Morgenrood door Willem van Toorn

Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 229 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

Thomas Corbelijn. Tom voor familie en oude vrienden- maar mijn familie is ver weg of dood en van de meeste vrienden zie ik niet veel, te hard bezig met geld verdienen of domweg overleven, net als ik.

Samenvatting

Thomas Corbelijn is 27 jaar. Hij geeft Duitse les aan volwassenen die op de Amsterdamse Zuidas hun geld verdienen. Hij schrijft ook artikelen voor de krant. Een mooie vrouw voor wie het glazen plafond geen probleem is (Lidewij) wil wel wat met Thomas, maar hoewel ze mooi is, vindt hij niet aantrekkelijk. Hijzelf is daarvóór in de steek gelaten door zijn vriendin Monica die nu met Johan, vriend van Thomas, een relatie heeft. De onderlinge verhoudingen zijn goed gebleven: ze komt zelfs aan hem vertellen dat ze zwanger is geworden.

Voor Thomas is er een ander type vrouw weggelegd. Een kunstenares met rode haren Susan Gomes ontmoet hij op een avond van de woningbouwvereniging Morgenrood. Die organisatie wil de huurwoning van mensen als Thomas renoveren en later weer veel duurder in de markt zetten. Susan brengt hem een paar dagen later een pak met dagboekfragmenten die van Thomas' betovergrootvader zijn. De fragmenten gaan allemaal over de Eerste Wereldoorlog. Het liefje van deze Maarten Corbelijn is als verpleegster naar het front in België en Frankrijk gegaan om de gewonde soldaten te verplegen. Zij beschrijft in brieven de gruwelen van de oorlog. Uiteindelijk komt Klaartje om bij een oorlogshandeling.

Thomas bespreekt die zaak als hij met Susan op bezoek is bij zijn opa en oma. Deze Herman en Joop zijn overtuigde socialisten geweest en streden voor de gelijkheid in se samenleving. Maar hun zoon, de vader van Thomas, hield er een afwijkende mening op na: hij koos voor rechtse opvattingen en voor het grote geld. Thomas lag ook vaak overhoop met zijn vader, die een jaar geleden overleden is. Zijn moeder Hella had daarvóór een breuk veroorzaakt en ging terug naar Engeland, waar de vader van Thomas' zus Petra haar weer met open armen ontving. Op de terugweg van het bezoek aan zijn opa en oma laat Susan haar de woonark zien die ze van haar vader heeft geërfd. Ze verleidt hem tot seks En hun relatie krijgt een nieuw perspectief. Thomas trekt bij haar in op de ark en  hij stopt met de lessen Duits aan zijn groep volwassenen. Hij neemt ook afscheid van Lidewij.

De belangstelling voor WOI is zowel bij Thomas als bij Susan afwezig.  Ze maken al een reisje naar de Vlaamse oorlogsvelden bij Ieper en Poperinge. Thomas krijgt van zijn ex ook boeken over WOI, waarin de gruwelen over de te jonge soldaten beschreven staan. Hij en Susan reizen naar Engeland, bezoeken een museum dat gruwelijke afbeeldingen heeft van soldaten die een kapotgeschoten gezicht met een masker moesten bedekken.
Na het bezoek overnachtten ze ook bij zijn moeder Hella en haar Engelse echtgenoot. Er is een fijne sfeer en de Engelsen beloven naar Nederland te komen. Met o.a. Petra gaan ze in discussie over de gevolgen van de Brexit.

Terug in Nederland brengen Susan en Thomas een bezoek aan een Nijmeegse tante die een bewijs heeft van het overlijden van Klaartje in Verdun. Ze heeft ook een  krantenartikel van Thomas' betovergrootvader over de gruwelen van de oorlog. Dat wordt in het volgende hoofdstuk aan de lezer verteld. Thomas schrijft er daarna ook een indrukwekkend krantenartikel over. Susan is inmiddels zo ver in hun relatie dat ze vraagt of ze misschien met de pil zou kunnen stoppen. Die vraag overrompelt Thomas, want hij heeft tot nu toe nooit over het krijgen van  kinderen nagedacht.

