Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 380 pagina's
• Uitgeverij: Cargo

Flaptekst

Eerste zin

Vanavond ga ik een man doden. Doden, niet vermoorden. Moord is een misdrijf en zo zie ik het niet. Ik zie het als gerechtigheid.

Samenvatting

In het uitgebreide verhaal komen nogal wat details voor en veel personages die allemaal iets in de zaak van Blonde Dolly betekenen. Dit verslag is een samenvatting op hoofdlijnen.

Deel I
Hannah Fridman (22 jaar, verpleegster) wil op zaterdag 10 oktober 1959 Herman van Dijk, de verrader van haar vader (die in de oorlog linkse sympathieën had) doden. Hij heeft net een hartaanval overleefd en heeft het ziekenhuis mogen verlaten. Ze wil hem thuis bezoeken en met een dosis insuline , maar als ze binnen is, ziet ze dat hij zelfmoord heeft gepleegd. 

Blonde Dolly (32, een beroemde Haagse hoer) hoort van haar ex-vriend Cor de Bruin wat er is gebeurd bij Van Dijk. Ze kent Herman van Dijk ook. Daarnaast heeft Cor gezien dat de zoon, Tom van Dijk, ook ter plekke was. In een flashback over de oorlog vertelt ze dat ze in de nacht van de bevrijding het kluisje van Van Dijk heeft opengemaakt en foto's heeft genomen van telegrammen die voor hem en een paar verzetsvrienden belastend kunnen uitpakken. Ze chanteert hem met die kennis en verdient zo veel geld. Ze is onder een bijnaam ook een hoer in hoge Haagse kringen, (naam Suze van den Bergh, naar haar eerste man Botto,  violist bij het Residentieorkest)  

Hannah praat ook met  Tom (die er een beetje als James Dean uitziet) Hij had ook wel een reden om zijn vader Herman van Dijk met wie hij slecht kon opschieten, doden. Hij komt die dag over uit Amerika. Ze spreekt dus met hem en hij is erg aardig voor haar. Hij lijkt erg gecharmeerd van haar. Hannah  wil weg uit het ziekenhuis (de Nebo) en mag tijdelijk in het huis van een vriendin wonen van wie ze ook een vertaalopdracht voor een film krijgt.
Eén van de verzetshelden, Bas de Jonge,  speculeert met zijn vrienden uit het verzet wie toch Sebilla is die chantage zou plegen. Ook de commissaris van politie schuift bij hen aan. Het lijkt één groot complot van vooraanstaande Hagenaars te zijn. 

In een tussenpassage vernemen we dat de CIA in de persoon van Elmett Kelly achter die Tom van Dijk aan zit. De Mossad (Israëlische veiligheidsdienst is ook geïnteresseerd in zijn handel en wandel.
Hannah doet zelf speurwerk en gaat met een camera naar de begrafenis van Herman van Dijk. Ze ziet een vreemd stel, een echte Haagse volksjongen met  een mooie goed aangeklede vrouw. Als ze verder gaat zoeken, wordt ze neergeslagen door die man (Cor)  en van haar camera beroofd.

Deel II 
Hannah vertrekt voor een korte periode naar Friesland om haar pleegouders te bezoeken.  Bij een bezoek aan Sientje, een kennis, wordt ze nieuwsgierig als die vertelt wie haar ouders hebben verraden. Daarna vertrekt ze weer naar Den Haag en ontmoet er Tom van Dijk. Ze praten over Dick Wester (Boris), die de verrader van haar ouders was. Ze hebben seks met elkaar. Maar kort daarop komt een oude joodse kennis Esther binnenvallen en  die vertelt dat Tom Tom niet is, maar Dick Boris. Die heeft in Amerika Tom vermoord, met diens vrouw Jean aangepapt  en daarna door middel van  cosmetische ingrepen Toms identiteit aangenomen,. Esther werkt voor de Mossad. Ze schiet op Dick en raakt hem. Dick verzet zich en Esther valt van de trap.Ze wordt naar het ziekenhuis gebracht, heeft een gescheurde milt, maar overlijdt. Hannah wordt later bijgepraat door Elmett Kelly (CIA)  en vertelt hoe het complot in elkaar steekt. De Mossad zit ook achter de verraders van Joden aan. Op verzoek van Kelly gaat Hannah de Russische vriend van Sebilla Voitov schaduwen. Alles valt nu wel zo'n beetje op zijn plaats. De Rus zit  echter niet op de ambassade.

