Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 330 pagina's
• Uitgeverij: Xander

Flaptekst

Eerste zin

Geritsel. Takken knappen onder zijn laarzen. Hij is angstaanjagend dichtbij.

Samenvatting

Personages

Heleen

Heleen Wittenberg-Langeveld is 26 jaar en heeft in de meidagen van 1940 haar man verloren. Ze woonde in Amsterdam, maar gaat tijdelijk terug naar Lochem en op de boerderij bij haar ouders wonen. Maar ze wil meer. Lochem is te stil en ze mist Amsterdam. Ze wordt aangenomen als secretaresse bij een Amsterdamse advocaat en is meteen alert als er op haar bureau zaken worden gedropt met betrekking tot het deporteren van Joden. Het feit dat ze een Joodse vriendin (Esther) heeft die gevaar loopt, speelt hierbij een belangrijke rol. Ze wordt betrokken bij het verzet. De Duitser Baumann, een knappe dertiger, doet op de achtergrond ook mee. Heleen durft veel, in tegenstelling tot haar bange stiefzus Francien. Ze steelt Duitse uniformen uit een zwembad, gaat mee op transport, herbergt Esther en haar gezin in haar eigen appartement en antwoordt brutaal op vragen van de SD als die Dienst haar in Amsterdam heeft opgepakt. Maar het verraad is alom in haar omgeving aanwezig. Na de oorlog wordt ze gezien als een verraadster en een moffenhoer. Ze vlucht met Ralph naar Amerika en ze leven daar nog jaren gelukkig.

Joyce

Joyce van Eeghen is 36 jaar oud, gescheiden, moeder van een dochter en strafrechtadvocate. Ze woont in Maastricht. Als ze hoort dat haar moeder alzheimer heeft, wil ze meer te weten komen over haar familie, met name over haar opa die ze nooit gekend heeft, maar over wie nare verhalen worden verteld. Een doos met documenten en foto's helpt mee het verleden te ontdekken. Joyce houdt halsstarrig vast aan haar plan, ook al moet ze soms tegenwerking ervaren. De waarheid komt boven water als ze uiteindelijk een overlevende van de Holocaust ontmoet. Ze hoort dat haar moeder in Amerika nog een halfzusje heeft en bezoekt die zelf in New York. Joyce is een doortastend character.

Quotes

"Ik druk mijn gezicht tegen de drassige grond en knijp mijn ogen dicht. De geur van vochtige aarde en rottende blad dringt mijn neusgaten binnen." Bladzijde 7

""Vergassen is een schone oplossing voor het Jodenvraagstuk. Ze worden uitgeroeid, Ralph. Tot en met de laatste Jood." Het duurt seconden voor de afschuwelijke, inktzwarte betekenis van zijn woorden tot me doordringt. Mijn luchtpijp wordt dicht geknepen." Bladzijde 85

"Ik ben vlak bij de Magere Brug als ik zie dat er een opstopping is: midden op straat staat een overvalwagen geparkeerd, Een groepje Duitse soldaten houdt voetgangers tegen. Ik stap van mijn fiets en ga op mijn tenen staan, om te zien wat er voor het samengedreven groepje voorbijgangers gebeurt." Bladzijde 153

"Als door een wesp gestoken veer ik op. Met geweld slinger ik de wijnfles tegen Kemps gezicht. Voor hij kan reageren haal ik opnieuw uit, met een noodgang laat ik het het ding op zijn schedel terechtkomen. Hij zakt op zijn knieën, maar heeft nog steeds zijn pistool vast. "Godverdomme! Vuile hoer! Vuile tyfushoer."" Bladzijde 299

"In de mensenmassa op de stoep ontstaat een golfbeweging. Ze wijken uiteen, hoofden draaien naar me toe. Uit de menigte stijgt gejoel op. "Moffenhoer! Moffenhoer!"" Bladzijde 315

