Feitelijke gegevens
- 2e druk, 2011
- 190 pagina's
- Uitgeverij: Mouria
Flaptekst
Sicilië, midden jaren zeventig. Een jong stel uit Amsterdam arriveert per trein in Palermo voor hun eerste buitenlandse vakantie. Ze spreken geen woord Italiaans en weten vrijwel niets van het ondoorgrondelijke eiland waarop ze hun tentje neerzetten. Meteen worden ze op sleeptouw genomen door leeftijdsgenoten uit de incrowd van de grote stad. Maar ze leren ook een ander Sicilië kennen: dat van een groep ongepolijste vissers uit het dorpje waar ze kamperen.
In Nederland is hun leven, zo jong als ze zijn, dat van een gezapig echtpaar, 'met aardappels en groenten om zes uur, en elke avond samen voor de televisie'. Hun enerverende Siciliaanse ervaringen stellen het krampachtige evenwicht waarin ze leven danig op de proef. Dertig jaar later is een van hen terug in Palermo. Hij gaat op zoek naar het standbeeld dat is opgericht voor een van de vrienden van destijds, maar stuit op heel wat meer dan dat.
Het contrast tussen de benepen Hollandse tieners en hun flamboyante Siciliaanse vrienden weet Snijder subliem te tekenen. En telkens is daar ook een onmiskenbare erotische spanning, die niet alleen de twee jonge mensen maar ook de lezer in verwarring brengt.
Samenvatting
Samenvatting van de inhoud
Er zijn acht hoofdstukken in deze roman. Net zoals in zijn eerste roman worden de titels vrij duidelijk in de rest van het hoofdstuk verteld.
Quindici
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met de ik-figuur (die verder geen naam krijgt) en zijn vrijwel even oude vriendin Ingrid. Ze zijn een stelletje uit Amsterdam (een beetje bezadigd voor hun leeftijd) en maken voor het eerst een reis naar het zuiden van Europa. Ze doen dat via een ellendig lange treinreis. In een van de eerste passages tongzoent de verteller naar een zich achter het glas van de treincoupé slapende non. Op een bepaald moment moeten ze uitstappen en krijgen ze 15 minuten de tijd (Quindici) om op een boot te geraken. Ze merken dat de treinen ook op de boot worden gereden. Dan komen ze aan de overkant terecht op Sicilië. Eerst zijn ze hun eigen trein zoek, maar uiteindelijk vinden ze die terug en stappen ze weer in. De non heeft al die tijd op hun rugzakken gepast.
Levend snot
De verteller en Ingrid (16 en 17 jaar) gaan in een klein dorp op Sicilië iets op een terras drinken: bier en cola. Ze spreken de taal van het eiland niet en ze voelen zich buitengesloten. Er zitten wat mannen naar hen te kijken. Die halen er een jonge man Giacomo bij die vroeger in Duitsland heeft gewerkt. Hij praat gebrekkig Duits, maar ze komen nu wel dichter bij de groep mannen die vissers blijken te zijn. Ze snijden zee-egels open en likken er kleine stukjes vlees uit. Het is levend snot, zeggen ze. De verteller wil niet achterblijven en eet ook van het visvlees in de zee-egel. De manier waarop hij dat doet, is sterk erotisch getint en doet denken aan een bepaalde seksuele handeling.
Ochtendlicht
Ingrid en de verteller ontmoeten een jong stel dat hun iets wil verkopen: Sandro en Katia. Ze voelen zich wel tot het stel aangetrokken en dat laat hun de omgeving van Palermo zien. Ze worden ook overal op feestjes van bekenden van het stel uitgenodigd, maar verstaan niet veel van wat er wordt gezegd. Wel drinken ze veel koele wijn. Ook ’s nachts gaat het bruisende leven door. Ze ontmoeten hasjrokende jongeren en die eten ook ’s nachts illegaal gebakken brood. De politie houdt hen in de gaten. De ik-figuur valt door het drugs -en alcoholgebruik in slaap en wordt gepakt door de politie. Het is ochtend aan het worden. Hij verzet zich en wordt door de politie in de auto gekwakt. De opstandige Sandro probeert hem te bevrijden, maar typisch voor de stijl van Snijder is dan dat die verhaal als het ware niet afwerkt.
