Decadentisme

Ontstaan:

Het decadentisme is ontstaan in de loop van de 19e eeuw. Men was ontevreden met het heden en was op zoek naar prikkels die op schoonheid gericht waren. Men kreeg belangstelling voor alles wat te maken had met de bloei en het verval van het Romeinse rijk. Ze wilden alles uit het leven halen wat erin zat. Grenzen overschrijden zorgde voor een prikkeling. Men kreeg interesse voor de Oriënt. Ook kreeg men interesse in het kunstmatige. Daardoor ontstond het dandyisme ( mannen die heel veel geven om mode en uiterlijke verzorging).
In de kunst is het estheticisme belangrijk. Hierin staat de schoonheidsbeleving centraal. Kunst hoeft niet meer nuttig te zijn maar gewoon mooi. De schoonheid werd het belangrijkste ideaal. Omdat schoonheid ook als iets dubieus ervaren wordt ontstaan er in de kunst tegengestelde combinaties zoals schoonheid en pijn( hierdoor kon het sadisme zich ontwikkelen). Perversiteiten (verdorvenheden) helpen de schoonheid te ervaren.
Men gaat steeds verder en verlegd steeds meer grenzen om de schoonheid te kunnen ervaren.
Doordat er steeds sterkere prikkels nodig zijn om de schoonheid te kunnen ervaren ontstaat decadentie (neergang, verval). Deze kenmerkt zich door; perversiteit, sadisme, homoseksualiteit. Deze worden beschouwd als esthetische prikkels. Pijn, aftakeling en dood staan centraal. Decadentie = het tegennatuurlijke wordt als positief en mooi ervaren.

Tijdsbeeld

In de 19e eeuw werd decadentie door de politieke maatschappelijke situatie steeds meer een modewoord. In deze tijd werden de zeden steeds losser, de corruptie nam toe en de industrialisatie zorgde voor veel negatieve gevolgen. Ook neemt de militaire macht in Frankrijk en Duitsland steeds verder af.
Het decadentisme speelt zich af in de hogere lagen van de bevolking (upper ten), dit gaat ten kost van de armen. De upper ten heeft de mogelijkheid om ALLES in het leven mee te maken, wat zorgt voor een gevoel van walging en verveling (men wordt blasé). Men moet moeite gaan doen om schoonheid te ervaren.

Literatuur

Volgens het fleurs de mal van beaudelaire zijn de kenmerken van de decadente literatuur:
• Verrassende effecten
• Raffinement van taal en metrum(maat)
• Kunstmatigheid
• Afwending van de natuur
• Elitair taalgebruik

In de decadentie keren de volgende algemene principes steeds terug:
1. het beeld van de ondergaande beschaving, maakt niet uit welke. Maar alleen dit is niet genoeg.
2. niet inzetten voor een betere maatschappij, juist ondergang.
3. bewust anti-burgerlijk, wijzen burgers met kapitaal af. Maar dit is niet terecht want zelf zijn zij burgers met kapitaal.
4. karakters van slag, voorliefde voor nerveuze, labiele, psychisch gecompliceerde, pathologische karakters.
5. verwijzen naar andere kunsten, vooral schilderkunst en muziek