Thematiek

De ontdekking van een familiegeheim

De advocate Joyce van Eeghem wil in 2021 achterhalen wat er met haar biologische opa Ralph Baumann in de oorlog is gebeurd. Door middel van een doos met documenten en foto's van haar moeder probeert ze bij overlevenden van de oorlog te achterhalen of opa een oorlogsmisdadiger was, zoals in de familie (o.a. de oma van Joyce) wordt beweerd. Door een ontmoeting met een overlevende van de Holocaust die haar vertelt dat opa Baumann hem en zijn familie heeft gered, wordt het familiegeheim ontrafeld. De tweede verhaallijn is de geschiedenis van Heleen Wittenberg die zich voornamelijk afspeelt in de zomer van 1942, waar zij als secretaresse van een Duitse advocaat in Amsterdam een rol speelt in de Jodenvervolging. Tot het einde toe weet de schrijfster het geheim te bewaren, totdat duidelijk wordt dat Ralph Baumann eigenlijk een heldenrol heeft gespeeld. Desalniettemin is hij met zijn 'vriendin' Heleen naar Amerika geëmigreerd, omdat ze geen toekomst zagen in het naoorlogse Nederland.

Motieven

Tweede wereldoorlog

Dat de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol speelt, hoeft geen verdere uitleg.

Jodenvervolging

Het belangrijkste motief uit de Tweede Wereldoorlog in deze roman is de Jodenvervolging. Niets voor niets speelt Amsterdam als "Jodenstad" daarom een belangrijke rol in het oorlogsverleden. De vriendin van Heleen is Joods en dat verklaart de betrokkenheid van Heleen in de problematiek. Zij doet haar best om het leven van de familie Meyer te redden.

Judasmotief

In een oorlogsroman speelt verraad een voorname rol. Kern in de roman is dan ook de vraag wie de verrader van de Joden in het verhaal is. Zoals in een thriller betaamt, wordt de verdenking eerst op andere personages gelegd. Uiteindelijk blijken een jaloerse politieagent en een eveneens jaloers familielid van hem, een collega van Heleen, de werkelijke verraders te zijn. Maar Heleen wordt na de oorlog als verrader/moffenhoer gezien. De gemeenschap neemt dan wraak.

Overspel

Ralph Baumann is getrouwd met Christina. Ze is zelfs van hem in verwachting van wat later blijkt een tweeling te zijn . Een van de twee meisjes is de moeder van Joyce van Eeghem, Hanneke. Ralph wordt in de oorlog verliefd op Heleen en die beantwoordt uiteindelijk zijn liefde. Feitelijk gezien is het overspel.

Liefdesrelatie

Heleen is gelukkig getrouwd met Bart, een politieagent die in de eerste oorlogsdagen in mei 1940 bij de gevechten rondom de Grebbeberg werd gedood. Ze is dus jong weduwe en wordt in de oorlog verliefd op de Duitse advocaat Ralph Baumann. Na de ontmaskering van de verraders moeten ze onderduiken. Na de oorlog trouwen ze met elkaar en ze hebben in de Verenigde Staten een stabiele liefdesrelatie.

Vriendschap

Heleen Wittenberg doet veel moeite om het gezin van één van haar vriendinnen Esther, een meisje van Joodse afkomst, te behoeden voor deportatie. Ook een andere vriendin, de stiefzus van Heleen, doet mee, maar is veel banger aangelegd dan Heleen. Als bij een verboden onderduikpoging de man van Francien om het leven komt, acht Francien Heleen schuldig aan zijn dood. Het betekent een einde aan hun vriendschap. Francien wijst zelfs na de oorlog Heleen aan als de schuldige aan het verraad van de Joden.

Religie

De ouders van Heleen zijn sterk religieus geaard. Ze wonen dan ook in een deel van Nederland dat behoort tot de Biblebelt. Maar omdat ze zo gelovig zijn en de toekomst in handen van hun God leggen, zijn ze ook bereid om Joodse onderduikers in huis te nemen. Voor de vader van Heleen loopt het fataal af.