Dan gaan ze samen weer op reis naar het verleden. Ze bezoeken vooral de dodenakkers en de vergeten dorpen in het noorden van Frankrijk. Honderd jaar na dato leeft La Grande Guerre nog steeds door in die streek. Ze bezoeken begraafplaatsen, maar ze kunnen het graf van Klaartje niet vinden.
Kunstenares Susan heeft wel inspiratie opgedaan om beelden te maken. Ze benoemen één van haar beelden als een afbeelding van Klara. Ze reizen door naar het museum van Verdun en op een andere herdenkingsplaats wil een uitheems echtpaar foto's maken. Ze worden bruut weggestuurd en Thomas vindt dat verschrikkelijk. Honderd jaar geleden waren uitheemse huurlingen goed genoeg om in de Franse en Duitse legers te vechten. Ook ergert hij zich aan het verheelrijken van de oorlog. Een Franse gids in grotten vertelt hun over de waanzin van de oorlog. Thomas is het helemaal met hem eens. Wat is de zin van de dood van al die jonge mensen geweest? Terug in Amsterdam denkt Thomas bij zijn verhuizing na over het krijgen van een kind.
Zijn moeder en haar echtgenoot komen ook naar Amsterdam op bezoek. Die vinden Nederland wel leuk. Thomas leidt ze rond.
In het laatste hoofdstuk 32 praat Thomas met zijn opa Herman. Thomas geeft aan dat hij misschien wel weer in het onderwijs wil gaan, maar dan niet op de Amsterdamse Zuidas. Herman zegt : "Denk na, het is door managers verziekte afvalsysteem." Hij wist Thomas op een uitspraak van Louis Paul Boon  en diens laatste zin in  de roman 'Mijn kleine oorlog': "Schop de mensen tot ze een geweten krijgen." 
Thomas wil dat boek wel meenemen en lezen. Herman vraagt of hij al iets van het virus heeft gehoord dat in China opgedoken is.

Wat perspectief betreft heeft 'de schrijver' enkele keren ingebroken in het verhaal. Hij woont in Frankrijk (hij is het alter ego van  Willem van Toorn) en hij heeft een kritische blik op de Nederlandse samenleving bijvoorbeeld het gedrag van de coronawappies, de vergelijkingen van de pandemie met de oorlog. Hij schrijft sarcastisch over Trump en diens opvattingen tijdens de pandemie en diens leugens. Hij uit ook kritiek op het Nederlandse onderwijs: bij een onderzoek naar begrijpend lezen onder 73 landen, eindigt Nederland als 73e.  Hij hekelt de opkomst van de partij van Thierry Baudet. Hij walgt van mensen die veel geld verdienen aan de coronapandemie (vgl. de verkoop van mondkapjes die niet deugen). Inderdaad een wat zure, oude man.

Personages

Thomas Corbelijn

Thomas is slechts 27 jaar, maar komt toch over als een verzuurde jongeman voor zijn leeftijd: in de NRC-recensie over het boek staat: " Als deze Thomas Corbelijn op die leeftijd al zó zuur is, dan zal het niet lang meer duren voordat hij zijn bed ’s ochtends niet meer uit komt. Bovendien kun je je echt niet voorstellen dat er überhaupt 27-jarigen te vinden zijn die worstelen met de problemen waar Corbelijn mee worstelt. Toen hij nog leraar was keek hij met verbijstering naar de wereld van zijn leerlingen, naar ‘hun wereld van onzin-informatie die ze de hele dag tot zich moesten nemen, van nooit aflatende communicatie over niks, van voorgeschreven kledingmerken en gadgets’. Zou Corbelijn zelf nou echt tot een heel andere generatie behoren? Als hij dan ook nog beweert dat de wereld door ‘schobbejakken’ geregeerd wordt is wel duidelijk dat je hier waarschijnlijk meer schrijver dan personage aanhoort.'" Thomas' zure houding komt waarschijnlijk voort uit de relatie met zijn vader, het vertrek van zijn moeder, de verbreking van zijn relatie door Monica, zijn woonsituatie in Amsterdam die onzeker is. Eigenlijk wordt Thomas gered door een nieuwe liefde Susan, een mooi, frisse kunstenares die wel oog heeft voor de redding van de wereld. Ze wil namelijk een kind van hem. Thomas twijfelt eraan of hij dat ook wil.

