Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 280 pagina's
• Uitgeverij: Ambo Anthos

Flaptekst

Eerste zin

Gek genoeg deed het haar niets toen ze voor het eerst na tientallen jaren de bekende warme, weeë geur van de tropen rook. Ze liet zich in de stroom passagiers meevoeren naar de aankomsthal en moest denken n de foto die van haar ouders was genomen toen ze hier voor de eerste keer de vliegtuigtrap afdaalden.

Samenvatting

Deel I
Stella de Jongh is ongeveer 50 jaar oud en onderzoeksjournaliste. Ze gaat veertig jaar na haar vertrek uit Curaçao  terug naar het eiland om de waarheid achter de opstand tegen de oliemaatschappij GlobalOil (lees; Shell) in 1969 te achterhalen. Eigenlijk schrijft ze de laatste jaren heel oppervlakkige Libelle-achtige artikelen over van alles en nog wat.
 

Op het vliegveld maakt ze al kennis met een vervelende  Antilliaanse gewoonte: ze heeft een auto gehuurd, maar wordt flink afgelegd voor de huur van een ouwe barrel. Ze rijdt er mee naar haar verblijfsoord voor de komende vier weken, een omgebouwde plantage die als B&B gerund wordt door twee Nederlanders en de naam "Sans Souci" draagt. Nu het is daar alles behalve "zonder zorgen" want de eigenaren ondervinden op den duur veel tegenwerking van de plaatselijke bevolking: er worden diefstallen gepleegd en bedreigingen geuit. Drugshandelaren maken gebruik van hun terrein op het strand.
Stella heeft haar man Joost en twee dochters thuisgelaten, omdat ze ook herinneringen aan het eiland van haar jeugd op haar eigen manier wil herbeleven. Ze zijn er in 1970 ineens vertrokken en ze weet eigenlijk nooit waarom dat vertrek zo plotseling moest plaatsvinden. Ze leefden een heerlijk luxe expatleventje. Ze praat achtereenvolgens met de historicus Del Pinto, en met de ex-collega van haar vader Van Rijn, die inmiddels een mooie jonge tweede vrouw aan de haak heeft geslagen.  Van de laatste hoort ze toch doorklinken dat het vertrek van haar vader met iets in zijn privéleven van doen heeft.
Maar voorlopig besteedt ze alleen aandacht aan de feiten rondom de opstand: het blijkt dat verschillende mensen verschillende meningen over de opstand hebben. De historicus Del Pinto  vindt het gedrag van de oliemaatschappij hooguit de aanleiding voor de opstand, maar de opstandelingen waren daarna te ver doorgeslagen. Van Rijn vindt dat de maatschappij haar werknemers juist goed behandelde waardoor ze werk hadden: weliswaar tegen een laag loon. Stella praat ook nog met  de zoon van een vroegere maar inmiddels overleden opstandelingenleider die  van mening is dat GlobalOil de enige schuldige is vanwege discriminatie en uitbuiting.

In een tweede gesprek met Van Rijn hoort Stella dat haar vader een "swinger" was en dat hij een verhouding  had gekregen met een bloedmooie secretaresse, waardoor hij chantabel was geworden en daardoor het veld moest ruimen. Overigens deden de expat-werknemers van GlobalOil het regelmatig met elkaars vrouwen. Stella herinnert zich nog een ruzie tussen haar ouders . Dat zal dus wel geweest zijn, omdat haar vader vreemd ging, denkt ze. Kort daarna waren ze naar Nederland vertrokken. Er was nooit over een reden voor dat vertrek gesproken.

Stella duikt steeds verder in de geschiedenis van de opstand: ze ondervraagt een reggaezanger Nelson die vanuit zijn familieverleden  meer weet en uiteindelijk ontmoet ze Boy, een aantrekkelijke maar cynische bewoner van het eiland die haar overal mee naar toeneemt en haar de mooie plekken van het eiland laat zien. Ze praten samen over de achtergronden van discriminatie en hij heeft natuurlijk een andere mening dan Stella. De sfeer wordt mede door het lekkere weer zwoele en op een avond hebben ze na het drinken van een cocktail werkelijk "sexonthebeach." Het kon gewoon niet anders, hoewel ze beiden getrouwd zijn. Hoe moet het verder met die twee op dit tropische eiland? Maar de schrijfster heeft een mooie deus ex machina. Joost belt met de mededeling dat Stella's vader is overleden en dat ze beter direct naar huis kan komen voor de crematie. Stella neemt zonder afscheid te nemen van Boy een vlucht terug naar Nederland, waar ze haar vader de laatste eer bewijst.

