Samenvatting Economische Modellen

Investeringen zijn stroomgrootheid
Kapitaalgoederen zijn voorraadgrootheid

Met gedwongen investeringen worden de investeringen bedoeld die ontstaan door afwijkende productie in vergelijking met de verkoop.

Er is sprake van voorraadinvestering als er meer verkocht dan geproduceerd wordt. Bij afnemende kapitaalgoederenvoorraad spreken we over een desinvestering.

Twee soorten investeringen:

• Investeringen ex ante (I_ea) → Verwachte investeringen van ondernemers, deze staan van tevoren vast
• Investeringen ex post (I_ep) → De daadwerkelijke investeringen achteraf, dit kan meer of minder zijn dan I_ea

Macrovraag → W is niet gelijk aan EV → Productie en vraag worden verkeerd ingeschat

Bij een lagere effectieve vraag zullen consumenten meer gaan sparen (S), ondernemers kunnen deze spaargelden weer gebruiken om hun investeringen ex post mee te financieren, dus:
S = I_ep

Tevens kunnen we stellen dat:
I_ep = I_ea + gedwongen investeringen

Bij een inkomensevenwicht geldt:
I_ep = I_ea = S

Voor de totstandkoming van de effectieve vraag kunnen we stellen dat:
EV = C + I (definitievergelijking)

Een consumptiefunctie heeft de vorm:
C = C_Y + C_o

Omdat de investeringen als vaststaand worden beschouwd bestaan deze in de vorm:
I = Io

In een economisch model is het inkomensevenwicht (Y, Y_e of Ȳ) te vinden door stellen Y =  EV

Naast Y/W = EV kunnen we ook S = I zien als evenwichtsvoorwaarde.

We weten dat Y = C + S, wat maakt dat we ook kunnen zeggen:
S = Y - C

Inkomensevenwicht kan grafisch bepaald worden door de evenwichtsvoorwaarde Y/W = EV of S = I te tekenen in de grafiek en de functie EV = C + I te tekenen. Het snijpunt Y_e geeft ons het inkomensevenwicht.

Exogene variabelen → Grootheden die bepaald worden buiten het model → Autonome grootheden

Endogene variabelen → Grootheden die binnen het model bepaald worden

In de functie C = C_Y + C_o is c de marginale consumptiequote, als volgt te berekenen:
marginale consumptiequote = ΔC/ΔY

De gemiddelde consumptiequote is het deel van het inkomen dat wordt gespaard:
gemiddelde consumptiequote = C/Y

Als marginale en gemiddelde consumptiequote aan elkaar gelijk zijn is er geen C_o.

De multiplier geeft aan hoe sterk een verandering in autonome bestedingen doorwerkt in de evenwichtswaarde van het nationaal inkomen. Er geldt hierbij over het algemeen:
stijging Y = multiplier * stijging (I/C_o)

Voor het berekenen van de multiplier geldt:
multiplier = ΔY/ΔC_o OF multiplier = ΔY/ΔI_o

Het volledige inkomen Y wordt nooit geconsumeerd, er wordt ook een deel gespaard. Stijging van het inkomen zal nooit een even grote stijging van de consumptie betekenen omdat er ook geld gespaard wordt. Dit spaarlek laat de multiplierwerking goed zien.

Voor de multiplierwerking kunnen we de oplossingsvergelijking gebruiken:
Y = 1/(1-c)(C_o + I_o)

De productiecapaciteit wordt bepaald door de meest schaarse productiefactor; de knelpuntfactor. Arbeid kan een knelpuntfactor vormen, zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin. De kwaliteit van arbeid is uit te drukken in de arbeidsproductiviteit:
arbeidsproductiviteit = totale productie/aantal arbeiders

Wanneer arbeid voor de productiecapaciteit (Y*) de knelpuntfactor vormt kan deze bepaald worden door kwantiteit (arbeidsaanbod (A_a)) en kwaliteit (arbeidsproductiviteit (apt)):
Y* = apt * A_a

Voor de vraag naar arbeid (Av) geldt:
A_v = Y/apt

De werkloosheid (U) is als volgt te definiëren:
U = A_a - A_v

Bij EV (=Y) = Y* geldt dat er een bestedingsevenwicht is.
Voor een laagconjunctuur geldt EV<Y*
Voor een hoogconjunctuur geldt EV>Y*

De overheid kan de bestedingen op drie manieren veranderen:

1. Verandering van de autonome investeringen Io
2. Verandering van de autonome consumptie C_o
3. Verandering van de marginale consumptiequote c

Het bestedingsevenwicht kan grafisch benaderd worden. In het 1e kwadrant (boven) stelt men het verband tussen EV en Y op. In het 4e kwadrant (onder) stelt men het verband tussen Av en Y op.

