Bibliografische gegevens titel: Karakter
schrijver: F. Bordewijk
jaar van 1e uitgave: 1983
gelezen druk en jaartal: 26e druk, 1987
aantal pagina's: 250 Korte samenvatting Jacob Katadreuffe is de zoon van de deurwaarder Dreverhaven en diens dienstbode Joba Katadreuffe. Jacob groeit op zonder vader. Zijn vader doet alles om de carrière van zijn zoon te breken. Zo tracht hij het faillissement van Jacob te bewerken. Hierdoor komt zijn zoon in contact met het advocatenkantoor van Stroomkoning waar Mr. De Gankelaar curator is. Hier krijgt hij een baantje als kantoor-klerk. Zijn doel is machtiger worden dan zijn vader, hij wil namelijk advocaat worden. Met een ijzeren volharding werkt hij door en ondanks de laffe tegenwerkingen van zijn vader haalt hij zijn doel. Later ontdekt hij dat zijn vaders hem niet heeft tegengewerkt, maar juist geholpen heeft om zijn doel te bereiken. Lange samenvatting De hoofdpersoon van Karakter, Jacob Willem Katadreuffe(in een voetnoot op de eerste pagina wijst de auteur erop dat deze merkwaardige naam op zijn Nederlands dient te worden uitgesproken), wordt geboren in Rotterdam, rond kerst. Zijn moeder is Joba Katadreuffe, die op achttienjarige leeftijd verkracht is door haar twintig jaar oudere werkgever, Arend Barend Dreverhaven. Ze raakt in verwachting en neemt ontslag. Zij heeft een ijzeren gestel, maar door de bevalling met de keizersnede is ze erg verzwakt. Dreverhaven is een gevreesde, genadeloze deurwaarder, die bekend staat als 'het zwaard zonder genade voor iedere schuldenaar die hem in handen viel'. Tot zes keer toe vraagt hij Joba ten huwelijk, maar ze weigert koppig. Ook de postwissels die hij opstuurt, neemt ze niet aan ('De twaalfde keer schreef ze er dwars overheen: Wordt altijd geweigerd.') Ook een later huwelijksaanzoek, van de schipper Harm Knol Hein, wijst ze af. Ze vergeeft het zichzelf niet dat ze voor Dreverhaven is bezweken, 'ze had een sterke wil' en wil op eigen kracht verder in het leven. Jacob Katadreuffe groeit op in armoedige omstandigheden. Zijn moeder verdient wat geld met de borduurkunst, dat opvalt door origineel kleurgebruik en moderne patronen, en met schoonmaken. Bovendien verhuurt ze een kamer aan de communist Jan Maan, die bevriend raakt met moeder en zoon. Na de lagere school mag Katadreuffe geen vak leren: Joba vindt dat hij zichzelf maar door de wereld moet slaan, 'zij had ook gemoeten'. Op zijn eenentwintigste koopt Katadreuffe

met een voorschot van een woekerbankje, dat aan zijn vader behoort, een sigarenzaakje in Den Haag. Het wordt niets en de Rotterdamse woekerbank vraagt zijn faillissement aan. Als hij zijn schulden niet meer kan betalen, wordt hij failliet verklaard. Het faillissement wordt opgeheven omdat zijn enige bezit zijn boeken zijn die maar 15 gulden waard zijn. In verband hiermee heeft Katadreuffe een gesprek op het advocatenkantoor van Stroomkoning met zijn curator De Gankelaar. Tijdens het wachten beseft Katadreuffe dat hij niets weet en besluit hij in dit kantoor aan zijn carrière te gaan werken. De curator De Gankelaar vindt Katadreuffe een opmerkelijk iemand en besluit hem te helpen: hij bezorgt hem een baantje als typist en bediende op het advocatenkantoor. Op het kantoor ziet hij voor het eerst zijn vader, die veel zaken voor Stroomkoning doet. Hoewel hij het een 'kerel als een beest' vindt, is hij onder de indruk van zijn imposante verschijning. Katadreuffe komt er achter dat zijn eigen vader achter zijn faillissement zit. Jacob raakt gefascineerd door deze werkplek, "het ware was niet een winkeliertje te worden, maar dit". Hij besluit tevens dat "moeder en zoon ver