Retour Palermo
In dit hoofdstuk maakt de verteller dertig jaar later met vrouw en kinderen opnieuw een reis naar Italië (Retour Palermo). Intussen heeft hij Italiaans gestudeerd. Hij wil een bezoek brengen aan Palermo waar een beeld van zijn drie jaar geleden overleden vriend Sandro moet staan. Hij bezoekt eerst de catacomben van een klooster en het bijzondere daarvan is dat de mummies in de hoogte hangen. Hij ontmoet een jongen die er stage loopt en die een opdracht heeft om de informatie van de mummies op internet te zetten. Hij praat met de jongen over Sandro, de ex-vriend die drie jaar geleden is overleden(hij was een beroemd journalist) en voor hem was een standbeeld opgericht dat hij per se wil bezoeken. Hij gaat op weg.
De slang
In dit hoofdstuk gaan we terug naar de jeugdbezoeken aan Palermo. Ingrid en de verteller zijn uitgenodigd door Sandro om Ferragosto te vieren. Er komt een erotisch getinte scène in voor waarbij Ingrid met een slang de ontblote Sandro vanwege de hitte natspuit. Hij heeft een minizwembroekje aan en zijn mannelijkheid wordt daarin fors uitgetekend. Het hoofdstuk heet de slang ”omdat de vrouw hier de man verleidt” zoals in het paradijs.
Wanneer ze ’s avonds met zijn vieren in het bed van Sandro liggen (lepeltje-lepeltje) hoort de verteller dat de ademhaling van Ingrid versnelt: het is haar seksademhaling die hij herkent. Ze wordt opgewonden door de lijfelijke aanwezigheid van Sandro die met zijn geslachtsdeel naar haar toe ligt.
Santa Rosalia
Op de bewuste zomerdag in Palermo ontmoet de verteller in een restaurantje een vrouw uit de tijd van Sandro. Ze heet Rosalia en ze is nu blijkbaar oma. Ze was in die tijd heel dik. Ingrid en hij waren uit elkaar gegroeid en gingen tijdens latere vakanties vaak hun eigen weg, ook wat avontuurtjes betreft. Op de bewuste avond is Ingrid met Sandro weg en de verteller komt in een auto terecht samen met de dikke Rosalia op de achterbank. Hij voelt zich toch aangetrokken tot de dikke matrone en die bevredigt hem seksueel op achteloze wijze op de achterbank. Daarna doet ze net alsof er niets is gebeurd. Hij heeft haar niet vaak teruggezien. Hij grijpt in het “nu” de kans haar aan te spreken, maar de vrouw zegt dat ze geen Rosalia heet. Daarvoor zal hij de bergen moeten intrekken want daar staat het beeldje van de beschermheilige van de stad (Santa Rosalia). De verteller is meteen een illusie armer. Hij gaat verder op zoek naar het beeld van Sandro.
Vissen
Op de vakantie waar ze de vissers (zee-egel en levend snot) hadden ontmoet, worden ze uitgenodigd om een nachtelijke vistocht mee te maken. Op het laatste moment zegt Ingrid echter af en zij rijdt met Sandro in een auto weg. Later zal blijken dat ze er een leuk “nachtje” van hebben gemaakt. De vissers zijn teleurgesteld dat alleen de verteller meegaat. Eenmaal op zee wordt er gegeten, gezopen en gedanst door de doofstomme Guiseppe (“Papa was a rolling Stone”). De vissers horen hem uit over zijn seksuele relatie met Ingrid. Ze hebben pornoblaadjes aan boord en vragen aan de verteller welke standjes hij allemaal in de tent met Ingrid uithaalt. Hij overdrijft.
‘s Ochtends hopen ze een zwaardvis te vangen, want dat betekent veel geld in het laatje van de vissers. Maar in het net zit een grote rog die niet te vreten en dus niet te verkopen is. Zo hebben ze een slechte visvangst. Iedereen is weer een illusie armer.