De lijn van EV kunnen we anders leggen op twee manieren:

• Door hem evenwijdig te verschuiven (verandering autonome bestedingen)
• Door hem een andere helling te geven (verandering consumptiequote)

Naast arbeid kan ook kapitaal de knelpuntfactor vormen. De productiecapaciteit wordt dan bepaald door de kapitaalproductiviteit (k) en de kapitaalgoederenvoorraad (K):
Y* = k * K

Wanneer kapitaal de knelpuntfactor is, is arbeid dat niet. De vraag naar arbeid wordt dus begrensd door de productiecapaciteit waardoor deze dus maximaal is (Av*), hier geldt dus:
A_v* = Y*/apt

Voor de werkloosheid, zowel structureel U_s als conjunctureel U_c kunnen we dus stellen:

• U = A_a - A_v
• U_s = A_a - A_v*
• U_c = A_v* - A_v = U - U_s

Economische Modellen H.4: Model met overheid zonder buitenland

In de economische werkelijkheid is het optreden van een overheid belangrijk. Volgens Keynes is zo’n overheid belangrijk in de invloed op conjunctuur. De overheid bedrijft begrotingspolitiek als deze belastingen en/of overheidsbestedingen beïnvloed.

De overheidsbestedingen (O) zijn een nieuwe component in de effectieve vraag waardoor wij dus kunnen stellen:
EV = C + I + O

We nemen aan de overheidsbestedingen een exogene dus autonome variabele vormen doordat deze voornamelijk wordt bepaald door overheidsbeleid en los staat van het inkomen. Er geldt dus:
O = O_o

De overheid haalt inkomsten uit belastingen (B) welke voor een deel endogeen zijn (inkomstenbelasting, btw, etc.) en voor een deel exogeen. We kunnen stellen dat:
B = bY + B_o

De overheid haalt inkomsten uit belastingen (B) welke voor een deel endogeen zijn (inkomstenbelasting, btw, etc.) en voor een deel exogeen. We kunnen stellen dat:
B = bY + B_o

Het belastingtarief b vormt de marginale belastingquote (ΔB/ΔY) . Deze belastingquote is de instrumentvariabele; door deze variabele te beïnvloeden kan de economie worden veranderd.

Omdat de belastingen van het besteedbaar inkomen afgetrokken worden kunnen we voor de consumptie stellen dat:
C = c(Y - B) + C_o

Door de toevoeging van de overheid onderscheiden we nu twee sectoren:

• Particuliere sector
• Sector overheid

De multiplier van de autonome belastingen zal altijd een negatief getal zijn en de absolute waarde hiervan zal altijd kleiner zijn dan die van de autonome bestedingen. Verandering van de autonome belastingen zal dus altijd minder effect hebben dan verandering van de bestedingen.

Overheid verlaagt autonome belastingen B_o → Belastingen B dalen → Besteedbaar inkomen Y - B stijgt → Consumptie C stijgt
(Niet al het extra besteedbaar inkomen zal geconsumeerd worden gezien er een deel weglekt)

De evenwichtsvoorwaarde kunnen we ook schrijven als verschil tussen het particulier spaarsaldo en het overheidssaldo wat ons het nationaal spaarsaldo geeft welke 0 is:
(S - I) + (B - O) = 0
Het nationale spaarsaldo zal altijd 0 zijn doordat deze door elkaar worden aangevuld. Als de overheid met een tekort zit zal deze geld lenen van geld wat uit de particuliere sector komt.

