Nederlands So informatie

Wanneer moet je hoofdletters gebruiken?

• Aan het begin van een zin
  • Als het met een apostrof begint, krijgt eerste volledige woord hoofdletter
  • Als zin begint met cijfer of ander teken schrijf je geen hoofdletter
• Aan het begin van een eigennaam
  • Het voorzetsel of lidwoord van achternaam begint alleen met hoofdletter als er geen (voor)naam of voorletter voor staat. Kees de Vries, de heer K. de Vries, de heer De Vries
• Aan begin van namen van personen en zaken als heilig worden beschouwd
  • Word er met Bijbel/Koran een gedrukt exemplaar bedoeld, schrijf je met kleine letter
• Aan begin aardrijkskundige naam, namen van volkeren en talen
  • Namen van windstreken geen hoofdletter
• Aan begin van namen van (kerkelijke) feestdagen
  • Samenstellingen met feestdagen geen hoofdletter
• Aan begin van titels
  • Van vorstelijke personen
  • An boeken, kranten, tijdschriften, films, wetten, prijzen, evenementen, ect.

Wanneer moet je leestekens gebruiken?

• je schrijft een punt
  • aan het einde van een zin
  • na of in sommige afkortingen
• je schrijft geen punt
  • na of in afkortingen die je letter voor letter uitspreekt
  • in afkortingen die je als gewoon woord uitspreekt
  • na titels of tussenkopjes
  • in adressen
• Je schrijft een vraagteken achter een vragende zin
  • als een vraag niet letterlijk wordt weergegeven zet je een punt
• je schrijft een uitroepteken als je ergens extra nadruk op wilt leggen

wanneer moet je komma’s gebruiken?

• Tussen 2 persoonsvormen
• In een opsomming (behalve voor en + of)
• Voor verbindingswoorden tussen 2 zinnen
• Tussen twee bijvoeglijke naamwoorden
• Voor/na woorden waarmee je aandacht trekt
• Voor en na bijstelling

Wanneer moet je dubbele punt gebruiken?

• Opsomming
• Verklaring
• Citaat

Wanneer moet je aanhalingstekens gebruiken?

• Aan begin en einde citaat
• Bij een woord dat je op aparte manier gebruikt

Wanneer gebruik je de puntkomma?

• Tussen 2 (hoofd)zinnen die nauw met elkaar verbonden zijn en daarom in een zin kunnen staan
• Na de delen van opsomming die op nieuwe regel beginnen

Wanneer gebruik je de directe en indirecte reden?

• Directe reden: Woorden die iemand zegt, geef je letterlijk weer
  • Marjolijn zei: ‘Ik heb vrij.’
  • Dit moet je in aanhalingstekens zetten. Er zijn verschillende soorten structuren
  • Zin: ‘Citaat.’
    • Nora zegt: ‘Morgen word het mooi weer.’
  • ‘Citaat’, zin.
    • ‘Pas op’, gilde Anne-Marie naar het meisje dat wou oversteken.
  • ‘Citaat’, zin’, citaat,’
    • ‘Help’, roept Noa’, mijn broertje is in het water gevallen.’
  • Indirecte reden: je schrijft op wat iemand zegt, maar je geeft de woorden niet letterlijk weer
    • Marjolein zei dat ze vrij had

Wanneer gebruik je samenstellingen en afleidingen?

• Samenstelling: dit is een combinatie van 2 of meer woorden die ook zelfstandig kunnen voorkomen. Meestal schrijf je ze aan elkaar, ook als ze vrij lang worden
  • Streepjes + code + scan + apparaat = streepjescodescanapparaat
  • Brand + trap = brandtrap
• Afleiding: dit is een combinatie van een zelfstandig woord met een voor- of achtervoegsel dat je niet apart kunt gebruiken
  • Contact + loos = contactloos
  • On + aardig = onaardig

Wanneer gebruik je de apostrof?

• In woorden die eindigen op de klinkers a, i, o, u, en y + een s. dit plaats je om verkeerde uitspraak te voorkomen
  • Als de ’s van bezit’ of mv geen uitspraakproblemen geeft gebruik je geen apostrof
• Bij verkleinwoorden die eindigen op y
• Bij letters, afkortingen, cijfers of andere tekens + en woorddeel dus in het meervoud, verkleinwoord en achtervoegsel
  • Na afkorting komt geen apostrof als afkorting met kleine letters wordt geschreven en als woord wordt uitgesproken
• Om aan te geven dat er letters zijn weggelaten
  • De weggelaten ’s van bezit’ achter naam die op sisklank eindigt wordt ook met apostrof aangegeven.

Wanneer gebruik je trema of deelteken

• Klinkers die in afleiding naast elkaar staan niet als een klank worden gelezen
• Geeft aan waar nieuwe lettergreep begint
• Ook samengestelde getallen krijgen trema als er klinkerbotsing is
• Geen trema als
  • Geen verkeerde uitspraak mogelijk is
  • In sommige woorden die uit andere talen zijn overgenomen zoals -eum en -ien
  • In samenstellingen met spraakverwarring

Wanneer gebruik je het liggend streepje?

• Word gebruikt in samengestelde woorden
• Waarin klinkers die naast elkaar staan niet als een klank moeten worden gelezen
  • Samengestelde getallen krijgen bij klinkerbotsing een trema
• In samenstellingen met een letter, afkorting, cijfer of ander teken
  • Na afkorting komt er geen streep als de afkorting met kleine letters wordt geschreven en als woord wordt uitgesproken
• In samenstellingen waarbij 2^e deel met hoofdletter begint
• In samengestelde ak namen en woorden die daarvan afgeleid zijn
• In samenstellingen met niet-, non-, oud-, ex-, adjunct-, leerling-, assistent-
• In namen van gehuwde personen
  • mevrouw A. van der Vlies – de Bruin
• in vaste verbindingen
  • zwart-witfoto
  • doe-het-zelfzaak
• in enkele andere gevallen zoals:
  • proces-verbaal
  • rooms-katholiek
  • ik-figuur

wanneer gebruik je het weglatingsstreepje?

• Word gebruikt om aan tegeven dat del van samengesteld woord is weggelaten. Komt te staan op plaats van weggelaten woorddeel
  • Als je heel woord weglaat zet je geen streep