Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2011
• 256 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

De zomer hing als een muffe vaatdoek tussen de flats van de wijk.

Samenvatting

De 12-jarige Sandra Spalburg woont in Zeewijk, laten we zeggen een wat minder rijke wijk in de buurt van Beverwijk. Ze is erg goed op school en na de vakantie gaat zij als enige van haar wijk en school naar het gymnasium. Ze is dus echt een buitenbeentje. Haar ouders zijn van Surinaamse afkomst: haar moeder doet niet veel anders dan televisiekijken en haar vader heeft een scharrel. Af en toe komt hij thuis om haar moeder te verwennen en het valt Sandra op dat haar moeder dan altijd wel een betere bui heeft. Haar vriendinnen in de wijk zijn Chantal (met grote tieten) en Tanya. Chantal heeft al veel ervaring met tongen, maar Sandra niet: ze heeft ook nog bijna geen borsten. In de zomervakantie bezorgt ze kranten, maar erg goed doet ze het niet en ze moet ook nog het geld afdragen aan haar moeder. Ze gaan ook niet op vakantie, maar wel met vriendinnen naar het strand. Chantal experimenteert daar wel met jongens. Aan het einde van de vakantie moet ze met haar moeder de boeken van school ophalen. Haar moeder gaat als enige ouders cash het boekengeld betalen, de anderen hebben het geld overgemaakt. De eerste schaamte komt dan al over Sandra. Op de dag voordat de lessen beginnen, gaan moeder en Sandra naar de Zwarte Markt in Beverwijk om twee goedkope jeans te kopen.

Op de eerste dag komen er toch al een aantal meisjes met haar praten, hoewel ze een buitenbeentje is. Zo zijn er Nienke en Jojanneke. Sandra valt wel op tussen de anderen: kleding is goedkoper, ze heeft een omafiets en geen geld om ijsjes en dergelijke te kopen. Sommige jongens en meisjes zijn echte “kakkers.”
De leraar Nederlands Vurings doet erg cynisch, is vreemd, maar valt daardoor ook wel meer op en een beetje uit de toon. Toch is hij best populair. 

Er is op school voorlopig één knul die erg vervelend doet. Hij heet Bart Willink en maakt vervelende en racistische opmerkingen over onder andere Turken en negers. Sandra neemt de handschoen op en is niet bang voor hem. Er is ook een andere jongen in de klas die Dirk Jan Brouwer heet, maar die is wel erg aardig voor haar en zij raakt in stilte een beetje verliefd op hem. Ze gaat ook auditie doen voor het schooltoneel, al weet ze niet wie Goethe is. Maar ze krijgt een rol in “Faust”, als God. Het is maar een klein rolletje, maar toch hoort ze er weer een beetje bij. Haar moeder vindt het maar niets, dat toneelgedoe.

Ze gaat een keer met vriendinnetje Nienke mee naar huis. Ze mag van haar moeder blijven mee-eten, ook al zijn er te weinig gehaktballen. Wanneer de moeder van Nienke haar thuis wil brengen, laat ze zich ver uit de buurt van haar huis afzetten. Ze schaamt zich voor de buurt. Tijdens een excursie naar een museum maakt Bart weer vervelende opmerkingen over negers, maar ze geeft hem weer zijn vet. De andere kinderen durven weinig te zeggen.

Toch wil Sandra er meer bij horen en ze wil graag een B-versie van het merk Levi’s. Haar vader komt toevallig weer eens langs en ze maakt gebruik van de gelegenheid om een broek aan hem te vragen . Hij kost zestig gulden en dat is veel geld voor haar moeder. Haar vader belooft de broek te geven, maar als hij de volgende morgen weer weg is, heeft hij geen geld achtergelaten, de teringlijder, denkt Sandra.

Door leraar Nederlands Vurings wordt ze enthousiast gemaakt voor boeken. Zij lenen ze uit de bieb, maar dat vindt Vurings maar raar. Boeken moet je kopen. Sandra leest boeken die zich alle afspelen in de hoofden van de personages, eigenlijk maar saai.

