Hoofdstuk 1 t/m 3, Jagers en boeren, grieken en romeinen, monniken en ridders

Romeinen en Germanen:
Caesar veroverde tussen 58 en 52 v.C. heel Gallië en een deel van Germanië.
12 v.C. --> Romeinse troepen --> Nederland binnen. Keizer Augustus wilde het rijk uitbreiden tot aan de Elbe. Maar in 9 n.C werd het Romeinse Leger in de pan gehakt door Germaanse stammen --> Romeinen trokken zich terug -->de rijn bleef bijna 400 jaar de grens.
Germanen deden aan landbouw en dreven handel in het Grensgebied met de Romeinen, aan wie ze ondermeer huiden leverden.
Romeinen noemden alle volken waarvan ze de taal niet kenden of de cultuur niet begrepen barbaren, dus ook de Germanen. Het woord komt van de Grieken en zoiets als buitenlander. Romeinen keken op de Germanen neer, maar hadden respect voor hun dapperheid.
Toen de grens zo in verval raakte trokken de Germaanse krijgsheren en hun volgelingen het rijk binnen --> stichtten daar eigen koninkrijken en gingen de oorspronkelijke bevolking overheersen. De Germanen bewonderden de Romeinen, en wilden hun cultuur niet vernietigen, maar overnemen; ze namen de Romaanse talen en gewoonten over.

Jodendom en Christendom:
Geschiedenis van de joden & ontwikkeling van hun monotheïstisch (één God) geloof staat in heilig boek: Tenach. Abraham --> eerste die zag dat er maar één god was. --> kwam op aanwijzing van god in het beloofde land: Kanaän(Israel). --> zijn volgelingen vanwege hongersnood naar Egypte --> tot de farao hun tot slavernij dwong. --> onder leiding van profeet: Mozes in 13e eeuw v.C. terug naar het beloofde land. --> op de berg Tien geboden van god.
1000 v.C. joodse stammen --> koninkrijk Israel. 926 v.C. viel het uiteen. Eeuwenlang hadden de joden te kampen met vreemde overheersers. In Tenach stond: ooit zou de Messias (Griekse woord: Christus) hen verlossen.

Tussen 26 en 30 v.C. trok er een man rond die het opnam voor de armen en zieken. --> volgelingen overtuigd dat deze man, Jezus, de beloofde Messias was.
30 n.C Jezus gearresteerd door Romeinen (ze vreesde opstand).
Eerste volgelingen Christus --> een groep binnen het Jodendom. --> op allerlei plaatsen ontstonden christelijke gemeenschappen.
2e eeuw n.C. --> volgelingen van Christus --> christenen genoemd (christendom).
Bijbel: Oude Testament -->Tenach. Nieuwe Testament --> verhalen over Jezus.

In 312 gaf Keizer Constantijn de christenen godsdienstvrijheid. --> 394 verhief keizer Theodosius I het tot staatsgodsdienst --> andere godsdiensten waren verboden.

De opkomst van de islam:
Rond 600 --> Arabië grensde aan twee hoog ontwikkelde wereldrijken: het Perzische rijk en het Oost-Romeinse of Byzantische rijk.
7e eeuw --> Mekka een welvarend handelscentrum. Arabieren kwamen om hun goden te vereren.
Hier woonde Mohammed. Na zijn dood werden de visioenen opgeschreven in de Koran.--> Zo ontstond de islam.

De islam = een monotheïstisch godsdienst. De islam had belangrijke overeenkomsten met het Jodendom en de christendom:
• Ze leerden alle drie dat er één almachtige god is.
• Ze geloofden in een individu leven na de dood, waarin de goeden/slechten worden gescheiden.
• Ze moesten niet alleen in god geloven, maar hem ook te eren door goed te leven.

De islam richtte zich tot de hele mensheid. Moslims waren verplicht om de islam te verbreiden (jihad).
Na Mohammed's dood breidden zijn opvolgers, de islam in heel snel tempo uit tot in het Perzische Rijk (Iran/Irak). Op het Byzantische Rijk werden Syrië, Palestina en Egypte veroverd. In 660 --> trokken ze ver in Centraal-Azië en Noord-Afrika.
In 711 --> naar Spanje, tot het hart van het Frankische rijk. --> Daar werden ze in 732 teruggeslagen. In Spanje werden de moslims geleidelijk teruggedrongen en in 1492 definitief verdreven. Maar de Turken bekeerde zich ook tot de Islam en hadden het Byzantijnse rijk geleidelijk veroverd. Daarna verbreidde het Turkse rijk de islam op de Balkan.

Hoe waren de Arabische veroveringen mogelijk?
- De Arabieren hadden hun onderlinge verdeeldheid overwonnen. --> dankzij de islam. Ze keerden ze zich tegen de ongelovigen.
- De Arabieren namen de cultuur van de veroverde volkeren over i.p.v. vernietigen.
- Het Perzische en Byzantijnse rijk waren verzwakt door oorlogen.

De moslims stonden het heidendom niet toe; bij het heidendom horen mensen die in meer goden geloven of ongelovig en ongodsdienstig zijn.

