaard.

Personages

Ben

Ben is zeventien en zit in een eindexamenjaar. Drie jaar ervoor is zijn zusje Kim uit het leven gestapt door voor de trein te springen. Ben kampt met een schuldgevoel, omdat hij de nacht dat ze verdween niets heeft gedaan om haar tegen te houden. In het gezin (pa is trouwens verdwenen) is haar zelfmoord een taboe. maar drie jaar erna begint het in het dorp waar ze wonen opnieuw. Er is een zelfmoordrage, vooral onder de meisjes. De scholieren praten erover. Ben heeft twee vrienden : Tom en Hettie. Tijdens het verhaal merkt hij dat hij ook lichamelijk geïnteresseerd is in Tom. Hij twijfelt aan zijn seksuele geaardheid. Ben ontmoet ook Jack, de vroegere vriend van Kim. Ook die tobt met de rouwverwerking rondom haar dood en ook hij heeft nooit de kans gekregen om erover te praten. Ben zoekt contact met Jack en ze halen stoere dingen uit. Zo gaan ze tussen de treinrails liggen als er een intercity aankomt. Ze overleven de test en het lijkt erop alsof Ben daarna van enkele trauma's genezen is. Als hij thuiskomt, praat hij met zijn moeder over zijn schuldgevoelens. Dat gesprek lucht op. Ook kan Ben zijn liefde voor Tom een plaats geven..

Tom

Tom is klasgenoot van Ben. Hij is even oud en na de zelfmoord van Kim heeft hij Ben gesteund. Tijdens het verhaal ontdekt hij zijn lichamelijke gevoelens voor Ben. Hij is wel wat stoerder dan Ben en hij bezoekt de examenfeesten van zijn klasgenoten wel. Hij experimenteert met drugs (kristalletjes). Na één van de feesten zoenen ze elkaar en dat begin mondt later uit in seks.

Hettie

Hettie is ook een vriendin van Ben, maar ze blijft in het verhaal op de achtergrond. Ze was vroeger een Parkmeisje, maar voelde zich daar niet goed bij. Ze geeft raad aan haar jongere zusje Kelly die wel open staat voor de ideeën van de Parkmeisjes. Ze is een goede steun voor Ben en eigenlijk een klankbord. Samen met hem gaat ze de ouders van de kinderen in het dorp waarschuwen voor de gevaarlijke lijst met opdrachten die onder hun kinderen circuleert.

Quotes

"De Parkmeisjes zijn een roedel dunne meiden uit allerlei verschillende jaren die naast de vijver in het park rondhangen en daar madeliefkransen vlechten voor elkaar. 's Zomers liggen ze hele dagen in het oevergras en trekken met hun armen lome achtjes door het water, op een manier die ons volgens mij het gevoel moet geven dat het een heleboel betekent." Bladzijde 27

"Hij (= vader) vroeg of ik genoeg vriendjes had. Ik wist niet hoeveel ik er hoorde te hebben, ik had Tom en Hettie, dat leek me voldoende. Nu we zaten, sneed zijn nieuwe overall in zijn buik. Hij vroeg of ik wel eens ergens anders zou willen wonen. "Een nieuwe start", zei hij een aantal keer. Ik haalde mijn schouders op, dingen willen leek me er op dat moment niet zo toe doen." Bladzijde 136

"Hij (Emma's vader) is gaan begrijpen dat de dienst die hij zich had voorgesteld als het absolute dieptepunt, pas het begin was. Dat wat de bodem van zijn pijn leek weer het plafond blijkt te zijn van een heel gangenstelsel van verdriet." Bladzijde 142

"Hij (Tom) ruikt naar zweet. Ik wil zijn oksel likken. HIj leunt voorover, zijn gezicht may be two inches from het mijne. "Dag kleine commandant:. Can't nobody hurt me. Ik laat mijn aandacht verslappen." Bladzijde 151