Queeste

In de verhaallijn van Joyce zit een duidelijk queestemotief. Zij gaat op zoek naar de waarheid over haar opa Baumann die door de naaste familieleden als oorlogsmisdadiger en hoerenloper wordt beschouwd. Als Joyce d'r moeder de diagnose alzheimer krijgt, beseft ze dat ze nu de kans moet aangrijpen om het familiegeheim op te lossen. Het beroep van advocaat helpt haar daarbij. Niet alle personages die ze ontmoet, willen informatie geven over Ralph Baumann. Maar de Joodse zoon van de vriendin van Heleen, Levi Meyer, onthult aan het einde van de roman dat Ralph eigenlijk een oorlogsheld is geweest.

Titelverklaring

De hoofdfiguur Heleen Wittenberg-Langeveld woont in een appartement aan de Leidsegracht in Amsterdam. Mogelijk is de titel ook een indirecte verwijzing naar de eerste oorlogsroman van Rachel. Dat boek heet "Het schuilhuis.

Structuur & perspectief

De schrijfster hanteert dezelfde structuur als in haar debuutroman. Er zijn twee verhaallijnen. De historische lijn uit 1942 heeft een ik-verteller Heleen Wittenberg-Langeveld, die in de oorlog te maken heeft gekregen met de nare facetten van de Jodenvervolging. Ze heeft een verhouding met de Duitser Ralph Baumann.
De tweede verhaallijn speelt in het heden: van december 2021 tot februari 2022. De ik-verteller daarin is Joyce van Eeghen. Zij is een nazaat van een personage dat in de eerste verhaallijn een belangrijke rol speelt, Ralph Baumann. Omdat zij niets van hem weet, gaat ze naar het verleden van hem op zoek. Zo wordt deze verhaallijn een 'ouderwetse' queeste.  

Decor

Bij elke verhaallijn hoort een decor. In de verhaallijn tijdens de oorlog (augustus 1942) is dat  aanvankelijk de plaats Lochem in Gelderland en later Amsterdam, waarbij het huis aan de Leidsegracht een grote rol speelt.
In  de tweede verhaallijn in het heden woont Joyce de ik-verteller in Maastricht. Maar ook zij gaat af en toe terug naar Lochem.

De tijd wordt goed aangegeven: de oorlogsvertelling vindt plaats in de maand augustus 1942. Het einde van de oorlog (mei 1945) wordt ook nog aan het einde van de roman kort in kaart gebracht. (mei 1945) 
De verhaallijn van Joyce van Eeghen is van 6 december 2021 tot mogelijkerwijs februari 2022. Het is opmerkelijk dat de schrijfster in deze verhaallijn geen aandacht heeft besteed aan de pandemie die op dat moment in de wereld, maar zeker in Nederland heerst. Er waren van hogerhand afgekondigde beperkingen bijv.  scholen die een lockdown hadden in die kerstperiode, een beperkt bezoek aan verpleegtehuizen.Joyce noemt  in haar verhaal geen maatregelen tegen besmetting bij het bezoek aan een ziekenhuis of verzorgingstehuis.

Stijl

De stijl van de oorlogsthriller heeft alle kenmerken van dit genre. Dat komt vrijwel overeen met de stijlkenmerken van de hedendaagse thrillers. Er is een enorme vertelvaart, waarmee de lezer door het verhaal wordt gejaagd. Er gebeuren direct na elkaar veel spannende gebeurtenissen. De schrijfster beheerst de techniek van het inpassen van cliffhangers goed: veel hoofdstukken eindigen met een spannende passage die de spanning voor de lezer moet opwekken. De afwisseling van de beide verhaallagen is goed ingepast. Ook het toeval bij de oplossing van de familiegeheimen speelt een rol.

Slotzin

Ik leg mijn handen in Ralphs gezicht en kijk hem aan. De scheutjes groen die uitwaaieren in zijn irissen. De zachte lachrimpeltjes. Ik kan een lach niet onderdrukken. Ik hou van deze man. Ik hou van het leven dat we samen tegemoet gaan. Het komt goed.

