Athena

Inleiding

Dit werkstuk gaat over Athena, of zoals ze verder ook wel bekend staat, Pallas Athena. Ik zat te twijfelen tussen 2 godinnen, namelijk Aphrodite en Athena, en was blij dat ik het over Athena mocht gaan hebben.

Athena is een heel boeiende godin, zoals ik in dit werkstuk ontdekt heb. Ze is een godin met vele gezichten, daar ze bijvoorbeeld de godin van de slimme oorlog én vrede is. Ik wist nog niet veel van Athena toen ik met dit werkstuk begon, maar er was genoeg te leren!

Ik begin mijn verhaal met het begin van de Godenwereld van de Grieken. De oude Grieken geloofden dat er vóór er de wereld was, enkel Chaos was. Zij geloofden dat Chaos de eerste godheid was. Uit Chaos werden Erebus (Duisternis) en Nyx (Nacht) geboren, die op hun beurt de kinderen Aether (Lucht) en Hemera (Dag) hadden. De nacht baarde de Dood, de Slaap, de Droom, de schikgodinnen en Eris. Nadat deze geboren zijn, wordt Gaea (de Aarde) de basis waaruit al het leven ontspringt. Uranus (de Hemel) was omdat hij oneindig was de grootste god aan het begin van de wereld.


Gaea en Uranus baarden de Titanen. Alle Titanen kregen hun eigen functie toebedeeld door de oude Grieken; zo kreeg Oceanus, die zich met Tethys verenigde, Oceaniden en Rivieren. De laatste Titanen die geboren werden waren Kronos en Rea, de ouders van Zeus. Zeus was de jongste zoon van zijn ouders. Volgens het verhaal at Kronos, die door zijn ouders voorspeld werd van de troon gestoten te worden door één van zijn kinderen, alle kinderen die Rhea hem baarde op. Toen Zeus echter werd geboren, verborg Rhea hem en liet hem opgroeien op Kreta. Toen Zeus opgegroeid was, dwong hij zijn vader alle kinderen weer uit te spugen. Daarna versloegen hij en zijn broers en zussen Kronos in de Titanenstrijd. Zeus was nu de Oppergod. Hij trouwde met zijn oudste zuster, Hera, en kreeg met haar verschillende kinderen: Aphrodite, Hephaestos en Hermes. Maar Zeus was niet bepaald trouw aan Hera. Hij kreeg ook nog kinderen met Leto, de dochter van de Titaan Koios, namelijk Apollo en Artemis. Ook werd hij snel verliefd op mooie aardse meisjes, die dan vaak de toorn van Hera’s jaloezie voelden. Maar hij kreeg nog een bijzondere dochter, genaamd Athena...

Hoofdstuk 1. De achtergrond van Athena
De Geboorte van Athena

Athena is de dochter van Zeus en de Titaanse Metis. Zeus probeerde Metis al tijden te verleiden. Metis, die niet van deze verleidingspogingen gediend was, nam allerlei gedaanten aan om aan Zeus te ontkomen. Maar tevergeefs... Zeus werd verliefd op haar, en Metis werd zwanger. Maar de grootouders van Zeus, Gaea en Uranos, hadden gezien dat Metis eerst een dochter en dan een zoon zou krijgen, en dat het 2e kind Zeus van de troon zou stoten zoals hij bij zijn eigen vader Cronus had gedaan. Zeus was verschrikt, en kon dit risico niet nemen, dus hij verzwolg Metis toen ze hoogzwanger was.

Een tijdje later werd Zeus geteisterd door verschrikkelijke hoofdpijnen. Niets wat de Goden deden hielp. De hoofdpijn werd steeds erger, bijna ondraaglijk. Hephaistos werd ontboden, en Zeus gaf hem de opdracht om zijn hoofd in tweeën te splijten. Hephaistos bood veel tegenstand, maar Zeus’ wil was wet. Hephaistos spleet Zeus’ hoofd in tweeën en er kwam een prachtige vrouw tevoorschijn, compleet in wapenuitrusting. Athena was al volledig volgroeid toen ze uit Zeus’ hoofd tevoorschijn kwam. De Godin van de bevalling, Eilutheia, was dichtbij toen het gebeurde, maar ze was even sprakeloos als iedereen. Wie zou dat niet zijn? Athena, beeldschoon, volgroeid en zwaaiend met een lans, dwong meteen respect af bij de Goden. Ze was meteen al erg geliefd bij de andere Goden. Toen ook nog de krachtige houding en grote woede zich kenbaar maakten, werd ze ook Zeus’ favoriete dochter. Nike, de Godin van de overwinning, vloog rond met haar kroon in haar handen. Athena was een geboren winnares.

In dat moment van sprakeloosheid en verbijstering bij alle Goden, was, volgens de verhalen, de hele natuur van streek. Pontos, god van de zee, was namelijk verward, wat een ongelooflijke opbruising in de zee teweeg bracht; Helios, god van de zon, liet de paarden van zijn triomfwagen los om het moment te eren en Gaia’s verwarring bracht een grote aardbeving teweeg. Athena werd al snel geaccepteerd door alle andere Goden en werd een van de Olympianen, de hoogste Goden van allemaal. Ook Zeus was erg in zijn nopjes: Deze dochter paste het beste bij hem qua wijsheden.

Dit was het populaire verhaal van Athena’s afkomst van de Grieken. De Lybiërs uit Afrika hebben echter een heel ander verhaal omtrent haar geboorte. Volgens hen is Athena geboren in hun gedeelte van de wereld uit liefde voor Poseidon, God van de Zee, voor het meer Tritonis.

Nog een ander verhaal vertelt dat Athena de dochter is van Metis en de reus Brontes (donder). Uit angst voor wat er allemaal kon gebeuren op aarde als er een reuzenkind rondliep, verzwolg Zeus Metis.

