Salvador Dali

Salvador Dalí Wellicht de allerberoemdste, en zonder twijfel meest buitensporige surrealist moet toch wel Salvador Dalí zijn. De Spaanse Salvador Felip Jacint Domènech werd in 1904 in Figueres geboren, dichtbij de Franse grens. Hij werd vernoemd naar zijn broertje, wat 9 maanden voor zijn geboorte stierf. Dit speelt een aanzienlijke rol in zijn leven; hij heeft zich afgevraagd of hij de reïncarnatie was van zijn broer. Dalí is altijd geboeid geweest door het landschap van Figueres en omstreken. Dit landschap keert dan ook terug in heel veel van zijn schilderijen. In 1921 gaat Dalí in Madrid studeren aan de kunstacademie. Hij raakt daar bevriend met Federicio Garcia Lorca en Luis Bunuel. De opstandige schilder wordt van de academie gestuurd. Hij experimenteerde in die jaren met futurisme, kubisme, impressionisme en realisme. In 1927 en 1928 gaat hij naar Parijs. In 1929 brengt hij samen met Bunuel de experimentele film ‘Un chien Andalou’ uit. Via deze film komt hij in contact met de groep surrealisten van André Breton, waar hij in 1938 uit wordt getrapt. Dalí hield er wel van om de surrealisten te stangen. Hij zei ooit: ‘Het verschil tussen mij en de surrealisten, is dat ik surrealist ben’. Paul Eluard, een van de surrealisten, en vooral zijn vrouw Gala zijn van grote invloed op het leven van Dalí. Hij herkent in Gala de vrouw die hij al diverse malen heeft geschilderd. Hij wordt vreselijk verliefd op haar en als hij met haar samen is kan hij nauwelijks een gesprek met haar beginnen zonder in paniekerige hysterische lachbuien te vervallen. De buitensporige Dalí zoals hij bekend staat, wordt zo gevormd door Gala, die van Eluard scheidt en met Dalí trouwt. Dalí’s vader verbreekt het contact met hem, omdat hij met een gescheiden vrouw trouwt. Dalí knipt zijn haar af als teken van een nieuwe fase in zijn leven. Gala is van onschatbare waarde voor de ontpopping van Dalí en zijn kunst. Dalí gaat vanaf 1930 steeds perfectionistischer schilderen. Gala en de psychoanalytische theorie van Freud geven hem inspiratie voor de vele doeken die hij schilderde. In zijn schilderijen zitten veel symbolen verborgen. Steeds terugkerende symbolen zijn bijvoorbeeld mieren, krekels, fallussen, krukken en stelten. In de late jaren ’30 schildert hij een aantal doeken waarop steeds lades terugkomen. ‘Freuds theorieën zijn een soort allegorie die ertoe dient een zeker inzicht te illustreren, om de talloze narcistische geuren na te gaan die uit elk van onze laden opstijgen’, zei hij. In ’32 neemt hij deel aan een tentoonstelling in de VS. Vanaf deze tijd is hij veel in de VS te vinden. Hij woont er samen met Gala tot 1949 als in 1939 de surrealisten met hem breken. Hij schildert ook diverse doeken over oorlog en de dood, zoals Weke constructie met gekookte bonen - Voorgevoel van de Burgeroorlog en Het gezicht van de oorlog. In de jaren ’50 en ’60 schildert hij een aantal schilderijen waarin voorwerpen of mensen in fragmenten uit elkaar worden gehaald. Ondertussen is hij behalve met schilderen ook met andere dingen bezig. Hij schildert decors voor toneeluitvoeringen, verzorgt de choreografie en ontwerpt kostuums. In 1961 stopt hij met zijn bezigheden bij het theater, en sluit die periode af met een ballet over Gala. Ook de mode heeft Dalí’s aandacht. Hij ontwerpt hoeden, een mantelpakje met laden, een jasje met cocktailglazen erop; het afrodisisch cocktailjasje. Hij maakt trouwens ook advertenties voor modezaken. Een ander gebied dat zijn interesse wekt is de fotografie. Hij heeft onder andere samengewerkt met de surrealistische fotograaf Man Ray. Met Philippe Halsman maakt hij een foto