Het beeld
Na weer een hoop wijn te hebben gedronken gaat de verteller in de derde episode van zijn queeste met de bus naar het centrum waar het beeld moet staan. Hij krijgt toestemming om naar de zaal te gaan waar het beeld staat. Wanneer hij het beeld van zijn oude vriend ziet, is hij teleurgesteld: het lijkt nog het meest op een duikelaartje. Jarenlang drugsgebruik hebben van Sandro een dik mannetje gemaakt. Hij loopt op het beeld af en fluistert een bekentenis in de oren. Hij weet dat Sandro en Ingrid een verhouding hebben gehad. Daarom had hij Sandro ook gehaat, want het had zijn relatie met Ingrid kapotgemaakt. Maar aan de andere kant had hij door die breuk een andere richting aan zijn leven gegeven en was hij Italiaans gaan studeren, en had hij bovendien zijn nieuwe vrouw ontmoet. Hij heeft daarom ambivalente gevoelens ten opzichte van Sandro. De aanvankelijke wraakgevoelens zijn verdwenen: ze wedijveren met zijn gevoelens voor verering voor de man die hem uit zijn saaie bestaan van Amsterdam had doen ontwaken. Wanneer hij wegloopt, hoort hij muziek waardoor het laatste restje pijn dat hij nog had over zijn verleden, lijkt te verdwijnen.
Thematiek
Coming of age“Retour Palermo” is een coming of ageroman. Een jong (reeds ingeslapen) stel ontwaakt in het zuiden van Europa en merkt dat er een ander soort leven mogelijk is. In Amsterdam doen ze al net of ze een getrouwd stelletje zijn (ze willen verloven, om hen heen zijn er wel hippies, maar aan die beweging doen ze niet mee) Dan zien ze het bruisende leven op Sicilië, gepersonifieerd in Sandro en zijn levenswijze vol bruisende activiteiten. Het doet het jonge paar de ogen openen. Ingrid raakt gecharmeerd van Sandro en gaat zelfs een stiekeme relatie met hem aan. Daardoor bevrijdt ze zich van de verteller. Ook de verteller is eerst vol bewondering voor Sandro, terwijl hij signalen krijgt dat hij met Ingrid rommelt. Blijkbaar moet dat zo gebeuren en heeft die ontmoeting met Sandro ook zijn eigen bestaan beïnvloed. Na het verbreken van de relatie met Ingrid gaat hij namelijk zijn eigen gang en stort hij zich op een studie Italiaans. Aanvankelijk bezoekt hij nog Sicilië en verneemt dat Sandro een gerenommeerde journalist is geworden die echter ook een heroïneverleden meedraagt. Op te jonge leeftijd sterft hij ook. Hij gaat daarom naar het boek van zijn ex-vriend op zoek. Wanneer hij dat gevonden heeft, is hij eigenlijk wat teleurgesteld en fluistert hij in het oor van het beeld wat de lezer nog ingevuld moest krijgen over zijn relatie met Ingrid. Het lijkt of de verteller met zijn retourtje Palermo het verleden van zijn adolescentie heeft verwerkt.
Motieven
Vriendschap
De vriendschap tussen Sandro en de verteller is ambivalent: hij haat Sandro omdat hij zijn relatie met Ingrid kapot heeft gemaakt, maar aan de andere kant heeft Sandro hem ook \'bevrijd\', en ervoor gezorgd dat hij Italiaans is gaan leren en zijn nieuwe vrouw heeft leren kennen.
Liefde
De relatie tussen de verteller en Ingrid, en die van Ingrid en Sandro wordt beschreven.
Seksualiteit
De ontluikende seksualiteit van de jongeren wordt beschreven; o.a. het overspel van Ingrid en Sandro.
Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang
De verteller is achteraf blij dat hij en Ingrid de reis naar Sicilië gemaakt hebben en Sandro ontmoet hebben; het heeft hem bevrijd van zijn saaie leventje in Amsterdam.
Desillusie
De verteller is op verschillende momenten gedesillusioneerd; bijvoorbeeld als Rosalia Rosalia niet blijkt te zijn, of wanneer de vissers een rog vangen in plaats van een zwaardvis.
Heden en verleden
Het boek wisselt steeds van perspectief tussen het heden en het verleden; de gebeurtenissen van het verleden hebben invloed op het heden.