van elkaar, zo ver mogelijk" moeten, hij gaat in huis wonen bij Graanoogst, de conciërge. Jacob leert vlot typen en stenograferen, maar zijn doel ligt hoger. Omdat Dreverhaven de deurwaarder van het kantoor is, komt hij veel over hem te weten. Opnieuw wordt echter het faillissement van Katadreuffe aangevraagd. Katadreuffe had hierop niet gerekend, hij redeneerde: faillissement van de baan, schulden van de baan. Katadreuffe heeft nog steeds schuld bij de Maatschappij voor Volkskrediet, dat het woekerbankje van Dreverhaven blijkt te zijn. Katadreuffe bezoekt zijn vader, maar zijn vader beschouwt hem als niet meer dan een debiteur die betalen moet. Hij probeert hoe ver hij met Katadreuffe kan gaan, en schuift hem over zijn bureau een dolkmes toe. Katadreuffe grijpt het mes en stoot het in het tafelblad, waarna hij "een ploert bent u !" schreeuwt en wegrent. De volgende dag heeft Katadreuffe een onderhoud met Stroomkoning, die hem salarisverhoging belooft zodra het op zijn salaris in te houden bedrag vastgesteld is. Als alle schulden afbetaald zijn, bezoekt Katadreuffe zijn vader opnieuw, hij moet geld lenen voor zijn privaatlessen, die hij nodig heeft om het staatsexamen te halen. Hij weet dat hij tegen woekerrente zal moeten lenen, en bovendien kan zijn vader de lening ieder moment opheffen en het geleende bedrag terugvorderen. Katadreuffe wil echter zijn vader trotseren, hem laten zien dat hij niet bang voor hem is. Katadreuffe krijgt promotie op het kantoor, en neemt de plaats van chef de bureau Rentenstein in, die ontslag kreeg wegens geldverduistering. Oorzaak: Dreverhaven, die hem aan het drinken en gokken had gebracht. Opnieuw wordt geprobeerd Katadreuffe failliet verklaard te krijgen, maar Katadreuffe meent dat hij niet gepakt kan worden; hij heeft immers maar één schuld. Maar De Gankelaar had hem ten tijde van zijn eerste faillissement achttien gulden geleend voor zijn boeken, maar had er verder niet meer over gesproken. Katadreuffe's betrekking en toekomst staan nu op het spel, maar het verzoek tot faillissementsverklaring wordt afgewezen. Later ontmoeten vader en zoon elkaar op straat. Katadreuffe beseft goed welke rol zijn vader in dit faillissementsverzoek speelde, Dreverhaven biedt hem ook deze keer weer het dolkmes aan. Katadreuffe gooit het echter in een waterput. Als Katadreuffe voor zijn staatsexamen geslaagd is, neemt hij van het hele kantoorpersoneel gelukwensen in ontvangst. Op het feestje dat voor hem wordt georganiseerd spreekt Katadreuffe enkele woorden: "Laten we toch allen van ons leven maken wat we kunnen....Ik wil niet anders dan graag vooruitkomen...." Daardoor vergeet hij de secretaresse Lorna te George, die hem beslist niet onverschillig laat en die meer dan sympathie voor hem heeft. Zij kan er niet meer tegen dat Katadreuffe alleen voor zijn ideaal leeft, en neemt ontslag. Vlak voor zijn doctoraal examen rechten ontmoet hij haar nog eens, ze is inmiddels getrouwd. Hij begrijpt dat hij het belangrijkste in zijn leven heeft verzaakt, zijn moeder informeert later naar Lorna en concludeert: "...je bent een grote ezel geweest, Jacob" Na zijn examen moet Katadreuffe nog beëdigd worden. Er zijn wel enkele bezwaren aangetekend: hij is een onecht kind, hij zou communistische sympatieën hebben die in strijd zijn met de grondwet, hij heeft meerdere schulden gehad...Katadreuffe begrijpt dat zijn vader ook hier weer roet in het eten gooide, geen van alle bezwaren wordt echter steekhoudend gevonden, en de beëdiging vindt plaats. Diezelfde avond bezoekt Katadreuffe zijn vader. Hij komt hem vertellen dat hij beëdigd is, en dat zijn vader hem