Madentherapie

Madentherapie (MDT) Inhoudspagina - Inleiding - De geschiedenis van MDT - Wat is MDT? - Wanneer word het gebruikt? - De behandeling - Necrotische wonden - Gebruik van madentherapie - Lucilia Sericata - Vergelijking met gewone behandeling - Nadelen - Bijlagen - Bronnen Inleiding Maden, iedereen kent ze wel, vieze kleine slijmerige beestjes die vooral in de zomer overal te vinden zijn en daarbij ook erg stinken. De meesten walgen van deze kleine beestjes, anderen gebruiken ze om bijvoorbeeld te vissen, maar sinds mensenheugenis worden ze ook voor wonden gebruikt. Onze voorvaderen gebruikten deze beestje ten goede, nu in de 21ste eeuw is deze methode hervonden, in grotere ziekenhuizen worden nu ook wonden behandeld met maden. De geschiedenis van MDT Er worden al duizenden jaren wonden genezen door levende larven in de wond te plaatsen, maar elke keer wordt het weer een beetje vergeten. Waarschijnlijk omdat de mensen deze therapie nogal vies vinden en steeds dachten een betere methode te hebben uitgevonden. Maar toch blijft het elke keer weer opduiken. Voor zover wij weten waren de Maya indianen en de Ngemba stam van de Australische aboriginals een van de eersten die deze techniek gebruikten. De Maya indianen gingen zelfs zo ver dat ze kleding in het bloed van dieren doopten en die in de zon ophingen, zodat vliegen er hun eitjes op zouden leggen. Deze kledingstukken werden dan gebruikt om de wonden mee te verbinden. Het werkte wel, want de wonden begonnen na een korte tijd al te genezen. Natuurlijk ging er toen ook wel eens iets fout, als bijvoorbeeld de verkeerde vliegen eitjes op de kleding hadden gelegd. De oude grieken maakte ook al gebruik van deze methode, tijdens veldslagen waren open wonden dagelijke kost. Na een paar dagen gingen deze wonden stinken, ze waren toen vlug ontstoken en gingen ook vlug afsterven, dit kwam natuurlijk door een gebrek aan hygiëne, oude heelmeesters kozen al vlug voor amputatie, medicijnen waren er nauwelijks en ze hadden ook geen effect. De stank van rottend vlees in de strijdkampen trokken veel vliegen aan, de vliegen legden zelfs toen al hun eitjes in de wond, de maden die hierbij ontstonden vraten het dode vlees weg, en de wond kon genezen. Het duurde niet lang totdatde heelmeesters dit mysterie ontrafelde en maden als geneesmiddel begonnen te gebruiken

De volgende keer dat MDT opdook was in de Middeleeuwen. In deze tijd werden er geregeld maden gezien in de wonden van de soldaten uit de oorlog. Maar er is verder geen bewijs dat maden toen ook gebruikt werden door dokters die het als therapie voorschreven. Maar in 1829 meldde de Franse militaire arts Baron Dominique Larrey, dit was de chirurg en lijfarts van Napoleon, dat de larven van een bepaalde soort vliegen alleen maar dood vlees aten en dat ze positief effect hadden op de genezing van de wonden. Hij zag dit tijdens een Egyptische veldslag en probeerde, zonder succes, de gewonde soldaten over te halen om de “kwellende wormen” in hun wonden te laten zitten. Zo ontdekten steeds meer artsen, vooral legerartsen de werking van de maden, maar niemand voerde de maden in als echte therapie. Maar in 1929 kwam daar verandering in, want de Amerikaanse legerarts William S. Baer begon toen met het plaatsen van maden in wonden. Hij was een medische professor aan de Johns Hopkins University en hij zocht naar andere manieren om het lijden van patienten te verlichten. Hij kwam op het idee van de maden, doordat hij in 1917, tijdens de 1e WO soldaten verzorgde in Frankrijk. Hij zag daar 2 soldaten die al een week, zonder verzorging, in het niemandsland hadden gelegen en merkte op dat er in hun wonden duizenden maden zaten. Nadat hij deze had weggehaald, zag hij dat er geen rot vlees meer in de wond zat en dat er zich al nieuw weefsel vormde, iets wat bij zulke wonden niet echt normaal was. Toen hij weer thuis was begon hij de maden te gebruiken bij 21 patiënten, die allemaal genazen van hun wonden. Hierna nam de populariteit van de madentherapie heel erg toe tot 1940. Toen peniciline werd uitgevonden, verdween de madentherapie weer naar de achtergrond. Zo bleef het een hele tijd, en pas rond 1990 begonnen de artsen het weer te gebruiken, omdat maden veel preciesser en natuurlijk goedkopen zijn, waar eerst honderden euro's aan antibioticum voor nodig was gebruiken we nu weer maden voor, simpel, goedkoop en effectief. Wat is MDT? MDT is een engelse afkorting die betekent: Maggot Debridement Therapy. In het Nederlands is dat ruwweg: genezing door madentherapie. Madentherapie is het gebruik van maden bij de