H1 en H2

De omzet is het geld dat verdient wordt door producten te verkopen.

Hoofdstuk 2

Produceren = het voortbrengen van goederen en diensten met behulp van productiefactoren door bedrijven en de overheid.

4 productiefactoren:
- Kapitaal: kapitaalgoederen: productiemiddelen waarmee we kunnen produceren. Voorbeelden van de productiefactor kapitaal zijn: machines, gebouwen, transportwagens, de inventaris van een bedrijf, de hark van een tuinman en het wagentje van een ijscoman.
De beloning voor kapitaal is Rente
- Arbeid: betaald werk. Verschillende beroepen die mensen hebben. Verschil tussen geschoolde (waar je een opleiding voor nodig hebt) en ongeschoolde arbeid.
Geoefende arbeid = mensen die veel ervaring hebben met bepaalde werkzaamheden.
De beloning voor Arbeid is Loon.
- Natuur: natuurlijke omgeving, de natuurlijke hulpbronnen (grondstoffen, delfstoffen) en de ligging van een gebied.
Natuurbehoud = dat er bossen blijven. Dat ze niet alles gaan bebouwen.
De beloning voor Natuur is Pacht/huur
- Ondernemersactiviteit = Economische risico’s die de eigenaren van
bedrijven (ondernemingen) bereid zijn te nemen. Als het minder goed gaat met een bedrijf kunnen de schulden aan leveranciers, banken en belastingdienst groter worden dan de bezittingen. In zo’n situatie kan een onderneming failliet gaan.
De beloning van ondernemingsactiviteit is Winst.

Als we alle in een land en in een jaar ontvangen beloningen (winst, huur/pacht, loon & rente) voor het beschikbaar stellen van productiefactoren bij elkaar optellen, dan vinden we het nationaal inkomen

Vast en vlottend kapitaal
Vaste kapitaalgoederen gaan (veel) langer dan één productieproces mee. Bijvoorbeeld : machines, gebouwen.
Vlottende kapitaalgoederen worden in één productieproces verbruikt, bijvoorbeeld grondstoffen en hulpstoffen. Het verschil tussen grondstoffen en hulpstoffen is: grondstoffen worden in het product verwerkt en hulpstoffen (bijvoorbeeld energie) niet.

CBS = Centraal Bureau voor de Statistiek. Meet de omvang van de totale productie in Nederland. Het CBS berekent dan het nationaal product.

Nationaal product = de waarde van de productie in een land in een jaar.
(door bedrijven en dor de overheid)

Formele economie = de door de CBS geregistreerde productie.

Informele economie = niet geregistreerd
- legale (wettelijk toegestane) werkzaamheden in het ‘grijze circuit’. Bijvoorbeeld: zelf een schuurtje bouwen.
- Illegale (wettelijk niet toegestane) werkzaamheden in het ‘zwart circuit’.

Markt = een markt is het samenhangende geheel van vraag naar en aanbod van een goed. (goed>goederen >>product)

Concrete markt = duidelijk aanwijsbare markt, op geografische plaats, op een bepaald tijdstip.
Abstracte markt = er is geen sprake van een geografische plaats waar vragers en aanbieders elkaar op vaste tijden ontmoeten.
Bijvoorbeeld = de markt voor de ruwe koffie, huizenmarkt en oliemarkt.

Voor alle markten geldt: het vrije spel van vraag en aanbod (het marktmechanisme) speelt een grote rol voor de prijs van een goed, die op de markt tot standkomt.

De prijzen op de markt stijgen en dalen door veranderingen in vraag en aanbod.
Een vermindering in het aanbod leidt in het algemeen tot een stijging in de prijs. Als bijvoorbeeld de graanoogst mislukt wordt dat doorberekend in de prijs van meel en brood (de vraag is hetzelfde maar het aanbod wordt minder; prijs stijgt)

Markten voor productiefactoren:
- De arbeidsmarkt: op de arbeidsmarkt bieden werknemers hun arbeid aan en vragen werkgevers arbeid. De prijs die op de arbeidsmarkt totstandkomt, heet loon of salaris.
- De vermogensmarkt: bedrijven kunnen geld lenen om kapitaalgoederen aan te schaffen. Als er veel geld wordt geleend, kan dat een stijging van de rente (interest) veroorzaken. De rente is immers de prijs voor geleend geld. Bedrijven kunnen ook vermogen aantrekken door aandelen uit te geven. De prijs van een aandeel heet de koers.