Weer andere mensen denken dat Athena is opgevoed door Pallas, anderen denken dat ze opgevoed is door Koning Triton uit Afrika, en dat zijn dochter Pallas Athena’s beste speelmaatje was. Ze speelden altijd, maar het waren geen vredige spelletjes. Ze speelden oorlogsspelletjes. Een keer schijnt Athena Pallas per ongeluk gedood te hebben tijdens een van deze ruwe spelletjes. Ze had haar, volgens het verhaal, doorboord met een lans. Erg verdrietig haastte Athena zich naar de berg Olympus, waar ze het Palladium, een klein beeld wat haar vriendin moest voorstellen, houwde. De mensen zeggen dat ze sindsdien ook wel bekend staat als Pallas.

Er bestaat nog een verhaal, dat ongeveer hetzelfde gaat als het vorige, maar dan zijn Athena en Iodama beiden dochters van Itonis, koning van Thessalië. In dit verhaal vermoordt Athena Iodama per ongeluk.


Minder bekende verhalen vertellen ook dat Athena opgevoed werd door Alalkomeneus, de eerste man van Boiotia (een gebied in Griekenland), of dat Athena na haar geboorte door Triton, zoon van Poseidon, en Amphitrite werd opgevoed. (Amphitrite is tot haar middel Godin, maar haar lichaam eindigd in de staart van een zeemonster. Zij is volgens de mythes de vrouw van Poseidon. Hij verkoos haar tot zijn vrouw, maar Amphitrite vluchtte. Poseidon stuurde een dolfijn achter haar aan, die haar terugbracht. Als dank veranderde Poseidon de dolfijn in een sterrenbeeld.)

De Liefdesverhoudingen van Athena

Er zijn nooit liefdesverhoudingen van Athena vermeld. Dit komt omdat ze maagd wilde blijven (Ze was ook het toonbeeld van de reine lucht, daarom bleef haar maagdheid ongerept.)

Sommige mensen zeggen dat Hephaestos, die geestelijk verwant is met Athena omdat ze beiden goden van de kunst zijn, haar probeerde te verkrachten. Toen Athena vluchtte, liet Hephaestos een druppel zaad op haar bovenbeen vallen. Athena veegde dit weg met een lach, als teken van walging, en gooide de doek op de grond. Dit zaad bracht Erichthonius voort, die voor een deel slang was. Velen zeggen dat Erichthonius, die later koning van Athene werd, de zoon was van de aarde. Een mythe verteld het verhaal van de drie dochters van Koning Creops van Athene, die voor Erichthonius moesten zorgen. Athena gaf hem in een kist aan deze dochters, die hem niet mochten openen omdat het geheim bewaard moest blijven. Maar een van  de dochters kon de verleiding niet weerstaan en de raaf die moest controleren of de meisjes wel eerlijk waren, gaf het geheim weg. Later stortten alle drie de meisjes van de rotsen af, gek gemaakt door Athena. De raaf die had geklikt, werd uit de gunsten van Athena verstoten, en de Nachtuil wordt haar nieuwe favoriet.

Het karakter van Athena

Ondanks dat Athena een wapenuitrusting droeg toen ze werd “geboren”, was ze niet oorlogszuchtig. Vredesverklaringen boeiden haar erger, maar soms moest ze de stervelingen helpen en dan kon ze erg hard uithalen. Dan zwaaide ze met haar aigis (een met slangen-omkronkelde geitenvel) en zaaide paniek in het vijandelijke kamp. Men zegt dat ze vele dingen uitvond om de mensen te helpen: De ploeg, de paardentoom, de wagen en het schip. In het geval van de Ilias bedacht Athena ook het houten paard. (Athena stond aan de kant van de Grieken, pal tegenover Aphrodite die voor haar zoon (Aeneas) en Paris (die haar de mooie Gouden Appel van Eris had gegeven) was. Athena leerde de mensen ook als eerste rekenen en weven. Het weven werd door Athena aan een paar vrouwen geleerd, die het dan weer door moesten geven aan anderen.

Een leerlinge van haar, Arachne, dochter van een wolverver in Miletos, maakte zo’n mooi weefwerk dat ze in heel Griekenland erom bekend stond. Hierdoor ging ze jammer genoeg opscheppen, en ontkende ze dat Athena haar alles had geleerd. Daardoor werd Athena erg wraakzuchtig. Ze vermomde zich als oude vrouw en ging naar Arachne toe. Ze vond haar opscheppend tegenover nimfen en andere vrouwen. Arachne zei dat ze beter kon weven als Athena, waarop de oude vrouw zei dat niemand dat kon. Razend zei Arachne dat Athena haar uitdaging dan maar eens moest aannemen. Het oude vrouwtje veranderde zich weer in Athena en nam de uitdaging aan. Ze sloegen allebei aan het weven en Athena moest toegeven dat Arachne’s weefstuk veel mooier was als het hare. Jaloers maakte ze het weefstuk helemaal kapot. Arachne werd erg verdrietig en hing zichzelf op aan een wollen koord. Nu kreeg Athena spijt en veranderde Arachne in een spin, gedoemd om altijd webben te spinnen en te weven. Daarom worden de spinachtigen ook Arachnida genoemd.

Athena is dus moeilijk in een hokje te plaatsen. Ze houdt van vrede, maar vecht ook hard mee als het nodig is. Ze kan erg jaloers zijn, maar is ook erg wijs, dus vaak krijgt ze de oneerlijkheid van haar al door voordat het te laat is. Athena moest vaak ruzie tussen de mensen oplossen. Ze denkt als een man, omdat ze eigenlijk nooit een moeder heeft gehad. Er gaat een mythe rond die vertelt dat Athena in de rechtzaal zat toen Orestes werd berecht voor de moord op zijn moeder Klytaemnestra. Zij sprak Orestes vrij, omdat zij de misdaad van Klytaemnestra groter vond dan die van Orestes. Klytaemnestra had namelijk haar eigen man, Agamemmon, vermoord. Orestes had haar dan weer vermoord om zijn vader te wreken. Athena vond deze gang van zaken niet meer als normaal. Athena was ook de beschermer van de hoofdstad Athene.