In een model zonder overheid kan conjuncturele werkloosheid alleen opgelost worden door verhoging van C_o of I_o. De overheid heeft nauwelijks invloed op deze autonome grootheden dus in een model met overheid zal de overheid alleen de O_o en de b/B_o proberen te beïnvloeden. Bij onderbesteding kan de overheid de autonome overheidsbestedingen verhogen en de belastingen verlagen. Bij overbesteding treft de overheid de tegenovergestelde maatregelen. De overheid is in dit geval bezig met het voeren van een anticyclisch beleid. Bij onderbestedingen zal het overheidstekort groot zijn terwijl deze bij overbestedingen juist minder groot is.

Als de overheid de economie stimuleert zullen de bestedingen omhoog gaan. Gevolg is dat ook het inkomen stijgt waardoor ook de belastinginkomsten van de overheid zullen stijgen. De overheid krijgt dus een deel van het geïnvesteerde geld terug; het inverdieneffect.

Het uitverdieneffect doet zich voor wanneer de overheid ingrijpt waardoor het inkomen daalt en daarmee dus ook de belastinginkomsten.

Bij onderbesteding kan een bestedingsevenwicht bereikt worden door de belastingen te verlagen zodat het inkomen stijgt. Dit kan door de autonome belastingen of de belastingquote te verlagen.

Drie soorten belastingstelsels:

1. Evenredig/Proportioneel belastingstelsel → Iedereen betaalt relatief gezien hetzelfde aan belasting → B = bY
2. Progressief belastingstelsel → Hogere inkomens betalen relatief meer belasting, de belastingdruk bij hogere inkomens in hoger B = bY + B_o (met B_o < 0 )
3. Degressief belastingstelsel → Hogere inkomens betalen relatief minder belasting, de zwakste schouders dragen de zwaarste lasten → B = bY + B_o (met B_o > 0 )

De autonome belastingen zijn hier het bedrag aan belastingheffing onafhankelijk van het inkomen.

Economische Modellen H.5: ‘Model met overheid en buitenland’

Naast de particuliere sector en de sector overheid kunnen we een derde sector buiteland toevoegen aan de economische modellen.

In de economische modellen onderscheiden we de import, alle goederen en diensten die een land uit het buitenland haalt en de export, alle goederen en diensten die een land aan het buitenland verkoopt.

Export betekent vraag. Als de export toeneemt zal dus ook de effectieve vraag toenemen. Ook productiefactoren kunnen bij export horen.
De export vormt een autonome grootheid:
E = E_o

Een stijgend inkomen betekent meer vraag, dus ook meer vraag naar buitenlandse producten. Een hoger inkomen zal dus indirect zorgen voor een hogere import. Tot de import rekenen we ook het primair inkomen dat een land aan het buitenland betaalt.

Omdat de import afhankelijk is van de effectieve vraag en daarmee ook het nationaal inkomen vormt de import een endogene variabele:
M = mY

Door toevoeging van het buitenland krijgt de effectieve vraag de nieuwe vergelijking:
EV = C+ I + O + E - M

Door de toevoeging van de sector buitenland kennen we naast een belasting- en een spaarlek nu ook een importlek. Als het inkomen stijgt verdwijnt een deel naar het buitenland; importlek.

De nieuwe oplossingsvergelijking met de sector buitenland wordt:
zie bijlage voor formule.

Door een opeenstapeling van een import-, spaar- en belastinglek krijgen we een zwakke multiplierwerking.

De betalingsbalans is een overzicht van alle betalingen en ontvangsten aan en uit het buitenland. Er zijn twee soorten van deze transacties:

• Vermogenstransacties → Voorraadgrootheid
• Inkomenstransacties → Stroomgrootheid → Staan op de lopende rekening van de betalingsbalans, bestaande uit import en export van goederen, diensten en primaire inkomens, deze beïnvloeden de effectieve vraag

Saldo lopende rekening van de betalingsbalans:
E - M

De besparingen van gezinnen kunnen naast naar de investeringen of het overheidstekort gaan, ook naar het tekort (E<M) van het buitenland gaan.

Het importeren of exporteren van dit geld noemen we kapitaalexport/-import.

S - I → Particulier spaarsaldo
B - O → Overheidssaldo
E - M → Saldo lopende rekening

Waarvoor geldt:
(S - I) + (B - O) = (E - M)