Feitelijke gegevens

• 16e druk, 2000
• 374 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

En zo ging het tot ze, de mannen uit Kahaf, uiteindelijk hun toevlucht in de spelonk zochten.

Samenvatting

Het boek begint met een tekst uit de Koran (Spelonk) over een groep mannen die hun toevlucht zochten in een grot, in slaap vielen en 300 jaar later weer wakker werden. Alles is veranderd als ze naar buiten gaan.

Het verhaal over Aga Akbar begint bij zijn moeder, Hadjar, wie kinderen kreeg van een edelman. De kinderen dragen de naam van de vader niet, omdat het buitenechtelijke kinderen zijn. Als Aga Akbar geboren wordt, blijkt hij doofstom te zijn. Zijn moeder leert hem een simpele gebarentaal aan. Hadjar wil dat Aga Akbar de naam van zijn vader krijgt. Dit krijgt hij, in ruil voor de belofte dat hij nooit zijn erfdeel komt halen.

Na de dood van zijn moeder komt Aga Akbar bij zijn oom, Kazem Gan, terecht. Kazem Gan is dichter en leert hem 'schrijven' in een eigen soort spijkerschrift. Kazem Gan is ervan overtuigd dat Aga Akbar een dichter is en zijn gedachten op papier kwijt moet kunnen. Vanaf dat moment houdt hij de rest van zijn leven een dagboek bij.

Zijn familie wil dat hij gaat trouwen en ze gaan op zoek naar een echtgenoot voor hem bij een koppelaarster. Aangezien Akbar doofstom is, staan de vrouwen niet voor hem in de rij. Zijn eerste vrouw sterft in de huwelijksnacht. Na een aantal jaar ontmoet Kazem Gan een nieuwe vrouw voor Akbar, genaamd Tine. Kazem Gan vraagt haar met Aga Akbar te trouwen en dit doet ze.

Ze krijgen samen vier kinderen, waarvan de oudste een zoon is: Ismaiel. Het is zijn taak om de mond en oren van zijn vader te zijn in de maatschappij. Hij zal altijd in de buurt van zijn vader moeten blijven; hierdoor wordt Aga Akbar ook afhankelijk van zijn zoon en verkrijgt Ismaiel een bepaalde soort macht over zijn vader.
Ze krijgen nog drie kinderen, drie dochters. De jongste dochter wordt Goudklokje genoemd en is samen met Ismaiel en Aga Akbar een drie-eenheid binnen de familie.

Op een dag besluit Aga Akbar dat zijn kinderen naar school moeten en verhuizen ze naar de stad. Ismaiel komt in de stad in contact met het verzet tegen de regerende sjah. Na zijn schooltijd verhuist hij naar Teheran om te studeren aan de universiteit. Het contact tussen Ismaiel en Aga Akbar verwaterd door het verschil in kennis over de wereld. Aga Akbar leeft in zijn eigen bubbel als tapijtenreparateur en Ismaiel krijgt de wereldproblematiek mee, waar hij iets tegen wil doen.

Ismaiel probeert zijn kennis uit te leggen aan zijn vader, maar hij begrijpt hem niet. Na een tijd in de stad te wonen krijgt Aga Akbar zijn eigen tapijtenwinkel: de grote droom van Akbar is vervuld. Vervolgens laat Ismaiel een belangrijke verzetsvrouw, Djamila, in zijn winkel onderduiken. Ze wordt ziek en Tine zorgt voor haar. In deze periode merkt Ismaiel dat Goudklokje ook deelneemt aan het verzet, maar hij zegt hierover niets tegen zijn ouders.

De sjah wordt afgezet door de Amerikanen en een nieuwe leider, de geestelijke Khomeini, komt aan de macht. In het begin lijkt dit positief, omdat hij de verzetspartij toestaat. Vervolgens wordt het land aangevallen door Irak en worden de partijleiders een voor een opgepakt en gemarteld. Ismaiel krijgt de verantwoordelijkheid over de partijkrant en moet deze thuis drukken. Hij is inmiddels getrouwd en heeft een dochter gekregen. Hij moet van hen scheiden, omdat het te gevaarlijk is om de krant te drukken met zijn familie in huis.

De band tussen Ismaiel en Aga Akbar is bijna helemaal verwaterd, maar herstelt wanneer Ismaiel besluit het land uit te vluchten via de stad waar zijn ouders wonen, door de bergen. Ismaiel treft zijn vader nog eenmaal. Uiteindelijk komt Ismaiel in Nederland terecht. Ook krijgt hij te horen dat Goudklokje vermist wordt. Hij krijgt twee verhalen te horen, namelijk dat ze geexecuteerd is, of dat ze ontsnapt is uit de gevangenis. Aga Akbar gaat haar zoeken in de bergen en wordt in het begin van de volgende lente gevonden in de sneeuw. Hoe het is verlopen met Goudklokje krijgen we niet te weten.

Deze gebeurtenissen worden door Ismaiel verteld vanuit zijn herinneringen en vanuit het zelfgeschreven boekje van zijn vader: het spijkerschrift. Hij probeert zijn verhalen te ontcijferen, zoals hij ook zijn gebarentaal heeft ontcijferd en vertaald. Uiteindelijk eindigt het verhaal met de vergelijking van Goudklokje met de mannen in de grot aan het begin van het boek: ze zal over 300 jaar wakker worden en zien dat alles anders is geworden.

Personages

Aga Akbar

De doofstomme, buitenechtelijke zoon van Hadjar en een edelman. Hij leert een simpele gebarentaal waardoor hij toch met de mensen om zich heen kan communiceren. Akbar leert ook schrijven in zijn eigen soort spijkerschrift: hiermee maakt hij een dagboek. Akbar trouwt twee keer: zijn eerste vrouw overlijdt tijdens de huwelijksnacht en met zijn tweede vrouw krijgt hij vier kinderen.