behandeling van bijzondere wonden. De maden worden voor dit doel steriel gekweekt in een laboratorium. De maden eten dood weefsel en daarmee tegelijkertijd bacteriën op. Hierdoor ontstaat een betere doorbloeding en daarmee een betere genezing van de wond. Infectie en verdere achteruitgang van de wond wordt daardoor voorkomen. Wanneer word het gebruikt? Zowel bij necrotische wonden als bij ernstige wondinfecties kan gebruik worden gemaakt van madentherapie. Necrotische wonden wil zeggen dat het gaat om wonden waarbij de huid is afgestorven. Ernstige wondinfecties wil zeggen dat het gaat om wonden waarbij gebruikelijke wondbehandeling niet aanslaat. Dit kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld: -slechte doorbloeding en dus belemering van voedingstoffen. -slecht voedingspatroon waardoor bepaalde eiwitten en vitamines niet aanwezig zijn. Natuurlijk komt niet iedereen in aanmerking voor MDT en dan rest ook nog de vraag of de patient het wel wil, de meeste mensen haken af bij de gedachte dat er straks duizenden maden in en op hun lijf kruipen. De behandeling Vroeger was de behandeling zeer simpel, pak wat maden en leg ze in de wond. Tegenwoordig is het allemaal iets ingewikkelder, dit komt door de strenge hygienische eisen die aan het ziekenhuis worden gesteld. Eenmaal in het ziekenhuis gaat de behandeling als volgt; De wond wordt eerst schoongemaakt op de operatiekamer, dit gebeurt onder algehele narcose of met een plaatselijke verdoving. Dood en/of geïnfecteerd weefsel wordt verwijderd waarna gestart wordt met de madentherapie. De maden bevinden zich in ondoorzichtige zakjes (een soort theezakjes). Deze madenzakjes worden op of in de wond gelegd. De wond met de madenzakjes wordt vervolgens verbonden met steriele zwachtels. Drie tot vier keer per dag worden de madenzakjes nat gemaakt met een zoutoplossing (NaCl 0,9%), de zoutoplossing zorgt ervoor dat de maden niet uitdrogen waardoor een ideale leefomgeving voor de maden ontstaat, om de circa drie dagen worden de madenzakjes vervangen. Tijdens het vervangen van de madenzakjes wordt er een wondinspectie uitgevoerd door een arts om te kijken of er vooruitgang is en wat er nog moet gebeuren. Ook word er een kweek afgenomen om te kijken of er en wat voor bacteriën in de wond zittten. Dan wordt de wond weer schoongemaakt en kan er een nieuw zakje in dat vervolgens weer verbonden wordt. Als de maden de wond helemaal schoongemaakt hebben wordt de wond gehecht, meestal is hiervoor nog een kleine huidtransplantatie nodig. Necrotische wonden Een ontstoken wond zal, voordat deze kan genezen, eerst schoongemaakt moeten worden, bovendien zal de wond, als deze niet is schoongemaakt ook steeds erger worden. Al het necrotische (afstervend) weefsel heeft geen bloedtoevoer en dus kunnen er geen afweerstoffen worden aangemaakt in en om de wond, zo wordt de wond steeds erger. Dat betekent dat het vlees steeds verder en sneller afsterft., waardoor het vlees gaat rotten. Bij sommige patiënten is dit zo erg dat er zelfs organen door worden aangetast. Dit gebeurt als de bacteriën in het hart- en vaatstelsel terecht komen (gangrene) zie links. Bij sommige chirurgische methoden wordt het necrotische weefsel steeds opnieuw weggesneden. Maar daar zitten veel risico’s aan vast, je loopt bijvoorbeeld kans dat er gezond weefsel mee wordt weggesneden of dat de wond zich gaat uitbreiden, en je loopt kans op allerlei wond infecties. Bovendien doet deze behandeling meer pijn, niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk, want een lichaamsdeel afstaan is een zware psychische klus. Je kunt dus wel proberen om chronische wonden op de normale manier te genezen, maar de nadelen wegen zwaarder dan de voordelen. De larven van de Lucilia Sericata verteren hun eten buiten hun lichaam. Ze doen dat door verschillende stoffen af te scheiden die hun voeding als het ware oplossen. In deze stoffen zitten vooral veel enzymen die ervoor zorgen dat het necrotische weefsel wordt afgebroken en voor een deel vloeibaar wordt gemaakt, op deze manier kunnen de maden het half-vloeibare weefsel opzuigen. Als er veel necrotisch weefsel in de wond zit, kunnen de maden in ongeveer 3 dagen 10x zo groot worden. Zo wordt al het dode weefsel snel weggehaald, iets wat moet gebeuren om de wond te laten genezen. In tegenstelling tot de chirurgische methoden is er geen kans op dat er gezond weefsel beschadigd wordt. Ook is bewezen dat wanneer er maden in een wond zitten, er sneller en meer nieuw en gezond weefsel wordt gemaakt. De maden scheiden dus stoffen af die nieuwe celvorming stimuleren.
