Het Dossier door Anya Niewierra

Zeker Weten Goed
Foto van Finette
Boekcover Het Dossier
Shadow
  • Boekverslag door Finette
  • Zeker Weten Goed
  • 30 april 2024
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
Anya Niewierra
Genre
Thriller & Detective
Eerste uitgave
oktober 2023
Pagina's
414
Oorspronkelijke taal
Nederlands

Boekcover Het Dossier
Shadow
Het Dossier door Anya Niewierra
Shadow

Feitelijke gegevens

  • 2e druk, 2023
  • 414 pagina's
  • Uitgeverij: Uitgeverij Luitingh-Sijthoff

Flaptekst

De 46-jarige kunstenaar Josta Bresse leidt een teruggetrokken bestaan in de heuvels van Zuid-Limburg. Totdat er een aanslag op haar leven wordt gepleegd. 

Josta vermoedt al snel een relatie met haar verleden als kunstvervalser voor het DDR-regime, en vlucht naar Berlijn om haar oude team op te sporen. Samen met hen werd ze door de Stasi opgepakt op verdenking van diefstal van een dossier. Daarin stond hét bewijs dat de DDR-top vervalste kunst verkocht aan het Westen. 

Achtervolgd door huurmoordenaars probeert Josta het dossier in handen te krijgen. Haar speurtocht leidt tot een confrontatie met de man die haar leven verwoestte. 

Eerste zin

Weet je, Emma, toen Josta werd binnengebracht, wist ik al dat ze bijzonder was.

Samenvatting

Het verhaal gaat over de 46-jarige Josta Bresse. Ze is een kunstenares die is opgegroeid in de DDR (Oost-Duitsland), maar woont nu in Zuid-Limburg. Ze is sinds kort weduwe van haar man David, van wie ze erg veel hield. Ze leidt een rustig bestaan, totdat ze slachtoffer wordt van een orgaanroof: haar nier is gestolen.

Ze vermoedt dat haar verleden hiermee te maken heeft. Josta was vlak voordat de Muur viel lid van de Königstein Gruppe, een organisatie die expressionistische kunst vervalsde om te verkopen aan het westen, zodat de DDR daar geld mee verdiende.  Toen Josta er een keer achter kwam dat de Königstein Gruppe gesloten zou worden en alle betrokkenen geliquideerd zouden worden, heeft ze een dossier gestolen met alle informatie over het vervalsingsproject. Ze zag dat als haar enige uitweg om te blijven leven. Om erachter te komen waar het dossier is, worden alle betrokken gearresteerd en ondervraagd in Hohenschönhausen.

Ze doet aangifte bij de politie, maar de politie komt er bij het opvragen van haar gegevens in Duitsland achter dat ze daar als dood staat opgegeven. Josta weet niet waarom dat zo is. Voor de Nederlandse politie raakt ze verdacht en moet ze aantonen dat ze Josta Bresse is. Als ze ’s nacht verdachte mensen bij haar thuis ziet, krijgt ze wel beveiliging van de politie.

Op een dag wil Josta’s buurvrouw Eva haar auto lenen. Als die gaat zitten, ontploft de auto. Iemand wilde Josta vermoorden. Josta komt na de dood van Eva in een psychiatrise instelling terecht waar ze tot het inzicht komt dat ze vaak met angst omgaat als een bang konijn: ze verstijft. In plaats daarvan zou ze iets moeten doen om het gevaar uit de weg te gaan. Josta beseft hierdoor dat ze het heft van het onderzoek in eigen handen zal moeten nemen. Ze leest in een krant uit Frankfurt een artikel over een geliquideerde terminale patiënt, die vlak daarvoor dingen opbiechtte rondom kunstvervalsingen in de voormalig DDR. Josta besluit contact op te nemen met de schrijver van het artikel, die hopelijk zou kunnen helpen om haar identiteit te bewijzen en andere zaken uit te zoeken. De schrijver heet Tom Adler. Om naar hem toe te kunnen, zal ze moeten vluchten uit haar, inmiddels door politie zwaar beveiligd, huis. Dat lukt.