Blonde Dolly wacht op Gerard Vrolijk die op haar verzoek Tom van Dijk (=Dick) heeft gevolgd. Hij wil geld zien, want zijn brommer is gestolen, terwijl hij Dick volgde. Ze wil eigenlijk stoppen met haar bestaan als hoer. Ze heeft veel geld, veel sieraden en  gouden tientjes. Ook heeft ze huizen in bezit. Ze wil een nieuwe start maken in België, Brasschaat en dan haar zieke moede laten overkomen. Daartoe treft ze de nodige voorbereidingen. Ze wordt ook getipt door Botto dat een rechercheur naar haar gevraagd heeft.

Bas de Jonge, laat ook Blonde Dolly volgen, want hij wil weten wie Sebilla is, o.a. omdat hij haar verdenkt van de chantage. In overleg met zijn vrienden van het verzet praten ze over o.a. Tom van Dijk. Ze knijpen hem, omdat ze ook misschien zullen worden gechanteerd. Daar moet een einde aan komen. De Jonge  volgt ook Dolly die zich naar de Rus spoedt, maar die is nog in Moskou. Dan gaat ze weer terug naar haar hoerenbuurt. Bas de Jonge volgt haar en Cor de Bruin geeft hem een afstraffing. Blonde Dolly is het eigenlijk allemaal zat; ze wil graag weg naar België en zal de huizen die ze bezit verkopen. Maar als ze in haar woning is, belt er iemand aan. Later wordt ze vermoord gevonden. Wie is de dader?

Hannah is te weten komen dat Dick in de Wassenaarse Ursula-kliniek ligt. Ze doet haar verpleegstersuniform aan en  neemt een dodelijk middel mee. Op zijn kamer dient ze het middel toe en smoort hem in zijn kussen. Haar wraak is dus zoet. 

Nawoord
In een nawoord probeert Tomas Ross de moord te analyseren. De meest in aanmerking komende dader is  Gerard  Vrolijk die Blonde Dolly het laatst bezocht heeft, een sleutel van haar huis had en wel wraak wilde nemen op haar. Hij werd in de dagen na de moord maar kort verhoord en snel weer vrijgelaten. Had hij vriendjes bij de politie die hem wel wilden sparen als hij zijn mond hield? Agenten spraken er later schande van dat de top de zaak "verkloot had". Misschien waren er hogere belangen bij ministers en burgemeester.
Het graf van Blonde Dolly wordt tot op de dag van vandaag nog steeds goed verzorgd. Ross weet niet wie dat doet. Het ene blauwe boekje dat zij bijhield met adressen van hoog gesitueerde klanten is nooit meer gevonden.

Personages

Hannah

Hannah is een 22-jarige verpleegster die de oorlog op een onderduikadres in Friesland heeft overleefd. Haar ouders zijn verraden en in een concentratiekamp gestorven. Na de oorlog zint ze op het wreken van de dader. Eerst gaat dat mis, aan het einde ziet ze kans de echte verrader te doden. Ze kent de andere hoofdfiguur van het verhaal Dolly niet.

Dolly

Dolly is een 32-jarige hoer. Ze doet het met mannen van het volk, maar ook met hoge ambtenaren en zakenlieden. in de oorlog heeft ze in een Duits bordeel gewerkt en na de oorlog neukt ze ook met een Russische spion. Ze heeft zich omhooggewerkt en leidt een luxe bestaan. Ze chanteert mensen die hoog in het zadel zitten met hun oorlogsverleden en dat wordt haar waarschijnlijk fataal. net voordat ze uit het hoerenleven wil stappen, wordt ze vermoord. De moord wordt in de doofpot gestopt.