Susan Gomes

De vrijwel even jonge Susan Gomes bezit door toeval de dagboeken van Thomas' betovergrootvader. Ze schenkt hem een dag na de vergadering over de nieuwe woningbouwplannen van Morgenrood de dagboeken en ze gaat kort daarop ook mee op bezoek naar Thomas' grootouders. Het klikt aan alle kanten . Susan is een mooie en aantrekkelijke vrouw met rode haren. Ze is kunstenares en de meeste opmerkingen over haar van Thomas klinken heel positief. Wanneer ze in Frankrijk op queeste zijn, maakt ze beelden van de dramatische oorlog. Ze weet ook wel zeker dat ze een kind wil van Thomas en ze vraagt hem of ze met de pil kan stoppen. Bijna een beeld van de ideale geliefde.

Quotes

"Almere. Waarschijnlijk gaan mijn cursisten daar wonen als ze promotie maken. Wat ik moet doen weet ik niet. Misschien emigreren. het is een cynische wereld en het pragmatisch kleine Nederland zingt de eerste stem in het pecuniakoord." Bladzijde 9

"Ik legde mijn kaas op het tafeltje en keek naar haar terwijl ze naar de toog liep. Ik ben niet dom, ik had inmiddels natuurlijk wel begrepen dat ik haar aantrekkelijk vond en ik zag mijn eigen ervaring bevestigd in de blikken waarmee de marktkooplieden haar volgenden. (Thomas over Susan)" Bladzijde 42

"Ze zei dat ze eens in de zoveel jaar overstak om twee graven te bezoeken, dat van haar grootvader in België en dat van een oudoom in Duitsland en dat ik wel begreep er verder niks te zoeken had. Het continent was vooral een plek waar Engelse mannen en jongens werden doodgeschoten." Bladzijde 103

"De schrijver denkt aan de zwarte soldaten die goed genoeg waren om voor 'hun land' afgeslacht te worden in de loopgraven van 'The Great War'." Bladzijde 106

"Witte letters op een zwarte marmeren plaat deelden ook nog mee dat sommige van die enfants afkomstig waren uit Indochina en Algerije.....(..) Zijn al die mensen nu werkelijk 'gevallen' voor de samenleving die we er nu van hebben gemaakt, vraag je je af." Bladzijde 119