Motieven in de kunsten

• verval. Maakt niet uit waarvan, men ervaart het als mooi.
• Verval in persoonlijk vlak. Bijvoorbeeld ondergang van oud geslacht, maar ook lichamelijk verval zoals ziekte.
• Erotiek en dood. Erotiek is in de decadentie vaak verbonden met lijden, dood, verdriet of melancholie.
• Het gewone is niet meer goed genoeg. Gaat vooral om seksueel afwijkend gedrag, perversiteiten, soms incest.
• Erotiek in allerlei soorten. Alles behalve het normale.
• Schoonheid en dood. Verheerlijking van schoonheid en dood.
• Afschuw voor natuur. Natuur is het grove, kunst de verfijning. Leus; weg met de natuur.
• Enthousiasme voor monsterlijke bloemen en planten. Zwart, toppunt van tegennatuurlijkheid.
• Kunstmatigheid. Natuur maakt plaats voor gemaakte dingen. Mens beschouwd als hoogste kunstwerk.
• Kunstmatige paradijzen. Kunstmatig aangelegde parken en bossen.
• Necrofilie. Perversie liefde tot een lijk of lijken.
• Uitdagend gedrag vrouw. vaak groene ogen. Tegenover panter die afhankelijk is van haar.
• Femme fatale. Symbool voor verderfelijke, vrouwelijke verleidingskunst.
• Twee schoonheden tegenover elkaar. Vaak contrast, bijv. blanke vrouw en neger.
• Exotisme. Komt terug in namen, karakters en plaats van handeling.
• Occultisme. Uitbuiten heilige en mystieke teksten in zwarte mis afgeleid van heksensabbat.
• Egocentrisch. Kijken graag in spiegel.
• Edelstenen.
• Bewustzijnsverruimende drugs. Begrenzingen eigen persoonlijkheid doorbreken.
• Drank. Zelfde reden als drugs.
• Maskers en schmink. Zijn en schijn niet meer te onderscheiden. Droom is belangrijker dan realiteit. Drager van masker is anoniem.
• Ennui. De verveling.

Dankzij decadenten zijn een aantal zaken uit de taboesfeer gehaald. Het fin de siécle (herfst) geeft aan dat het hoogtepunt van cultuur is bereikt en het vanaf nu alleen nog maar bergaf kan gaan, het toont de ondergang van de wereld.
Het decadentisme laat een anti-wereld zien; alles is kustmatig. Maar met het begin van de 1e wereldoorlog sterft het decadentisme.

Het Romeinse rijk

De beschaving van het Romeinse rijk wordt in het algemeen als decadent ervaren. Een zeer decadente keizer was keizer Heliogabalus. Als iemand hem geld schuldig was vergasste hij diegene op een uitgebreid banket, hij laat ze stikken doordat ze bedolven worden onder rozenblaadjes. Lawrence Alma Tadema heeft hier een schilderij van gemaakt. Deze moord van keizer Heliogabalus werd gezien als de zoetste dood. Rozen hadden associaties met sensuele schoonheid, corruptie en dood.
Een andere reden dat keizer H. decadent was, was het overdadige vertoon van rijkdom. De keize werd geëerd in de vorm van een kegelvormige, zwarte meteoriet (fallisch symbool van de vruchtbaarheid die de zon aan de aarde schenkt).
Heliogbabalus spotte met het veelgodendom van de Romeinen en wilde deze onderwerpen aan de suprematie van zijn zonnegod.
Heliogabanis stierf aan een gewelddadige dood toen hij 18 was. Zijn levenswijze wordt tegennatuurlijk genoemd.
Enkele van zijn decadente acties:
1. sadisme. Tijdens het eten keek hij naar de jacht op wilde dieren en terechtstelling van misdadigers.
2. travestie en transseksualiteit. Hij verkleedde zich vaak als vrouw en op een gegeven moment liet hij zich ombouwen.
3. genotzucht. Zijn enige zorg was het zoeken naar nieuwe begeerten.
4. estheticisme tot het uiterste. Hij gooide zichzelf van een hele hoge toren af op een bodem van goud en edelstenen zodat zijn dood kostbaar zou zijn.
5. spotten met de Romeinse godsdienst. Zonnegod universele religie. Androgyne godheid(beide geslachten).
6. verfijning dagelijks leven. Zijn leven bestond uit het bedenken van genietingen.
7. sexuele uitspattingen. Hij deed het nooit een tweede keer met een vrouw, behalve zijn echtgenote. Hij liet mannen naar het paleis brengen en voerde het verhaal van Paris op en speelde dan zelf Venus. Uiteindelijk is hij vermoord omdat men hem ging haten door deze dingen.

La femme fatale