Hoofdstuk 2

Let bij formulering op de volgend punten:
1. Formuleer niet te moeilijk
2. Wees concreet
3. Wees bondig
4. Wees interessant
5. Kies de juiste toon

Formuleer niet te moeilijk:
Het wordt moeilijk door:
- moeilijke woorden, veel afkortingen, ingewikkelde zinnen (afstemmen op het publiek)
- lange aanlopen
- te veel bijzinnen
- opeenstapeling van korte informatiedeeltje die veelal beginnen met een voorzetsel
- tangconstructie
- ontkennende woorden

Wees concreet:
Dat kan door op de volgende punten te letten:
- laat de lezer niet met onbeantwoorde vragen zitten
- vermijd vage woorden (best wel, en zo, of zoiets, over het algemeen, in principe, eigenlijk, etc.)
- geef voorbeelden om een opvatting of een bepaald gegeven concreter te maken

Wees bondig:
Het wordt omslachtig door:
- onnodige herhaling
- vast, uitdijende woordconstructies die evengoed weggelaten kunnen worden of vervangen kunnen worden door één woord

Wees interessant:
De volgende punten helpen de aandacht van het publiek vast te houden:
- benadruk personen
- varieer je zinnen
- gebruik af en toe eens beeldspraak
- kies voor woorden die fris en krachtig zijn

Kies de juiste toon:
Er zijn 5 verschillende tonen:
- formele toon; deftige, plechtige woorden
- informele toon; gewone, allerdaagse spreektaal
- neutrale toon; tussen formeel en informeel in
- modieuze toon; veel populaire, trendy woorden
- ordinaire toon; platvloers

Zinsbouwfouten.
1. De foutieve samentrekking.
Voor een samentrekking gelden de volgende regels:
- het weggelaten zinsdeel moet dezelfde functie hebben (onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, etc.)
- het weggelaten deel moet dezelfde vorm hebben
- het weggelaten deel moet dezelfde betekenis hebben
Klopt één van deze punten niet, dan is de samentrekking fout.

2. De ontspoorde zin (anakoloeten).
Meestal gaat het om lange zinnen waarbij het tweede gedeelte niet aansluit op het eerste gedeelte.

3. De foutieve beknopte bijzin.
Als de bijzin is verkort wordt door het weglaten van het onderwerp, terwijl het weggelaten onderwerp niet gelijk is aan het onderwerp in de hoofdzin.

4. Verkeerd geplaatste zinsdelen.
Zinsdelen worden op de verkeerde plaats gezet, waardoor bijvoorbeeld verwijswoorden niet kloppen en er een komische zin ontstaat.

Woordkeuzefouten.
1. Contaminatie.
Twee woorden met elkaar vermengen waardoor er nieuwe woorden ontstaan.

2. Congruentiefout.
Als het onderwerp enkelvoud is en de persoonsvorm meervoud, of andersom. Dit kan twee oorzaken hebben:
- Het zinsdeel dat vooropstaat, wordt ten onrechte voor het onderwerp aangezien.
- Het onderwerp is meervoud maar er staan ook enkelvoudvormen tussen het onderwerp en de persoonsvorm (of omgekeerd).

3. Woorden met een bijzondere gevoelswaarde.
Het publiek met bepaalde woorden choqueren, waardoor het publiek afgeleid wordt van wat je werkelijk wilt zeggen.

E3.

Zelfstandig naamwoord.
- Een woord dat een persoon, een dier, een object of een begrip aanduidt.
- Je kunt er altijd ‘de’ of ‘het’ voor zetten.
- Verbuiging wil zeggen dat het zelfstandig naamwoord in het enkelvoud en in het meerboud kan staan. De belangrijkste manieren zijn: - en, - n, - s, - n en – s, - eren,
- lieden
- Bij leenwoorden (woorden van buitenlandse komaf) komen onder ander ook de volgende vormen voor: a – ae, um – a, us – i, o – i.
- Eigennamen zijn zelfstandige naamwoorden die verwijzen naar iets dat enig is in zijn soort.
- Soortnamen zijn zelfstandige naamwoorden die verwijzen naar een exemplaar van een soort (niet-eigennamen).
- Concrete woorden verwijzen naar mensen, dieren en dingen.
- Abstracte woorden verwijzen naar alles wat niet tastbaar is.
- Stofnamen zijn namen voor materialen waaruit iets bestaat.
- Verzamelnamen zijn namen voor een eenheid die uit meer onderdelen bestaat.
- Van een zelfstandig naamwoord kun je een verkleinwoord maken.

Lidwoord.
- De lidwoorden zijn: de, het, een.
- Een lidwoord komt voor een zelfstandig naamwoord, als het achter een werkwoord komt is het geen lidwoord.
- Het lidwoord ‘een’ is het onbepaalde lidwoord, en ‘de’ en ‘het’ de bepaalde lidwoorden.
- Het- woorden zijn onzijdig en de- woorden zijn mannelijk of vrouwelijk.

B6.7.

Fouten bij verbindingswoorden.
1. Het verwijswoord is grammaticaal onjuist; hij en zij wordt verkeerd verwezen.
2. Het verwijswoord is onduidelijk; een verwijswoord verwijst altijd naar een antecedent (een ander woord of zinsdeel), een schrijver kan op vier manieren onduidelijk zijn met verwijswoorden: Er is geen antecedent, het antecedent blijft vaag, er zijn twee mogelijke antecedenten, het antecedent staat te ver weg.
3. Het verwijswoord is mannelijk terwijl er ook naar meisjes/ vrouwen wordt verwezen; dit kan verholpen worden door in het meervoud te schrijven.
4. Er wordt een signaalwoord gebruikt maar vervolgens negeert de schrijver het afgegeven signaal; als er geen conclusie komt.
5. Er wordt een dubbel signaal gegeven; wordt ook wel tautologie genoemd.

