Filmmuziek

Geschiedenis van de filmmuziek.

Voorwoord

Vroeger maakten men films in de vorm van stomme films. De term ‘stomme’ film is eigenlijk helemaal niet juist. In de tijd van de toverlantaarn, toen de film nog niet uitgevonden was, ging de lantaarnist op pad met een begeleider die voor muzikale afleiding zorgde. Er waren ook lantaarnisten die zelf een instrument bespeelden en zo voor hun eigen muziek zorgden. Als je ver terug gaat in de geschiedenis, begin 19e eeuw, zie je dat audiovisuele begeleiding al heel lang bestaat. De 'stomme' film werd begeleid op een piano of door een strijkorkestje. Bij belangrijke films traden soms zelfs hele orkesten op. En er was ook vaak een explicateur die uitleg gaf bij de beelden die te zien waren.

De geschiedenis van de Filmmuziek

Voor de opkomst van de film, bezette de muziek een bijzondere plaats in de cultuur. Muziek had in die tijd een reële betekenis. Een toneelschrijver of regisseur kan stilten aangeven, maar dat zijn, in het algemeen gesproken, zeer grove aanduidingen. Door muziek toe te voegen ontstaan er een harmonie tussen het verhaal en hoe het bij de mensen overkomt.

Voor de moderne toeschouwer, is het volkomen vanzelfsprekend dat het geluid deel uitmaakt van de film. Dit is echter niet altijd zo geweest. Wel kun je zeggen dat ook voor de uitvinding van de geluidsfilm de film meestal een muzikale begeleiding had. Muziek en gesproken woord moesten dus aan de film worden toegevoegd, maar maakte er nog geen deel van uit. Dit werd pas het geval toen in de jaren twintig van de twintigste eeuw, de geluidsband werd uitgevonden. Dit was een uitvinding die misschien wel de belangrijkste uit de filmgeschiedenis wordt genoemd. Het heeft dan ook grote gevolgen gehad. Voorheen was de film een samenstelling van twee elementen: beeld en beweging. Nadat de geluidsband recht op de filmband kon worden aangebracht, werd er een derde element aan toegevoegd. Het geluid kan worden onderverdeeld in:
gesproken woord
achtergrondgeluid
speciaal geluidseffecten
muziek

Effecten door de geluidsband:

- Doordat het gesproken woord een direct onderdeel van de film ging uitmaken, werd de film sterker dan eerst verbonden aan bepaalde taalgebieden. Dit was fijn voor Hollywood, dat kon rekenen op een uitgestrekt Engelssprekend publiek, maar het leidde tot moeilijkheden in een land als India. Er ging dus iets van de algemeenheid verloren. Dit is echter weer goed gekomen, want tegenwoordig zijn er mogelijkheden om films te ondertitelen.
- De mens (doven en blinden zijn een uitzondering), leeft in een audiovisuele werkelijkheid. Gehoor en gezicht zijn een van de belangrijkste zintuigen waardoor we de werkelijkheid ervaren. De opname van geluid in het beeld zorgde dus voor een grotere werkelijkheid, of met andere woorden: meer filmisch realisme.

- Filmmuziek schept mogelijkheden tot het diepgaander maken van de dramatische kant van een film. Gevoelens kunnen ook onderstreept worden. Het gesproken woord maakt het mogelijk om bepaalde filmgedeelten, die niet logisch in elkaar overvloeien, toch aan elkaar te praten. Een kenmerk van een goede film is dat je hem zelfs ''verstaat'' als je de taal niet verstaat.
- Door de muziek in de film werd een film maken duurder en ook moeilijker. Dit leidde tot een soort van concentratie in de filmindustrie. De invloed van de grote maatschappijen werd versterkt.
- Voor sommige acteurs (Charlie Chaplin) betekende de komst van de geluidsfilm het einde van hun carrière. Tijdens de stomme film was de mimiek, het uiterlijk en de gebarentaal van de acteurs van groot belang, maar nu kwam de stem min of meer op nummer 1. De meeste slaagden erin om de sprong naar de geluidsfilm te maken, maar enkelen lukte dat niet.