Ismaiel

De oudste zoon van Aga Akbar. Hij wordt opgevoed als de tolk van zijn vader. Wanneer hij naar Teheran vertrekt om te studeren, gaat hij bij het verzet tegen de sjah. Hij verliest het contact met zijn familie en vlucht later met zijn vrouw en dochter naar Nederland.

Tine

De moeder en vrouw van Ismaiel en Aga Akbar. Ze heeft veel doorzettingsvermogen en energie. Ze zorgt voor haar man, maar ze laat ook veel over aan Ismaiel en Goudklokje. Op een gegeven moment wordt er beschreven hoe er een wolf in haar binnenste woedt; deze komt naar buiten wanneer haar leven op zijn kop wordt gezet, bijvoorbeeld wanneer ze naar de stad verhuizen.

Goudklokje

Het jongste zusje van Ismaiel. Ze doet alles voor en met haar vader en helpt hem met zijn eigen tapijtwinkel. Ze wordt lid van het verzet en wordt gevangen genomen. Waarschijnlijk ontsnapt ze, maar dit komen we nooit echt te weten.

Kazem Gan

Dit is de oudste broer van Hadjar, de moeder van Aga Akbar. Hij is een dichter en verslaafd aan het roken van opium. Hij leert Aga Akbar schrijven in zijn eigen taal en zorgt ervoor dat Akbar trouwt met Tine. Ook zorgt hij ervoor dat Akbar geen boer wordt, maar zich bezig houdt met het repareren van tapijten. Je zou kunnen zeggen dat hij Akbar als het ware opvoedt. Hij is ook degene die Ismaiel wijst op welke verantwoordelijkheden hij heeft betreffende zijn vader.

Quotes

"Straks komt de trein. Hij rijdt heel zachtjes. En dat is mooi, onze oude Saffraanberg heeft er nieuws, iets moderns bij gekregen." Bladzijde 53

"Hij stapte van het paard. De vrouw begeleidde hem naar de opiumkamer, waar de jager met zijn pijp nog in de hand naast een koud komfoortje in slaap was gevallen." Bladzijde 108

"Kon mijn vader het verband tussen due maan en de Apollo begrijpen? Enkele minuten later landde de Apollo op de maan en toen zette de mens voor het eerst zijn voet op de maanbodem." Bladzijde 153

"Maar die nacht, toen tientallen vliegtuigen tegelijkertijd Teheran bombardeerden en er honderden doden en gewonden vielen, maakte Khomeini misbruik van de situatie." Bladzijde 279

Thematiek

Vluchtelingenproblematiek

Ismaiel, de zoon van een doofstomme man, vlucht uit Iran om politieke redenen naar Nederland. Hij probeert de onleesbare notities van zijn vader te ontcijferen en zijn verhaal te reproduceren.

Motieven

Politiek

Het verzet waar Ismaiel in meeging was tegen het heersende politieke stelsel in Iran.

Verzet

Ismaiel en Goudklokje worden beide lid van het verzet. Ismaiel is verantwoordelijk voor het drukken van de krant en weet uit het land te ontsnappen als zijn vrienden worden opgepakt. Goudklokje wordt opgepakt en wat er met haar gebeurd wordt niet duidelijk.

Titelverklaring

Ismaiel probeert het spijkerschrift van zijn vader te ontcijferen. Aga Akbar was doofstom en heeft zijn eigen schrijftaal ontwikkeld: een spijkerschrift. Hij heeft elke dag, zijn hele leven, een dagboek bijgehouden wat zijn zoon probeert te ontcijferen. Wanneer dit stukje bij beetje lukt, schrijft hij het op om het verhaal van zijn vader en zijn land te vertellen.

Structuur & perspectief

Het verhaal bestaat uit drie delen. Deel 1 en 3 heten beide Spelonk, deel 2 heet Nieuwe grond. Aan het begin van het verhaal wordt er verteld dat er twee vertellers zijn: de alwetende verteller wie alles uitlegt wat Ismaiel niet uit de aantekeningen van zijn vader kan halen en Ismaiel zelf.
De hoofdstukken beginnen ieder met een korte introductie van de alwetende verteller. Het is duidelijk gericht aan de lezer: je krijgt een voorproefje van wat er gaat gebeuren.

Decor

Het verhaal is niet helemaal chronologisch. Het verteld het verhaal van Aga Akbar in chronologische volgorde, maar er wordt heen en weer gesprongen tussen het verhaal van toen en het leven van Ismaiel op het moment dat hij het verhaal over zijn vader schrijft.
Niet alles in het verhaal is afkomstig uit de aantekeningen van zijn vader: soms wordt er gebruik gemaakt van flashbacks naar herinneringen van Ismaiel.

Het verhaal speelt zich voor het grootste gedeelte op twee plaatsen af: Iran en de Flevopolder.
In Iran leren we het Saffraandorp kennen: hier zijn Aga Akbar en Ismaiel geboren. Later gaan ze in Senedjan wonen met het gezin en af en toe komt er een beschrijving van Teheran naar voren doordat Ismaiel daar studeert.

Stijl

Het verhaal is vlot geschreven, waardoor je er snel doorheen gaat. Kader Abdolah geeft een voorbeeld van de Perzische traditie door ieder hoofdstuk in te leiden met een korte introductie.

Slotzin

En als ze in de stad aankomt, zal ze merken dat alles veranderd is.

Beoordeling

Een spannend verhaal over het contrast tussen een doofstomme dorpeling en zijn hoogopgeleide zoon. Het verschil tussen onwetendheid en kennis over het wereldse en de politiek komt sterk naar voren.