Vulkanen

INLEIDING Ik heb het onderwerp ’vulkanen’ gekozen omdat ik wel eens op een tv programma heb gezien hoe een vulkaan uitbarst en dat zag er heel mooi uit, dus wilde ik er meer over te weten komen maar ook hoe alles in elkaar zit bij een vulkaan. BOEKENLIJST ‘Mijn eerste boek over vulkanen’ schrijver: Simon Adams
Internet WAT IS EEN VULKAAN? In de aarde zit magma. Dat magma staat onder druk. Als de druk te hard is komt de magma naar boven door een opening in de aarde (aardkorst). Daaruit komt magma het lijkt op een hete vloeibare modder maar het is een heet gesteente. Als een vulkaan ontploft noemen we dat een uitbarsting. Dat ziet er heel mooi uit. As, gassen en stenen vliegen dan de lucht in en het wordt dan heel donker. VULKAAN UITBARSTING Als een vulkaan uitbarst komt er magma uit de top van de vulkaan, dat magma is heel heet. Dat magma wordt heel veel meters in de lucht gespuwd. Als het magma afkoelt gaat het stollen,(de magma word groter, het zet zich uit). Later nadat de vulkaan uit is gebarsten is de grond heel vruchtbaar.
LAVA STROMEN Als de magma de grond bereikt stroomt de magma langzaam van de vulkaan helling af. Soms lijkt lava dat van de vulkaan af stroomt op een rivier of een waterval van gloeiend hete lava. BINNEN IN DE VULKAAN Binnen in de vulkaan zitten lange pijpen, die pijpen heten eruptie of krater pijpen. De pijpen zijn onder de grond. Die pijpen staan in verbinding met de magma kamer. De magma kamer is een grote ruimte die gevuld is met magma. Als de magma in die magma kamer zit kan het magma ongeveer 1200 graden heet zijn. Het magma wordt door de pijpen geperst , dan komt het naar boven in de krater (top van de vulkaan) en barst de vulkaan. Het magma heet nu lava. De eruptie of krater pijpen komen ook voor onder de zeebodem. BINNEN IN DE AARDE Midden in de aarde zit de vaste kern. Daar omheen zit de vloeibare kern. In de vaste kern en in de vloeibare kern zit metaal. Om de vloeibare kern zit de mantel. In de mantel zit magma. Om de mantel zit de aardkorst. De aardkorst bestaat uit grote platen die heten tektonische platen. Die platen drijven op de mantel en bewegen heel langzaam. Soms botsen ze en glijdt de een onder de ander. Dan ontstaat er een diepe spleet. En door de druk komt de magma door de spleten naar boven en ontstaan er vulkanen. VERANDERENDE VORM VAN EEN VULKAAN Als de vulkaan uitbarst stroomt lava langs de helling naar beneden. Als de lava afkoelt vormt de lava een nieuwe laag. De vulkaan spuwt ook as, af gekoelde lava en nog meer voorwerpen. Als die voorwerpen op de helling vallen ontstaan er lagen. Elke keer als een vulkaan uitbarst veranderd de vorm van de vulkaan. VULKAAN SOORTEN Er zijn heel veel verschillende soorten vulkanen. Bijvoorbeeld ; de spleetvulkaan, de koepelvulkaan, de schildvulkaan, de calderavulkaan, en de samen gestelde vulkaan. Een spleet vulkaan is bijvoorbeeld plat en de samen gestelde vulkaan is hoog en steil. DE SPLEETVULKAAN Er zitten spleten in de aardkorst die heel lang zijn. Onder de aardkorst zit magma, dat stroomt door zo’n spleet en stroomt in trage stroompjes van de helling af. Als deze vulkaan meerdere keren uitbarst ontstaat er een platte helling. De spleetvulkaan heeft een eruptie of krater pijp.