E4.
Persoonsvorm:
- Kernwoord van een zin.
- Het is de vorm van het werkwoord waar je ‘ik’, ‘jij’, ‘hij’, enz. voor kunt zetten.
- Opsporen: Zin in een andere tijd zetten, het woord dat veranderd is de persoonsvorm.

Onderwerp:
- Opsporen: Wie of wat + gezegde, het antwoord op deze vraag is het onderwerp.

E6.

Hoofdletter:
- Als j e een zin begint met een losse letter, schrijf je die losse letter niet als hoofdletter. De hoofdletter reserveer je dan voor de eerste letter van het vaste woord.
- Als je een zin begint met een getal dat in cijfers is geschreven, krijgt het eerste echte woord geen hoofdletter.
- Wat als heilig geldt, krijgt een hoofdletter (dat geldt ook voor persoonlijke voornaamwoorden die op het Opperwezen betrekking hebben).
- Aanduiddingen van vorstelijke personen en staatshoofden krijgen een hoofdletter als het om de staatsrechtelijke functie gaat.
- Het eerste voorvoegsel bij persoonsnamen krijgt een hoofdletter als er geen voornaam of voorletter aan voorafgaat.
- Het voorvoegsel van de naam die achter de naam van de partner komt te staan, krijgt een kleine letter.
- Afleidingen van aardrijkskundige namen krijgen een hoofdletter.
- Namen van feestdagen en tijdperken krijgen een hoofdletter, maar de afleidingen ervan niet.
- Namen van culturele, maatschappelijke en godsdienstige stromingen krijgen een kleine letter.
- Afkortingen van wetten en regelingen krijgen een hoofdletter.
- Bij een afgekorte naam van een bedrijf, instituut, enz. volg je de schrijfwijze die het bedrijf, instituut, enz. zelf aanhoudt.
- Veelgebruikte afkortingen schrijven we meestal in kleine letters, zonder punten.
- Persoonsnamen die tot zaaknaam/ soortnaam zijn geworden, krijgen een kleine letter.
- Aardrijkskundige namen die niet meer echt als aardrijkskundige namen fungeren, krijgen een kleine letter.

E7.
Komma:
- Er moet een komma op de plaats waar je bij het hardop lezen van de tekst een korte rust hoort.
- Voor een uitbreidende bijvoeglijke bijzin komt wel een komma, maar voor een beperkende bijvoeglijk bijzin niet.
- Zet een komma vóór of na een aanhef.
- Plaats een komma tussen de del van een opsomming.
- Zet een bijstelling tussen komma’s. Een bijstelling is een soort bijvoeglijke bepaling.
- Plaats een komma tussen twee werkwoorden die ieder bij een andere deelzin behoren.
- In sommige gevallen moet er een komma voor ‘en’ (als je daarmee lees- of begripsproblemen kunt voorkomen).
- Bekijk per geval of je wel of niet een komma plaatst voor voegwoorden als ‘want’, ‘maar’, ‘omdat’ en ‘dat’.

Hoofdletter:
- Als j e een zin begint met een losse letter, schrijf je die losse letter niet als hoofdletter. De hoofdletter reserveer je dan voor de eerste letter van het vaste woord.
- Als je een zin begint met een getal dat in cijfers is geschreven, krijgt het eerste echte woord geen hoofdletter.
- Wat als heilig geldt, krijgt een hoofdletter (dat geldt ook voor persoonlijke voornaamwoorden die op het Opperwezen betrekking hebben).
- Aanduiddingen van vorstelijke personen en staatshoofden krijgen een hoofdletter als het om de staatsrechtelijke functie gaat.
- Het eerste voorvoegsel bij persoonsnamen krijgt een hoofdletter als er geen voornaam of voorletter aan voorafgaat.
- Het voorvoegsel van de naam die achter de naam van de partner komt te staan, krijgt een kleine letter.
- Afleidingen van aardrijkskundige namen krijgen een hoofdletter.
- Namen van feestdagen en tijdperken krijgen een hoofdletter, maar de afleidingen ervan niet.
- Namen van culturele, maatschappelijke en godsdienstige stromingen krijgen een kleine letter.
- Afkortingen van wetten en regelingen krijgen een hoofdletter.
- Bij een afgekorte naam van een bedrijf, instituut, enz. volg je de schrijfwijze die het bedrijf, instituut, enz. zelf aanhoudt.
- Veelgebruikte afkortingen schrijven we meestal in kleine letters, zonder punten.
- Persoonsnamen die tot zaaknaam/ soortnaam zijn geworden, krijgen een kleine letter.
- Aardrijkskundige namen die niet meer echt als aardrijkskundige namen fungeren, krijgen een kleine letter.

E7.
Komma:
- Er moet een komma op de plaats waar je bij het hardop lezen van de tekst een korte rust hoort.
- Voor een uitbreidende bijvoeglijke bijzin komt wel een komma, maar voor een beperkende bijvoeglijk bijzin niet.
- Zet een komma vóór of na een aanhef.
- Plaats een komma tussen de del van een opsomming.
- Zet een bijstelling tussen komma’s. Een bijstelling is een soort bijvoeglijke bepaling.
- Plaats een komma tussen twee werkwoorden die ieder bij een andere deelzin behoren.
- In sommige gevallen moet er een komma voor ‘en’ (als je daarmee lees- of begripsproblemen kunt voorkomen).
- Bekijk per geval of je wel of niet een komma plaatst voor voegwoorden als ‘want’, ‘maar’, ‘omdat’ en ‘dat’.