Gebruik van madentheapie Madentherapie is natuurlijk niet bij ieder schaafwondje nodig, de behandeling is zeer specifiek, zij wordt dan ook voornamelijk gebruikt bij chronische, dus langdurige wonden, die moeilijk te genezen zijn dat zijn bijvoorbeeld: *Brandwonden. *Decubitus wonden
Dit zijn wonden die ontstaan als je veel te lang in dezelfde houding in bed ligt. Ze heten ook wel doorligwonden. Deze wonden komen voor op de plaatsen die de meeste druk opvangen als je op je rug in bed ligt. Dit zijn je stuit, heupen, hielen, schouderbladen en soms aan de oren of andere lichaamsdelen als je op je zij ligt. Een doorligwond wordt eerst donkerrood, later blauw en zwart, en daarna komt er een korst op die er afvalt en daarna blijft een moeilijk te genezen zweer over. Deze wonden vindt je vooral in zieken- of verzorgingshuizen, want hier is niet altijd genoeg personeel aanwezig om elke keer alle mensen om te draaien in hun bed. Natuurlijk zijn er thuis ook mensen die hier aan lijden. *Het ulcus cruris
Ulcus cruris is een zweer aan het onderbeen. Dit komt vaak door een slechte huiddoorbloeding door spataders. Deze wond heet ook wel een open been. Ongeveer 57 tot 80% van alle chronische wonden zijn dit soort wonden. Dit is de ernstigste chronische wond die je kunt hebben.Ulcus betekent dat er weefselverlies is aan de huid of slijmvliezen en dat er geen of bijna geen nieuwe weefselvorming is. Dus er is weinig of geen genezing te zien. Als de wond geïnfecteerd raakt kunnen er zweren ontstaan. Ook heb je bij deze wonden last van plaatselijke voedingsstoornissen, belemmerde bloedsomloop en allerlei infectieziekten. *Ulcera en necrotische wonden bij de diabetische voet (Ulcus is enkelvoud, Ulcera is meervoud) Ulcera betekent hetzelfde als ulcus, dus weefselverlies zonder dat er nieuw weefsel wordt gemaakt. Necrosis betekent: het plaatselijk afsterven van weefsel. Dit kan worden veroorzaakt door schadelijke invloeden van buitenaf of door de slechte toevoer van bloed en voedsel naar het weefsel. Het komt vooral voor bij oudere mensen of bij bepaalde ziekten zoals diabetes, tuberculose en tyfus, als je dit hebt is er een grote kans dat het afstervende weefsel gaat rotten en zo krijg je nog veel meer infecties. Van alle diabetes patiënten lijdt ongeveer een kwart aan zulke wonden. Een deel ervan wordt behandeld met madentherapie, maar ook bij een groot deel van de patiënten wordt hun voet gewoon geamputeerd. Daar kunnen meerdere redenen voor zijn, bijvoorbeeld: De mensen (en de artsen) weten niets van de madentherapie, of de mensen weten wel dat het kan, maar willen het niet, of de wond is al zo ver ontstoken dat er niets meer aan te doen valt. Lucilia Sericata Over de hele wereld zijn er ongeveer 120.000 verschillende soorten vliegen, daarvan zijn er ongeveer 10.000 te vinden in Europa. Maar er is slechts 1 soort vlieg waarvan je de larven kunt gebruiken voor madentherapie, namelijk de Lucilia Sericata. Er zijn 3 soorten vliegenlarven: -larven die levend weefsel eten -larven die levend en dood weefsel eten -larven die alleen maar dood weefsel eten. Alleen de laatste soort kan gebruikt woorden voor madentherapie, want als de larven levend weefsel gaan eten was de wond wel schoon maar, de wond word dan ook groter. De Lucilia Sericata, die wordt ook wel de greenbottle-fly genoemd, omdat de vliegen een groene glans hebben, leggen in zo’n 15 keer, 100 tot 200 eitjes die uitgroeien tot larven. Dit zijn de maden die wij gebruiken voor de therapie. Na ongeveer 6 dagen maken de larven op een droge en warme plek een soort cocon, net als vlinders. Na 2 tot 8 weken komen de volwassen vliegen eruit, die dan na ongeveer een week weer eitjes gaan leggen. Een made is maar 6 dagen bruikbaar voor madentherapie, daarna doen ze meer slecht dan goed. De maden die gebruikt worden voor de behandelingen komen natuurlijk niet uit het wild maar worden gekweekt in laboratoria die speciaal hiervoor zijn opgericht. Hier laten ze de eitjes uitkomen onder ideale omstandigheden, ook worden de maden hier in afgesloten gaaszakjes gedaan, die ook wel bio-bags heten. Deze zakjes worden weer in speciale buisjes gedaan, zodat de maden vervoerd kunnen worden. De maden worden als laatste ook nog getest of ze goed genoeg zijn.