"Het waren schrijvers die ze niet kende maar die hij heel belangrijk vond. Het waren sombere boeken. Dat vond ze wel leuk. Het ging over jongemannen die opgroeiden. En dat het dan allemaal tegenviel, met het leven en de verwachtingen die ze ervan hadden." (blz. 117)

Als ze zelf een opstel moet schrijven, doet ze eigenlijk hetzelfde: ze schrijft een verhaal over een eenzame man die het verhaal vooral beleeft in zijn hoofd.

Maar dan is er vlak voor de kerst een brugklasfeest. Ze mag er naar toe van haar moeder en ze gaat met de vriendinnetjes. Gelukkig is Dirk Jan er ook en wanneer de slijpnummers komen, gaat hij met haar dansen. 
Ze dansten een paar nummers achter elkaar en de andere meiden kwamen er ook bij staan en het was heel gezellig. Het was toch niet zoals van de zomer op het strand, dacht Sandra bij zichzelf. Want ze danste toen ook wel eens met jongens op langzame muziek. Maar zo dicht als ze net bij Dirk Jan was, zo dicht was ze nog nooit bij een jongen geweest.’ (blz. 125)

Ze raakt op dat moment echt verliefd op hem. Aan het einde van de avond wil hij wel thuisbrengen met zijn vader, maar Sandra schaamt zich en zegt dat ze ook wordt opgehaald. Laat in de avond moet ze geheel alleen fietsen naar de arme wijk. Haar moeder slaapt als ze thuis komt, maar ze is wel te laat thuis gekomen.
Kort daarna is het kerst: ze kopen een niet al te dure boom. In de familiekring zegt Sandra’s moeder dat haar vader wil zal terugkeren en zijn andere vrouw zal verlaten. Sandra is in de vakantie ook jarig. Ze hoop vurig op een nieuwe fiets, zodat ze niet meer opvalt tussen haar klasgenoten, maar het wordt een goud armbandje, erfstuk van haar oma. Ze vindt er geen fluit aan.

Vlak voor Oudjaar bezoekt ze Chantal: die heeft een kermisjongen ontmoet met wie ze seks heeft. Plastisch beschrijft ze hoe dat is gegaan. Sandra schrikt er zelfs van. Daarna kijkt de jongen Chantal niet meer aan en een dag later zoent hij alweer met een ander. Het is voor de lezer duidelijk dat Chantal erin getuind is. Om toch een beetje indruk te maken zegt Sandra tegen Chantal dat ze van school gaat: het is veel te moeilijk. Het is gewoon een leugen, die later nogal wat ellende veroorzaakt. Eerst moet Sandra ontkennen dat ze het gezegd heeft wanneer haar moeder ernaar vraagt. Daarna vindt Chantal dat ze voor leugenaar is gezet. Ze zit nu tussen twee vuren: ook in haar eigen wijk wordt er niet zo leuk meer over haar gedacht: ze hoort niet meer tot OSM (ons soort mensen).

Op school zijn er juist dingen die goed gaan. Van Dirk Jan krijgt ze een prachtige Parkerpen met inscriptie voor haar verjaardag. Van Vurings krijgt ze een 9 voor haar opstel over de eenzame man en ze mag ook komen op een verjaardagsfeestje van Renske. Het is een heel groot huis en opnieuw schaamt Sandra zich voor haar afkomst. Wanneer ze thuiskomt, is het licht weer eens afgesneden. Niet lang daarna keert haar vader weer terug in huis.

Bart Willink blijft vervelend doen: hij wil zelfs in de leerlingenvereniging en houdt een vlammende toespraak. Hij blijft haar trouwens op school pesten met racistische opmerkingen over Turken en negers. Daar baalt ze van en ze zint op wraak. 
Intussen is het schooljaar aardig gevorderd en komt er een voorstelling van het schooltoneel. Het is een moderne opvoering van Faust met veel bloot en seks en haar moeder kan dat niet zo waarderen. Die praat weer over vreemde Nederlanders die dit allemaal goed vinden. Haar vader is intussen weer weggegaan met medeneming van al zijn spullen.