Hofstelsel en horigheid:
Ook in het Romeinse rijk woonde de meeste mensen op het platteland.
De meeste steden hadden niet meer dan 10.000 inwoners.
Steden:
• waren de centra van waaruit het rijk werd georganiseerd.
• van waaruit de handel en de nijverheid werden bedreven.
• waar de cultuur bloeide.
Na de splitsing van het Romeinse rijk (500 n.C. door volksverhuizingen) ging West-Europa ten onder in chaos en geweld. In het Oost-Romeinse rijk beleef de landbouwstedelijke samenleving bestaan.

De West-Europese economie was in de jaren 500-1000 --> agrarisch (landbouw). De steden waren verdwenen.
De landbouw samenleving --> Autarkisch: De mensen leefden van de opbrengst van het eigen land en gebruikten het grootste deel zelf.
De boeren werden overheerst door de adellijke heren van wie ze afhankelijk waren.

Er ontstond een hofstelsel: Een heer (grootgrondbezitter) had een stuk grond, dat heette een domein of hof. De grootgrondbezitters hadden grondbewerkers (boeren) in bezit. Die boeren waren onvrij dat noemde je horige boeren. Ze moesten de heer betalen in natura (hun opbrengsten op het platteland).
De Boeren kregen bescherming van grootgrondbezitters. In ruil voor die bescherming gingen ze allerlei verplichtingen aan, herendiensten.
Het hofstelsel was overheersend in Europa. Als een grootgrondbezitter veel grond had --> hoge adel. Weinig grond --> lage adel.

Het feodale stelsel:
Het feodale stelsel kwam voor het eerst tot bloei in het Frankische rijk van Karel de Grote.
Karel --> machtigste Europese heerser van de vroegere middeleeuwen.
Na 500 konden alleen de geestelijken nog wetten en regels schrijven omdat alleen zij konden lezen en schrijven.

Het feodale stelsel:
Het feodale stelsel kwam voor het eerst tot bloei in het Frankische rijk van Karel de Grote.
Karel --> machtigste Europese heerser van de vroegere middeleeuwen.
Na 500 konden alleen de geestelijken nog wetten en regels schrijven omdat alleen zij konden lezen en schrijven.

Vanaf de 8e eeuw --> het feodalisme: een systeem om een groot rijk te kunnen regeren, dat verdeelt moest worden in kleinere eenheden. De leenheer geeft de grond leen aan één of meerdere leenmannen. In ruil zwoer hij dat hij zijn leenheer zijn leven lang trouw met raad en daad zou dienen.

Karel de Grote probeerde te moderniseren. Hij wou een sterk leger -->heel duur, hij leende zijn grond uit aan leenmannen, in ruil voor een hoge taak in het leger. Dus die leenmannen gingen voor hem in het leger. Maar hij leende de grond uit; als de leenman dood gaat kan hij het niet aan zijn kinderen door geven maar krijgt Karel het weer terug.
Christendom in Europa:
De overgang van Europa tot het christendom duurde meer dan duizend jaar.

Christus wou dat zijn volgelingen alle volkeren tot zijn volgelingen maakten. Dat was een plicht voor de christenen. Het Germaanse heidendom kende geen zendingsdrang en had niet één, vastgelegd geloof: alle stammen hadden eigen goden, rituelen en taboes.
Toch raakte het Christendom in West-Europa na de splitsing van het Romeinse rijk (395) in het gedrang.

In 496 won Clovis, de Frankische krijgsheer, een veldslag tegen de Germanen met hulp de Christenen.
Redenen voor bekering van Clovis, koning de Franken rond 500:
• Mensen in de kerk zijn alfabeten, en dus te gebruiken voor bijvoorbeeld ambtenaren.
• Overwonnen volkeren waren christelijk, door zijn bekering accepteren zij de macht van Clovis.
• De gewonnen veldslag, onder het teken van het kruis van God.

Clovis en zijn opvolgers bevorderden in het Frankenrijk het Christendom.
Koning Childeric verbood alles wat met Heiden te maken had.
Ierse monniken brachten het christendom rond 600 naar Brittannië, en tegelijkertijd begon de paus de kerstening vanuit Rome te bevorderen, met Frankische hulp ook naar Brittannië.
Kerstening is het bekeren van mensen tot het Christendom.
Karel de Grote wou dat de Friezen en de Saksen zouden bekeren, en stuurde Lebuïnus, Lebuïnus dreigde dat Karel hun gebied ging verwoesten als ze zich bleven verzetten, en nadat in 722 Lebuïnus’s Kerk in Deventer in brand werd gestoken, viel Karel de Grote de Germanen aan. Na dertig jaar wrede oorlogen, behaald Karel in 804 de overwinning op de Saksische leider Widukind. Hij mocht alleen blijven leven als hij zich liet dopen.

Na de dood van Karel de Grote, kwam het Christendom in gevaar door Vikingen en Hongaren. Maar dankzij sterke Duitse keizers sloeg in de 10de eeuw het christendom terug.

Wanneer kwam er een einde aan de Romeinse Republiek?
Ergens voor het jaar 0 kwam er een einde aan de Romeinse Republiek door Caesar.