DE SCHILDVULKAAN Deze vulkaan komt vooral voor rond de eilanden rond Hawaï. Deze vulkaan spuwt magma de lucht in. Die lava zorgt ervoor dat er een vlakke kegel ontstaat.(de kegel is de helling van de vulkaan.) Deze vulkaan heeft een krater/eruptie pijp. Deze vulkaan lijkt op een schild (vandaar de naam schildvulkaan.) DE KOEPELVULKAAN De koepelvulkaan heeft ook maar een krater/eruptie pijp. Als de vulkaan uit is gebarsten en het lava op de kegel komt ontstaat er een steile kegel. DE CALDERAVULKAAN Een caldera is een ingestorte top van de vulkaan die inzakt in de magma kamer. Je noemt een caldera ook wel een krater. Als het gaat regenen kan er een meer ontstaan. DE SAMENGESTELDE VULKAAN Een samengestelde vulkaan bestaat uit lagen van as en afgekoeld lava. Deze vulkaan heeft meerdere eruptie/krater pijpen en heeft een steile kegel. DE SLAKKENKEGEL Als een vulkaan uitbarst vliegen eerst de grote stukken afgekoelde lava de lucht in en daarna komt de as uit de vulkaan. Als die materialen op de vulkaan terecht komen ontstaan er meerdere lagen. Die vormen een steile kegel. VULKAANUITBARSTING Vulkanen kunnen actief en uitgedoofd (dood) zijn maar ze kunnen ook slapen. Een vulkaan is actief als er in de laatste tienduizend jaar een uitbarsting is geweest en als de vulkaan weer uit gaat barsten. Een slapende vulkaan kan later weer uitbarsten maar dat is niet altijd waar. Een uitgedoofde (dode) vulkaan kan nooit meer uitbarsten. Op de hele wereld bestaan meer dan 1500 vulkanen (actieve vulkanen). In Europa zijn vooral de Vesuvius, de Etna en de Stromboli in Italië bekend.
MATERIAAL UIT DE VULKAAN Als een vulkaan uitbarst wordt er; as, slakken, stenen en nog veel meer voorwerpen uitgespuwd. SLAKKEN Slakken zijn kleine afgekoelde lava brokjes. Iets kleinere steentjes heten lapilli. AS Dit zijn de allerkleinste stukjes stenen die de vulkaan uitspuwt. As lijkt een beetje op stof. VULKANISCHE BOMMEN Dit zijn een soort grote lava klompen Als vulkanische bommen afkoelen worden ze een beetje rond. HAAR VAN PELE Dit zijn dunne draadjes lava die genoemd zijn naar die Hawaïaanse godin Pele van de vulkanen. RIVIEREN VAN VUUR Soms is lava dun en vloeibaar en stroomt het in hele hete rivieren van de vulkaan helling af. Andere lava is dik en plakkerig en komt per dag maar twee meter vooruit! Soms zijn de lava stromen wel honderden meters dik. Die dikke lava beweegt zo langzaam dat het lava afkoelt en hard wordt en dan ontstaat er een dikke korst. Die korst breekt als er weer een uitbarsting komt en de lava er overheen stroomt. VERSCHILLENDE SOORTEN LAVA TOUW LAVA Vloeibare lava, heet ook wel; Pa-Hoe-Hoe, (je zegt, Pa-Hoi-Hoi) Als die lava afkoelt ontstaan een soort rimpels. Die rimpels lijken op touwen.
AA-LAVA Aa (je zegt ah-ah) is brokkerige lava die ontstaat als gesmolten steentjes door de lucht afkoelen. KUSSEN LAVA Als vloeibare lava onder water afkoelt vormt de lava grote bellen die op stenen kussens lijken. KRISTALLEN Als de lava afkoelt stollen de mineralen(stoffenkleine deeltjes) die daar in zitten. In sommige magma zitten speciale mineralen en als die gaan stollen noem je ze kristallen. Van kristallen worden meestal sieraden gemaakt. Sommige kristallen zijn zeldzaam en zijn veel geld waard zoals de diamant. Agaat. Agaat is gevormd door een gasbel in het magma. Zeoliet Deze kristal lijkt op glas. Zeoliet bestaat uit; zuurstof en metaal. Olivijn. Olivijn glanst heel mooi. Deze kristal bestaat uit ijzer en kleine stukjes magneet. Diamant. Deze kristal komt uit de mantel van de aarde. Om de diamant heen zit afgekoeld magma. VULKANISCHE GEBIEDEN Een rokende vulkaan of een vulkaanuitbarsting geeft aan waar magma door de aardkorst naar boven komt. Maar dat kan ook anders: je ziet overal geborrel en stoom. Het hete magma maakt water (dat onder de grond zit) heet. Als dat water naar boven komt kan dat in de vorm van heet water bronnen, modder poelen en geisers (een geiser is een gat en daar komt heet water en stoom uit.) Als de gassen van het magma zich mengen met water of stoom ontstaan er Furmarolen, dat mengsel (Furmarolen) komt uit gaten vanuit de grond naar boven. KLEIN TOT GROOT, DE VULKAAN PARICUTIN 1. De vulkaan Paricutin ontstond in Mexico op een akker in 1943. Na een dag was de vulkaan 10 meter hoog. 2. Na een jaar vol uitbarstingen waren er veel as-lagen bijgekomen, de vulkaan was 450meter hoog. 3. In 1952 was de vulkaan 520 meter hoog. En was de stad onder aan de vulkaan onbewoonbaar.