Josta vertelt Tom over haar verleden en haar tijd in Hohenschönhausen. Ze vertelt hoe ze werden gemarteld in ‘de Stoel’, en hoe dat er voor zou kunnen zorgen dat haar vingers verlamd zouden raken, zodat ze niet meer zou kunnen schilderen. Toen ze merkte dat haar ondervrager een bepaalde fascinatie voor haar had en op haar geilde, besloot ze daarop in te spelen. Ze nam initiatief om seks met hem te hebben, wat daarna herhaaldelijk bleef plaatsvinden. Vlak na haar arrestatie merkte Josta al dat ze zwanger was, van Werner. Tegen haar ondervrager zij ze echter dat ze zwanger was van hem, zodat haar gevangenschap dragelijker zou worden.

Tom schakelt de hulp in van Jörg Ziegler, een privé detective die ook in de voormalig DDR werkte. Hij spoort Uwe schröder op, de arts die de doodverklaring heeft ondertekend. Josta zoekt hem op met een verborgen camera en weet hem op te laten biechten. Hij vertelt dat hij de opdracht kreeg van Thomas Balden, een machtige man. Hij vertelt ook over Maria Tauber, die in het ziekenhuis werkte de nacht dat Josta als dood werd verklaard.

Josta besluit Thomas Balden op te zoeken, en ziet vrijwel meteen aan zijn ogen dat hij familie moet zijn van haar ondervrager. Ze vindt in zijn huis een fotolijstje met haar ondervrager erop en neemt die mee.

Ze bezoekt ook Maria Tauber. Zij herkent Josta meteen en is blij dat ze nog leeft. Het wordt duidelijk dat Josta in de gevangenis flauwgevallen werd aangetroffen en naar het ziekenhuis werd gebracht om te bevallen. Het was in het ziekenhuis die nacht erg onrustig. Josta’s baby werd gestolen. Later blijkt dat dat haar ondervrager was, die in de veronderstelling was dat dat zijn baby was en haar graag zou willen opvoeden met zijn onvruchtbare vrouw. Toen Maria Tauber merkte dat de baby gestolen was, kreeg ze de opdracht om die als gestorven op te geven. Toen Josta wakker werd in haar ziekenhuisbed en dat geschreven zag staan, besloot ze om te vluchten uit het ziekenhuis. Vervolgens werd de opdracht gegeven om haar als gestorven op te geven. David had Josta in de buurt van de gevallen Muur gevonden en voor haar gezorgd. Vlak daarna trouwden ze.

Met deze informatie wil Josta naar Jörg Ziegler gaan, maar ze treft hem dood aan. Hij had zelfmoord gepleegd omdat hij aan zag komen dat de huurmoordenaars op hem af zouden komen. Josta ontmoet zijn vrouw Hannelore, die vroeger ook in de DDR werkte en wraak wil op de mensen die voor de dood van haar man hebben gezorgd. De twee besluiten samen te werken. Josta krijgt van Hannelore een USB-stick die Jörg had samengesteld, met alle informatie die hij tot dan toe over de zaak had. 

Vlak daarna blijkt dat Ralf Engel is dood gegaan. Hij was een aandeelhouder van een Galerie via waar de verkoop van de vervalsingen gingen. 

 Josta besluit om het door haar gestolen dossier te halen op de plek waar ze hem heeft verstopt. Het is in de bossen van het kasteel waar de Königstein Gruppe plaats vond. Als ze daar is, wordt haar locatie echter gevonden, en om te voorkomen dat ze zelf wordt vermoord, besluit ze de huurmoordenaars te vermoorden. Op die manier is ze geslaagd in het bemachtigen van het dossier.