Pacht/huur = de prijs die voor natuur (in de vorm van grond) totstandkomt.

Belangengroep = een organisatie die voordelen probeert te behalen voor de mensen die ze vertegenwoordigt.

Consumentenorganisaties = bijvoorbeeld : de Consumentenbond. Deze bond is vooral bekend om zijn vergelijkende warenonderzoeken.

Marktmechanisme = vraag een aanbod bepalen de prijs van een goed.

Arbeidsverdeling/specialisatie = het verdelen van de werkzaamheden.

De arbeidsverdeling binnen een onderneming heet interne arbeidsverdeling.
De arbeidsverdeling tussen ondernemingen heet externe arbeidsverdeling.

Arbeidsproductiviteit = de productie per werknemer per tijdseenheid.
Stijgt door scholing en door verbeterde kapitaalgoederen. (<- gunstig voor de bedrijven). Om hetzelfde aantal producten voort te brengen, zijn minder werknemers nodig. Minder loonkosten betekent: het bedrijf kan lagere prijzen rekenen voor zijn producten en kan op deze wijze zijn concurrentiepositie op de markt verbeteren.

Breedte–investering = als een onderneming haar kapitaalgoederen uitbreidt met machines van een type dat al in gebruik is. De verhouding kapitaal/arbeid bij een breedte–investering blijft gelijk.

Diepte–investering = de verhouding kapitaal/arbeid neemt toe. De kapitaalintensiteit neemt toe. Een diepte–investering is bijvoorbeeld: oude machines vervangen door machines van een nieuw type waarvoor minder arbeidskrachten nodig zijn. Daan stijgt de arbeidsproductiviteit, want er zijn minder arbeidskrachten nodig om dezelfde productieomvang te bereiken. Per werkende stijgt de productie.
Economische groei = met hoeveel procent de productie toeneemt (per hoofd van de bevolking)

Reëel = gecorrigeerd voor prijsverandering.
stel dat in een jaar het nationaal product van 250 miljard naar 260 miljard stijgt en dat de prijzen met 4% zijn gestegen. Dan is er geen productie groei geweest nat nationaal product is dan alleen gestegen door de prijsverandering > 4% van 250 miljard is 10 miljard.

Nominale stijging = als een stijging van het nationaal product alleen in geld wordt gemeten. De nominale stijging van het nationaal product was €260 - €250 = €10 miljard.

Economische groei = de procentuele verandering van het reëel nationaal product (per hoofd van de bevolking) in een bepaald jaar, vergeleken met het voorafgaande jaar.

Als we alle in een land en in een jaar ontvangen beloningen (winst, huur/pacht, loon & rente) voor het beschikbaar stellen van productiefactoren bij elkaar optellen, dan vinden we het nationaal inkomen. Het nationaal inkomen is het inkomen dat voor de bevolking van een land in een jaar ter beschikking komt.

Nationaal product = nationaal inkomen.

Grondstoffen mag je niet meetellen, want die zijn al door andere bedrijven geproduceerd. De rest (marge bakker, overige kosten& personeelskosten) mag je mee tellen aan het nationaal product.

Grondstoffen mag je niet meetellen, want die zijn al door andere bedrijven geproduceerd. De rest (marge bakker, overige kosten& personeelskosten) mag je mee tellen aan het nationaal product.

Welvaart(sgroei) geeft aan in welke mate de schaarste is teruggedrongen. Schaarste is de spanning tussen behoeften en de middelen om in die behoeften te voorzien.

Productiefactoren zijn de KANO
De welvaartsgroei is het grootst als met de productiefactoren zoveel mogelijk in de behoeften wordt voorzien.

Productiefactoren kan je maar voor 1 doel tegelijk gebruiken
Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat de welvaart(sgroei) groter wordt als er een tweede luchthaven wordt aangelegd. Maar het kan ook betekenen dat de welvaartsgroei groter wordt als die juist niet wordt aangelegd. Dat laatste gebeurd als de welvaartsafname door aantasting van het milieu groter is dan de welvaartstoename door aanleg en gebruik van de tweede luchthaven.