Thematiek

Maatschappijkritiek, maar er is hoop

Eigenlijk is 'Morgenrood' een roman geworden met maatschappijkritiek. Kritiek op de samenleving van nu aan de hand van het dagboek van een verre voorvader die in de WOI zijn geliefde Klaartje verloor. De kritiek op die periode richt zich op de massale dodenaantallen van heel jonge soldaten , aan beide kanten van de linies natuurlijk, huursoldaten die voor een vreemd land hun leven lieten. Het is een totaal zinloze oorlog geweest, waarin Nederland weliswaar neutraal bleef, maar rijk werd door het verkopen van oorlogstuig en verdovende middelen aan beide partijen. Thomas uit zijn kritiek op de mensen van de Zuidas die alleen aan geld denken, aan de sociale woningbouwvereniging Morgenrood die huurhuizen wil renoveren en ze daarna veel duurder in de markt zet. Hij uit kritiek op de schoolleiding van zijn school die een leraar heeft omslagen omdat hij bij zijn standpunt bleef over gekopieerde werkstukken. Er is kritiek op de Brexit, wanneer ze in Engeland verblijven. Ze zien de totale waanzin van de oorlog als ze in Noord-Frankrijk verblijven. Heeft het wel zin om in een moderne samenleving aan kinderen te beginnen? De 'schrijver' doet er nog een schepje bovenop met zijn opvattingen over het Nederland van Nu, o.a. tijdens de coronacrisis, de houding van het Nederlandse volk tijdens de crisis, de opvattingen van Baudet, de houding van Trump . o.a. de oproep om het Capitool te bestormen. Wat deze kritiek betreft, kijk je niet met een opgewekt gemoed naar de samenleving. In die zin is 'Morgenrood' bepaald geen opgewekt verhaal. Maar er blijft altijd 'hoop'. Is dat niet iets, wat het laatste sterft.?

Motieven

La grande guerre

De Eerste Wereldoorlog speelt als een rode draad door het verhaal. Nederland bleef neutraal, maar verdiende wel veel geld aan de oorlog. Dat deden Nederlanders vooral aan het leveren van cocaïne aan de strijders van beide partijen. Na de oorlog bleken die aan coke verslaafde jongens een goede afzetmarkt. De verschrikkingen van deze zinloze oorlog waren enorm. Jonge soldaten werden aan beide kanten op[geroepen om zich te laten afslachten. Engelse jongen werden o.a. met valse voorwendsels aangetrokken om aan de overkant van de zee in de pan gehakt te worden. Uit andere landen werden huurlingen aangetrokken om voor hun 'tweede vaderland.' Erg is ook dat er over die Eerste Wereldoorlog vaak wordt gesproken over helden, heldendaad, heldendood, nl. de verheerlijking van de strijd die feitelijk een rottige, modderige loopgravenoorlog werd. Een oorlog waarin ook het mosterdgas werd uitgeprobeerd. Wanneer Thomas en Susan bij Verdun zijn vragen ze zich af of de dood van de jonge soldaten het wel waard is geweest, als we kijken naar de miserabele samenleving die het heeft opgeleverd.

Vader-zoon

De relatie tussen opa Herman en zijn zoon was niet erg goed. Opa en oma waren oprechte socialisten, die solidair waren met grote groepen mensen in de samenleving. Hun zoon reageerde weer heel anders. Die koos voor de rechtse kant van de samenleving, macht, aanzien en geld. Daar stond dan Thomas weer tegenover zijn vader. Zijn cynische vader, zeker niet dom, sprak niet heel lovend over zijn zoon. Ook diens toenmalige vriendin Monica kond niet zo goed opschieten met die mogelijke schoonvader. Hij was er ook de oorzaak van dat Thomas zijn moeder en zijn zusje Petra naar Engeland zag vertrekken, omdat ze met die arrogante man niet verder wilde.

Queeste

"Morgenrood" is ook een queesteroman. Als Thomas de beschikking heeft over het dagboek van zijn betovergrootvader, is zijn interesse definitief gewekt voor de Eerste Wereldoorlog. Hij en zijn nieuwe vriendin Susan reizen terug naar het verleden om in Vlaanderen en Noord-Frankrijk de gevolgen van de Grande Guerre aan den lijve mee te maken. Ze maken ook een tocht naar de mogelijke begraafplaats van Klaartje van Heek, de geliefde van zijn voorvader, die als verpleegster naar het front trok. Door het maken van die queeste vragen ze zich af of het een zinvolle dood van de jonge soldaten is geweest.

Liefde

Bij Susan Gomes en Thomas Corbelijn is het bijna liefde op het eerste gezicht. Hij ziet haar voor het eerst tijdens de vergadering van Morgenrood. Daar voert ze het woord en enkele dagen later geeft ze hem de dagboeken van één van zijn voorvaderen. Met haar opvallende rode haren, is ze niet alleen mooi, maar ook zeer aantrekkelijk. Dit in tegenstelling tot Lidewy, de cursiste die met hem flirt, heel mooi is,. maar voor hem onaantrekkelijk.