"De trein rijdt met piepende remmen verder, warme lucht spoelt achter de wagons aan over ons heen. De hemel is heel hoog. Jack rolt op zijn zij en legt een hand op het spoor, maar trekt hem meteen terug. "Heet." Houterig komt hij overeind. "Tijd om te gaan."" Bladzijde 238

Thematiek

Rouwverwerking en verdriet

Drie jaar geleden heeft Kim op het spoor zelfmoord gepleegd. Haar broertje Ben heeft haar zien weggaan en hij heeft nagelaten er iets aan te doen. Dat heeft hem een schuldgevoel bezorgd, wat zijn rouwverwerking in de weg heeft gestaan. Thuis werd er nauwelijks over de zelfmoord gesproken en zijn vader heeft zelfs het huis verlaten. Zo'n vertrek van een van de ouders bij de dood van een kind zie je overigens veel vaker. Maar Ben en zijn ouders hadden drie jaar geleden ook geen oog en gevoel voor de vriend van Kim, Jack. Die was niet schuldig aan haar zelfmoord, zoals ze wel dachten. Ze hadden geweigerd om hem binnen te laten. Jack heeft de rouw ook niet kunnen verwerken: hij kwam niet meer naar school, had een moeder die aan medicijnen verslaafd was en niet voor hem bereikbaar was, waarna hij er een ruig nachtleven op na hield. Hij maakt o.a. in zijn auto een angstaanjagende autorit met Ben. Hij stelt ook voor de ultieme sensatie te beleven door tussen de rails voor een aanstormende trein te gaan liggen. Wanneer ook Ben dat heeft doorstaan, lijkt er een barrière overwonnen te zijn: hij spreekt met zijn moeder voor het eerst over de nacht waarin zijn zusje van huis wegliep en zelfmoord pleegde. Bovendien lijkt hij zijn seksuele identiteit gevonden te hebben.

Motieven

Zelfmoord

In het dorp plegen diverse meisjes en een jongen zelfmoord. Ze doen het allen op dezelfde manier nl. door voor de trein te springen. Dat lijkt een soort code onder de dorpsjeugd te zijn.

Inwijding

Ben heeft voor de eerste keer seks met een jongen.

Homoseksualiteit

Ben heeft moeite met zijn anders-zijn in het dorp. Hij komt er langzamerhand achter dat hij gevoelens voor jongens heeft en niet voor meisjes. Als hij verliefd wordt op zijn vriend Tom, geeft hij toe aan zijn gevoelens.

Schuldgevoel

Ben heeft zijn schuldgevoel verdrongen. Hij had kunnen in grijpen in de nacht waarin zijn zusje Kim het huis had verlaten. Hij had als veertienjarige toch moeten aanvoelen dat ze iets ergs van plan was en hij had zijn vader en moeder moeten waarschuwen. Hij deed dat niet. Hij loopt er drie jaar mee rond voordat hij het aan zijn moeder durft te vertellen. Ook Jack kampte met een schuldgevoel bij de dood van Kim. Hij had er graag met de familie over willen praten, maar hij werd niet in het huis toegelaten.

Geheim verbond

De Parkmeisjes hebben een raar geheim verbond: onder hen circuleert een opdrachtenlijstje waarop rare opdrachten staan, die je kunt aanvinken. ( het op je kop trekken van een gele panty, iemand zijn keel dichtknijpen, zoenen met iemand van het zelfde geslacht, stenen rapen van tussen de spoorrails en waarschijnlijk - het wachten op een trein die je zal doden) Na een aantal zelfmoorden wordt de lijst openbaar door Alwin: Ben en Hettie ondernemen in het slothoofdstuk actie.

Schoolleven

Het verhaal speelt voornamelijk op school en gaat pover eindexamenleerlingen. Het gaat in de proloog over de zelfmoord van een net geslaagde eindexamenleerling. Drie jaar later gaat het over Ben en zijn klasgenoten die in dat jaar ook eindexamen moeten doen. Emma en Milan zijn ook eindexamenkandidaten. Kim en Jack maakten op school furore toen ze een verliefd stel speelden in de het toneelstuk van de leerlingen. Ze hadden op het oog echt gezoend op het toneel en waren "the talk of the school.". Kim was daardoor een rolmodel geworden en veel Parkmeisjes wilden haar imiteren.