Bij handvaardigheid loopt de leraar even weg uit het lokaal. Bart grijpt de kans om aan Sandra door middel van een tekening opnieuw te beledigen. De klas vindt nu ook dat hij te ver gaat. Sandra besluit hem nu een lesje te leren. Ze bespreekt met Tanya hoe ze dat het beste kan doen en ze krijgt het advies hem een knietje in zijn kruis te geven. Bij de aardrijkskundeles is het zover: Bart komt te laat en in een volle klas gaat Sandra haar gang: ze schopt hem in zijn kruis en trapt ook nog enkele keren na wanneer hij huilend op de grond valt. Natuurlijk moet ze naar de rector en ze wil Bart nog niet eens verraden, maar dan komen er meisjes uit haar klas bij de rector om te vertellen wat Bart heeft geflikt. De rector stelt zich op achter Sandra en Bart wordt voor drie weken geschorst vanwege zijn racistische houding die ze op het gym niet accepteren. Tanya vindt het aan de ene kant wel leuk dat Sandra zo daadkrachtig heeft gehandeld, maar er is ook iets van jaloezie op de andere vriendinnen van Sandra.

Na de zoenpartij met Dirk Jan heeft ze hem steeds ontlopen. Toch weet ze dat hij wel wat voor haar voelt. Na het uitdelen van de rapporten (ze heeft een mooi rapport en gaat over) wil hij haar naar huis brengen, maar weer uit schaamtegevoel zeikt ze hem af. De boodschap is nu duidelijk. Ze wil hoewel ze verliefd is het standsverschil niet overbruggen.
Wel wordt ze uitgenodigd op een hockeyfeestje van Renske, waar haar vriendinnetjes al drinken en roken. Ook experimenteren ze met zoenen en een beetje vrijen. Van Renske hoort Sandra dat Dirk Jan op het toilet een ander meisje staat te zoenen. Dan komt er een vreemde jongen op haar af en ze “tongt” met hem voor de eerste keer. Zij is zijn eerste bruintje, die nogal geil zijn denkt de jongen. Kort daarna vertrekt ze op de fiets naar huis. Alleen.

Quotes

"Het potje van Bas Fortuyn was er een van vele. Een potje betekende dat je kak was, op hockey zat of meer muziekinstrumenten bespeelde. De jongens die geen bloempotkapsel hadden, lieten hun haar lang groeien, droegen wijde broeken en blowden zich een breuk in de middagpauzes. Dat waren alto's, al dan niet hippie of skateboarder, en ze liepen erbij alsof ze geen cent te makken hadden, maar als ze hun mond opendeden klonken ze zo mogelijk nog bekakter dan de bloempotjes." Bladzijde 56

"De hal was ondertussen bijna leeg. De meeste kinderen waren al naar huis. Renske en de andere meiden stonden met Bas Fortuyn te praten. Even later liep Jojanneke hun kant op. 'Wij gaan zo,' zei ze. 'We fietsen samen naar huis. En jij?' Sandra voelde hoe Dirk Jan opzij naar haar keek. 'Is goed,' zei ze expres een beetje vaag. 'Ik spreek jullie morgen wel.' 'Ja. We bellen.' 'Doei.'" Bladzijde 128

"Ergens had ze gehoopt dat iedereen de volgende dag eindelijk zou inzien wat Bart Willink eigenlijk voor iemand was. Dat had ze kort en duidelijk op de flyers gezet. Maar toen ze haar fiets had geparkeerd en naar de ingang van het gebouw liep, hoorde ze al dat er iets mis was. Een aantal kinderen stonden voor de flyers waarop ze had geschreven. Ze lachten hardop. Iemand zei: 'Wat een idioot, zeg.'" Bladzijde 196