Athena werd ook al vereerd in de Minoïsche tijd. In de paleizen op Kreta stonden kapelletjes waar offers voor haar, als beschermster van het paleis, werden gebracht. De slang werd beschouwd als beschermer van het huis, en dit past bij het beeld van de slang waarmee Athena vaak wordt afgebeeld. Later, toen de Myceners Kreta hadden veroverd, werd zij beschermster van de Koning. (We denken dit omdat we kleitabletten in Cnossus hebben gevonden met haar naam erop). Athena gaf de koning raad en haar specialiteit was ook toen al de oorlog: Zij voerde de mannen aan en beschermde de helden die haar dierbaar waren. Ook toen al leidde zij de strijd met overleg en kon zij vechten als de beste.  De reden waarom Athena vaak met de uil wordt geassocieërd, wordt door sommige geleerden verklaard uit het feit dat in de kloven en spleten van de rotsachtige burchten in de Minoïsche tijd talloze steenuilen huisden. Hierom werden de munten in Athene, waarop een uil afgebeeld stond, ook wel “uiltjes” genoemd.


De latere, Griekse uitleg van de geboorte van de godin Athena nam de taak en naam over van de oorspronkelijk Minoïsch-Myceense godin Athene. Ook de slangen bleven bij haar als symbool. In de strijd tegen de Titanen en Giganten, goddelijke reuzen, liet Athena meteen al haar kwaliteiten zien. In deze strijd voert zij haar volk naar de overwinning.

Hoofdstuk 2. Bijnamen, Functies en Attributen van Athena
De bijnamen van Athena

Haar vaste bijnaam is Pallas. Er hoort blijkbaar een onderscheid gemaakt te worden tussen Athena en Pallas Athena, zoals ze heel vaak door Hesiodos en Homerus wordt genoemd. Pallas schijnt vroeger als praedicatief adjectief voor Athena gevoegd te zijn en wordt vertaald als de lanszwaaiende godin, waarmee haar macht over de bliksem werd aangegeven.  Ook kan Pallas afkomstig zijn van het werkwoord Pallein, wat de lans zwaaien betekent. Dan is Pallas dus zoiets als: Zij die de lans zwaait. Weer een verklaring voor de de bijnaam Pallas heb ik al eerder in hoofdstuk 1 genoemd, namelijk dat Athena haar beste speelkameraadje per ongeluk had vermoord en toen haar naam aangenomen heeft. Athena heeft echter ook meer bijnamen, die meestal betrekking hebben tot mythen rondom haar.

Zo heb je de naam Athena Tritogeneia. Deze naam geeft aan dat Athena ontstaan is uit het water. Dit is volgens Homerus erg natuurlijk, want hij denkt dat alle Goden hun oorsprong aan het water te danken hebben. Het water waaruit Athena voortkwam, de Triton, was in de ene mythe een meer, in het andere een rivier. Ook de plaats verschilde van Boeotië, Thessalië en Lybië in Afrika. Dit verwijst terug naar de mythes omtrent Athena’s geboorte in het begin van dit werkstuk. De mythe gaat dat door het opbruisende water dat met Athena meekwam vanaf de diepte van het water meekwam, en aan de oppervlakte de lucht en hemel schiep. Hierdoor werd Athena vaak vereerd in de buurt van water. Vooral in Boiotia (Boeotië), Lydië en Arcadië werd Athena op deze manier als hoogste godheid vereerd

Een andere naam is Athena Obrimopatre. Deze naam legt de nadruk op haar eenheid met haar vader Zeus (Obrimopatre: De dochter van een sterke vader). Deze naam slaat terug op de mythe dat Athena uit haar vaders hoofd is geboren. Bewoners van Rhodos, een Grieks eiland, beweren dat toen Athena uit haar vader geboren werd, Zeus gouden regen over het eiland heenstortte. Dit is natuurlijk symbolisch voor de heldere aether (atmosfeer) op aarde.

Een derde naam is
Athena Glaukios. Deze naam werd Athena vaak door dichters toegedicht. Zij is afkomstig van het griekse woord Glaukopis, wat “de godin met de schitterde ogen” betekende. Een uil heeft ook grote heldere ogen, waar de Grieken door gefascineerd waren. Omdat Athena als trouwste diener een Uil had, bleef dit niet door de Grieken onopgemerkt. Ook slaat dit “heldere” terug op de aether, waarvan Athena ook de godin is.

Athena wordt ook vaak Athena Promachos genoemd. Een erg beroemde beeldhouder in de 5e eeuw voor Christus was Phidias. Phidias maakte vele mooie dingen, waaronder een reusachtig bronzen beeld van Athena Promachos (voor-vechtster), die ze opstelden in de open lucht bij de Acropolis, van waar de mensen de speer en helm konden zien glanzen als een Atheens vrijheidsbeeld. Deze naam betekent dus de beschermster van de stad. Athena wordt vaak Promachos genoemd in combinatie met oorlog.

Een minder bekende naam voor Athena is Athena Hygenieia. Doordat zij de Godin was van de heldere lucht, geloofden de mensen dat door haar bepaalde ziekten werden afgewend. Ook zorgde zij voor de vermeerdering van de mensen.

Athena Polias is nog een naam. Zij werd zo genoemd, omdat zij niet alleen Godin van de familie was, maar ook van de staat, of een grotere vereniging van mensen. Zij beschermde hen die samen gegroept waren. De leden van de Boulè (de raad, eigenlijk de voorloper van het Senaat) zworen bij haar hun eed.

De laatste bijnaam voor haar is Athena Erganê. Dit betekent “De godin in alle kunsten”. Men dacht hierbij vaak aan het weven en spinnen, maar ook aan smeden, timmeren of pottenbakken. Deze naam slaat terug op de uitvindingen die ze deed om de mensen te helpen en haar functie als Godin van de Kunst.


Athena wordt ook vaak in combinatie met Parthenos (Maagd) genoemd. Dit omdat ze altijd maagd en rein wilde blijven, en men dit eerde.

De Functies van Athena

Athena staat voor oorlog, maar niet op dezelfde manier als Ares. Athena staat voor de met beheersing, verstand en met inzicht gevoerde strijd. Zij is dus Godin van de slimme strijdtactieken. Vooral Homerus benadrukt dit verschil tussen Athena en Ares.