ONDERZEESE VULKANEN Veel onderzeese vulkanen ontstaan een paar duizend meter diep in de oceaan. Als er twee tektonische platen onder elkaar schuiven en er een spleet ontstaat komt er magma uit en ontstaat een onderzeese vulkaan. Bij Hot Spots (een dunne of zwakke plek of gedeelte in de aardkorst)breekt of smelt de magma door de aardkorst heen. Na heel veel jaar kunnen vulkanen boven water komen en kunnen ze eilanden vormen. ZWART ZAND De stranden van eilanden die op een vulkaan zijn ontstaan zijn meestal zwart. Als het hete lava van land in zee terecht komen spat de lava uit elkaar in kleine glazige splintertjes die uit donkere of zwarte mineralen bestaan. Die splintertjes spoelen aan op een strand. BLACK SMOKERS Black smokers staan op de oceaan bodem en spuiten heet water. Dat water is zwart doordat er allemaal donkere mineralen in zitten (van de lava). Als dat zwarte hete water in aanraking komt met het koude zeewater zinken de mineralen en vallen ze op de bodem. Als de mineralen zich dan opstapelen ontstaan er black smokers. ZO ONTSTAAT EEN VULKANISCH EILAND 1 Opstijgend magma komt vanuit de mantel naar de aardkorst en smelt een gat in een zwakke plek in de aardkorst (Hot spots). Dan stroomt de magma over de aardbodem. 2 Als dat jaren lang door gaat komen er steeds meer lava lagen bij en wordt de vulkaan steeds hoger. 3 Nog een paar jaar later komt de vulkaan boven water en ontstaat er een vulkanisch eiland. VULKAAN MEREN Als er een vulkaan uitbarst kan hij het hele landschap veranderen. Bij een zware uitbarsting kan de top van de vulkaan vernietigd worden, dan blijft er een enorme krater over. Als het gaat regenen kan er een meer ontstaan. Andere vulkanen storten in en vormen een caldera. Die caldera raakt langzaam vol met water en dan ontstaat er een caldera meer. ZO ONTSTAAT ER EEN CALDERA MEER 1 Onder een actieve vulkaan ligt een magmakamer die helemaal gevuld is met vloeibare magma. 2 Tijdens een uitbarsting kan de hoeveelheid van het magma dalen. Daardoor stort de top van de vulkaan in de magmakamer en ontstaat er een grote krater, een caldera. 3Na de uitbarsting ontstaat er meestal een meer doordat het gaat regenen, een caldera meer.
GROTE UITBARSTINGEN Elk jaar barsten ongeveer 60 vulkanen uit. Sommige uitbarstingen zijn heel zwaar en naar een zware uitbarsting kan er heel veel schade zijn en er kunnen veel mensen dood zijn gegaan. Toen de Vesuvius in Italië 79 jaar na Christus uitbarstte was de stad Pompeji (die onderaan de vulkaan lag) helemaal bedekt onder as en afgekoelde lava. Ook in het stadje
Herculaneum naast Pompeji stierven mensen door grote wolken met as en gassen waardoor ze stikten. POMPEJI De as die op de dode mensen (in Pompeji) terecht kwam werd zo hard als cement. De lichamen van de dode
mensen vergingen en de buitenkant bleef achter. Onderzoekers vulden de binnenkant met gips en sommige lichamen kun je in een museum bekijken. DE VESUVIUS 79 JAAR CHRISTUS De vulkaanuitbarsting van de vulkaan de Vesuvius is een van de bekendste uitbarstingen. De resten van de mensen die toen omkwamen bleven 1700 jaar verborgen. NA DE UITBARSTING Een vulkaanuitbarsting kan iemands leven en omgeving veranderen. Alles wat rond de vulkaan ligt wordt verwoest, er blijft niets meer over. Het lava is zo heet dat het voorwerp waarmee het in aanraking komt in de brand vliegt. Als er een zware uitbarsting is geweest kan het weer over een groot deel van de wereld veranderen, dat kan maanden of jaren duren. Het as en stof kunnen de zon verduisteren en het kan ook kouder worden. VOOR DE UITBARSTING VAN MOUNT ST HELENS EN ERNA Mount st Helens in de VS was 123 jaar lang een gewone hoge berg maar in 1980 barstte hij uit. Na de uitbarsting was de noordelijke helling van Mount st Helens helemaal verwoest. Er was alleen nog maar een grote krater over met gestold magma erin. De berg was 400 meter lager geworden.