Thematiek

Cultuurverschillen

De roman “Het Gym” heeft een duidelijk herkenbare thematiek. Het gaat allemaal om het meisje Sandra dat zich als Surinaams meisje moet handhaven tussen de kakkers van het gymnasium. Hoewel ze zich soms schaamt voor haar afkomst, weet ze de “struggle for life” te winnen. Het hoofdthema is dus de multiculturele samenleving en de problemen/cultuurverschillen/vooroordelen van de Nederlanders ten opzichte van Surinamers. Enkele voorbeelden: - Hockeymeisje Mirte geeft daarvan in de roman een voorbeeld: ‘‘Ik weet zéker dat jij goed kan dansen,” zei ze. “Dat kunnen jullie toch allemaal?” Ze deed iets raars met haar heupen en zei: “zo doen jullie dat toch?’’ - En haar moeder denkt hetzelfde: "Haar stem was zacht toen ze zei: “Jullie zijn zo één met die natuur, hè. Jouw volk is echt nog heel oer. Mooie, mooie mensen. Dat zijn jullie toch.” En ze bleef haar aanstaren, alsof ze nog iets van haar wilde." - De jongen aan het einde van de roman met wie ze voor het eerst tongt, vermoedt dat bruine meisjes “toch altijd geil zijn” (blz. 256). Evenzo goed hebben de meisjes uit haar eigen wijk vooroordelen over de leerlingen van het gymnasium en heeft de moeder van Sandra na het bezoek aan het toneelstuk over de vreemde dingen die Nederlanders doen.

Motieven

Coming of age

Verder zijn er de normale gebeurtenissen: eerste feestje, eerste verliefdheid, eerste zoen, jaloezie onder de meisjes. Die gebeurtenissen zijn allemaal typerend voor de coming of age, dat dus ook een motief is in deze roman.

Schoolleven

"Het Gym" is natuurlijk een boek waarin het schoolleven centraal staat. Het bijzondere aan het schoolleven is gelegen in het feit dat Sandra een buitenbeentje in het gymnasium is. Ze krijgt vriendinnen (Mirte, Nienke, Renske Jojanneke) omdat ze bijzonder is en ze wordt gepest (door Bart Willink) omdat ze bijzonder is en buiten de boot valt. Op school valt leraar Vurings het meeste op; hij brengt haar de liefde voor literatuur bij.

Discriminatie

Op school wordt ze het meest gepest door de vervelende puber Bart Willink. Maar vanaf het eerste moment geeft ze aan dat ze hem "aankan." Ze gaat er niet voor opzij, dat heeft ze wel geleerd in de volkswijk, waar het leven ook hard is. Maar eigenlijk wordt ze later in de volkswijk ook gediscrimeerd, omdat ze niet meer tot OSM behoort. De meisjes uit haar wijk (Chantal en Tanya) zien haar als een nepkakker. Op de muren van haar flat wordt het een en ander gekalkt. Mogelijkerwijs hebben de meisjes uit haar eigen wijk dat gedaan.

Schaamte

Omdat ze in een omgeving verkeert, waarin veel rijke kakkers voorkomen, gaat ze zich voor haar eigen afkomst schamen. - haar moeder betaalt het schoolgeld cash; de anderen giraal - de kleding die ze draagt is goedkoop van de Zwarte Markt in Beverwijk - ze heeft een hopeloze fiets vergeleken bij haar klas - ze schaamt zich voor de wijk waar ze woont als andere ouders haar willen thuisbrengen - ze schaamt zich voor haar moeder en vader (ook nog gescheiden) - ze schaamt zich voor haar eerste vriendje Dirk Jan die erg aardig voor haar is, maar die ze uit schaamte niet toelaat: hij mag haar zeker niet thuisbrengen

Motto

Het motto is ontleend aan Menno Wigman: 
“ Jugend, jugend. Nicht zu haben. Ik las

dat in het Paradijs geen spiegels waren. “

Opdracht

De Surinaamse schrijfster draagt het boek op aan de in 2011 overleden Surinaamse auteur Clark Accord.
Gi Clark Accord 

Un sa membre yu

Titelverklaring

“Het Gym” hoeft geen nadere uitleg, omdat het verhaal zich afspeelt op het gymnasium.