Athena staat ook voor de Wijsheid. Ze wordt hierdoor ook vaak “De geest van de God” genoemd. Ze beschikt ook over moed, kan goed bevelen uitdelen en brengt degenen die eerbied hebben voor rechtvaardigheid en luisteren naar haar woorden de overwinning. Ook is ze een geliefde godin bij hen die de dood van de onrechtvaardigen eisen. Haar hulp in de oorlogen is hierom altijd erg gewild geweest, ook omdat ze volgens de verhalen nooit op zou geven. Toch zal ze nooit aan de kant van de grootste krijger hebben gestaan, die gewelddadig en moordlustig is.

Athena staat er ook om bekend dat ze de eerste olijfboom van de rots af heeft gehaald, en het kweken ervan heeft geïntroduceerd. Ook het maken van kleding, timmeren en andere kunsten zijn door haar bekend gemaakt, omdat ze de beschermster is van alle nijverheden, net als Hephaestos. Athena probeert ook de welvaart te vergroten van eenieder die in de landbouw werkt. Ze houdt erg veel van rechtvaardigheid en weet hoe je een zorgeloos leven moet leiden.

Athena verplicht ook vluchtelingen op te vangen. In tijden van oorlog, is ze ook wel de Godin van Vrede, omdat zij slechts voor de beheerst gevoerde strijd is. “Als de leider van de oorlog gewelddadig is, heeft hij Athena tegen zich. Als hij met slim vernuft te werk gaat, is hij haar lieveling.” Zo kan Athena’s houding tegen de strijd worden weergegeven.

Tijdens het zaaien werd voornamelijk Demeter geeërd, maar er waren ook 2 van de 3 ploegen aan Athena gewijd (Skiras en Polias). Als de zaden eenmaal aan het ontkiemen waren, werden er weer heel veel gebeden naar Athena gestuurd. In de hete zomermaanden, werd het beeld van haar gemaakt door Pheidias gewassen volgens een heel ritueel, symbolisch voor de regen die de oogst in die tijd nodig had.

De Attributen en Symbolen van Athena:

-         De Aegis (huid van een geit met slangen omwikkeld, die ook van Zeus is, met daarop voorgestel het Gorgoneion; Het hoofd van de Gorgo Medusa, voorstelling van de dichte wolk die donder en bliksem bevat en waarin het licht geboren wordt.)
-         Schild
-         Helm
-         Kuras (Een soort Grieks harnas)
-         In 1 hand Nike, Overwinning, en in de andere een zwaard of speer
-         Slang (Als teken van voorzichtigheid)

-         Haan (Als teken van waakzaamheid)
-         Uil (Als teken van wijsheid)
-         Het Parthenon (helemaal aan Athena Promachos gewijd)

Hoofdstuk 3. Verhouding van Athena tot de andere Goden:

Athena werd, toen ze geboren werd, bewonderd door alle goden. Bij sommige goden bleef deze bewondering voortduren, anderen begonnen haar te haten. Ik zal de goden waarvan ik een verhaal kan vinden noemen in dit werkstuk. Ik zal beginnen met het verhaal van Poseidon, god van de Zee, en de stad Athene.
Het verhaal van Poseidon, Athena & de stad Athene:

Volgens het verhaal van de overlevering twistten Poseidon en Athena eens, over wie de stad onder zijn hoede mocht nemen, en wiens naam hij zou krijgen. Tenslotte besloten zij elk aan de stad een geschenk te geven en degene wiens geschenk het meest waardevol geacht werd door de andere goden, zou de winnaar zijn. Zo gezegd, zo gedaan. Poseidon sloeg met zijn machtige drietand op de rots van de Akropolis, en meteen kwam daar water tevoorschijn. Vervolgens stampte Athena met haar voet op de grond, en daar wortelde een olijfboom, de eerste ter wereld, een gezegende boom en vredessymbool sinds zeer oude tijden. De goden oordeelden dat Athena gewonnen had, en sindsdien draagt de stad haar naam. Ook het Parthenon (voordat de Perzen het vernietigden, het Hecatompedon) werd aan Athena toegeweid. Dit werd Athena’s belangrijkste heiligdom. De olijfboom werd erg belangrijk voor Griekenland. Ook nu nog wordt het als een belangrijk symbool van Griekenland beschouw, samen met Athena’s uil, die zelfs nu nog hét symbool van Athene is.. Maar de olijfbomen van nu vallen in het niet bij die mythische eerste, die, naar verluidt, zelfs toen de Perzen onder leiding van Xerxes Griekenland binnenvielen en alles plat brandden, uit de as herrees. Ondanks dat Athena deze wedstrijd had gewonnen, koesterde Poseidon geen echte wraakgevoelens tegenover Athena. Deze zijn tenminste niet in uiting gekomen in een andere mythe. Poseidon en Athena worden ook vaak naast elkaar geeërd als paardentemmers. De mensen dachten dat zij samen de paarden hadden getemd, en zij aan de mensen hadden gegeven. (Mensen denken hierom ook dat Athena de Grieken het idee van het houten paard van Troje had ingefluisterd. Zij stond immers aan de kant van de Grieken...)

Het verhaal van Zeus en Athena

Zeus werd er heel vaak van beschuldigd Athena voor te trekken. Natuurlijk had hij ook een bijzondere band met haar. Zij, van al zijn kinderen, was immers uit hem geboren. Ze beschikte ook over dezelfde wijsheid als hij, waardoor hij een soort verwantschap met haar voelde. Athena werd altijd geholpen door Zeus als ze zichzelf weer eens in de nesten had gewerkt. Ook zorgde Zeus ervoor dat Odysseus na 10 jaar rondzwerven op zee, toch nog veilig thuis aankwam. Tja... Athena wás nou eenmaal zijn lievelingskind...