Coronapandemie

De coronacrisis komt vooral voor in de hoofdstukken die 'de schrijver' voor zijn rekening neemt. Hij laakt de houding van Trump di het vaccin alleen voor Amerika wil houden. Hij laakt de wappies, hij heeft kritiek op Nederlandse jongeren die vinden dat ze in hun vrijheid worden beknot en gewoon feestvieren in het Vondelpark. Hij uit kritiek op de regering, maar ook op de mensen die zich niet aan de coronaregels houden. Etc.

Kinderwens of juist niet ?

Als Susan en Thomas een relatie krijgen, komt bij haar de vraag op of ze de pil zou moeten blijven slikken. Thomas verwacht die vraag niet, maar Susan wil weten of ze samen een kind op de wereld willen zetten. Ze heeft in het verleden al een keer een miskraam gehad en daarna bij haar vriend- die geen kinderen wilde- weggegaan . Het open einde geeft min of meer een positief antwoord op haar vraag.

Socialisme

De titel Morgenrood verwijst naar een socialistische achtergrond. De opa en oma van Thomas Corbelijn zijn overtuigde socialisten geweest. Maar die altruïstische houding hebben ze niet kunnen overbrengen op hun zoon die meer kapitalistische opvattingen had gekregen. Vader en zoon lagen op daardoor niet op één lijnen en hadden nauwelijks contact. Thomas zit meer op de lijn van zijn opa en oma, die hij al een hele tijd niet meer heeft gezien. Het dagboek geeft hem ene mogelijkheid tot contact. Thomas woont in een huurwoning van de socialistische woningbouwvereniging Morgenrood. Maar ook die is eigenlijk van haar geloof afgevallen. Thomas zelf zet zich af tegen het geld op de Zuidas. Na zijn bezoek aan het slagveld in Noord-Frankrijk denkt hij erover na om weer in het onderwijs te gaan, maar om dan wel in het reguliere onderwijs.

Opdracht

Voor Ineke

Titelverklaring

"Morgenrood' is de naam van de woningcorporatie die de woningen in Amsterdam (o.a. die van Thomas Corbelijn) wil laten renoveren. Daarna keren de huurders mogelijk terug als ze de veel hogere  huurprijs daarna kunnen betalen.
"Morgenrood" is ook het strijdlied van de socialistische partij na de Tweede Wereldoorlog. De opa en oma van Thomas Corbelijn zijn overtuigde socialisten,. maar hun zoon, de vader van Thomas, ging juist meer voor rechtse politieke ideeën. Thomas heeft meer sympathie voor de socialistische gedachte dan voor de rechtse opvattingen van zijn vader. Dezelfde keuze kun je ook terugvinden in de kritiek die 'de schrijver' in enkele hoofdstukken aan zijn verhaal toevoegt naar aanleiding van de huidige maatschappij en haar machthebbers: bijv. de Trump-aanhang, de coronawappies, het ongedisciplineerde volk van Nederland  etc."

Structuur & perspectief

Er zijn drie verhaallijnen:
1. Er is een dagboek van de  betovergrootvader van Thomas Corbelijn gevonden in de nalatenschap waarover Susan Gomes beschikte, Hij beschrijft in het dagboek zijn zoektocht naar zijn geliefde Klaartje, die als verpleegster naar Vlaanderen vertrok. Zij kwam om bij de gevechten. Het dagboek is in de ik -vorm geschreven.
2. Thomas Corbelijn krijgt het dagboek van zijn betovergrootvader van Susan en ze besluiten ook de reis naar Vlaanderen en Noord-Frankrijk te maken om te zien wat er in de WOI allemaal gebeurd is.Susan en Thomas krijgen een liefdesrellatie . Thomas is een ik-verteller
3. De derde verhaallijn zijn drie hoofdstukken waar 'de schrijver' inbreekt in het verhaal. Hij kijkt o.a.kritisch naar machthebbers als president Trump, de positie van Nederland in de coronaperiode, het opstandige karakter van mensen die tegen coronamaatregelen zijn. Zijn opvattingen komen wel overeen met de opvattingen van Thomas.