Deel II
Stella heeft enige moeite met de verwerking van de plotselinge dood van haar vader. Ze zoekt oude foto's  op waarop haar ouders staan en krijgt een heimweegevoel naar Overzee. Ook ziet ze dat er jaarlijks een groot bedrag van haar ouders naar een Stichting is gegaan die ouderloze kinderen op Curacao een betere toekomst biedt. Tegelijkertijd ontvangt ze een uitnodiging van  Jos en Hennie om de gemiste dagen van haar eerste verblijf in te halen. Ze gaat op die uitnodiging in en gaat meteen onderzoeken  hoe het  zit met de overgemaakte gelden naar de Stichting. Boy blijkt een van die kinderen te zijn. Zelf is Boy een fanatiek voorstander van het behoud van het erfgoed op het eiland en hij verzet zich tegen de bouw van een luxe resort voor toeristen.
Ze gaan onderzoek doen bij Carmelita, de secretaresse van haar vader. Die blijkt haar kind te hebben weggegeven aan haar zus. Boy is derhalve een kind van haar vader en dus een halfbroer van Stella. Dat betekent dat ze min of meer een vorm van incest hebben bedreven bij hun vrijpartij op het strand. Stella wil nu 100 %  zekerheid over het bestaan van een halfbroer en gaat verder met haar zoektocht op het eiland. Del Pinto bevestigt het feit dat haar moeder geld overmaakte naar de Stichting.

Het is intussen weer onrustig op het eiland door de protesten die Boy in gang gezet heeft. Jos en Hennie worden enkele keren door bewoners bedreigd en vooral Hennie die zich niet meer veilig voelt, wil terug naar Nederland. Daarentegen voelt Stella zich steeds meer thuis en zou ze zich het liefst vestigen op Curacao.

Ze wordt in kennis gebracht met een ex-chirurg Kramer uit de tijd van haar ouders . Dat is een echte,  arrogante zak die voor de inheemse bevolking geen goed woord over heeft. Hij beweert met grote stelligheid dat Carmelita nooit een kind in dat jaar gekregen heeft, omdat hij bij haar miskraam aanwezig was. Dat verandert de situatie voor Stella weer, want in dat geval is Boy geen halfbroer. Maar als ze bij Kramer weggaat, krijgt ze de beschikking over een envelop met enkele brieven. Opnieuw verandert de waarheid. Het blijkt dat Stella's moeder niet voor een rugoperatie naar Nederland terugging, maar omdat ze  zwanger was naar Zwitserland was uitgeweken om anoniem een baby te krijgen. Haar moeder is dus ook vreemd gegaan en nog wel met een inlander. Daarom moest haar vader weg van het eiland en bij GlobalOil. De zus van Carmelita was het kind (Boy dus) komen ophalen.  Dus is Boy wel degelijk een halfbroer van Stella. Maar wie is dan de vader? Dat moet de oppositieleider in die tijd (ene Ignacia) zijn geweest tot wiens charme Stella's moeder zich had aangetrokken gevoeld. Maar als Stella  die bevraagt, reageert hij ook al erg arrogant en wil hij van niets weten.

Ze ontmoet daarna Boy nog een keer, maar besluit niets te zeggen over hoe alles nu in elkaar steekt. Boy denkt dus dat zijn vader ook Stella's vader is, maar eigenlijk hebben ze verschillende vaders en dezelfde moeders. Stella laat het daarbij. Ze moet weer terug naar Holland, maar heeft ooit plannen terug te keren naar "Overzee."
Uit het dierenasiel haalt ze en zwerfhondje dat ze meeneemt naar Holland. Ze heeft het "Dushi " genoemd. Op het vliegveld wordt ze afgehaald door Joost. Hij voelt een beetje als een vreemde aan.