VERWOEST EN NIEUWE PLANTEN GROEI Bij een vulkaan uitbarsting kunnen mensen hun huis kwijt raken. Meestal vliegen de huizen in brand. Ook vliegen er grote brokstukken door de lucht, die zo hard aankomen dat ze mensen kunnen doden en auto’s kunnen verpletteren. Meestal is het zo dat er veel planten en bomen groeien waar een uitbarsting is geweest. Dat gebeurt meestal 20 jaar na de uitbarsting. VULKAAN ONDERZOEK Als je werkt aan een vulkaan onderzoek noem je dat vulkanologie. Mensen die aan zo’n onderzoek meedoen noem je vulkanologen. Vulkanologen bestuderen vulkanen om te voorspellen wanneer de vulkaan uit zal barsten en of de uitbarsting grote gevolgen zou hebben. Vulkanologen werken in een laboratorium maar ze onderzoeken ook wel eens een echte vulkaan die aan het uitbarsten is. EXTREME HITTE EN GOED GEREEDSCHAP Vulkanologen beschermen zich met speciale kleding tegen de hitte van de lava. Die kleding is zo dik dat de vulkanologen zich er moeilijk in kunnen bewegen. Vulkanologen hebben goed gereedschap nodig om een vulkaan te onderzoeken, dat gereedschap weegt niet veel want het moet makkelijk te dragen zijn. Maar het moet ook goed tegen hitte kunnen. VULKANEN OP ANDERE PLANETEN Op heel veel planeten en manen van ons zonnestelsel zijn vulkanen. De vulkanen op de maan van de Aarde en van Mars zijn allemaal uitgedoofd. Op Venus, Jupiter en Uranus zijn waarschijnlijk wel actieve vulkanen. Die zijn enorm groot. Uit de vulkanen op Jupiter komt geen magma maar zwavel (zwavel zit ook aan het topje van een lucifer, zwaveldamp is dodelijk). De allergrootste vulkaan van ons zonnestelsel staat op planeet Mars. Hij heet de Olympus Mons en deze vulkaan kan niet meer uitbarsten (hij is uitgedoofd). De Olympus DE UITBARSTING OP IO In 1979 vloog het Amerikaanse

ruimte schip Voyager 1 langs IO. Io is een van de 16 manen van
Jupiter.Toen spoot de vulkaan
Promenteus op IO een fontein van
160 kilometer hoog van gassen de
ruimte in. AFSLUITING Ik vond dit werkstuk heel leuk om te doen, maar af en toe vond ik het een beetje moeilijk. Ik heb er heel veel van geleerd . QUIZ Hier heb ik nog een paar vragen voor Juf Josien; Je mag niet terug bladeren ! 1 Wat zijn eruptiekraterpijpen? 2 Wat is de magma kamer? 3 Hoeveel graden kan het magma zijn? 4 Hoe heet de top van de vulkaan? 5 Wat zijn tektonische platen? 6 Hoe kan de vorm van de vulkaan veranderen? 7 Noem 5 vulkaan soorten; 8 Wat betekend een slapende vulkaan? 9 Hoeveel actieve vulkanen bestaan er op de aarde? 10 Welke materialen spuwt de vulkaan? 11 Noem 3 soorten lava; 12 Welke kristal is veel geld waard? 13 Wat zijn furmarolen? 14 Wat is een caldera? 15 Hoeveel vulkanen barsten per jaar uit? 16 Wat is vulkanologie? 17 Wat zijn vulkanologen? 18 Welke vulkaan is de grootste van ons zonnestelsel? 19 Waar staan Black Smokers? 20 Wat is de bekendste uitbarsting ooit?