Cultuurverschillen
De cultuurverschillen tussen Nederland en Italië worden duidelijk tijdens hun reis.
Titelverklaring
De titel van de roman is ook terug te vinden in een hoofdstuk van het boek. In dat hoofdstuk keert de ik-figuur dertig jaar later terug naar het land waar hij toen hij een adolescent was kennis maakte met een voor heem andere levensstijl. Hij heeft op dat moment een “Retourtje Palermo” genomen. Als ik-figuur van tegen de vijftig jaar kijkt hij terug op zijn reizen naar het eiland in de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Structuur & perspectief
Structuur
Er zijn acht hoofdstukken, die je zelfs als verhalen zou kunnen zien en lezen. Ze zijn getiteld en de titel kun je steeds terug vinden in dat hoofdstuk.
Diezelfde structuur heeft de schrijver gehanteerd in zijn debuutroman “Zondagsgeld”. Dat waren episodes uit het leven van een kind uit Bickerseiland. “Retour Palermo” geeft een verslag van een jong stel uit de zeventiger jaren van de vorige eeuw: de tijd van de adolescentie. In drie hoofdstukken maakt de schrijver een reis vanuit het eerste decennium van de 21e eeuw naar het verleden: Retour Palermo, Santa Rosalia en Het beeld. Deze drie hoofdstukken vertellen het verhaal van één dag waarop de oudere ik-figuur op zoek gaat naar het bronzen beeld van zijn ex-Italiaanse vriend, die drie jaar daarvoor overleden is.
De andere vijf hoofdstukken zijn verhalen over de bezoeken van het jonge stel aan Palermo en de manier waarop ze hun vriend Sandro leerden kennen. De verteller gebruikt twee verschillende tijden voor zijn vertellingen.
De hoofdstukken die rechtstreeks uit het verleden lijken te komen, worden verteld in de o.v.t.
De drie hoofdstukken van de dag waarop de ik-verteller het beeld wil bezoeken, worden verteld in de o.t.t. De schrijver maakt niet elke verhaaldraad af: hij vertelt met open eindjes zou je kunnen zeggen. Dat is goed te zien in het laatste hoofdstuk waarin hij het beeld van zijn vroegere vriend bezoekt en eigenlijk niet goed weet wat hij daarmee aan moet.
In een interview heeft de schrijver over zijn vorm het volgende verteld: Is vorm belangrijk voor jou?
Ja. Vorm is heel belangrijk, maar niet in op zo’n manier dat ik van tevoren een prachtige vorm ga bedenken. Zo werkt het nooit bij mij. Ik heb natuurlijk wel enkele ideeën.
Meer dan dat is het niet?
Nee, tot nu toe niet. Ik heb nog maar twee boeken gepubliceerd, die veel te maken hebben met wat ik in mijn eigen leven heb meegemaakt. Dat is de basis voor wat ik schrijf. Deze keer wilde ik iets schrijven over de verhouding die ik heb gehad met de Siciliaanse hoofdfiguur uit dat boek. Een jongen van mijn leeftijd die op een totaal andere manier in het leven stond. Hij heeft een tijd als afgod in mijn leven gefungeerd.
Perspectief
Eigenlijk is het perspectief al onder de structuur behandeld.
Er is een ik-verteller in de o.v.t: die is in vijf hoofdstukken ongeveer 20 jaar oud. Hij reist met zijn vriendin Ingrid naar Palermo: ze zijn een stel, oud voor hun leeftijd. In Italië op Sicilië leren ze een andere levensstijl kennen. Hun relatie wordt verbroken door de rol die Sandro Toti daarin speelt.
Dertig jaar later keert de verteller terug naar Palermo om het beeld van Sandro (inmiddels een gestorven journalist) te bezoeken. Hij vertelt dan in de o.t.t. over de dag waarop het bezoek plaatsvindt.
Decor
De tijdlagen van het verhaal
Er zijn twee tijdlagen te onderscheiden, maar de verteller doet eigenlijk weinig mededelingen over de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. Uit tekstgegevens kun je opmaken dat het verhaal van de vijf hoofdstukken uit het verleden zich ongeveer halverwege de zeventiger jaren afspeelt. Het jonge stel woont in Amsterdam waar de hippietijd flink is losgebarsten. Zelf zijn ze al aan een wat bezadigde relatie begonnen.