Personages

Stella

Stella is eigenlijk het enige personage dat in deze roman als individu goed beschreven wordt. Het verhaal draait in feite allemaal om haar. Haar man en dochters blijven helemaal op de achtergrond en leer je alleen kennen over wat Stella over hen meedeelt. Stella wordt op het eiland van de ene verwondering naar de andere verwondering geleid. Ze gaat als freelancejournalist van triviale stukjes een poging wagen een artikel over de opstand van '69 te schrijven en praat daarvoor met mannen op het eiland. Ze krijgt ze wel veel informatie te weten, maar er zijn ook mannen die het er liever niet meer over hebben. Stella leert dat de visie op de opstand sterk afhangt van wat je achtergrond is. Terloops hoort ze dat er iets met haar vader geweest is. Het gezin was in 1970 vrij plotseling vertrokken naar Nederland en zij had nooit geweten wat de echte oorzaak daarvan was. Ze hadden immers een heerlijk expat-leventje. Maar gaandeweg komt ze erachter dat de Nederlanders een joviaal seksleven erop na hielden met elkaars vrouwen. Het lijkt er eerst op dat haar vader een kind verwekt heeft bij zijn mooie secretaresse Carmelita en dat ze daarom moesten verdwenen. Ze ontmoet dit bastaardkind Boy en wordt verliefd op hem, hoewel hij zeker tien jaar jonger is. Als ze op het strand de liefde bedrijven, is dat eigenlijk een vorm van incest. Het blijft voorlopig bij die ene keer, want Stella krijgt van Joost te horen dat haar vader is gestorven. Ze heeft nogal wat moeite met de rouwverwerking en komt er bij het doorsnuffelen van papieren achter dat haar ouders jaarlijks een fors bedrag naar een Stichting op Curaçao overmaakten. Als de echte aap uit de mouw komt, blijkt Boy niet een kind van haar vader, maar juist van haar moeder te zijn. Ze besluit dat geheim voor zichzelf te houden en zelfs Boy dat niet te vertellen. Intussen is ze door het verblijft op het eiland veel gaan voelen voor Curaçao. Ze zou later er graag gaan wonen en met Joost de oude plantage kopen. Stella heeft dus nogal wat te stellen in dit verhaal: ze zit in een rollercoaster van emoties over het feit of ze wel of niet een halfbroer heeft, met wie ze bovendien seks heeft gehad.

De expats

De expats (Van Rijn, Van Zeeland en chirurg Kramer) worden nogal stereotypisch weergegeven. Ze kunnen zich niet goed inleven hoe de inlanders zich voelen. Ook niet bij de opstand in 1969. De mannen hadden seks met elkaars vrouwen, maar daarover praatte je niet in het openbaar. Dan was het toegestaan. Ook Stella's vader deed aan dat ritueel mee. Hij was dus ook een echte expat. De ergste van die mannen is chirurg Kramer die echt neerbuigend spreekt over de inlandse bevolking. Stella ergert zich aan hem.

De inlanders

Boy, Ignacia, Nelson staan precies aan de andere kant van de expats. Zij vinden dat alles wat blank was het niet goed heeft gedaan. Sommigen doen het protesteren ook een beetje uit eigenbelang. Boy lijkt het meest oprecht: hij vecht voor het behoud van het erfgoed van Curaçao; verzet tegen het luxe resort dat ze op een mooie natuurplaats willen bouwen. Hij blijkt de halfbroer van Stella en vindt dat eigenlijk best goed. Hij denkt alleen dat Stella's vader zijn vader is, maar het is Stella's moeder. Dat zal hij nooit te weten komen. Boy komt wel sympathiek over, maar de oppositieleider Ignacia zeker niet. Stella ergert zich ook aan hem. Ze houdt niet van die uitersten aan beide kanten.