waarbij alles loskomt van de grond. Het is een hele opgave, het duurt dan ook 8 uur om de beste compositie te krijgen. In 1958 presenteert Dalí in Parijs een stokbrood van 15 meter lang. Het was zijn bedoeling om voor elke grote stad in Europa zo’n brood neer te leggen. Hij is altijd bezig geweest om mensen voorwerpen op een heel andere manier te laten zien, door bizarre dingen uit te halen met heel normale voorwerpen. Zo holde hij een heel brood uit, stopte er een met luizen bedekte bronzen boeddhabeeldje in, sloot het af met een stuk hout waarop hij ‘paardenjam’ noteerde. Een ander project van hem was een stoel in Jugendstil. Hij verving de zitting met chocolade, schroefde een deurknop onder een van de poten en zette een andere poot in een glas bier. Hij noemde het geheel atmosferische stoel. In de jaren ’70 zijn er een aantal overzichtstentoonstellingen die laten zien wat Dalí tot dan toe allemaal heeft geschilderd. In ’82 sterft Gala. Dalí gaat in het kasteel in Púbol wonen, dat hij Gala cadeau had gedaan. In ’83 schildert hij zijn laatste schilderij: De zwaluwstaart. In 1989 sterft Salvador Dalí aan een hartaanval. Bekendste werken De duurzaamheid van de herinnering (weke uurwerken), 1931

Het klimaat in Spanje zorgt er voor, dat kaas, in dit geval camembert, slap wordt als het een aantal uur in de zon ligt. Dalí zag de slappe kaas en kreeg een idee voor een schilderij. De uurwerken op dit doek zijn geïnspireerd door de vervormende en slap wordende kaas. Het schilderij laat de tijd kwetsbaar lijken. Er zijn 3 slappe uurwerken te zien, en een 4e gouden uurwerk, waar mieren over krioelen (ook een terugkerend element in de doeken van Dalí). In het midden van het schilderij ligt een witte, vreemde figuur. Het is het hoofd van Dalí en profil, maar dan vervormd. Hij maakt wel vaker een verschijning op zijn eigen doeken. De metamorfose van Narcissus, 1937
In juli ’38 ontmoet Dalí Sigumn Freud in Londen. Om hem te bewijzen dat hij een overtuigd aanhanger was, laat hij dit schilderij zien. De linkerhelft van het schilderij lijkt een rotslandschap. Las je beter kijkt kun je een gehurkte mensfiguur zien in de rotsblokken. Het rechterpaneel laat dezelfde vormen zien in hele andere voorwerpen. De gehurkte figuur wordt een hand die een ei vasthoudt waaruit een bloem komt. De weerspiegeling in het water van de linkerhelft lijkt nu door te lopen. Het water lijkt weg te zijn aan de rechterkant. Het doek geeft duidelijk aan hoe je min of meer dezelfde voorstelling op meerdere manieren kunt bekijken. Het uiteenvallen van de duurzaamheid van de herinnering, 1954
Dit schilderij beeldt de scène van De duurzaamheid van de herinnering af, na een atoombom. Dalí is in die tijd bezig met fragmentarisch schilderen, en hij is altijd al geboeid en beangstigd geweest door de ‘bom’. Alle elementen van het schilderij zijn hier van elkaar gescheiden. De rechthoekige blokken op de voorgrond en de neushoornhoorns die door de ruimte drijven suggereren dat de wereld is gevormd uit atoomdeeltjes die voortdurend in beweging zijn. Deze vernietigde vormen bewonen het dorre landschap. De zachte huid van het gezicht aan de rechterkant is vloeibaar en de zachte klok van het eerdere schilderij is niet meer zomaar gedrapeerd over een tak van de dode olijftak, hij valt nu uit elkaar. Ondanks het sombere achterliggende idee toont Dalí de vernietiging door de atoombom in een harmonieus patroon, wat de duurzaamheid van een onderliggende orde in de natuur aangeeft. Bronvermelding Boeken: ‘Dalí’, door Gilles Néret, 2004
Internetsites: http://www.alldali.org/ http://www.fku.nl/index.php?option=content&task=view&id=45&Itemid=71