niet klein gekregen heeft. Hij biedt zijn excuses aan voor het destijds gebezigde "ploert", maar deelt hem tevens mee dat hij Dreverhaven niet meer als vader erkent. Hij weigert de hand van Dreverhaven, die hem alleen maar tegengewerkt heeft. "Of méégewerkt" zegt zijn vader hem... Vervolgens gaat Katadreuffe naar zijn moeder. Hij realiseert zich dat er slechts vier mensen in zijn leven zijn geweest "en het was alles een droefheid": Jan Maan met zijn hart en warmte, voor wie hij te weinig zorg toonde; Lorna te George, "de vrouw wier warmte hij heeft versmaad" ; zijn moeder, die al haar geld aan hem naliet en nog maar kort te leven had; en zijn vader Dreverhaven, als een boom : "hij zag zich met de bijl die teakboom vellen, hij had met zichzelf ook die manmens geveld". Uiteindelijk ontdekt hij dat hij altijd een eenzaam mens is gebleven. Gestructureerd ervaringsverslag 1 Waar gaat het verhaal over? Inhoud
Het verhaal gaat over een jonge man die erg arm is maar toch succesvol wordt. Hij weet zich namelijk van kantoor-klerk tot advocaat op te werken. Zijn vader speelt hierbij een belangrijke rol, want deze dwarsboomt zijn zoon voortdurend. Waarom gekozen? Ik zag het op de top-100 literatuurlijst staan en ik had er bijgeschreven dat het een iets dikker boek was. Ik dacht dat het slim was om met een dikker boek te beginnen, want dan had ik tenminste een goede start. Nu een dikker boek, zodat ik later een wat dunner kon pakken. Wat ik al wist of kende van
de schrijver: van deze kende ik nog geen enkel boek, ik had zelfs nog nooit van hem gehoord. het onderwerp: over het onderwerp wist ik nog niet veel. De relaties tussen zoon en vader ben ik namelijk niet vaak tegengekomen in een boek. De context: van Rotterdam wist ik nog niks, behalve dan dat er havens waren en het de belangrijste havenmainport uit de wereld is. Van een advocaten-kantoor wist ik ook nog niets, maar van armoede wel, daar weet iedereen wel iets van. Motto 'A sadder and wiser man
He rose the morrow morn' S. T. Coleridge
De vertaling van het motto is: ‘hij ontwaakt de volgende dageraad / hij stond de volgende dag op als een wijzere en droevigere man’ Ik denk dat dit betrekking heeft op het einde van het boek. Hij is dan wel een wijzere man want hij heeft veel geleerd, maar hij is ook verdrietig omdat hij de relatie met zijn vader heeft verbroken en geen plezier heeft gehad in zijn leven. Genre Karakter is een psychologische roman. De passages cocncentreren zich steeds op een klein aantal personen, en er wordt veel aandacht besteed aan het voortdurende conflict tussen Katadreuffe en Dreverhaven. Hoewel er duidelijke historische elementen in zitten, is het geen uitgesproken historische roman. In het boek zelf staat dat het ook een ‘roman van zoon en vader’ is omdat het gaat over de relatie tussen vader en zoon. Titelverklaring Karakter (aanvankelijk was de titel 'Karakters' ) In deze roman gaat het om de karakters van de personages: Jacob, Joba en Dreverhaven. Alle drie uitgesproken persoonlijkheden die bovendien sterk op elkaar lijken: ze hebben alledrie karakter. Het zijn alle drie figuren die niet van opgeven weten, die volharden in hun opvattingen. Ook heeft de titel betrekking op het vitalistische element van wilskracht, doorzettingsvermogen en de minachting van zwakte. Structuur