Decor

Er zijn enkele decors:
1. Thomas woont in Amsterdam in een huurwoning en zijn nieuwe vriendin Susan heeft de beschikking over een woonboot die ze van haar vader heeft geërfd. Die woonboot ligt in Sloten. Het is ook de plaats waar ze hem tot seks verleidt bij zijn eerste bezoek.
2. De schrijver woont in Frankrijk en hij kijkt met zorg naar de sterk veranderde  samenleving in Nederland.
3, Thomas en Susan maken een reis naar Engeland en ze besluiten ook de regio van Vlaanden en Nood-Frankrijk te bezoeken, omdat ze geïnteresseerd zijn in de gebeurtenissen in WOI. Ze gaan op zoek naar de plaats waar Klaartje overleden is. Zo bezoeken ze Vlaanderen (Poperinge, Cassel, Ieper) en Noord-Frankrijk (Reims, Verdun)
4. De gebeurtenissen in het dagboek van 1914  komen wat het decor betreft vrijwel overeen met de plaatsen die onder nr. 3 staan vermeld.

Er zijn ook drie tijdlagen:
1. De gebeurtenissen in het dagboek spelen vooral af in 1914 en 1915 ( de dood van Klaartje), de eerste jaren van WOI
2. Het verhaal van  Thomas en Susan lijkt zich af te spelen rondom 2019-2020. Er wordt door Thomas geen melding gemaakt over de coronacrisis. Zijn opa maakt wel een cynische opmerking over de uitspraken van Thierry Baudet. Pas aan het einde maakt Herman een opmerking over een opkomende epidemie in China (voorjaar 1920)
3. De schrijver doet wel mededelingen over corona: hij vertelt over Trump vóór de laatste verkiezingen, maar hij levert ook kritiek op Nederlanders die massaal de regels voor de coronabestrijding overtreden en hoe Trump zijn aanhangers heeft aangespoord na de uitslag het Capitool te bestormen. Die kritische commentaren betreffen de jaren 2020 en 2021.

Stijl

De hoofdstukken van Thomas  zijn helder beschreven. Hij heeft een licht ironische toon over de mensen aan wie hij op de Zuidas heeft lesgegeven. Hij snapt ook wel dat zijn vriendin Monica bij hem weggegaan is, toen hij bij zijn vader introk. Hij knapt zienderogen op als hij de mooie kunstenares Susan ontmoet. Hij ergert zich tijdens het bezoek aan Noord-Frankrijk over het heldeltaalgebruik van de jonge soldaten. Hij kijkt cynisch aan tegen de WOI, Die toon (sarcasme en cynisme)  kom je trouwens ook tegen in de replieken van 'de schrijver.'
(Blz. 185: "Susan maakte foto's en soms ging ze in het gras zitten om te tekeken, ik verzamelde teksten als HE IS NOT DEAD BUT SLEEPETH, HE DIED FOR ENGLAND'S SAKE EN THY WILL BE DONE,waarbij ik aannam dat THY verwess naar het liefhebbende christelijk opperwezen dat deze oorlog niet alleen had toegestaan, maar kennelijk deze dood ook had gewenst: zijn wil was geschied."
Die variaties in toon maken het lezen van het boek vrij licht.
Thomas en zijn voorvader hebben soms treffende metaforen: 
- (blz. 96: "Poperinge was vooral verwarrend door zijn rol van oase in een woestijn van wreedheid.")
- (blz. 152: Het is een abattoir. Heel Vlaanderen en Noord-Frankrijkj zijn één abattoir.")