Het verhaal van Ares en Athena:

Ares en Athena worden vaak door mensen voor hetzelfde aangezien. Zij konden elkaar echter niet luchten of zien. Dit komt omdat Athena hem verwondt in een oorlog, met Hades’ helm op, zodat niemand kan zien dat zij het is. Ze wordt echter toch herkend en Ares is woedend omdat hij in het bijzijn van mensen voor gek is gezet. Ares was het helemaal zat dat Athena met alles wegkwam bij Zeus, en sprak tot zijn vader:

“Is, Vader Zeus, u het zien van al die euveldaden geen gruwel? Altijd lijden wij goden de vreeslijkste dingen en doen wij die elkaar aan, wanneer de mensen een weldaad verlenen. Allemaal krijgen we ruzie met u, vanwege die dwaze, heilloze dochter van u, die altijd en eeuwig te ver gaat. Wij, alle andere goden die op de Olympos achterblijven, zijn u gehoorzaam en ieder van ons is aan u onderdanig. Haar echter geeft u met woorden of daden nooit straf, omdat ze uw kind is, dat schaamteloos wezen.”
Bij de Trojaanse oorlog staan beiden ook aan andere kanten van het slagveld. Athena staat aan de kant van de Grieken en Odyssee, en zorgt voor een behouden thuiskomst na een zwerftocht van 10 jaar, Ares staat aan de kant van de Trojanen.
Het verhaal van Aphrodite en Athena:

Dit verhaal komt uit de Ilias en begint met Eris. Er is een groot godenfeest in Olympus. Alle goden zijn uitgenodigd, behalve Eris, de godin van de tweedracht. Als Eris halverwege het feest binnen komt vallen, met een gouden appel. Deze appel wordt gegeven aan de mooiste godin. Maar wie is de mooiste? Hera vindt zichzelf de mooiste, Aphrodite vindt zichzelf ook de mooiste en Athena ook! Dan wordt Prins Paris van Troje erbij gehaald om als jury te dienen. Alle 3 de godinnen beloven verschillende dingen aan Paris als zij winnen. Hera belooft hem de machtigste man op aarde te maken, Aphrodite belooft hem de mooiste vrouw van de aarde, en Athena belooft hem oneindige wijsheid. Paris kiest de mooiste vrouw en dus Aphrodite. Maar de mooiste vrouw op aarde, Helena, is al getrouwd met Koning Minos van Sparta. Dit is het begin van de Trojaanse Oorlog, en de reden waarom Hera en Athena aan de kant van de Grieken staan en Aphrodite aan de kant van de Trojanen. Aphrodite mocht Athena niet, omdat zij de enige was die ze niet kon verleiden. Zelfs de Eros is bang van Athena. Hera en Athena kunnen het wel goed met elkaar vinden, al is Hera soms wel jaloers op de aandacht die Athena allemaal krijgt.

De relatie tussen Hephaestos en Athena

Hephaestos en Athena zijn geestelijk aan elkaar verwant, doordat ze allebei goden van de kunsten zijn. Er wordt gezegd dat Hephaestos een tijdje erg verlangde naar Athena, maar dat zij, als altijd, de boot afhield. Het resultaat van deze affectie van Hephaestos, die overigens met Aphrodite getrouwd was, was de god Erichthonius (Erechtheus). Volgens de verhalen werd hij door Gaia (de oergodin: Aarde), naar haar toegebracht om op hem te passen en hem te verzorgen. Daarom droegen de jonggeborenen van Attika altijd gouden kettinkjes met slangen erop om hun nek.

Hiermee eerden de inwoners van Athene de mythe van Erichthonius.

Hoofdstuk 4. De verhouding van Athena tot de mensen

Athena komt vaak met mensen in contact, om te helpen of om weddenschappen aan te gaan, (zoals haar weefwedstrijd met Arachne) soms ook gewoon voor haar plezier. Eens verschijnt ze als vogel (in de Odyssee), dan weer als gewoon mens, of als bekende held. Het komt echter ook voor dat ze gewoon als zichzelf verschijnt. Zij beschermt maagden, oorlogshelden maar ook haar beschermelingen uit bijvoorbeeld Athene. Haar beschermelingen zijn dus erg gevarieerd. Ze helpt het meest in oorlogen, dan helpt ze oorlogshelden en gaat zelf ook vaak strijden. Zij vind het erg leuk om helden te helpen, en beschermt vooral Herakles, Iason en Perseus. Tijdens de Trojaanse oorlog genoten ook Achilles, Diomedes en Odysseus haar bescherming.

Het verhaal van Herakles

Herakles was de zoon van Zeus en Alcmene. Hera, die zoals altijd verschrikkelijk jaloers op hem was, zond 2 slangen naar zijn wiegje. Alcmene was doodsbang, maar Herakles wurgde de 2 slangen met allebei een hand. Toen Herakles ongeveer 18 jaar was, zag hij 2 paden voor zich. Het “goede” pad, met Arete (deugd) voor zich,  en het “slechte” pad, met Kakia  (slechtheid) voor zich. Herakles koos Arete te volgen, en daarom werd hij erg beroemd en befaamd. Hera werd hierdoor nog jaloerser, en zond hem Trela (zotheid). Tijdens een van Herakles’ crises doodde Herakles de kinderen die hij samen met zijn vrouw Megaera had. Gek van verdriet ging Herakles naar het Orakel, en die zei dat als Herakles alle opdrachten goed volbracht, hij toegang verkreeg tot de berg Olympus. Athena had een zwakke plek voor Herakles en besloot hem te helpen met zijn queeste. Zij hielp Herakles door hem een sluier te schenken, wat hij aan het harnas van Hephaestos toevoegde. Anderen zeggen dat Athena Herakles zijn hele wapenuitrusting  geschonken had, behalve zijn karakteristieke knots. Ook toen Herakles zijn 5e taak moest volbrengen, schonk Athena hem ijzeren kleppers, gesmeed door Hepheastos, die zo’n lawaai produceerden dat de Stymphalische vogels werden opgejaagd, zodat hij ze kon doden met zijn pijlen. Toen Herakles de Gouden Appelen der Hesperiden verkreeg, werden ze aan Athena geofferd, die ze terugzond naar waar ze thuishoorden: De goddelijke tuin. Ook toen hij zich voorbereidde voor zijn laatste taak, de waakhond van Hades te brengen, werd hij bijgestaan door Athena. Zij bereidde hem voor door hem in te wijden in de mysteriën van Eleusis. Toen Herakles uiteindelijk doodziek werd, gaf hij opdracht om een groot vuur te maken. Er kwam een golf van donder en bliksem, en Herakles werd meegenomen naar de hemel, waar hij onsterfelijk werd en trouwde met Hebe, Godin van de Jeugd.