Quotes

"Hij trappelt met zijn benen maar heeft geen kracht, te verzwakt als hij is. Het duurt ook niet lang voor hij roerloos ligt. Toch blijf ik het kussen tegen zijn gezicht drukken, tot ik er zeker van ben dat de luminal zijn dodelijke werk heeft gedaan en zijn pols niet meer klopt. Dan schuif ik het kussen terug onder zijn hoofd, druk zijn ogen toe, was het glas schoon en verdwijn even geruisloos als ik kwam." Bladzijde 366

"...... aan de opwinding dat het haar steeds weer lukt in die totaal gescheiden werelden, Dolly aan de zelfkant, Suze als filmster in de chique hotels en casino's, de keurige Inge die piano speelt en Guido Gezelle declameert voor ouden van dagen en patiënten. Geen naïef bloemenmeisje als Eliza Doolittle, maar een actrice die haar rollen moeizaam en perfect speelt. " Bladzijde 274

"Ze zal hem missen, ze betaalt hem niet alleen om te zwijgen maar ook uit schuldgevoel dat ze hem gebruikt heeft sinds ze Zwarte Molly was, en bang dat ze alsnog als moffenhoer zou worden gearresteerd. Dat ze in het Duitse bordeel had gewerkt, vond hij geen probleem, zelf was hij als musicus lid geweest van de Kultuurkammer..." Bladzijde 272

""Vuile Joodse sletten!" Ik wist het! Wat bedoelt hij? De walging golft door me heen. Ik heb me grondig gewassen uit angst zwanger te worden, maar ik voel me smeriger en meer vernederd dan ooit. Ik ben met de verrader van mijn vader naar bed geweest!." Bladzijde 261

""Maar wat ze ermee kunnen, de telegrammen waren immers versleuteld." "Desondanks moet ze op de hoogte zijn van Red Ant", zegt Quist grimmig. "Je zult je de eerste keer nog herinneren. Een fotokopie van een telegram met ernaast een tekening van een rode mier en de tekst "Wij weten van jullie verraad."" Bladzijde 149

Thematiek

Moord

Het thema waar alles om draait en waarbij alle motieven samenkomen, is wie de bekende luxe hoer Blonde Dolly in oktober 1959 heeft gewurgd. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de moordenaar. Was het een gewone wraakactie van een vorige minnaar Gerard Vrolijk of speelde er een veel groter complot? Als dat laatste het geval was, is er een reden te bedenken waarom de Haagse politie en waarschijnlijk ook de Binnenlandse Veiligheidsdienst er erg weinig onderzoek naar hebben verricht en de zaak een dubieus doofpotkarakter kreeg. Het mysterie van de moord is nooit opgelost. Seks, spionage, Jodenvervolging, opkomend communisme, verraad en wraak spelen allemaal een rol in deze zaak.

Motieven

Zelfmoord

Op het moment dat Hannah op het punt staat met een extra dosis insuline Herman van Dijk te doden, ziet ze als ze zijn Haagse huis betreden heeft, dat hij zelfmoord heeft gepleegd. van Dijk schiet een kogel door zijn hoofd.

Moeizame liefdesrelaties

Een liefdesrelatie met een hoer is natuurlijk niet eenvoudig. Blonde Dolly was een paar keer getrouwd, o.a. met de violist Botto en met haar beschermers (pooiers) Cor de Bruin en Gerard Vrolijk.

Wraak

Hannah is de wraakengel. Ze is degene die Van Dijk wil doden voor zijn verraad. maar uiteindelijk doodt ze Dick (Boris) die de echte verrader was.

Tweede wereldoorlog

Op de achtergrond speelt de Tweede Wereldoorlog (vooral de Velser Affaire) een belangrijke rol. De ouders van Hannah Fridman werden verraden door de politieagent Dick Boris en kwamen om in Büchenwald. Blonde Dolly beschikte over materiaal waarmee ze de oude verzetslieden kon chanteren. Ook de Russen spelen een rol waar het een mogelijke uitwisseling van geheimen betreft. Dolly had ook een seksuele relatie met een Russische militaire attaché. Wellicht wisselde ze die geheimen met een spionageachtergrond ook met hem uit.

Jodenvervolging

In de oorlog speelt ook het motief van de Jodenvervolging. In het verhaal worden de ouders van Hannah vermoord in een concentratiekamp, net als haar vriendin Naomi. Ook Esther (van de Mossad) wordt slachtoffer.

