Algemene gegevens.

1. Boek

Naam van de auteur: Ferdinand Bordewijk
Titel van het boek: Karakter
Plaats, jaar en druk van het boek: ’s-Gravenhage, 1993 (1e druk 1938) 30e druk

2. Film

Productie: Laurens Geels, First Floor Features.
Scenario: Mike van Diem, Laurens Geels en Ruud van Megen.
Regie: Mike van Diem.
Jaar van uitgave: 1997

Acteurs: Jan Decleir – Arend Barend Dreverhaven.
Fedja van Huêt – Jacob Willem Katadreuffe.
Betty Schuurman – Jacoba (Joba) Katadreuffe.
Victor Löw – De Gankelaar.

3. Recensie

Deze recensie heb ik gevonden op http://scholieren.samenvattingen.com/documenten/show/9240495/

Donker en somber: dat is de eerste indruk van Karakter, die ik kreeg na het mooie openingsshot laag over het water om vervolgens tegen de kade op omhoog te gaan.

Om een werk als karakter te verfilmen moet je lef hebben. Het is vragen om negatief commentaar om een werk, dat als een rots in de branding van de Nederlandse literatuur staat, op film te zetten. De regisseur heeft niet alleen “Karakter” verfilmd, maar ook diens voorloper, de novelle “Dreverhaven en Katadreuffe”. Dit was natuurlijk een hele opgave om te kunnen doen, omdat het behoorlijk grote verhalen zijn, hoewel karakter een veredelde versie van zijn voorloper is. Geen compleet vervolg of een ander verhaal. Dit is wel geslaagd, maar er zijn dan ook kosten noch moeite gespaard om er een goede film van te maken. Zo zijn er erg veel figuranten in de film en is er op locatie gefilmd in ons eigen land en België tot en met Polen. Er is dan ook met een budget van maar liefst 8 miljoen gulden gewerkt en dat is heel erg veel binnen de Nederlands filmindustrie. Ik persoonlijk denk dat de verfilming voor een niet al te groot publiek is gemaakt. Toch is het naar mijn mening voor iedereen een mooie film met een goed verhaal, dat boeiend is om naar te kijken.

De regisseur is er in geslaagd een film te maken, waarvan het verhaal dicht bij de voorbeeldroman is gebleven. Filmen is veranderen en dat is vaak jammer vind ik. De veranderingen in de film ten opzichte van het boek zijn gelukkig beperkt gebleven. Deze zijn beperkt tot enkele aanpassingen aan de volgorde van het verhaal en aan het verhaal zelf een detail. In het begin van de film wordt getoond hoe Dreverhaven sterft. Je krijgt dan de indruk dat Dreverhaven door Katadreuffe zijn zoon om het leven is gebracht. Je wordt echter op het verkeerde been gezet en aan het einde van de film blijkt, dat Dreverhaven de hand aan zich zelf geslagen heeft. In het boek verneemt Katadreuffe nooit meer iets van zijn vader.