Het verhaal van Iason

In Iolcus heerste koning Pelias, die zijn broer Aeson van de troon had gestoten. Aeson vreesde dat zijn broer zijn zoon Iason zou doden, omdat die de wettige erfgenaam van de troon was. Daarom verborg hij zijn zoon in het Pelion-gebergte. De Centaur Chiron voedde daar Iason op. Iason vertrok naar Iolcus om daar zijn troon op te eisen, maar de sluwe Pelias deed alsof hij Phrixus in zijn dromen had gezien, die hem had verzocht het Gulden Vlies uit het paleis van Aeëtes in Colchis terug te brengen. Iason beloofde dit te doen, als Pelias afstand van de troon zou doen als hij terugkeerde. Pelias zwoer dit bij de goden. Athena zond Iason een stuk hout van de heilige eikeboom van Dodone. Hieruit werd een schip gemaakt met 50 riemen. Doordat het gemaakt was van dit heilige hout, kon het schip spreken en had het de gave van voorziendheid. Het schip werd Argo gedoopt, omdat het zo snel was (argos = snel). De Centaus Chiron raadde Iason aan om zijn zoektocht in heel Griekenland aan te kondigen, waardoor verschillende Helden zich bij Iason aansloten op zijn queeste. (Herakles, Castor, Peleas, Telamon, Hylas, Idas, Polydeuces, Mopsus, Tiphys en Orpheus.) Als deze Argonauten na vele avonturen in Colchis aankomen, krijgt Iason de opdracht twee woeste vuurspuwende stieren in te spannen. Deze stieren waren geschonken door Hephaestos. Als het Iason lukte, beloofde Aeëtes hem het Gulden Vlies te schenken. Medea, de dochter van Aeëtes, werd verliefd op Iason en verraadde hoe hij de stieren de baas kon. Toen Iason deze opdracht had volbracht, hield Aeëtes zijn woord echter niet. Hij trachtte Iason en de Argonauten te doden. Iason bracht daarom de bewaker van het Gulden Vlies in slaap, opnieuw met hulp van Medea, die nu getrouwd was met Iason, en zij gingen er allemaal vandoor. Medea doodde haar broer en gooide steeds stukken van hem in zee. Omdat Aeëtes de delen van zijn geliefde zoon probeerde te verzamelen, verloor hij veel tijd, en zo lukte het de Argonauten te ontkomen. Toen Iason echter in Iolcus terugkeerde, had Pelias alle familieleden van hem gedood, en weigerde de troon op te geven. Iason riep nu weer de hulp in van Medea, die de dochters van Pelias verleidde hun vader te doden, door hen voor te liegen dat hun vader daardoor jonger zou worden. Zo verkreeg Iason toch nog de troon van Iolcus, en vertrouwde de zoon van hem en Medea toe aan de Centaur Chiron.

Het verhaal van Perseus

Acrisius vroeg ooit aan het Orakel ofdat hij zoons zou krijgen. Het orakel voorspelde dat zijn dochter Danaë een zoon zou baren die hem zou doden. Hierom sloot Acrisius Danaë op in een onderaards gewelf. Zeus daalde echter in de vorm van een gouden regen op haar neer en verleidde haar. Danaë baarde een zoon en slaagde erin hem verborgen te houden. Acrisius kwam er op gegeven moment toch achter en sloot zijn dochter en haar kind op in een houten kist die gevonden werd op de kust van Serifos. Dictys, broer van de tyrannieke heerser van Polydektes, nam hen liefdevol op in zijn heus en Perseus groeide daar op. Polydektes verlangde erg naar Danaë, maar kon haar niet ontmoeten omdat Perseus zijn moeder goed bewaakte. Hij nodigde daarom Perseus en zijn vrienden uit bij een van zijn maaltijden. Hij vroeg allen wat voor geschenk zij hem zouden geven als het nodig was. Allen antwoorden dat een paard het meest geschikte geschenk was voor een koning. Alleen Perseus antwoord dat hij desnoods een Gorgonenhoofd zou brengen. Polydektes verzocht Perseus hem het hoofd van een Gorgo te brengen. Zoniet, zou hij Danaë tegen haar wil meenemen. Zo ging Perseus op weg om de Gorgonen te vinden en een hoofd af te hakken. Athena hielp Perseus door Perseus’ bronzen schild vast te houden, zodat dit als spiegel dienst deed en Perseus niet in steen zou veranderen als hij de Gorgonen aankeek. Toen hij het hoofd van Medusa afgehakt had, stopte hij dit in zijn tas en aanvaardde de terugreis. De zusters van Medusa achtervolgden hem tevergeefs, omdat hij de helm van Hades droeg die hem onzichtbaar maakte. Tijdens zijn terugreis ontmoette Perseus een erg mooi meisje, Andromeda, dat hij redde van een zeemonster. De ouders van Andromeda stonden toe dat zij met haar redder zou trouwen. Een oom van Andromeda, Phineas, die haar voor zichzelf wilde hebben, smeedde een complot tegen Perseus. Toen Perseus dit doorkreeg, toonde hij Phineas en zijn helpers het hoofd van Medusa. Ze veranderden allemaal in stenen beelden. Deze wraak nam hij ook op Polydektes toen hij terugkeerde. Perseus droeg de macht op Serifos over aan Dictys en nam Andromeda mee naar zijn vaderland Argos om zijn grootvader Acrisius te ontmoeten. Acrisius vluchtte, omdat hij de voorspelling van het Orakel vreesde. Hij ontliep zijn lot echter niet: Tijdens de wedstrijden die koning Tentamedes organiseerde en waaraan Perseus deelnam, was Acrisius aanwezig als toeschouwer. Een discus die Perseus wierp raakte uit koers en doodde hem. Perseus betreurde dit heel erg en begroef zijn grootvader met groot eerbetoon.