Verraad

Enkele vooraanstaande verzetslieden pleegden waarschijnlijk verraad in de operatie "Rode mier" (De Velser-affaire) waarbij zij linkse (Communistische ) verzetslieden lieten oppakken en vermoorde. In de oorlog leefde de vrees dat de Russen het van de nazi's zouden overnemen.

Muziek

Dolly was een tijdje getrouwd met Botto van den Bergh, een violist van het Residentieorkest. Ze kreeg daardoor toegang tot de hogere kringen.

Prostitutie

Blonde Dolly was een bekende Haagse hoer en in het verhaal komt de prostitutie als een zeer belangrijk motief naar voren. Dolly deed het voor een tientje met de arme sloebers, maar had ook een interessante politiek gekleurde klantenkring.

Geheim

De geheime daden van de verzetslieden werden na de oorlog opgepakt door de Binnenlandse veiligheidsdienst, de CIA, en de Mossad (de Joodse Geheime dienst)

Communisme

In de oorlog waren rechtse verzetslieden bang dat na de nazitijd, de communisten het in West-Europa voor het zeggen kregen. Stalin was een net zo groot schrikbeeld als Hitler. In de beruchte Velser-affaire, ook nooit goed opgelost, werden linkse verzetslieden met communistische sympathieën opgepakt en soms geliquideerd; denk aan de beroemde verzetsheldin Hannie Schaft (Het meisje met het rode haar.) Blonde Dolly heeft in het verhaal ook een seksuele relatie met de communist Voitov. De Mossad wil in de thriller die man graag oppakken.

Seks

Natuurlijk speelt seks een rol in het leven van de hoer Blonde Dolly. Hannah, de verpleegster, heeft op een bepaald moment ook seks met de man die haar ouders verried. Dat wordt haar later duidelijk en het is erg pijnlijk voor haar.

Chantage // afpersing

Dolly had in de nacht van de bevrijding de kans gekregen om belastende telegrammen van Herman van Dijk, met wie ze een seksuele relatie onderhield, kon chanteren. Ze had daarvan foto's gemaakt en troggelde hem zo veel geld af.

Motto

Er zijn drie motto's
"Ik weet hoe je een verhaal  kunt aanvullen op basis van een zandkorreltje of
een blootgelegd fragment van de waarheid 
- Michael Ondaatje , Blindganger-

"Er is hier geen doofpot"
-Chef van de Haagse recherche, commissaris H. van Harskamp,
kort na de moord op Blonde Dolly, 31 oktober 1959

"Als ik verdwijn, gebeurt dat
op een geheimzinnige manier".
- Sebilla Niemans, alias Blonde Dolly
 

Opdracht

Voor mijn vader P.G. Hogendoorn (1912-1971) 
die in diens van de toenmalige Binnenlandse veiligheidsdienst er ongetwijfeld meer van heeft geweten dan ik nu.

Titelverklaring

Eén van de schuilnamen  van de vermoorde prostituee was Blonde Dolly.

Structuur & perspectief

De thriller is ingedeeld in twee delen. Die zijn onderverdeeld in twee keer twintig hoofdstukken. De hoofdstukken in deel II zijn korter en nemen daardoor minder pagina's in beslag.
Die hoofdstukken worden voornamelijk verteld door Hannah Fridman (in de ik-vorm) en Blonde Dolly (als personale verteller). Zij nemen beiden het grootste deel van het verhaal voor hun rekening. De eerste moordt, de tweede wordt vermoord. Ze wisselen elkaar regelmatig af, waardoor de lezer te weten komt wat zij als personage van het geheim uit de  oorlog wel of niet weten. Ze kennen elkaar niet.
Er zijn ook nog twee andere (minder belangrijke) personale vertellers. De eerste is Bas de Jonge (bijgenaamd de Nachtzwaluw, een ex-verzetsman) en  Elmett Kelly (een CIA-agent).