Quotes

""Jullie waren dus swingers, mijn ouders waren swingers". Zo heet dat toch?". Stella sprak hard, zo hard dat de mensen aan het belende tafeltje opkeken. Haar keurige moeder, ze kon zich er niets bij voorstellen. Haar vader, die zo in zijn werk leek op te gaan, alleen maar een pose." Bladzijde 114

"Ze las de zinnen hardop en langzaam voor, waarna stukje bij beetje tot haar doordrong wat er stond. Haar ouders hadden net gedaan alsof haar moeder naar Nederland ging voor een rugoperatie, maar dat was een voorwendsel geweest om haar zwangerschap te verhullen en in het geheim, anoniem te bevallen in een land waar niemand haar kende." Bladzijde 246

"Op internet zocht ze met een knoop in haar maag naar "aantrekkingskracht broer en zus" . Het had een naam: Westermarck-effect: "Kinderen die hun jeugd met elkaar doorbrengen, zullen geen seksuele belangstelling voor elkaar hebben. Wanneer broers en zussen daarentegen gescheiden van elkaar opgroeien, is het mogelijk dat ze zich juist omdat ze vaak geestelijk en lichamelijk op elkaar lijken, sterk seksueel tot elkaar aangetrokken voelen. "" Bladzijde 214

": Niemand heeft een objectieve kijk hier", corrigeerde hij haar. "Ook Van Zeeland niet. Ook al heeft hij de beste intenties, zijn achtergrond zal altijd doorklinken in zijn mening. Maak je geen illusies. " Er viel een stilte. "Dat geldt ook voor mij. Iedereen op dit eiland draagt de geschiedenis van zijn afkomst met zich mee."" Bladzijde 149

"Ze had er geen zin in maar moest dringend de gesprekken uitwerken die ze tot nu toe had gevoerd Eerst maar eens de drie standpunten op een rijtje zetten. Volgens Del Pinto was GlobalOil alleen schuldig aan de aanleiding van de opstand. Volgens Van Rijn had GlobalOil nergens schuld aan. En volgens Celestina was GlobalOil de grote schuldige. Wie had er gelijk? Of wie had meer gelijk? " Bladzijde 108

Thematiek

Queeste

"Overzee" is een boek waarin Stella op zoek is naar de waarheid. De waarheid ziet er altijd anders uit in de ogen van mensen die vanuit een verschillende achtergrond (referentiekader) praten. Dat is goed te zien aan Stella's tocht naar de waarheid achter de opstand van de bewoners van Curaçao tegen de oliemaatschappij (Shell) in 1969. Je beziet de positie van de maatschappij anders als je directeur bent, werknemer, Antilliaan of Nederlander. Er bestaat geen uniforme waarheid, lijkt Brenters de lezer mee te willen geven. Gaandeweg gaat de zoektocht naar een geschiedenisfeit over op een gegeven dat Stella persoonlijk treft. Wat is er met haar vader en moeder in Curaçao gebeurd, waardoor ze moesten verdwijnen naar Nederland? Ook daar kantelt de waarheid enkele kanten op. Wie is haar halfbroer en wat is er gebeurd? En moet elke waarheid dan ook meteen aan het licht gebracht worden of kunnen sommige dingen maar beter geheim blijven. Dat is het spannende thema van deze roman.

Motieven

Incest

Boys blijkt een halfbroer te zijn van Stella en op een zwoele avond bedrijven ze op het strand in Curaçao de liefde. Ze gaat (hoewel onwetend) naar bed met haar halfbroer. Dat is een vorm van incest, hoewel hier volgens de tekst het Westermarck-effect optreedt: als broer en zus gescheiden opgroeien,. blijkt dat ze bij een latere ontmoeting seksuele aantrekkingskracht op elkaar uitoefenen.

Liefde

Stella vat op Curaçao een onweerstaanbare liefde op voor Boy. Het is een aantrekkelijke man; hij is stoer en ze vrijen op het strand. Ze weten allebei echter dat het tegelijkertijd een onbereikbare liefde is, want ze zijn beiden best gelukkig getrouwd.Bovendien zijn ze halfbroer en halfzus van elkaar.

Familiegeheim

Op Curacao ontdekt Stella het familiegeheim. Maar het geheim verandert van inhoudt. Ze onderzoekt eerst waarom de familie plotseling naar Nederland vertrokken is. Het lijkt erop dat haar vader zijn secretaresse zwanger heeft gemaakt, maar dat is toch niet het geval geweest. Uit brieven blijkt dan later dat juist Stella's moeder een ongewenste relatie waardoor ze zwanger werd heeft gehad met een Antilliaanse man, waardoor het kind Boy in feite Stella's halfbroer is.