Er zijn echter ook verhalen aangaande Athena en gewone mensen. Zo heeft Athena ooit verooraakt dat Alcinoe verliefd werd op een andere man en voor hem haar echtgenoot en kinderen verliet. Dit deed zo om een vrouw te wreken genaamd Nicandra, die voor Alcinoe had gespind, en na 1 jaar werken onslagen werd zonder het beloofde geld ervoor te krijgen.

Ook in de Trojaanse oorlog speelt Athena een behoorlijk grote rol. In Troje wordt namelijk Athena ook vereerd. De Trojanen hebben op wonderbaarlijke manier ooit een houten standbeeld van Athena verkregen, het Palladion, dat haar als krijgsgodin met helm, schild en lans voorstelt. De Trojanen zijn geacht onoverwinnelijk te zijn zolang dat in de stad blijft. Odysseus en Diomedes slagen er echter in de stad in te sluipen en het beeld buit te maken. Dit was de voorbode van de nederlaag die de Trojanen zouden lijden.

Hoofdstuk 5. Verhouding van de mensen tot Athena

De mensen vereren haar en hebben ook ontzag voor haar. Met Athena valt niet te spotten en dat weten ze, dus er is ook zeker een flinke dosis angst. Toch hielden zij van haar. Dat lieten zij merken door prachtige tempels te bouwen en vele offers te brengen. De mooiste tempel ooit gemaakt was het Parthenon en gold als woning voor deze roemrijke godin. Athena hielp vaak mensen in nood en zij was beschermster van de stad.

Ter ere van Athena werd elk jaar een groot feest gevierd, de Panathenaeën. Dit feest werd gehouden op een dag midden in de zomer, die gold als de verjaardag van de godin. Om de vier jaar, net zoals de Olympische Spelen, werden de Panathenaeën heel erg groots gevierd. Dit werden de Grote Panathenaeën genoemd. Dit feest duurde drie hele dagen en de hele stad was dan in de weer. Het begon midden in de nacht met een fakkelloop door de stad naar het altaar van Athena op de Acropolis. Met deze fakkel werd het offervuur aangestoken, en er werd rond de tempel van de godin gedanst.


De volgende feestdag begon al bij zonsopgang, en hierbij gebeurde de belangrijkste gebeurtenis: een hele grote optocht naar de Acropolis, waarna het grote beeld van Athena, gemaakt door Phidias, een nieuwe peplos, gemaakt van gele en blauwe wol, werd aangetrokken Speciaal geselecteerde meisjes hadden hier negen maanden op gewerkt. Hier stond een afbeelding op van de strijd van Athena tegen een gigant. Deze peplos werd op een kar meegevoerd als de zeil van een schip. (Dit was omdat ze geloofden dat Athena de zeilen had uitgevonden). In deze stoet liepen alle groepen uit de Atheense samenleving mee: Priesters, jongens die offerkoeken droegen, meisjes met mandjes waarin offerkorrels, linten en messen zaten voor de offers, de bestuurders van de stad en verschillende afdelingen van het leger. Ook liepen er vertegenwoordigers mee van de vele verschillende wijken van de stad, vrijgelaten slaven, afgezanten van kolonies en bondgenoten. Musici liepen voorop om de optocht te begeleiden met het spel van de lier en de dubbelfluit, en er werden liedjes over Athena gezongen. De priesteres van Athene trok het oude beeld van Athena de nieuwe peplos aan. Hierna werden offerdieren op het grote altaar midden op de Acropolis geslacht. De dijbeenderen van de dieren werden verbrand als offer voor de godin. De rest werd door het volk zelf opgegeten. Dit feest was een van de weinige momenten waarop de Atheners vlees konden eten, omdat dit zo duur was.

Tijdens de Grote Panathenaeën werden ook sportwedstrijden gehouden zoals hardlopen, worstelen, speerwerpen en wagenraces, maar ook wedstrijden in het voordragen van de twee grote gedichten van Homerus, de Ilias en de Odyssee. Ook waren er wedstrijden in het bespelen van muziekinstrumenten. De winnaars van deze spelen kregen als prijs grote amforen uitgereikt, gevuld met Olijfolie van de heilige olijfbomen in Athene. Het was een hele eer om deze prijs te verkrijgen.

Hoofdstuk 6. Hoe wordt Athena afgebeeld in de kunst
De “oude” tijd

In de hele oude Griekse beeldhouwkunst wordt Athena vaak zittend met een spinnewiel naast zich afgebeeld, de Godin van de vrede voorstellend. Anderen uit deze periode stelden Athena voor met een lans aan haar zijde, als Godin van de oorlog. Deze beelden die Athena als oorlogsgodin voorstellen worden ook wel Palladiën genoemd. Zij beschermden de stad in oorlogstijd, dit waren dus eerbetonen aan Athena als beschermgodin. De beelden uit deze tijd toonden geen enkele beweging of gevoelens. In de 6e eeuw voor Christus staat Athena ook in  strijdhouding afgebeeld als Athena Promachos. Ze wordt bijna altijd in volle wapenuitrusting met de aegis, helm, schild, zwaar en speer getoond. Vanaf de 6e eeuw voor Christus wordt de geboorte van Athena afgebeeld op zwartfigurige vazen. Athena was een van de favoriete goden van de Grieken om af te beelden op vazen, en daarom deden ze dat ook vaak. Athena werd vaak in   mythologische context gebruikt in combinatie met vele helden. Vooral de Romeinen beeldden Athena af als Athena Ergane, omdat de handwerkers deze erg vereerden. Het Parthenon, dat aan Athena gewijd was, was helemaal beschilderd in naam van haar. De oostgevel laat haar geboorte zien, de westgevel de strijd met Poseidon en de grote fries (voorgevel) laat de Panathenaeën zien. Het beroemde beeld van Pheidias, de Athena Promachos, is jammer genoeg verloren gegaan door de jaren heen. We kennen dit beeld alleen nog maar in de vorm van kopieën. De Athena van Velletri gaat op een bronzen origineel van Kresilas tot circa 420 voor Christus terug. De zogenaamde Athena Farnese, een marmeren kopie van een bronzen beeld uit de school van Pheidias, stamt uit de periode 430-420 voor Christus. 