Het boek is opgebouwd in 28 hoofdstukken, die, wat betreft de titels, veel met elkaar overeenkomen of zelfs loodrecht tegenover elkaar staan. De hoofdstukken zijn chronologisch als volgt weer te geven: Hs. 1 t/m 7: geboorte -21 jaar ('Neen' - 'Het weten tot T') Hs. 8 t/m 13: eerste kantoorjaar ('Een begin' - 'Het eerste jaar') Hs. 9 t/m 28: ontwikkeling van bediende tot advocaat, van man tot 'heer' ('Dreverhaven' - 'Dreverhaven en Katadreuffe') Personages Hoofdpersonen Jacob Katadreuffe is een jongeman met zelftucht en ambities, hij luistert alleen naar de radio om een vreemde taal te leren. Hij kan geen geschenken aannemen; z'n salarisverhoging gaat naar curator Wever zodat zijn schuld eerder afbetaald is, hij weigert een huurverlaging, wenst een lager salaris dan Stroomkoning hem aanbiedt bij de opvolging van Rentestein. Hij ziet niet hoe de spanningen en het blokken zijn gezondheid schaden. Hij is bang om andere ambities te hebben dan het behalen van zijn advocatuur, waardoor een relatie met juffrouw Te George nooit tot stand kan komen en andere vrouwen ziet hij al helemaal niet staan. Hij ontwikkelt zich van man tot een 'allround' heer. In de naam Katadreuffe herkennen sommige critici het woord ‘katastrofe’. Jacoba (Joba) Katadreuffe, die de moeder is van Jacob en ze is net zo koppig als hem. Ze wil van niemand hulp aannemen, Dreverhaven wil met haar trouwen, maar dat wil ze niet. Ze wordt kortweg ‘haar’ of ‘ze’ genoemd als Jan Maan en Katadreuffe het over haar hebben, dit duidt erop dat zij de enige vrouw is in hun leven. Ook spreken ze haar beide aan met ‘moeder’. Katadreuffe geeft haar ook elke maand geld maar dat wil ze ook niet. Ze moet hard werken voor haar geld, maar hoe moeilijk ze het ook heeft, ze wil niet dat Jacob eronder leidt. Ze heeft veel voor hem over. Ze is al een tijdje ziek, maar ze zegt nooit hoe ze zich voelt. A.B. Dreverhaven. Zijn voorletters staan voor Arend Barend die elkaar versterken. Dit is kenmerkend voor Dreverhaven. Hij is de reus van Rotterdam. Dat reusachtige komt op verschillende manieren aan de orde, zo wordt hij o.a. 'zwaard zonder genade' en een aantal keer 'caesar', 'vorst' en 'oude heerser' genoemd. Ondanks dit is hij een man en geen heer zoals Katadreuffe aan het eind. Hij bewondert zijn zoon en hij vindt dan ook dat die het aan hem te danken heeft dat hij zover komt 'Ik zal hem wurgen, maar dat kleine beetje dat ik hem laat leven zal hem groot maken'. Een ander belangrijke eigenschap is zijn onverschilligheid, daarom durft hij de gewaagdste ontruimingen te doen en gaat hij, wanneer hij de hele buurt tegen zich heeft door de guurste wijken lopen. Bijpersonen
Jan Maan: Hij heeft een heel ander karakter als de rest van de personages. Hij heeft veel interesse in meisjes en hij is fel aanhanger van een communistische partij. Hij is een soort tegenpool van Jacob. Hij doet totaal geen moeite om wat te leren of hoger op te komen. (NB: Maan staat tegenover de zonnen die Jacob ziet bij zijn aankomst op het advocatenkantoor.) Lorna te George: Zij is de eerste secretaresse in het kantoor van Stroomkoning (waar ook Katadreuffe werkt), zij is de enige vrouw waar Katadreuffe iets voor voelt (behalve zijn moeder dan), maar hij kan en wil dat niet uiten (hij heeft het veel te druk met studeren). Op de avond van Jacob's "examenfuif" gaat ze plotseling naar huis, vanaf die dag heeft ze ontslag genomen, omdat ze gaat verloven, en dat niet aan Katadreuffe kenbaar wil maken