Slotzin

"Herman is de laatste tijd nogal somber", zei Joop. "Het lijkt soms wel of hij er genoeg van heeft. Ik niet, hoor, ik hoop nog veel kinderen pianoles te geven. Misschien wel een van jullie." "Van de vrouwen moeten we het hebben. Hoop. Als ik gelovig was zou ik een kaarsje voor je opsteken." "Hoop is al heel wat hoor, "zei Joop.

Beoordeling

Willem van Toorn is een 86-jarige schrijver die al heel lang aan de weg timmert, niet altijd voor het grote publiek (hij schrijft geen bestsellers). Zijn boeken zijn vaak evenwichtig opgebouwd en taalliefhebbers kunnen hun lol bij de schrijver op. Ook 'Morgenrood' is een evenwichtig boek dat min of meer een vervolg is op de roman "Stroom."
Ook bij "Morgenrood" is de structuur  aantrekkelijk, het verhaal dat aan WO i is gerelateerd  in zekere zin spannend en de taal weer geweldig. Knap dat de schrijver op deze leeftijd nog zoveel vitalisme vertoont. Hij komt ook in eigen persoon nog even toevoegen wat hij van de nederlandse samenvatting op dit moment vindt o.a. over de houding van mensen die door de coronacrisis een keer niet op vakantie kunnen of klagen over het gebruik van montkapjes. 
Alleszins de moeite waard om te lezen.

Recensies

"Geen enkele verhaallijn komt goed uit de verf. Over de Eerste Wereldoorlog hebben we indringender romans gelezen, van Erwin Mortier en Stefan Hertmans bijvoorbeeld en dan steken deze dagboekbladen uit het verleden en de reisjes van Thomas en Susan naar de voormalige oorlogsgebieden er wat bleek bij af. Van Toorn wil ondanks alles toch positief eindigen in het boek, want hoe durf je als jong stel op dit moment nog een kind op de wereld te zetten? ‘Hoop is al heel wat, hoor,’ krijgt Thomas van zijn oma te horen. Aan die uitspraak houden we ons dan maar vast." https://www.tzum.info/202...orgenrood/

"Wel krijgt Corbelijn van Van Toorn wat brokjes troost en hoop toegeworpen. Wat verstandig is, want anders zou het de roman waarschijnlijk snel aan fut ontbreken. Viavia krijgt hij de dagboeken van zijn betovergrootvader in handen, een man die ervaringen op deed in de Eerste Wereldoorlog. En er is liefde, in de persoon van de kunstenaar Susan. Met hun reis langs de voormalige strijdplekken lijkt hun bestaan aan diepgang én besef te winnen: voor welke wereld legden al die mensen het loodje? Een beetje braaf is zo’n boodschap natuurlijk wel. Wat steeds terugkeert is de afbraak van de maatschappij: het grote geld regeert, de spreekwoordelijke gewone man stelde er steeds minder tegenover. Dat gebrek aan strijdlust, solidariteit en organisatie kwam er in ten tijde van Corbelijns vader, een man die als een soort excentrieke snob wordt geportretteerd die weinig op had met de linksige idealen van zijn voorvaderen. Het doet een beetje denken aan de bekende tirade van Gerrit Komrij, die ook mopperde over het ‘verraad’ van zijn generatie. Morgenrood laat zich in de eerste plaats interpreteren als een aanmoediging tot nieuw socialisme. Je bent benieuwd of jonge mensen er de gadgets voor terzijde zullen schuiven." https://nrcwebwinkel.nl/m...ew_content

Bronnen

Televisie-interview met Willem van Toorn bij 'Brommer op zee.'

https://www.npostart.nl/w...O_16823250

Interview in De Volkskrant met de 86-jarige schrijver.

https://www.volkskrant.nl...gle.com%2F

Overhoor jezelf