De “nieuwe” tijd

In de beeldende kunst en literatuur van de Middeleeuwen en de Renaissance heeft Athena bijna altijd positieve symbolische functies. Hier is ze Vita Contemplativa (bijvoorbeeld in het Paris-oordeel van de Ilias, waarin ze tegenover Hera staat als Vita Activa), of de Prudentia. Ze wordt in deze tijd ook wel als de heidense Maagd Maria afgebeeld. Erg vaak is zij de wijsheid en kuisheid die bepaalde zonden en ondeugden, die Aphrodite voorstellen, verjaagd. Vanaf de 15e eeuw na Christus wordt Athena vaak gelinkt aan de kunsten en wetenschappen. Elsheimer  schildert in circa 1607-1608 “het rijk van Minerva”: een studeerkamer met allemaal wetenschappelijke attributen. Andere schilders zien haar als degene die studeerkamers bewaakt en beschermt, bijvoorbeeld op een fresco van Francesco del Cossa in circa 1470 in het Palasso Schifanoia of Jordaens in circa 1975, of schilderen haar bij de muzen. Omdat de studeerkamer ook aan Hermes wordt toegekendt, wordt ze vaak met hem afgebeeld, of zijn zij beiden versmolten tot één persoonlijkheid.

In het theater gaat het bijna nooit over Athena. Alleen Hans Sachs heeft in 1530 ooit een komedie gemaakt genaamd “Pallas und Venus” die de verschillen tussen de twee goden benadrukte.

Conclusie

Athena is al vanaf haar geboorte anders dan de andere goden. Er zijn verschillende verhalen omtrent haar geboorte, maar de meest bekende is toch dat ze uit Zeus’ hoofd is geboren, als kind van Zeus en Metis. Een andere mythe is dat ze uit het water geboren is, en door Koning Triton is opgevoed. Hij had ook een dochtertje, en toen Athena tijdens een van de oorlogsspelletjes die ze altijd speelden Pallas per ongeluk vermoordde, nam ze de naam van haar vriendinnetje aan als zijnde de hare.

Omdat Athena een maagdelijke godin is, zijn er geen liefdesrelaties van haar bekend. Wel vinden sommige mensen dat zij de moeder is van Erichthonius, geboren uit het zaad van Hephaestos dat hij op Athena liet vallen.


Het karakter van Athena is eigenlijk te complex om te verklaren. Ze is wijs en rechtvaardig, maar jaloezie komt bij haar voor de val. Ze houdt van slimme oorlogsstrategieën, maar haar manier van oorlog is anders als die van Ares. Tijdens rechtzaken werd Athena soms geraadpleegd, die dan altijd zo wijs mogelijk probeerde te oordelen.

Athena heeft veel namen, omdat zij ook voor veel verschillende dingen staat. Deze namen slaan allemaal terug op de functies die Athena allemaal had. Zij was de godin van de wijsheid, slimme oorlogsstrategieën, vrede, beschermheilige, kunsten en ze werd ook vereerd als de landbouwvruchten eenmaal groeiden. Athena heeft veel attributen en symbolen, waarvan haar altijd aanwezige wapenuitrusting en uil deel van uitmaken.

Athena heeft verschillende relaties met goden. De meeste goden konden het niet zo goed met haar vinden, omdat Zeus haar nogal voortrok. Met Poseidon heeft ze ooit een weddenschap afgesloten en daardoor draagt de hoofdstad van Griekenland nou haar naam. Ares kon het helemaal niet goed met Athena vinden, terwijl ze toch beiden goden van de Oorlog zijn. Dit komt omdat Athena hem ooit verwondt heeft tijdens een gevecht. Hera en Athena kunnen het echter wel heel goed samen vinden, en strijden zij aan zij in de Trojaanse Oorlog, beiden wraakzuchtig jegens Aphrodite.

Athena komt vaak in contact met de mensen als ze vindt dat ze tussenbeide moet komen. Zo heb je het verhaal van de arme Arachne, die altijd moet blijven spinnen. Ook hielp ze Herakles, Iason en Perseus in hun heldendaden. Ze verschijnt altijd als andere dingen: een vogel, een oude vrouw of zelfs een bekende held of een gewoon mens. Zij wreekt zich altijd op hen die onrechtvaardig zijn, zoals op Alcinoe. In Troje werd het beschermbeeld van Athena uit de stad gehaald, alvorens het aan te vallen. Dit werd gedaan om de bescherming van Athena te verbreken.

De normale mensen in Athene eerden Athena een keer per jaar met de Panathaeën, en om de vier jaar kwamen de Grote Panathaeën. Dit was een soort voorbode van de Olympische Spelen.

In de kunst is Athena altijd weergegeven als godin, meestal in positieve zin en met haar attributen om zich heen. Jammer genoeg zijn er maar enkele van de orginele beelden van haar overgebleven. Nu zijn er van de bekendste beelden alleen kopieën te bekijken. Athena heeft in het Theater of bij de Opera nooit een grote rol gespeeld.

Ik heb zeker wel veel van dit werkstuk geleerd, en hoewel het wel erg veel werk was vond ik het toch best wel leuk. Ik begin nou een beter beeld te krijgen van de Grieken met hun vreemde Godenwereld en begin de schoonheid van mythen te zien. Ik ben blij dat ik Athena gekozen heb om dit werkstuk over te schrijven, want ze is een erg grote persoonlijkheid en interessant genoeg. Ze is niet in een oogopslag te doorgronden en dat is wel leuk om te onderzoeken. Dit werkstuk heeft me erg veel tijd en moeite gekost, maar ik ben toch wel blij dat ik er zo mijn best op heb gedaan. Ik ben nu echt een Athena-Expert! Nouja... Ik weet er in ieder geval genoeg over om te zeggen dat Athena het waard is om godin te zijn!