De verhalen spelen zich in ieder geval af in hartje zomer (juli/augustus). Een keer wordt Maria Hemelvaart genoemd (15 augustus Ferragosto)
Dertig jaar later bezoekt de verteller Palermo opnieuw. Het moet dan in de 21e eeuw zijn, maar veel aanwijzingen krijg je daar niet voor.
Het decor van de handeling
Het Siciliaanse eiland met de hoofdstad Palermo is het decor van alle hoofdstukken. Het is er warm en broeierig. De erotiek spat ook van het decor af. Sandro Toti en Ingrid voelen zich wel tot elkaar aangetrokken, maar ook de verteller heeft er zijn avontuurtjes. Dat wordt allemaal gestimuleerd door de Zuid-Europese zon en het decor waarin het verhaal zich afspeelt. In die in is het niet alleen een topografische ruimte, maar ook een belangenruimte, omdat de mensen door het decor een andere levenshouding aannemen. Vanuit het sobere Amsterdam komt een jong (maar oud) stel naar een bruisend eiland met “verboden” dingen als drugsgebruik, seks en alcohol. Het jonge stelt komt er al het ware tot het ontwaken, een coming of age.
Snijder over zijn thema: "Dat is goed naar mijn eigen leven terug te brengen. In het boek staan dingen die ik persoonlijk ook heb meegemaakt. We waren zo’n ouderlijk paartje, we hadden onze jeugd er zowat op zitten in die tijd. We waren begin twintig en kwamen in Sicilië tot de ontdekking dat er nog zoveel meer bleek te bestaan. Je ontdekt wat er nog meer in je kan zitten. Daar ben ik ontwaakt. Dat heeft zijn weerslag gekregen in de manier waarop ik dit verhaal vertel."
Beoordeling
De tweede roman van Snijder is een fraaie coming of ageroman. Snijder gebruikt dezelfde structuur (acht hoofdstukken die een roman vormen) als in zijn debuut Zondagsgeld.
Ook nu schrijft hij over een deel van zijn eigen leven. Hij hanteert in deze roman weer de manier om niet alles uit te leggen en af te maken. Dat laat veel ruimte voor fantasie van de lezer. Dat vindt echter niet elke lezer leuk.
De stijl is beeldrijk, al overdrijft Snijder wel enkele keren in de beschrijving van zijn beelden. Die doet dan iets te literair aan, maar duidelijk is wel dat Snijder wat substantieels heeft toegevoegd aan de Nederlandse literatuur: een geheel eigen manier van schrijven.
Geschikt voor eindexamenscholieren van havo en vwo. Literaire waarde: 2 punten.
De verhalen zijn bovendien snel te lezen en niet al te moeilijk om te interpreteren. Ook dat is een pluspunt voor scholieren. Het boek zindert niet van spanning, maar wel van een onderhuids aanwezige erotiek.
Recensies
"De onbevangen blik van de verliefde tieners en de teleurstelling van een veertiger vormen samen een meerstemmige roman, waarin geen enkel geluid ongehoord mag blijven" http://recensieweb.nl/rec...amsterdam/
"Snijder brengt dat proces van de geremde mens die omgaat met misverstanden, onhandigheden, gefnuikte geluksgevoelens en tegenslagen, beeldend maar evengoed snijdend in beeld." http://www.trouw.nl/tr/nl...iger.dhtml
"Voor zijn boek Zondagsgeld werd Philip Snijder genomineerd voor de Academica Debutantenprijs. Voor Retour Palermo verdient hij een hogere eer." http://www.volkskrant.nl/...ilie.dhtml
Bronnen
Informatie over de schrijver
http://www.letterenfonds....ip-snijder
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 juli 2025) 1530 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
Waarschuwing van mijn kant : Pas op met het opvragen van verslagen via Chatgpt. Ik heb verslagen gelezen waarin pertinente onjuistheden staan.
REACTIES
1 seconde geleden