Verenigde Staten

In 1927 werd in de VS de eerste geluidsfilm vertoont. Het was een productie van de nu nog bekende Warner Bros. Binnen enkele jaren had de hele filmindustrie het geluid overgenomen.
Eind jaren twintig waren er vele financiële problemen in Amerika en mensen wilden graag tot rust komen. De bezoekersaantallen van de bioscopen stegen dan ook enorm. De crisis kwam echter ook in de filmindustrie en bijna een derde van de bioscopen moest in 1933 de deuren sluiten.
De geluidsfilm gaf ook een ander karakter aan de Amerikaanse filmkomedie. Stan Laurel en Oliver Hardy, oftwel de Dikke en de Dunne zijn nu nog steeds beroemd. De humor hoefde na de komst van de geluidsfilm niet langer uitsluitend visueel te zijn, maar kon ook worden uitgebreid met een dialoog en met geluidseffecten.

Hollywood nam een grote plaats in binnen de internationale filmindustrie. Dit kwam door de grote regisseurs, tal van beroemde acteurs en actrices en natuurlijk ook door de Amerikaanse genres. (denk aan o.a western) De Amerikaanse sterren hadden wereldfaam en dat is tot op de dag van vandaag nog steeds zo. Hollywood is dé plek voor een acteur of actrice. Hollywood oefent een enorme aantrekkingskracht uit op talent uit de hele wereld.

Dat filmmuziek een grote rol speelt in films, bewees het succes van de kaskraker Titanic. Maar liefst tien miljoen exemplaren van de soundtrack van deze film werden verkocht. Dat gebeurde binnen een half jaar na de première van Titanic in Amerika. Dat het liedje van Celine Dion doorslaggevend was bij dit succes, zal niemand echt verbazen. Het was niet duidelijk waarom mensen de soundtrack kochten: Was het nou om het liedje plus nog wat andere aardige muziek of ging het daadwerkelijk om de Filmmuziek?

Soundtrack

Een Soundtrack is het nummer waarmee een film commercieel gemaakt wordt. Dit is niet iets van de laatste jaren,voor de jaren zestig waren er ook al soundtracks. De liedjes bestonden vooral uit variaties op één hoofdthema, met als doel een typisch bij de film passende sfeer te creëren. Met Breakfast at Tiffany's (een film uit 1961), vermengde Henry Mancini de klassieke stijl met jazz en popelementen. Uit dit mengsel ontstond een soundtrack met liedjes die in hun variatie de sfeer van een film prima konden vertalen. Het handige van deze hooguit drie minuten durende liedjes, is dat ze buiten de film, op de radio konden worden gespeeld. En dat speelde de film ten goede, maar ook de elpeeverkoop steeg. Het is ook zo dat een soundtrack wel succesvol kan zijn, en de film niet, of andersom. Door met name Mancini's verdiensten, kreeg de popsong, waarop tot dan toe werd neergekeken, een volwaardige plek binnen de filmmuziekwereld. De grote filmmaatschappijen hadden dat al snel in de gaten en daarom startten zij binnen de concerns grote muziekafdelingen, waarmee ze hoopten dat die dan een graantje mee konden pikken. De zogenaamde 'cross promotion', zorgde ervoor dat de films en soundtracks elkaar wederzijds konden steunen.
Na Mancini kwamen er al snel andere componisten die er wel wat voor voelden om filmmuziek te componeren. Een van de meest bekende is Smith John Barry die de muziek van 'Goldfinger' heeft gecomponeerd. Net als Mancini was ook Barry afkomstig uit de wereld van de populaire muziek. Barry wist te jongleren met de titelsong en bewandelde nieuwe paden. De titelsong diende bij uitstek als een promotie middel, kijk maar naar de Bond- liedjes die dat keer op keer bevestigen. De kracht van de James-Bond liedjes, die gecomponeerd worden door Morricone, sluit moeiteloos aan op de ontwikkelingen uit de toenmalige popmarkt waar liedjes van drie minuten overheersten. Ook stimuleerde hij het gebruik van nieuwe instrumenten en ontwikkelde een opmerkelijke zang, neuriën. In de jaren zeventig konden de kijkers de liedjes associëren met de karakters van de hoofdrolspelers in de film. Dit is tot op heden een belangrijke eigenschap van vele soundtracks: 'het kleuren van diverse karakters'. Met name deze soundtracks (zogeheten compilatiescores) zorgen voor veel verdiensten en commerciële voordelen.

In de jaren die volgden, werd de soundtrack steeds verder ontwikkeld. Tegenwoordig heeft elke grote film een populaire titelsong. De ontwikkeling zal niet stoppen, DVD en mp3 zullen wellicht nog voor interessante nieuwe verschijnselen zorgen.

Het ontstaan van de musical