Heden en verleden

Heden en verleden spelen een belangrijke rol in dit boek. Stella gaat veertig jaar na data proberen te achterhalen wat er is gebeurd op het eiland Curaçao

Overspel

Op het zwoele Antilliaanse eiland Curaçao is overspel aan de orde van de dag onder de expats.De vader van Stella heeft vriendinnen genoeg, haar moeder is vreemd gegaan met een Antilliaanse man en ook Stella gaat tijdens haar huwelijk vreemd met een Antilliaanse Boy die ook nog eens haar halfbroer blijkt te zijn.

Discriminatie en racisme

Achter de opstand van de Antillianen in 1969 tegen de oliemaatschappij stak een ingewortelde haar tegen de Nederlands die de bevolking als minderwaardig beschouwden. De "beste" vorm van discriminatie kun je zien aan de uitlatingen van de chirurg Kramer die werkelijk op een minderwaardige manier praat over de "zwarten." Er is in ieder geval in 1969 een groot verschil tussen de rijke blanken en de arme zwarten. Het verhaal heeft kolonialistische kanten.

Motto

Het boek heeft geen motto.

Trivia

Overzee is de debuutroman van Marlies Brenters. Ze publiceerde al eerder werken op het gebied van de non-fictie.

Titelverklaring

"Overzee" verwijst naar  de plaats waar Stella haar zoektocht naar het familiegeheim houdt. Ze heeft vroeger op Curacao  gewoond. Maar het gezin vertrok na de opstand van 1969 naar Nederland terug. Stella gaat veertig jaar later terug naar het eiland overzee en ontdekt het familiegeheim.

Structuur & perspectief

Het boek is in twee delen verdeeld. Deel I omvat hoofdstuk 1-17 en beschrijft de eerste reis van Stella naar Curacao. Als haar vader aan het einde van deel I plotseling sterft gaat ze halsoverkop terug. Maar in deel II (hoofdstuk 18-28) keert ze terug naar het Antilliaanse eiland om aan het einde van deel II weer naar Nederland terug te gaan.
beide delen staan chronologisch ten opzichte  van elkaar en eigenlijk wordt het verhaal in zijn geheel chronologisch verteld.
Het perspectief berust bij de ongeveer 50-jarige onderzoeksjournaliste Stella de Jongh. Zij vertelt in de zij-vorm (personaal dus) en ze doet dat in de o.v.t . Ze ziet dus alles door de ogen van deze vrouw. 

Decor

Het decor is het Antilliaanse eiland Curacao waarnaar Stella vertrekt om een artikel te schrijven over de opstand van 1969. Veertig jaar nadat ze is vertrokken met haar ouders (1970) keert ze naar het eiland terug. De tijd van het verhaal zal dus ongeveer 2010 zijn. Over Nederland wordt nauwelijks iets verteld.

Kort en goed: het hele verhaal speelt zich af op  Curacao , ongeveer in het jaar 2010.

Stijl

De stijl van Marlies Brenters is helder, en zeker niet moeilijk om te lezen. Ze heeft  geen moeilijke woorden nodig , schrijft overwegend korte zinnen en ze gebruikt duidelijke metaforen die bovendien niet al te talrijk zijn.
Het boek leest mede door de opbouw in 28 korte hoofdstukken heel snel weg. De stijl is karakteristiek voor die l van de boeken uit het eerste decennium van de 21e eeuw.

Slotzin

Hij volgde haar zonder iets te zeggen. Het hondje zat met neergeslagen ogen te wachten in haar kooi. Toen ze Stella zag, kwispelde ze aarzelend. "Ze is wat schichtig, het zal even duren voordat ze je vertrouwt." Joost bleef op gepaste afstand staan. "Heb je haar al een naam gegeven?" "Ja, Dushi."

Beoordeling

"Overzee"is een vlot leesbare roman over de opstand van de Antillianen in 1969 op het eiland Curacao tegen de oliemaatschappij Shell. Tegelijkertijd is het een roman over de onthulling van een familiegeheim.  Dat laatste thema neemt meer en meer de overhand  in de roman en dat maakt het verhaal ook veel spannender. De laatste omwenteling in feitelijke gegevens is best verrassend.