Bijzonderheden

Het is jammer dat er in de eerste druk nogal wat taal- en spellingfouten zijn blijven zitten. Ook de interpunctieregels (vooral met betrekking tot het gebruik van komma's) zijn niet consequent toegepast. En veel metaforen worden letterlijk herhaald. Het zijn slordigheden die de uitgever in een volgende druk zou kunnen verbeteren. 

Beoordeling

De tweede oorlogsthriller van Rachel de Chanrante is zeker de moeite van het lezen waard. Binnen een jaar is ze in staat geweest om een tweede, dikke roman  van de pers te laten rollen. Van de eerste druk werden maar liefst 15.000 exemplaren verkocht. Dat is een enorm aantal voor een debutant. Liefhebbers van het genre zullen ongetwijfeld enthousiast reageren op de oorlogsgebeurtenissen in het leven van Heleen Wittenberg. Er gebeuren heel veel spannende zaken in het  boek die zich in een bijna moordend  tempo aandienen. Daarbij speelt net als in haar eerste roman over de oorlog "Het schuilhuis" het toeval een vrij grote rol. In thrillers en moderne films komen cliffhangers voor en de schrijfster maakt daar gretig en goed gebruiik van. Ze hanteert dezelfde structuur als in "Het schuilhuis". De twee  verhaallijnen die elkaar afwisselen, werken spanningverhogend. 
Het einde is voor de lezer wellicht verrassend, hoewel een aandachtige lezer de tips die over de verrader worden meegedeeld, had kunnen bespeuren.
Een minpunt vind ik echter dat de eerste druk nogal wat fouten heeft in de taal, de.stijl en interpunctie. Zo worden diverse metaforen ook lte vaak etterlijk herhaald. Een zorgvuldige redacteur had dat moeten voorkomen. Hopelijk worden deze fouten in een latere druk verbeterd. En nog een een goedbedoelde tip aan de schrijfster: "Neem zorgvuldig de tijd om aan een nieuwe roman te werken." 

Recensies

"Na het lezen van het eerste boek van Rachel van Charante keek ik al een tijdje erg uit naar dit boek. "Het Schuilhuis" maakte het dat mijn verwachtingen ook erg hoog waren voor dit boek. Maar ik moet zeggen...Voor mij heeft ze het wederom geflikt !! Ik werd weer helemaal in het verhaal opgezogen en kon het maar moeilijk wegleggen. Het is zo mooi geschreven...ook de details ( heerlijk voor deze beelddenkster). Dit maakte dat het voelde alsof ik erbij was ...voelde gewoon de emoties van de personen." https://www.hebban.nl/rec...achtenhuis

"Echt weer een prachtig boek, er zit alles in! Ik ben erin begonnen en kon wederom niet stoppen met lezen, net als met haar eerste boek Het Schuilhuis. Rachel je bent net begonnen maar ik kan niet wachten op je volgende boek en ik hoop dat er daarna nog vele zullen volgen!" https://www.hebban.nl/rec...achtenhuis

"De spannende plot, de levensechte hoofdrolspelers, een frisse schrijfstijl en een rijke historische setting zijn de ingrediënten van deze meeslepende pageturner van Rachel van Charante. Het grachtenhuis is een prachtige oorlogsroman van eigen bodem, die alle lezersverwachtingen meer dan waar zal maken." https://www.chicklit.nl/b...achtenhuis

"Rachel van Charante weet alles heel beeldend te vertellen, met veel details voor de locaties. Je herkent na een paar zinnen al meteen de vele bekende plekken uit Amsterdam. Het verhaal leefde daardoor voor mij echt! Ook de verhaallijn van Joyce vond ik boeiend! ‘Het grachtenhuis’ is een meeslepende en spannende oorlogsroman! Ik ben nu ook erg benieuwd naar het debuut van Rachel van Charante: ‘Het schuilhuis’." https://leesdame.nl/het-g...-charante/