 Josta en Tom besluiten om in een Bungalow-Park rustig het dossier en de USB-stick uit te zoeken. Ze denken daar niet gevonden te kunnen worden, totdat ze twee verdachte mannen bij hun huisje zien. Ze bellen de politie, maar één van de mannen knalt een agent neer en ze vluchten. Tom heeft het kunnen filmen. Aangezien Josta en Tom nu doorhebben dat de tegenstander groter is dan ze aankunnen, besluiten ze de politie in te schakelen. Ze maken ook stappen richting het publiceren van zaken rondom de kunstvervalsing. Voordat ze overgaan tot het publiceren, gaan ze in gesprek met Heinz Kramm. Hij was ten tijde van het vervalsingsproject Kulturminister en wist dus van het project af. Ze willen hem inlichten dat ze die zaken gaan publiceren en dat dat invloed zou kunnen hebben op hem. Josta komt er tijdens het gesprek ook achter dat Heinz Kramm niet degene kan zijn die achter hem aan zit. 

Josta is er ondertussen achter gekomen dat de zoon van Thomas Balden Helmut Balden heet. De recherche vertelt haar dat hij erg machtig en rijk is. Josta ziet in dat hij te veel macht heeft voor de Duitse politie en dat ze het heft in eigen handen zal moeten nemen.

Een paar dagen later stelt Hannelore Josta voor aan Claudia Engel, de dochter van Ralf Engel. Zij wil haar zoon beschermen voor de moordenaars. Haar zoon en haar vader hadden namelijk een nauwe band en deelden veel informatie met elkaar uit. Hannelore en Claudia vertellen samen wat ze weten. Vlak na de val van de Muur heeft Helmut Balden Ralf Engel bezocht en hem gedwongen om een Kandinsky en een Klee te verkopen. Deze had Helmut gestolen vlak na de sluiting van Schloss Schonwald. Ralf wist echter dat ze vervalst waren, omdat hij het JW-teken herkende waarmee Josta al haar vervalsingen mee signeerde. Helmut chanteerde hem echter met het feit dat hij verschillende vervalsingen had geveild voor de Kunst und Antiquitaten GmbH. Ralf verkocht de schilderijen in de hoop dat het de laatsten waren. De Klee werd verkocht aan de Russische oligarch Sergey Lasanov, een jeugdvriend van Helmut. Tegenwoordig is hij één van de machtigste telecommannen van de Russische Federatie. PK Invest, waar Helmut Balden aandeelhouder van is, is een belangrijke zakenrelatie en kon dankzij Sergey infiltreren op de Russische markt. Helmut heeft zelf met Sergey contact opgenomen om geld te verdienen met de vervalsingen. Sergey zou het waarschijnlijk wel willen, want beleggen in kunst werd populair onder de Russische elite.  Het zou echters Sergey’s reputatie schenden als bekend zou worden dat die vervalsingen heeft verkocht. Toen de terminale ex-Stasi bewaker dingen onthulde voor het artikel in de Frankfurter Allgemeine, wilde Helmut geen enkel risico nemen en al het bewijsmateriaal vernietigen. Zeker nu PK Invest op het punt staat om één van de grootste telecombedrijven te worden van Rusland, waar hij de steun van Sergey voor nodig heeft. Iedereen die voor de rest weet van het JW-teken en bekend zou kunnen maken dat er veel vervalsingen geveild zijn ten tijde van de DDR, is nu dood. Behalve Josta.

Hannelore en Claudia zijn er ook achter gekomen dat Helmut een Klee-fanaat is en iedere Klee koopt die wordt geveild. Behalve toen er een keer één werd geveild waar Josta’s JW-teken op stond. Tijdens een ondervraging met Werner, Josta’s vriend en lid van de Königstein Gruppe, kwam hij erachter dat Josta al haar vervalsingen daarmee signeerde. Hij vroeg toen naar het adres van de verkoper van het schilderij. Josta’s adres kwam goed van pas toen hij erachter kwam dat zijn, maar eigenlijk Josta’s dochter ziek was en een nier nodig had. Door haar zeldzame bloedgroep zou alleen haar moeder een geschikte kandidaat zijn. Vandaar de orgaanroof. Helmut had Josta enkel in leven gehouden voor het geval dat zijn dochter een nieuwe nier nodig zou hebben.

