Wegen naar wijsheid - geluk en mensbeelden

Levensbeschouwing Hoofdstuk 1+4

Inleiding
Kenmerken van levensvragen:

- Vragen naar het waarom die open vragen zijn(geen vast antwoord) + meerdere antwoorden.

- Vragen vanuit verwonderingen:

Vb. waarom moet je naar school?

- Meerduidige vragen:

Een antwoord leidt tot nieuwe vragen.

Vb. wat is geluk?

Levensvragen over geluk

Onderzoek naar de vraag:

Wat is geluk?

Voorbeelden van levensvragen bijv. over geluk:

- Kun je geluk afdwingen?

- Zijn er wegen naar geluk?

- Wat is ‘gelukkig zijn’ eigenlijk?

Visies op geluk
Een visie is een antwoord op een levensvraag over geluk.

Geluk en de vier grondwaarden

Iets wat belangrijk is

4 grondwaarden:

- Vrijheid:

Negatieve vrijheid = niet belemmerd worden

Positieve vrijheid = ruimte geven aan mensen

- Gelijkwaardigheid:

Geen verschil maken op basis van bijvoorbeeld geloof, sekse of seksuele geaardheid.

- Democratie:

Grieks voor demos = volk en cratos = besturen of regeren.

(Parlementaire) democratie. Democratie is ontstaan in Athene.

- Tolerantie:

(Tolerare = uithouden van iets)

Midden tussen onverschilligheid en fundamentalisme.

Onderzoek naar geluk

Psychologie onderzoekt het gedrag van mensen.

Zo ook het onderzoek naar geluk/ongeluk.

Professor de Hue:

- Ongeluk wordt gezien als een ziekte. Ongeluk moet behandeld worden met medicijnen vinden mensen in Nederland  placebo effect.

- Geluk wordt als maakbaar gezien.

Een maakbare mens die zelf het geluk maakt.

Genieten: in de leer bij Epicurus

Geluk is genieten  hedonisme(hedoné=genot)

Epicurus(hedonisme) Rousseau(romantiek)

theorie grondlegger van romantiek

Tekst vragen en antwoorden:

- Waarom is geluk een intrinsieke waarde?

Geluk is een intrinsieke waarde, omdat het verwijst niet naar iets anders, maar alleen naar zichzelf.

- Wat houdt geluk in voor Rousseau?

Rousseau vond dat de beschaving de mens heeft bedorven. Welvaart en vooruitgang, kunsten en wetenschappen hebben de stem van het innerlijk verstikt. Hij vond dus dat de mens beter af was zonder wetenschap. Hij zei ook dat het geluk alleen te vinden was in overeenstemming met de natuur.

- Wat houdt geluk in voor Epicurus?

Voor Epicurus houdt geluk in dat het lichaam gezond is en dat je innerlijke rust hebt.

Bijv. het vermijden van pijn of het verkrijgen van kennis.

De geschiedenis van geluk

500 v.C. – 500 n.C. 500 -1500 1500 – 1600 1600 - 2000

Klassieke oudheid: middeleeuwen renaissance verlichting

Grieken en Romeinen + humanisme + moderne

 Aristoteles: tijd

Geluk  endemonia

is een sociale praxis.

Geluk is sociaal  in een groep

Geluk als praxis(praktijk) in het leven zelf

Geluk is gelukt zijn

500 -1500 1500 – 1600

Middeleeuwen renaissance

Memento mori carpe diem(pluk de dag):

(Gedenk te sterven, geluk in het nu

voorbereiding op de dood)

geluk in het hiernamaals

1600 - 200

Verlichting en moderne tijd

- Sarpere aude:

Maakbaar geluk

- Martha Nussbaum

Geluk

Geluk hebben:

Door omstandigheden bepaald.

Geluk maken:

Maak het eigen geluk. Kies zelf je leven.

Kierkegaard en geluk

3 soorten geluk:

1. Esthetische geluk = (de buitenkant, uiterlijk)

Geluk wordt gevonden in uiterlijkheden.

(Materieel geluk zoals kleding, mode of spullen)

2. Ethische geluk=

De mens die zelf zijn geluk bepaalt vanuit eigen keuzes(autonomie).

3. Religieus geluk:

Geluk dat verbonden is met god(of het hogere).

De mens laat zijn geluk bepalen door god.

Verlichting  proces van secularisering

Secularisering:

Door de invloed van de wetenschap(newton, opernicus, galilea en darwin) wordt de invloed van godsdienst verminderd.

Imanuel Kant(filosoof van de verlichting)

Kennis:

- Wetenschap  feiten

- Godsdienst  geloof

Kant over geluk:

Geluk  geluk hebben: volg je plicht/wet!

Hoofdstuk 4 mensbeelden(antropologie)

Antropologie:

Antropos:mens

Logos: studie

2 soorten antropologie:

- Culturele antropologie

- Filosofische antropologie

Levensbeschouwelijke of filosofische vragen over de mens.

Voorbeelden:

- Wanneer is de mens ontstaan?

- Wat bedoel je met de mens

- Is de mens een egoïst?

- Heeft de mens een geest?(bewustzijn of psyche)

Wat is het verschil tussen mens en dier?

Antwoord van het hindoeïsme(het Indisch denken):

‘de grote democratie van het zijnde’

Uitleg  alles (mens, dieren en planten) zijn eigenlijk het zelfde.

 alles is een deel van Brahman.

Gaat om de overeenkomsten, niet om de verschillen.

Antwoord van René Descartes(1596 – 1650) over het verschil tussen mens en dier.

René Descartes

Vader van het moderne denken

Mens:

- Geest(ik, bewustzijn, psyche of ziel)

- Een scheiding van lichaam en geest  dualisme

- Lichaam(fysiek, tastbaar)

Beroemde uitspraak van Descartes:

Cogito ergo sum

Ik denk dus ik ben

Egoïsme en altruïsme

Egoïsme:

De eigen belangen centraal stellen

Ego = ik

Altruïsme:

De belangen van de ander centraal stellen.

Alter = ander

Thomas Hobbes

Antropologie: wie of wat is de mens?

Hobbes stelt:

De mens is een egoïst.

‘homo homini lupos(wolf)’

De mens in slecht

Hij denkt vanuit natuurtoestand

Natuurtoestand:

Situatie waar geen regels bestaan(vrijheid).

Eigen belang

Natuurtoestand leidt tot oorlog van allen tegen allen:

Puinhoop van ieder voor zich.

Maatschappelijk verdrag=regels afspreken

(sociaal contract)

neemt de vrijheid af

De overheid

Vrijheid en determinatie

Kunnen kiezen bepaald zijn door…

Vrijheid = het existentialisme

(J.P. Satre)

Vragen en antwoorden tekst:

1. Wat bedoelt Satre met de kreet: ‘existentie gaat vooraf essentie’?
De mens is geen ding met vaste kern of een essentie, maar een project

2. Wat is volgens Satre het verschil tussen een ding en een mens?
Bij een mens is er geen kern die je in jezelf draagt en waaraan je moet beantwoorden. Een mens heeft altijd een keuze. Een ding is wel aan zijn essentie gebonden. Bijv. bloemkool heeft geen andere keuze dan bloemkool te zijn.