De volgorde van de hoofdstukken is vrijwel chronologisch en loopt van zaterdag 10 oktober 1959 tot en met zaterdag 31 oktober. Dat is de  dag dat Blonde Dolly werd vermoord. De vertelde tijd is dus slechts drie weken. In enkele passages wordt het verleden via een flashback opgeroepen. de belangrijkste is de passage waarin de vader van Hannah Fridman  wordt verraden door een politieagent Dick (Boris).

Aan het verhaal vooraf gaat een lijst met optredende personages "Dramatis [personae". Zo kan de lezer nog even terugkijken wie het personage is en welke rol hij vervult. 
Na deel II geeft Tomas Ross in zijn Nawoord een uiteenzetting van wat er na de dood van Blonde Dolly is gebeurd, en dat gaat vooral over de vraag wie de moordenaar is en wat er wel of niet na de moord in de Haagse doofpot is gestopt. Haar dood is een "cold case" geworden en nog steeds door raadselen omgeven.. 


  

Decor

Tijd:
De vertelde tijd is drie weken : de laatste drie weken van oktober 1959. De flashback gaat terug naar het jaar 1943 toen de ouders van Hannah Fridman werden opgepakt.

Het decor is vooral dat van de Haagse hoerenwijk aan de Nieuwe haven, waar Dolly haar beroep met gewone mannen uitoefende. Maar ze had ook een schuilnaam, (Suze of Inge)n  waarmee ze in aanraking kwam met hoge Haagse kringen (o.a. Russische attaché, ministers, bankiers, politiecommissarissen) 
De andere hoofdpersoon, Hannah, groeide na de arrestatie van haar ouders op in het gezin van een Friese dominee Feenstra. Die achternaam hield ze na de oorlog aan. Veel wordt er echter niet over die periode verteld, waardoor  Den Haag het episch centrum is.

Stijl

Ross heeft de vlotte vertelstijl van een thrillerauteur. Het verhaal leest daardoor als een trein. Opvallend is de hoeveelheid dialogen. Die zijn erg realistisch. Een goede dialoog schrijven is niet eenvoudig. Ross heeft er geen moeite mee. Er zijn geen moeilijke woorden, of complexe zinsconstructies. Ook  de zijn niet ingewikkeld of gezocht. Ze sluiten aan in het algemeen goed aan bij het karakter van het personage.

Slotzin

Buiten kijk ik naar de eerste sterren. Ik zou willen dat ik in een hiernamaals geloofde. Maar wie weet zijn mijn moeder, mijn vader,, Naomi en Esther daar toch ergens.

Beoordeling

Spannende thriller (een echte whodunit) over de onopgeloste moordzaak van een bekende Haagse hoer. Ross is weer op zijn best in dit verhaal tussen fictie en feit, meestal faction genoemd.  Hij onderzoekt eerst grondig de bekende feiten en speculeert er daarna een verhaal om heen. In dit opzicht blijft hij wel uniek in de Nederlandse thrillerliteratuur.

Recensies

"Al die variëteit in vrouwen van lichte zeden. Van tippelaarsters via meisjes met een rood lampje achter de ramen tot heel chique gezelschapsdames. Een van de verbluffende rode draden in het leven van Blonde Dolly is dat ze zowel achter het raam zat, als zich in hoge kringen begaf – tegelijkertijd." https://www.telegraaf.nl/...um=organic

"n september 1959 wordt een man na een hartaanval opgenomen in een ziekenhuis in Scheveningen waar Hannah Fridman als verpleegster in opleiding werkt; een oudere man met een brandplek op zijn gezicht. Hannah is er zeker van dat deze man in 1943 haar vader in Velsen aan de Duitsers heeft verraden, in een complot om linkse verzetsstrijders uit te schakelen uit angst voor een communistische machtsovername na de bevrijding. Hannah besluit het recht in eigen hand te nemen en hem te doden, al blijkt er nog iemand te zijn die hetzelfde wil en haar op het spoor zet van een jonge vrouw die tijdens de oorlog in een bordeel voor Duitse officieren en foute Nederlanders werkte, een hoertje dat zich Blonde Dolly noemt en een dubbelleven in Den Haag leidt." https://www.thrillzone.nl...omas-ross/

"Radio-interview met de schrijver Ross over zijn nieuwste boek." https://www.nporadio1.nl/...onde-dolly