Productiecapaciteit is het aantal producten dat een bedrijf in een periode maximaal kan verkopen.

Productiecapaciteit wordt bepaald door:
- productiefactoren
- kwaliteit productiefactoren
De structurele ontwikkeling wordt veroorzaakt door:
De verandering in de manier waarop geproduceerd wordt.

De productiecapaciteit van een land hangt af van de totale bestedingen er zijn 4 soorten bestedingen:
- consumptie voor gezinnen
- investeringen door bedrijven
- overheidsbestedingen
- Export

productievolume = de hoeveelheid voortgebrachte goederen en diensten

Bezettingsgraad geeft aan welk percentage van de productiecapaciteit wordt benut

Infrastructuur = Het geheel van wegen, bruggen, havens, kanalen, vliegvelden en andere bouwwerken die onmisbaar zijn voor de productie

Conjunctuurbeweging = een verandering van het nationaal inkomen dor veranderingen in de omvang van de bestedingen.

Een stijging van de export kan leiden tot een toename van de consumptie omdat: het Nationaal inkomen is gestegen, afhankelijk van de bestedingen. Die bepalen de conjunctuur. Meer geproduceerd, meer verdient.

In een periode van hoogconjunctuur stijgt het Nationaal inkomen. De bestedingen kunnen dan zo hoof worden, dat de productiecapaciteit tekort schiet. Dan kunnen de producenten hun prijzen gaan verhogen. In een periode van hoogconjunctuur proberen veel ondernemingen de bezettingsgraad van de productiecapaciteit op te voeren. Ze laten daarvoor mensen overwerken en maken gebruik van uitzendkrachten.

De trendmatige groei van het Nationaal inkomen wordt niet alleen veroorzaakt door dat de bestedingen toenemen, maar ook doordat de productiecapaciteit van een land uitgebreid/verbeterd wordt in de loop van de jaren. Daarbij spelen niet alleen de omvang van de kapitaalgoederenvoorraad en de infrastructuur een rol, ook scholing, technische ontwikkeling en een betere arbeidsverdeling zorgen voor uitbreiding/verbetering van de productiecapaciteit.

Uitbreiding/verbetering van de productiecapaciteit gebeurd op de lange teermijn, het is een structurele ontwikkeling.

In een periode van laagconjunctuur stijgt het Nationaal inkomen minder dan de trendmatige stijging of daalt het Nationaal inkomen.
Drie kenmerken van laagconjunctuur zijn:
- het Nationaal inkomen daalt.
- de bestedingen zijn laag.
- de productiecapaciteit wordt niet helemaal benut.

Recessie = een kleine daling van de conjunctuur
Depressie = een grote daling van de conjunctuur

Conjunctuur
- korte termijn
- hoort bij vraagkant van de economie
- hangt af van bestedingen
- productiecapaciteit wordt constant
Verondersteld

Structuur
- lange termijn
- hoort bij aanbodkant van de economie
- stilzwijgend wordt verondersteld dat de bestedingen stijgen

Om de ontwikkelingen met grootheden goed met elkaar te kunnen vergelijken, gebruiken we vaak indexcijfers.
Een indexcijfer is een getal dat de verhouding weergeeft tussen de waarde van een grootheid in een bepaalde periode en de waarde in de basisperiode.
De waarde in de basisperiode wordt op 100 gesteld.

nieuwe waarde van een grootheid
indexcijfer = ----------------------------------------- x100
Waarde van de grootheid in de basisperiode

De rijksbegroting is een wetsvoorstel voor de inkomsten en uitgaven van het Rijk in het komende jaar.

De overheid heeft op verschillende manieren met het economische leven te maken.
- ze produceren zelf (politie, openbaar vervoer, onderwijs, infrastructuur)
- ze stellen wetten op waar de deelnemers aan het economische verkeer zich aan moeten houden
- heffen van belastingen en verlenen van subsidies
- invloed op inkomstenverdeling (sociale uitkeringen)