Brenters had al enkele non-fictieboeken geschreven, maar haar roman debuut is alleszins het lezen waard.

De roman kan bovendien qua thematiek goed worden gecombineerd met andere boeken over de koloniale periode van Nederland in West-Indië:
- Cola Debrot   Mijn zuster de negerin
( http://www.scholieren.com/boekverslag/53772)
- Albert Helman  De stille plantage (http://www.scholieren.com/boekverslag/42431)
- Tipp Marugg  Weekendpelgrimage
(http://www.scholieren.com/boekverslag/58161 )
- Cynthia McLeod  Hoe duur was de suiker?
(http://www.scholieren.com/boek/2723/hoe-duur-was-de-suiker/zekerwetengoed )

Je kunt het natuurlijk ook combineren met boeken over de andere kolonie van Nederland, Indië.
Denk daarbij aan
- Max Havelaar (Multatuli)
- De Stille Kracht (Louis Couperus)  (http://www.scholieren.com/boek/171/de-stille-kracht/zekerwetengoed )
- Ik was geen gewoon Indisch meisje (Marion Bloem)  en
- Indische Duinen (Adriaan van Dis) 

 

Recensies

"Zowel het gegeven als de structuur en de stijl van Overzee van Marlies Brenters zijn weinig origineel. Er ontbreekt magie; de stijl is realistisch en expliciet. Wel is deze debuutroman zeer toegankelijk. Het duurt een tijdje voordat er spanning wordt gewekt, maar vanaf dat moment komen er telkens nieuwe open plekken, waardoor je door wil lezen. De korte hoofdstukken versterken dit effect. Voor wie meer wil weten van de Antillen en / of een leesbaar boek mee wil nemen op vakantie, is het een aanrader. Voor wie hogere literaire eisen stelt, zijn er mooiere en betere boeken. Denk maar aan De stille plantage van Albert Helman, Oeroeg van Hella Haasse of De zwarte met het witte hart van Arthur Japin. " http://www.hebban.nl/rece...er-overzee

"Het leuke is, is dat Marlies Brenters zelf een expatkind is geweest, wat het dus extra leuk maakt om te lezen en ook gelijk een stukje geloofwaardiger maakt. Het verhaal is erg vermakelijk en het maakt je ook gelijk een stuk wijzer over Curaçao." http://teatimebooks.nl/re...-brenters/

"Het verhaal is met een vlotte pen geschreven, mede dankzij de korte hoofdstukken leest het makkelijk weg. Zo denk je het plot te weten maar uiteindelijk gaat het een heel andere kant op, zeer knap gedaan. Ook is het helder en beeldend geschreven waardoor je een zeer goed visueel beeld kunt vormen, mooie beschrijvingen van het eiland Curaçao. Het boek geeft goed weer hoe het leven voor expats in de jaren 60 en 70 geweest moet zijn, met daarbij de nodige historische feiten laat het je niet los." http://tboekenblog.blogsp...nters.html

"Het verhaal komt ietwat moeizaam opgang. Dit is waarschijnlijk omdat de karakters uitgebreid voorgesteld worden en je al ettelijke pagina’s ver zit voor je echt tot de essentie van het verhaal komt. Maar naarmate Stella haar onderzoek vordert, boeit het en wil je weten hoe het verder verloopt. De opbouw van de spanning, met zijn familiegeheim en de onverwachte wendingen nemen je mee in het verhaal en in het leven van Stella. Je wilt verder lezen. " http://www.hebban.nl/rece...er-overzee

"Het verhaal is met een vlotte pen geschreven, mede dankzij de korte hoofdstukken leest het makkelijk weg. Zo denk je het plot te weten maar uiteindelijk gaat het een heel andere kant op, zeer knap gedaan. Ook is het helder en beeldend geschreven waardoor je een zeer goed visueel beeld kunt vormen, mooie beschrijvingen van het eiland Curaçao. Het boek geeft goed weer hoe het leven voor expats in de jaren 60 en 70 geweest moet zijn, met daarbij de nodige historische feiten laat het je niet los." http://www.hebban.nl/rece...er-overzee