Drugsgebruik

Tom heeft eerst op een feestje een zakje met kristalletjes dat hij wil delen. Wanneer Ben Jack in Dina's bar ontmoet, stelt deze hem voor het witte poeder te snuiven. De eerste keer weigert Ben, maar later doet hij het toch wanneer jack het hem een tweede keer voorstelt.

Titelverklaring

De titel komt letterlijk in de roman voor. Op blz. 221 zegt Ben tegen Kim dat krokodillen "stenen eten". Dat doen krokodillen, omdat ze met die stenen hun eten kunnen vermalen. Maar hij vertelt haar ook dat die stenen krokodillen ook zwaarder maken. Ze worden daardoor eigenlijk kopje-onder getrokken. 
Op blz. 223 staat: "Ik weet waartoe een veertienjarige wel en niet in staat is, en ik had moeten zien dat Kim een maag vol stenen had die haar kopje -onder trokken." 
Maar ook op blz. 178 staat al:: "Die avond lig ik met een mag vol stenen te wachten op Toms bericht."" 
Daardoor komt de titel in het licht te staan van het schuldgevoel dat Ben heeft over de zelfmoord van Kim. Maar eigenlijk heeft Stenen Eten te maken met "alles wat moeilijk te verteren is en wat je leven in verdrietige sfeer kan bepalen."

Structuur & perspectief

Na de proloog komen er 9 hoofdstukken zonder titel. De 9 hoofdstukken spelen drie jaar na de proloog en worden chronologisch verteld.
Op een kleine uitzondering (hoofdstuk 3: de zelfmoord van Milan) na worden die hoofdstukken verteld door de ik-verteller Ben (17). In de proloog wordt het verhaal verteld door een alleswetende verteller. De zus van Ben, Kim, gooit zich na de examens voor de trein. 

Decor

Er is sprake van een dorp met een school voor voortgezet onderwijs. Er worden geen mededelingen over het dorp zelf gedaan. Als lezer weet je dan ook niet in welke provincie van ons land het dorp ligt.
Ook wat de tijd betreft word je niet veel wijzer van de verteller. Er is sprake van een examenperiode en een korte periode daarna, waarin opnieuw zelfmoorden (alle kinderen springen voor de trein) worden verhaald. De uitslag van de examens is normaal gesproken in juni. Maar de verteller laat zich niet uit over welk jaar dat is. Wel is er sprake van een actueel verhaal (internet, mobieltjes etc)

Stijl

Kraakheldere stijl. Weinig moeilijke woorden, geen complexe zinstructuur en prima dialogen. Over de ernst van de vertelde feiten wordt door de verteller toch een relativerende huimorsaus gegoten, waardoor zelfs het lezen over de zelfmoorden niet echt dramatisch wordt beschreven.

Koen Caris schrijft ook beeldrijk:
- (blz. 70:"En al die tijd blijft ze ons aanstaren, strak en onbeweeglijk als een krokodil.")
-(blz. 110: Toms blik blijft hangen achter haar schouderbladen, die boven haar topje uitsteken als vleugelstompjes.")
-(blz. 111: " De bovenste knoopjes van zijn hawaïbloesje staan open, de pukkeltjes in zijn hals lopen als een broodkruimelspoor door over zijn borst.")
-(blz. 148: "Eindelijk komen we aan bij het beste deel, de reden dat dit mijn lievelingsdocumentaire is: de commandant die vertelt over de grot die hij in zichzelf ontdekte. De man heeft een romp als een waterkoeler en een gebit alsof hij  het uit de mond van een filmster heeft getrokken."
- (blz. 249:" Er is niemand buiten, maar anders zouden ze zien dat ik volop jank. Omdat ik blijkbaar nog niet leeg was, omdat ik een gigantisch reservoir ben, een stuwmeer aan tranen, nog hoger dan een kerktoren."