Hannelore, Claudia en Josta besluiten af te rekenen met Helmut Balden. Claudia staat slechts op de uitkijk, terwijl Hannelore het echte werk doet. Ze laat hem alles bekennen wat hij heeft gedaan op video, dat ze zogenaamd aan zijn dochter laten zien als hij dood is. Josta kijkt mee vanuit een andere kamer en komt er nu ook pas achter dat ze geadopteerd blijkt te zijn, onder het mom van ‘dwangadoptie’, omdat haar moeder kritiek toonde naar de DDR toe. Het blijkt voor de lezer dat de stukken, vertelt door de ondervrager tussen het verhaal door, samen het opbiechten vormen, gericht aan Emma, zijn dochter. Hierna vertelt Josta dat Emma eigenlijk niet zijn dochter is, maar die van Werner. Vervolgens wordt hij gedwongen om zelfmoord te plegen met insuline.  

Iets meer dan een maand later besluit Josta om vermomd naar een pianovoorstelling van haar dochter te komen kijken. Ze zal haar verder met rust laten, voor haar eigen geluk, maar wil haar wel een keer in het echt hebben gezien. Ze wordt echter herkend door Katja Balden, Helmuts vrouw en de ‘moeder’ van Emma. Die komt op die manier in contact met Tom. Een aantal jaar later wonen Tom en Josta gelukkig samen in Zuid-Limburg, in Josta’s oorspronkelijke huis. Als blijkt dat Emma zwanger was maar tijdens de zwangerschap is overleden, besluit Katja dat Josta en Tom de baby mogen opvoeden. Ze noemen haar Julia, naar Josta’s biologische moeder.

Personages

Josta Wolf

Josta is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is 46 jaar oud, heeft een groot talent om kunst te maken en ze is een gevoelsmens. Ze is opgegroeid in de DDR, wat haar erg heeft gevormd als persoon. Ze vertrouwt moeilijk mensen, is niet graag onder de mensen, is onvruchtbaar geworden en heeft een trauma opgelopen aan haar tijd in Hohenschönhausen. Soms in het verhaal vergelijkt ze zich met een bang konijn, die verstijft als ze angstig is. Ze probeert dat te veranderen en in plaats van te verstijven actie te ondernemen. Later komt ze tot het besef dat het eigenlijk best mee viel in hoeverre ze vroeger een bang konijn was. Ze heeft immers haar uiterlijk en schildertalent gebruikt om te kunnen overleven.

Tom Adler

Tom Adler is journalist bij een krant uit Frankfurt en heeft een artikel gepubliceerd waarin een terminale ex-stasimedewerker dingen opbiecht rondom kunstvervalsingen. Dat is de reden dat Josta contact met hem opneemt, en de twee lijken al snel een bijzondere klik te hebben. Tom staat positief in het leven, wat Josta ook positieve energie geeft. Daarnaast heeft Tom ook een belangstelling voor kunst. Zijn droom is om een boek te schrijven, en dat kan met de informatie die Josta hem geeft.

Helmut Balden

Helmut was Josta's ondervrager in Hohenschönhausen. Hij had sinds jongs af aan een belangstelling voor expressionistische kunst en raakt gefascineerd door Josta's talent om die kunst te vervalsen. Hij heeft haar in haar tijd van gevangenschap meerdere malen verkracht. Overigens wordt in het midden gelaten of het daadwerkelijk om verkrachting ging, aangezien Josta de eerste keer initiatief nam en de daarop volgende keren mee speelde en deed alsof ze het fijn vond. Helmut Balden is erg gevormd door het DDR-regime, omringd door mensen die erg positief tegenover de DDR stonden. Hij heeft weinig empathie en laat mensen gemakkelijk vermoorden, maar voor zijn 'dochter' Emma voelt hij erg veel. Door slimme zetten en goede connecties is hij erg machtig en rijk geworden.