Structuur & perspectief

Structuur
Er zijn 49 hoofdstukken, die geen titel hebben maar aangeduid worden met een Romeinse nummering. Dat is vrij logisch, want het verhaal gaat over het gymnasium.
Het verhaal gaat over de schoolperiode van Sandra op het Gym. Ze begint in de brugklas en het verhaal loopt door tot ze aan het einde van het schooljaar overgaat en op een feestje van de hockey voor de eerste keer met een jongen tongzoent. De vertelde tijd is dus ongeveer eén jaar. Het verhaal wordt chronologisch door de vertelster gepresenteerd.

Perspectief 
Het perspectief berust bij de 12/13-jarige Sandra Spalburg. Zij gaat als enige van haar school en woonwijk naar het Gymnasium in een naburig dorp. Ze is van Surinaamse afkomst: haar moeder is overwegend thuis en haar vader komt zo nu en dan “langs wippen.” De kinderen van het gymnasium zijn kakkers, maar sommigen gedragen zich goed ten opzichte van haar.
Sandra is een personale (zij-verteller) verteller die in de o.v.t. vertelt.

Decor

De tijdlagen van het verhaal 
Het verhaal begint aan het einde van het leerjaar in groep 8. Na de zomervakantie begint Sandra in de eerste klas van het gymnasium in een naburig dorp. Het eindigt een jaar later bij de bevordering naar leerjaar twee.
Het is een modern verhaal maar niet geheel actueel, want er wordt gesproken over guldens. Dat betekent dat de euro nog niet is ingevoerd en dan moet het verhaal zich afspelen voor 1 januari 2002. Wanneer je uit interviews kunt opmaken dat dit verhaal sterk autobiografisch getint is, kun je uit het verhaal opmaken dat het twaalf jaar na de geboorte van Karin zelf zou kunnen spelen. We hebben het dan over 1989/1990.

Het decor van de handeling 
De gemeente waarin Het gym plaatsheeft, is opgesplitst in drie delen. In de wijk wonen de arme mensen, in het dorp de rijke. In de derde, de stad, ‘woonden de mensen die genoeg geld hadden om niet in de wijk te hoeven wonen, maar die ook niet welvarend genoeg waren om een huis in het dorp te kunnen betalen.’
De gemeente ligt in de buurt van Beverwijk, want Sandra gat met haar moeder naar de Zwarte Markt in die plaats met de bus. Ze komt dan voorbij haar school het is dus niet al te ver. Het ligt voor de hand dan op de gemeente IJmuiden uit te komen.
In een interview heeft de schrijfster wel wat over haar jeugd in IJmuiden verteld: Karin groeit op in een zwarte achterstandswijk met voornamelijk Turken en Surinamers. Haar moeder zit in de bijstand. Tot haar 16dewoont ze in IJmuiden, daarna verhuizen ze naar Haarlem. “In IJmuiden moesten we met z’n vieren van 1200 gulden per maand rondkomen. Aan het eind van de maand konden we dagenlang geen boodschappen doen. Soms werden we afgesloten van elektra of stond er een deurwaarder op de stoep. k heb geen zorgeloze jeugd gehad. Als kind was het me duidelijk: ik moest ervoor zorgen dat het in mijn hoofd goed zat om het redden. IJmuiden vond ik vreselijk. Onze wijk was een getto; er waren zelfs schietpartijen. Een van de flats werd de ‘sterfflat’ genoemd; er sprongen voortdurend mensen vanaf. Als kind weet je niet beter en maak je er geintjes over, maar het was een trieste tijd. Vooral de houding van de Nederlanders vond ik erg. IJmuiden was erg racistisch. Toch deed het me niet zoveel. Als puber keek ik neer op die domme kinderen, ze wisten niet waar ze het over hadden. In sommige situaties maakte ik me wel kwaad. Toen ik op de middelbare school kwam, werd ik een keer uitgenodigd op een verjaardag van een klasgenootje. Haar ouders waren zoiets als rechter en arts. Een groot contrast met mijn alleenstaande moeder in de bijstand. Toen ik binnenkwam zette die moeder mij pontificaal in het midden van de woonkamer en zei: ‘Dit is Karin, ze komt uit Suriname en doet toch het gymnasium.’ De reacties waren: ‘Goh, meisje, wat goed van jou.’ Ik werd zo kwaad; alsof een donker meisje niet goed zou kunnen leren!