Slotzin

Ik sta op en doe open. Hij staart naar zijn voeten. De ganglamp verlicht hem van opzij, zijn wang en zijn neus met ene beetje een bobbel. " Dag kleine commandant."

Bijzonderheden

"Stenen eten" is de debuutroman van Koen Caris.

Beoordeling

"Stenen eten" is een prima roman die heel geschikt is voor eindexamenscholieren in  het voortgezet onderwijs. De thematiek in het verhaal (rouwverwerking, verdriet, geheimzinnige zelfmoorden, uit de kast komen) zal hen zeker aanspreken vanwege de spanning en de geheimzinnigheid in de fabel.  De woordkeus is kraakhelder en zeker niet te moeilijk. De structuur van de roman spreekt voor zichzelf: er is een een proloog die een duidelijke  aanzet is voor de rest van de roman. Die rest van de negen hoofdstukken wordt overigens chronologisch verteld.
Ook fijn voor scholieren: het boek is niet te dik (240 blz.) en heeft een prettig leesbare  bladspiegel.
Kortom, aanrader voor je literatuurlijst! 

Recensies

"Stenen eten is een indrukwekkend debuut, vol buitensporige en doodnormale pijn, gevat in heldere zinnen met subtiel-lyrische toetsen. Op de eerste pagina’s na is Ben steeds aan het woord. Hij is een intelligente, scherp observerende verteller, met evenveel aandacht voor zijn omgeving als voor de al even benauwende wereld in hem." https://www.parool.nl/kun...~bf770244/

"Stenen eten grijpt je naar de keel vanaf de eerste zinnen en voert de druk langzaam op. Het verstikkende leven in een dorp voor wie anders is, of in ieder geval zo wordt bekeken, wordt door tienerogen goed duidelijk gemaakt. Een sterk debuut in dit toch al fijne debutenjaar." https://www.hebban.nl/rec...tenen-eten

"Koen Caris beschrijft de gebeurtenissen in het dorp en de ontwikkeling van Ben in uiterst zorgvuldige zinnen. Zijn taal is helder, geen woord lijkt te veel. Hoewel het onderwerp zwaar is, de gebeurtenissen beklemmend, maakt hij regelmatig gebruik van een relativerende humor. Dit gaat zeker niet ten koste van het verhaal, integendeel, het maakt alles wat beter verteerbaar. Zijn ervaring als theater- en hoorspelschrijver komt in dit boek duidelijk naar boven. Je ziet wat zich afspeelt voor je, je hoort het in zinnen als: “De deur is uitgezet door de hitte, hij schraapt met een lage fluittoon over de gangvloer”." https://www.hebban.nl/rec...tenen-eten

"De schrijfstijl van Caris is uitermate beeldend en inlevend. Je kunt je met de meeste personages identificeren en situaties en omstandigheden beleef je alsof je er zelf bij bent. De thema’s in Stenen eten zijn over het algemeen niet de meest vrolijke en/of toegankelijkste, maar ondanks dat het enkele aangrijpende en aandoenlijke momenten heeft, heeft de auteur er wel voor gezorgd dat de roman niet al te zwaarmoedig is. In heldere en eigentijdse taal brengt hij over wat er onder de jongeren van het dorp leeft, hoe Ben het gevecht met zichzelf aangaat en, maar dat is pas aan het eind, hoe de volwassenen met alles omgaan." https://leeskees.com/2021...oen-caris/

"Het boek zit erg goed in elkaar. Het is boeiend om te lezen hoe Ben zich ontwikkelt, hoe een groep jongeren met elkaar omgaat, hoe leed verschillend door kan werken en hoe ontsporing op de loer ligt. Het boek is tegelijk een coming-of-age, kijkend naar de zoektocht van Ben naar wie hij is en wie hij mag zijn. Vanuit zijn perspectief krijg je een goed beeld van zijn binnenwereld en van zijn kijk op de ander. In gedachten zit je ook zelf weer met je leeftijdsgenoten in de examenbankjes. B" https://www.hebban.nl/rec...tenen-eten

Overhoor jezelf