Samenvatting Geschiedenis Historische Contexten
H.2 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
De Christelijke Kerk in West-Europa valt uiteen
- Begin 16de eeuw: verschillende gedachtes over het geloof, er was kritiek op de katholieke kerk. -> sommigen besloten om nieuwe kerken te stichten. Deze Reformatie/Hervorming leidde tot een splitsing in de katholieke en de protestantste kerk.
- Luther had kritiek op de kerk met de volgende punten:
- De machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de katholieke kerk waren onjuist
- Alleen de Bijbel was richtinggevend, die moest ook in de volkstaal komen en niet meer dat de priesters de bijbel uitlegden
- Afschaffing van aflaathandel, je kon alleen in de hemel komen door vroom te leven
- Afschaffing van het pausschap, celibaat, een aantal sacramenten en heiligenverering en kloosterorden, want daar stond niets over in de Bijbel.
- Een aantal Duitse vorsten steunden Luther, omdat zij bij het lutheranisme het hoofd van de kerk werden, moesten de onderdanen hun vorst altijd gehoorzamen en kregen de vorsten de rijkdom van de kloosters.
- 1555: Vrede van Augsburgs. Hierbij werd ‘cuius regio eius religio’ afgedwongen, de vorst bepaalde het geloof van zijn onderdanen. -> grote nederlaag voor Karel V, die wilde om alle macht te krijgen dat heel zijn rijk katholiek was.
- Verschillen tussen Luther en Calvijn (Calvinisme werd de belangrijkste stroming in de Nederlanden)
- Bij calvinisme bestuurt iedere ‘gemeente’ zichzelf, bij lutheranen is de vorst ook het hoofd van de kerk
- Calvinisten mogen in tegenstelling tot lutheranen wél tegen de vorst in verzet komen als die handelt tegen ‘Gods gebod’
De Opstand in de Nederlanden
Indirecte oorzaken van de opstand:
- Sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
- Splitsing van de christelijke kerk door de Hervorming
Karel V, de vorst van Spanje dat de baas was over de Nederlanden en later zijn zoon Filips II, was overtuigd katholiek en wilde dat heel zijn rijk ook katholiek was. In de Nederlanden groeide het aantal protestanten. Bij calvinisme mocht de bevolking bovendien in opstand komen tegen de vorst.
Directe oorzaken van de opstand:
- Karel V en Filips II gaan de protestanten streng vervolgen met plakkaten (wetten)
- Karel V en Filips II streven naar centralisatie en het ongedaan maken van de privileges die de burgerij en de steden hadden.
1566: edelen bieden aan de landvoogdes Margaretha van Parma een smeekschrift aan, waarin werd verzocht de vervolgingen van de protestanten te matigen. Margaretha trad minder hard op -> calvinisten durfden openlijke acties zoals hagenpreken (godsdienstige bijeenkomsten op het platteland) te houden -> openlijk verzet tegen de katholieke kerk met de Beeldenstorm, de deels spontane deels georganiseerde actie waarbij de katholieke kerken verwoest werden.
Aanleiding van de opstand: Filips II gaf de adel de schuld van de Beeldenstorm en zond zijn generaal Alva naar de Nederlanden, die hij tot landvoogd benoemde. Alva voerde een zeer streng beleid met bloedplakkaten. Vanuit het buitenland vielen de gevluchte Willem van Oranje en de Watergeuzen aan.
Na de verovering van Den Briel door de Watergeuzen (1 april 1572) kregen de calvinisten de macht over (delen van) Holland, Zeeland, Gelderland en Overijssel. Vertegenwoordigers kwamen in een Statenvergadering bijeen. Er werd besloten de gezamenlijke lasten van de verdediging op zich te nemen, Willem van Oranje werd de stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht.
-> deze vergadering was revolutionair, want alleen de landsheer, landvoogdes of de stadhouder mocht de Statenvergadering bijeen roepen en alleen de landsheer mocht een stadhouder benoemen.
Alva ondernam na Den Briel niet veel tegen de opstand, waardoor de opstandelingen zich konden organiseren. -> na de bloedbruiloft (1572) besloot Alva tot een harde aanpak van het verzet. ->hij slaagde er niet in de opstand in Holland en Zeeland te bedwingen-> werd vervangen door Requesens.
->de opstand kon niet goed worden onderdrukt, want Filips II was voortdurend in geldnood door andere oorlogen en Holland en Zeeland waren militair-strategisch in het voordeel.
De gewesten sloten, ondanks tegenstellingen tussen de gewesten wat betreft godsdienst, in 1576 de Pacificatie van Gent. De gewesten sloten een bondgenootschap. Er werd afgesproken:
- Spaanse troepen moesten de Nederlanden verlaten
- Op godsdienstig gebied geen vervolgingen meer
- In Holland en Zeeland alleen calvinisme, wel gewetensvrijheid
- Overige gewesten de vrijheid om eigen godsdienstig beleid te voeren.
->De godsdienstkwestie leidde tot het mislukken van de pacificatie van Gent: Calvinisten grepen de macht in een aantal Vlaamse steden-> de Waalse gewesten sloten in 1579 de unie van Atrecht en sloten vrede met Spanje
Fasen van de stichting van de Republiek der Verenigde Nederlanden:
- De noordelijke gewesten sluiten de Unie van Utrecht in 1579, een bondgenootschap tegen de troepen van Parma
- Filips II verklaarde Willem van Oranje vogelvrij in 1580, de definitieve breuk tussen de vorst en de opstandige gewesten.
- 1581: in het Plakkaat van Verlatinghe werd Filips II afgezet
- 1588: de gewesten hadden zich afgescheiden -> zochten zonder succes een andere vorst -> besloten om als Republiek der Verenigde Nederlanden door te gaan.
->factoren die daar aan bij droegen:
- Engeland en Frankrijk voerden oorlog met Spanje, zij steunden de Republiek
- Filips II voerde ook nog andere oorlog
- uitstekend leger onder leiding van stadhouder Maurits (later Frederik Hendrik), grondgebied werd uitgebreid
- Europese handel groeide rond 1600 naar internationale handel, koopvaardijvloot werd de grootste
Willem van Oranje, een groot leider die zijn tijd vooruit was:
Zijn beleid was erop gericht om een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen voor de opstand:
- Religievrede : zowel het katholicisme als het calvinisme moest worden toegestaan in steden en dorpen waar meer dan honderd gezinnen dat wilden
- een nationale invalshoed-> vroeger alleen om gewest bekommeren, nu benadrukt dat de Republiek één land was
- gematigde koers in godsdienstige zaken, ondanks tegenwerking van strenge calvinisten
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
1 seconde geleden