Toen ik naar het gymnasium ging, was dat een klap in het gezicht van de IJmuidense gemeenschap. Hoe durfde mijn moeder mij naar zo’n school te sturen terwijl iedereen naar het lbo of mavo ging? Ons huis werd onder geklad met: ‘nepkakker’ en ‘stuudje, ga terug naar je land’. Dat was voor mij de druppel. Jarenlang had ik met die kinderen gespeeld en omdat ik naar het gymnasium ging, keerden ze me de rug toe. Je kunt het je nu niet meer voorstellen, maar zo ging dat. Gelukkig heb ik ook leuke herinneringen. Ik zat in de eerste klas van het gymnasium en stapte na de voorjaarsvakantie nietsvermoedend de klas binnen. Ik zag mijn klasgenoten en schrok me kapot! Bijna alle kinderen hadden een bruin gezicht met om hun ogen twee witte plekken. Wat was er gebeurd? Ze waren op wintersport geweest. Ik kende het hele fenomeen van wintersport niet eens. Ik moet er nog steeds om lachen als ik eraan denk.

Achteraf heb ik nooit gedacht: had ik maar een leukere jeugd gehad. Ik ben blij met wat ik heb meegemaakt. Mijn jeugd heeft me sterker gemaakt.” (Interview in Colourful Magazine, in 2006, bron: website: auteur)
In het interview zijn dus veel dingen herkenbaar die in de roman “Het Gym” worden verteld.

Slotzin

Ze glimlachte, en antwoordde: 'De mazzel.'

Beoordeling

De door de schrijfster gebruikte taal in deze roman is eenvoudig. Amatmoekrim schrijft dicht op de belevingswereld van een dertienjarige puber, waarmee de uitdaging van de roman voor een volwassen lezer niet direct in het talige gedeelte van de roman ligt. Korte zinnen geven zonder veel opsmuk het levendige verslag van de dertienjarige scholiere met problemen en hoe die haar lot in eigen handen neemt. 
De schrijfster schrijft dus een heldere roman over een duidelijke thematiek. Met een geestige, maar soms wat ingehouden humor schrijft ze over de integratieproblemen van een Surinaams meisje. Problemen die voor haar herkenbaar zullen zijn, omdat ze zelf vroeger ook op het gymnasium heeft gezeten. Schaamte voor de afkomst is hierbij wel het kernwoord.
Daarmee is “Het gym” natuurlijk een uiterst leesbare roman geworden voor scholieren. Ook ervaren lezers uit de middenklassen van havo en vwo kunnen mijns inziens het boek al lezen. Maar het is ook een volwaardig boek voor examenkandidaten van die beide afdelingen. Met nog wat andere boeken met het thema “coming of age” (zie onze themalijst) kunnen ze een mooie groep op je literatuurlijst vormen. Voor volwassenen is het verhaal misschien iets te eenvoudig als ze zich moeten verplaatsen in de gevoelens van een puber. 
Amusementswaarde voor scholieren: hoog. Literaire waardering: 2 punten.

Recensies

"Het gym houdt allerlei groeperingen in de multiculturele samenleving een spiegel voor en laat zien hoe verwarrend het leven voor een kind in zo\'n wereld kan zijn. " http://www.volkskrant.nl/...t-gym.html

"Het gym is een lichtvoetige en geestige roman." http://boekenproeven.blog...ekrim.html

"Ondanks de weliswaar geestige maar erg eenvoudige taal heeft Amatmoekrim met Het gym een uitdagende roman geschreven, die standhoudt door haar onaflatende kritische benadering van alle betrokkenen." http://recensieweb.nl/rec...natuur-he/

Bronnen

Website van de auteur.

http://www.amatmoekrim.com/site/