Vergelijking met gewone wondbehandeling Vergeleken met een gewone wondbehandeling is madentherapie eigenlijk beter, het is namelijk bewezen dat de patiënten die met madentherapie behandeld zijn geworden sneller genezen en dat er ook meer mensen genezen in plaats van overlijden. Dit komt doordater met madentherapie tegelijkertijd dood weefsel verwijderd maar ook nieuw en gezond weefsel wordt aangemaakt. Een nieuw voordeel is dat er bij de madentherapie minder bezoeken van artsen en verplegers nodig zijn dan bij een gewone behandeling, het aantal controles neemt met 70 procent af. Hierdoor is madentherapie meteen ook goedkoper, en het kost minder werkuren. Ook is er uit dat onderzoek gebleken dat de patiënten die aan de madentherapie meededen, minder pijn hadden dan de andere patiënten dat is natuurlijk een groot voordeel. Nadelen Er zijn natuurlijk ook nadelen bij madentherapie, het wordt bijvoorbeeld niet overal gebruikt dus als je het wil en als het nog zin heeft dan moet je eerst een arts en een ziekenhuis vinden waar de madentherapie wordt toegepast. Er zijn in Nederland maar enkele ziekenhuizen die specialisten hebben op dit gebied. Ook is er een tijdje geleden een onderzoek gedaan naar de mening van chronisch zieke patiënten over het gebruik van de maden. Meer dan 95 % van de ondervraagden vonden madentherapie een goed idee, en bijna 27% van hen hadden er zelf gebruik van gemaakt. Dus ongeveer 70% van de mensen die nog geen madentherapie hebben gehad, zouden dat in principe best willen. De meeste mensen zouden wel liever zakjes met maden in hun wonden hebben, dan de losse maden al gaat de genezing dan wel sneller. Nieuwsbrief entomologie ‘Balkenende op de been dankzij insecten’ De voet van premier Balkenende heeft wekenlang het nieuws gehaald. De bacteriële infectie was hem bijna noodlottig geworden. Madentherapie had de premier kunnen helpen. Steeds meer mensen overlijden aan een infectie die niet meer met antibiotica te behandelen is. Maden van vleesvliegen bieden een oplossing en worden steeds vaker toegepast waar andere methoden niet meer helpen. Insecten redden mensenlevens! Balkenende kon nog geopereerd worden, maar als de wond te gecompliceerd is, kunnen maden het enige alternatief zijn. Madentherapie is één van de onderwerpen in de lezingenserie ‘Insecten en Maatschappij’ die vanaf 5 januari 2005 elke woensdagavond van 20:00"22:00 uur in de Aula van Wageningen Universiteit (Gen. Foukesweg 1a, Wageningen) gehouden worden. Toegang is gratis. De serie wordt geopend door Midas Dekkers die zal spreken over zijn passie voor insecten. Tijdens de lezingenserie zal duidelijk worden dat insecten overal voorkomen: in het restaurant, in het ziekenhuis, in het Van Goghmuseum, in Hollywood, bij George Bush en bij Osama bin Laden. Studenten kunnen de lezingenserie afsluiten met een scriptie over onderwerpen zoals insecten en magie, insecten als medicijn, insecten en Afrikaanse cultuur, insecten in de muziek, insecten en stripboeken, insecten in kinderboeken, insecten en surrealisme etc. De lezingenserie biedt een heel nieuwe kijk op insecten. Er valt veel te genieten: van mooie verhalen, van dia’s, van films, van insectensnacks en nog veel meer. Deze nieuwsbrief is geheel gewijd aan de lezingenserie ‘Insecten en Maatschappij’. Bronnen http://www.lumc.nl/patfolders/patientenfolders/heelkunde/print/madentherapie-print.html
www.chirurgie-ffm-hoechst.de/.../biobag.htm
http://nl.wikipedia.org/wiki/Madentherapie
http://www.decubitusozl.nl/pdf/art_pdf/wondzorg/20.pdf
http://www.erasmusmc.nl/content/monitor/Monitor5_2004/Maden_doorligwonden.doc
http://users.skynet.be/fa055557/Teksten/LAR_2002_Larventherapie%20terug%20van%20weggeweest.pdf
www.scienceinafrica.co.za/2003/july/leech.htm