Quotes

"Bij mij gaan grote veranderingen altijd plotseling. Van een onschuldig kind in enkele seconden veranderen in de getuige van een beestachtige liquidatie. Van een brave student in een paar weken veranderen in een kunstvervalser. Ven een kunstvervalser in één dag veranderen in gevangene. Van een gevangene in één maand veranderen in de vrouw van een Nederlandse diamantair. En nu van een verdrietige weduwe in twee maanden veranderen in een voortvluchtige, in een moordenaar, want dat ben ik." Bladzijde 290
"'... Dus wat mij vooral bezighoudt, is de afwezigheid van een serieus motief. Immers, om een meervoudige moord te plegen, is meer aanmoediging nodig dan het afdekken van een corrupt verleden. Betrokkene moet iets te verliezen hebben dat héél diep gaat, zoals het verlies van een naaste of verlies van het eigen leven. '" Bladzijde 340

Opdracht

Voor Frans, mijn alles

Titelverklaring

De titel 'Het Dossier' slaat op het dossier waarin alle informatie stond over de vervalste kunst die de DDR-top verkocht aan het westen. Josta stal dit dossier om te voorkomen dat de leden van de Königstein Gruppe geliquideerd zouden worden. Vanwege het gestolen dossier worden alle betrokken op gruwelijke wijze ondervraagd. Heel het verhaal draait om de informatie in het dossier. Die mag immers absoluut niet uitlekken. Jaren later besluit Josta om het dossier van haar verstopplek te halen, zodat ze bewijzen heeft van de vervalsingen voor Toms boek en om aanwijzingen te vinden over wie haar dood wil hebben. 

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit verschillende hoofdstukken met als titel de plaats en datum waar het zich afspeelt. Deze hoofdstukken vertellen Josta's verhaal en zijn in het ik-perspectief geschreven (vanuit Josta). Deze hoofdstukken worden afgewisseld door twintig hoofdstukken vanuit het perspectief van Josta's ondervrager, ook vanuit een ik-perspectief. Het boek sluit met een hoofdstuk vanuit Katja Baldens, Helmuts vrouw, perspectief. 

Door zowel Helmut als Josta vanaf het begin van het verhaal aan het woord te laten krijgt de lezer soms meer informatie dan dat Josta alleen beschikt. Ook krijgt de lezer inzicht in de ondervraging vanuit zijn kant en wellicht begrip waarom hij handelde zoals hij deed. 

Decor

Het boek speelt zich af in Zuid-Limburg en in Duitsland, met name in Berlijn. In het verhaal wordt duidelijk dat Josta zich thuisvoelt in bergachtige landschappen. Daar is ze de eerste vier jaar van haar leven opgegroeid en daar voelt ze zich na haar ondervragingen in Hohenschönhausen ook het meest thuis, mede door de afwezigheid van mensen. 

Als Josta terugblikt op hoe de DDR eruit zag, beschrijft ze het vrij grauw. Dit staat voor haar in contrast met hoe ze destijds dacht dat het Westen eruit zag: kleurrijk en vrij. 

Het verhaal speelt zich af in 2014, maar heeft erg te maken met het DDR-regime eind jaren '80. Josta is erg gevormd door die tijd. Zo heeft ze moeite met het vertrouwen van mensen en publieke instanties. Bijna iedereen die ze ooit vertrouwde heeft tegen haar gelogen. 

Stijl

Anya Niewierra heeft een vlotte schrijfstijl wat deze roman erg spannend maakt. Op cruciale momenten in het verhaal worden veel korte zinnen gebruikt die de gedachten en gevoelens van Josta uitvoerig beschrijven. Daarnaast blijkt vaak dat Josta kunstenares is, doordat dingen worden beschreven aan de hand van kleuren of schildertechnieken. 

Slotzin

'Tom en ik noemen haar Julia. Naar mijn moeder.'

Beoordeling

Ik heb erg genoten van het lezen van 'Het Dossier'. Het boek gaat over erg interessante onderwerpen: het socialisme in de DDR, expressionistische kunst en liefde. Ik vond het erg interessant om te lezen hoe het zou zijn om in de DDR op te groeien en hoe iemand dat kan vormen als persoon. Daarnaast zette dit boek mij ook aan het denken, omdat uit het verhaal ook blijkt dat mensen vaak dingen doen die in die specifieke tijd waarin ze leefden goed leken, maar die ze vaak later niet meer zouden doen. Ook vond ik het mooi hoe Josta liefde kon voelen voor Tom en dat dat haar echt deed opbloeien. 

Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.044 scholieren gingen je al voor!

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.