In de film word Katadreuffe overhoord door de politie, omdat hij verdacht wordt van moord. Op het bureau vertelt hij zijn hele levensverhaal en wordt dat in flashbacks getoond aan de kijker. In het boek loopt het verhaal van begin tot eind volledig chronologisch.
Niet alles uit het boek is overgenomen, zo zijn er enkele types zoals de gebroeders Burgeik en Harm Knol Hein, die niet in de film voorkomen. Harm Knol Hein: een man die wel toekomst zag in Joba, maar zij niet in hem. Deze beslaan niet zozeer op papier een groot stuk van het verhaal, maar wel in het verloop ervan. Daarom vind ik het jammer dat ze niet aan bod komen. Er zijn wel meer personen uit het boek die in de film niet aan bod komen, maar die heb ik ook niet gemist. Ook jammer is, dat de filosofische uitspraken van De Gankelaar die Katadreuffe aan het denken zetten, in de film nauwelijks een rol spelen. Terwijl ze ook de typische persoonlijkheid van De Gankelaar kenmerken.
De personen, die voor de rollen zijn ingezet (typecasting) zijn aardig goed geslaagd. Denk hierbij aan Fedja van Huêt met zijn bijzonder sprekende ogen in de film waarover in het begin van het boek al over wordt gesproken. De ogen kunnen zelfs wel eens wat overdreven zijn. Misschien is de manier waarop Victor Löw is neergezet in de film wel wat overdreven met zijn bijna komische schmink en gelaatsuitdrukking. Ook zijn stemgebruik is wat overdreven. Ik vind Betty Schuurman op de plaats van Joba niet zo geslaagd. Ze heeft in vergelijking met het boek een te jeugdige uitstraling in de film. Jan Decleir is op zijn accent na perfect. Over het algemeen is er zeer goed geacteerd en worden emoties goed weergegeven.
Dit heeft men ook duidelijk laten zien, omdat men perfecte shots toepast om in die gevallen het gewenste effect te bereiken. Zo zijn er veel mediumshots en close ups gebruikt. Vooral close ups van Katadreuffe.
Over het geluid in de film heb ik een tweeslachtige mening. De muziek is ronduit goed, maar de stemmen zijn te duidelijk Nederlands studiogeluid. Dat hoor je heel vaak in Nederlandse films. Het klinkt gewoon te gepoetst om gesproken te zijn. Ook zit er een beetje te veel voice-over in en dat is niet erg prettig vind ik.
Wel is de stijl van Bordewijk volledig gerespecteerd. Denk hierbij aan het taalgebruik van de spelers en ook de dingen die ze zeggen zijn heel herkenbaar uit het boek. Alleen Dreverhaven met zijn Vlaamse Jambersaccent is niet echt geslaagd. Ook de sfeer, die ik proefde tijdens het lezen van ‘Karakter”, is bijzonder goed in deze film weergegeven. Hoewel ik iets meer licht in de film wel mooier gevonden zou hebben. De verlichting is te donker.

Ik vind het al met al een zeer geslaagde verfilming welke lof verdient. Dit omdat men met relatief weinig veranderingen aan het sterke verhaal een goede film neer heeft weten te zetten.

Korte inhoud van het boek.

De hoofdpersoon is Jacob Katadreuffe, hij is verwekt door Dreverhaven, een deurwaarder die in Rotterdam gevreesd wordt. Zijn moeder Jacoba (kortweg Joba) Katadreuffe wilde na de zwangerschap niks meer van Arend Barend Dreverhaven weten en zei altijd tegen Jacob: 'Wij hebben niks van hem nodig'. Naarmate Jacob ouder wordt botsen zijn karakter en dat van zijn moeder steeds meer. Jan Maan komt bij hen in huis wonen. Jan Maan is een communist maar Jacob kan het goed met hem vinden. Joba Katadreuffe verhuurt de achterkamer aan Jan Maan, omdat ook Jan uit huis wilde, vanwege voortdurende ruzies met zijn ouders.Jacob wil weg van huis, hij ziet dat in Den Haag een sigarenwinkel te koop staat en neemt (meer als uitvlucht dan uit eigen wil) de winkel over. Hiervoor leent hij geld bij de Bank voor Volkskrediet. Het sigarenwinkeltje redt het niet en Jacob gaat failliet. Later blijkt dat de Bank voor Volkskrediet een zaakje is van Dreverhaven. Hij moet voor het gerecht komen vanwege zijn faillissement. De mensen van een advocatenbureau bekijken de eigendommen van Jacob Katadreuffe en schatten die op fl 15,- Een bedrag waar een faillissement niet op kan drijven volgens de advocaat; zijn faillissement wordt opgeheven. Terwijl hij voor besprekingen in het advocatenbureau is vraagt hij aan De Gankelaar (zijn advocaat) of hij daar misschien werk kan krijgen. Na wat wikken en wegen neemt De Gankelaar hem aan als zijn (steno)typist.
Door zijn werk als (steno)typist komt hij erachter dat hij eigenlijk veel meer wil bereiken en hij neemt zich voor te gaan studeren. Hij leent weer geld van zijn vader en hij gaat met heel veel discipline en energie studeren. Hij slaagt voor zijn staatsexamen. De bureauchef wordt ontslagen n.a.v. een paar 'onschuldige' zaakjes en omdat er geen geschikte vervanger is neemt Jacob Katadreuffe dat werk over. De secretaresse van het advocatenkantoor, Lorna te George en Katadreuffe, voelen zich op de een of andere manier erg tot elkaar aangetrokken, maar Katadreuffe laat ook deze verliefdheid geen vat krijgen op zijn leven. Langzamerhand klimt Katadreuffe steeds verder hogerop en het gaat uiteindelijk zover dat Jacob als advocaat beëdigd wordt. Ondanks alle tegenwerkingen van Dreverhaven is het Katadreuffe toch gelukt om z’n idealen te realiseren.