Van hen allen vind ik Jacob Katadreuffe zelf het meest symphatiek. Hij blijft altijd trouw aan zijn vriend en aan zijn moeder. Misschien vind ik hem ook het aardigst omdat ik hem het best ken. Van hen allen vind ik Joba Katadreuffe het minst symphatiek. Ook haar ken ik best wel goed en eigenlijk altijd zit ze haar zoon dwars. Als hij niks wil horen zegt ze wat en als hij iets wil horen zegt ze niks. Ook voedt ze haar zoon veel te streng op, ik kan me niet goed verplaatsen in haar want ik vind haar niet echt bepaald een liefhebbende moeder. Tijd Het verhaal speelt in de crisisjaren, zo rond de jaren dertig, en speelt in een reële tijd. Enkele historische details, zoals de rellen n.a.v. de executie van Sacco en Vanzetti, wijzen hierop. Het verhaal duurt ongeveer 28 jaar, van Katadreuffes geboorte tot hij zijn doctoraal haalt als hij tegen de dertig aan zit. De eerste 21 jaar worden heel snel verteld en de overige 6/7 jaar worden heel uitvoerig beschreven. Van die tijd wist ik dat het een crisistijd was, dat komt in het boek naar voren als de armoede die toendertijd heerste. Ook wist ik dat er heel wat opspraak was rond het communisme en dat vind je goed terug in het boek, namelijk bij Jan Maan. Plaats Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Rotterdam. De binnenstad waar Dreverhaven woont en kantoor houdt, wordt als een duistere plaats afgeschilderd, de plaats van het kantoor waar Katadreuffe werkt, wordt echter lichtend afgeschilderd. Dit wordt gebruikt om de loopbaan van Katadreuffe te symboliseren. Door het noemen van gebouwen, straten, wijken en het havengebied wordt een realistisch beeld gecreëerd.
Vertelstandpunt In dit boek is sprake van een auctoriele verteller, maar een aantal keer nemen persoonlijke elementen de overhand. Het perspectief ligt dan bij Jacob; eigenlijk wordt de hoofdlijn vanuit Jacob beschreven. De verteller geeft ook commentaar op de personages, zoals bij de beschrijving van de verhouding tussen Jacob en Joba: "Eigenlijk was het hun tragedie. Ze kenden elkaar te goed". Ook is er sprake van een alwetende vertelsituatie, hij blikt vooruit: vb. "Later zou hij (=Jacob) beseffen" Soms maakte het vertelstanpunt het een beetje onoverzichtelijk omdat de persoonlijke elementen dan te veel de overhand namen. Maar al met al is het goed te volgen. Wat wil het verhaal de lezer zeggen? De visie van F. Bordewijk achter dit boek is het verschil in standen. Hij legt hier veel nadruk op wil dat element goed naar voren laten komen. De arme jongen met de arme moeder maakt het namelijk tot een advocaat, tussen alle mensen van de hogere standen. Ik vind het wel een beetje vreemd, Bordewijk legt wel de nadruk op verschil in standen maar hij zegt niet wat hij nou beter vindt. Hij zegt niet wie de goede zijn en wie de slechte zijn. Hij kiest dus geen partij voor de hogere of lagere stand. Hierdoor wordt de visie een beetje vervaagd. Wat ik er van heb geleerd is dat het vroeger behoorlijk moeilijk was om een advocaat te worden, zeker als je arm was. Zou je nog eens een verhaal lezen: Van dezelfde schrijver? Ik denk het niet want ik vond dit boek heel erg saai en heb me er met moeite doorheen geworsteld. Ook het taalgebruik stoorde me erg, want er werden veel oude en moeilijke woorden gebruikt. Over dezelfde tijd? Dat weet ik nog niet want ik vond de tijd niet vervelend maar ook niet echt boeiend. Als het nog eens in een boek voorkomt lees ik het boek wel maar ik zal niet gaan zoeken naar een boek dat in dezelfde tijd speelt. Over dezelfde plaats, hetzelfde gebied? Ook dat weet ik nog niet. Ik denk hierover hetzelfde als bij ‘over dezelfde tijd’. Ik denk dat dit komt omdat deze factoren het verhaal, en ook mij, niet nadrukkelijk hebben beïnvloed. Ze hebben me niet gestoord, maar ze hebben ook niet een gevoel bij me opgewekt om nog eens een boek te gaan lezen met dezelfde plaats, tijd of gebied. Over hetzelfde onderwerp? Ook hier weer denk ik ongeveer hetzelfde. Het onderwerp ‘relatie tussen vader en zoon’is me niet bekend. Daarom zou ik best nog wel eens een boek daarover willen lezen maar ik wil het niet per sé.