Vergelijking.

1. Beschrijving verschillen.

Verschil 1: Een heel erg groot verschil ten opzichte van het boek is, dat het boek een soort open einde heeft en dat de film dat niet heeft. Na het lezen van het boek blijven er nog allerlei vragen over. Aan het eind van de film zijn zo goed als al deze vragen beantwoord.

Verschil 2: Ook een groot, en met name een belangrijk verschil is: de eerste scène van de film toont, dat Jacob Willem Katadreuffe op Arend Barend Dreverhaven afrent en hem om zijn nek springt. Dan springt de scène als het ware over en het is niet duidelijk hoe het gevecht afloopt. Vanaf dat moment is de rest van de film eigenlijk één grote flashback, omdat Jacob dan zijn verhaal doet bij de politie tijdens een verhoor, en zo steeds terugblikt op alles wat er gebeurd is. Op deze manier wordt de film verteld. Jacob vertelt in sommige scènes zelf wat er zich afspeelt en hoe hij dit ervaart. In het boek kom je dit helemaal niet tegen; het boek is helemaal chronologisch verteld.

Verschil 3: In de film schaft Joba een naaimachine aan en daarmee wordt gesuggereerd, dat ze door naaiwerk haar kost verdiende. In het boek komt veel sprekender naar voren, dat ze een partij wol had gevonden (op de armeluismarkt van de Goudse Singel) van een “opvallend allervreemdst groen”: afkomstig van een door zeewater beschadigde en verkleurde partij. Joba weet daar handwerken van te maken, die blijkbaar heel bijzonder waren en relatief een aardige opbrengst boden. Verder op in het boek blijkt de bijzonde wol op te zijn en ook loopt de creativiteit waarschijnlijk terug: het handwerken levert minder op.

Overige verschillen:

- In de film wordt de begrafenis van Joba getoond waar zelfs Dreverhaven aanwezig is, in het boek niet.
- In de film wordt de mislukking van de sigarenzaak veroorzaakt als gevolg van wateroverlast e.d.; in het boek wordt het beschreven als een altijd al slecht lopende zaak: “de affaire werd een fiasco”
- In de film komt Jacob zijn vader eerder tegen dan in het boek.
- In de film heeft Dreverhaven een bepaalde droom, in het boek komt die droom niet naar voren.
- in het boek heeft Jacob veel (inspirerende) gesprekken met De Gankelaar, in de film niet
- In het boek heeft Jacob een kamer, die beschreven wordt als: “een buitengewoon somber inpandig vertrek” “een naargeestige kamer”. Er was slechts 1 raam, dat lag aan een lichtkoker: “Katedreuffe kon de hemel slechts zien door zijn raam te openen en recht omhoog te kijken”. In de film daarentegen is de kamer minder donker en is er (via een luik) zelfs sprake van een soort dakterras.

- In de film zie je niet dat Jacob wordt beëdigd tot advocaat, in het boek wel.
- In de film wordt weinig tijd besteed aan het duel tussen Joba en Dreverhaven terwijl het in de film een hele tijd duurt en er ondertussen ook allerlei dingen gebeuren.
- In de film heeft Lorna Te George donkere krullen; in het boek heeft ze blond haar.
- De sollicitatie loopt anders in de film dan in het boek. In de film begint Jacob na een kort gesprek, terwijl in het boek een lang gesprek plaats vindt met De Gankelaar, die een goed woordje voor hem zal doen: deze deed “voorspraak” bij Meester Stroomkoning.
- Collega’s van het kantoor worden in het boek vrij uitgebreid beschreven: gebroeders Burgeik, juffrouw Kalvelage, juffrouw Sibculo, Carlion en Piaat. In de film zijn dit slechts figuranten.
- in de film komt Harm Knol Hein (een “aanbidder” van Joba, die regelmatig huwelijksaanzoeken doet) niet voor
- In het boek bekijkt Jacob het handschrift van zijn vader op een formulier van de taxatie voor zijn eerste faillissement, in de film is dit formulier getypt.
- In het boek is er een veel grotere rol weggelegd voor meneer Stroomkoning (en zijn vrouw); in de film komen deze twee personen bijna niet in voor.

2. Redenen

Redenen voor verschil I:

- Regisseur Mike van Diem houdt persoonlijk niet van een open end en heeft daarom in de film een gesloten end gemaakt.
- Mike van Diem vond het vereist om antwoord op vragen te geven omdat anders de film niet volledig genoeg zou zijn.

Redenen voor verschil II:


- Bordewijk heeft (heel verstandig) gekozen voor een chronologisch verhaal omdat dat in een boek als dat veel beter te begrijpen is. In een film kan een regisseur er voor kiezen om een het verhaal als flashback te vertellen. Dit maakt het verhaal beter en maakt het zeker niet onduidelijk. De manier waarop van Diem het heeft gedaan is denk ik heel goed omdat je de gedurende de hele film met de vraag blijft hoe het gevecht nou is afgelopen. Dit maakt het boek veel boeiender en interessanter.

Redenen voor verschil III:

- Ik denk dat dit verschil in de film is gebracht om de film een stuk geloofwaardiger te maken en om de film toch ook wat moderner te maken.

Beoordeling verschillen

Zeker verschil II vind zeker een winst voor de film. De film heeft me denk ik, dankzij het feit dat de film eigenlijk één grote flashback is, de hele tijd geboeid omdat ik wilde weten hoe de film zou aflopen. Dit vind ik echt een hele goede zet van de makers van de film.
Verschil I vind ik ook wel een winst. Ik hou persoonlijk ook niet zo van een open end. Op een één of andere manier heeft me dit niet gestoord toen ik het boek las maar ik vind het toch prettig dat de film een geen open end heeft maar een gesloten end.
Verschil III vind ik niet echt nodig omdat het de film niet echt iets extra’s geeft. Het vult het verhaal niet aan.

Beoordeling

1. In hoeverre treft de film de sfeer uit het boek?

In het boek wordt een bepaalde sfeer opgewekt: donker, somber en indrukwekkend. Het verhaal speelt zich af in Rotterdam van tussen de 2 wereldoorlogen, met name de crisis tijd en geeft hiervan een negatief beeld: enorme werkloosheid en armoede. Dit beeld komt in het boek duidelijk naar voren. In de film komt dit ook krachtig naar voren, naar mijn idee zelfs beter. De filmproducent heeft veel aandacht besteed aan de arme wijken en de werkloze mensen.

Karakter is een oud boek. Het boek is in de tussentijd wel wat aangepast, maar toch blijft het in vergelijking met andere boeken verouderd taalgebruik. In de film wordt normaal modern Nederlands gesproken. De film geeft daardoor een andere sfeer als het boek. Dit komt de film ten gunste omdat het dan beter te begrijpen is.


Dus kortom: de sfeer in de film overtreft de sfeer in het boek.

2. Is het boek naar jouw mening recht gedaan?

Ja, dat denk ik zeker. Dit denk ik, omdat het Mike van Diem (de regisseur) gelukt is om van een indrukwekkend, boeiend, goed boek, een indrukwekkende, boeiende, goede film te maken. De sfeer is treffend weergegeven, terwijl ook de belangrijkste gebeurtenissen goed naar voren worden gebracht. In sommige gevallen is er drama en geweld toegevoegd in de film. In totaliteit echter is het boek absoluut recht gedaan.

3. Wat vind je interessanter?

De film vind ik interessanter. Dit vind ik omdat in de film meer actie voorkomt. Ik hou van films waarin actie voorkomt. In het boek wordt op een af en toe enigszins langdradige wijze veel tijd besteed aan de beschrijvingen en de gedachten van Jacob Willem Katadreuffe. In de film komen naast deze aspecten ook de voor mij vereiste actiescènes voor. Dit maakt de film aantrekkelijk en boeiender. Kortom de film spreekt mij meer aan.