Molukkers in Nederland

Inleiding We hebben gekozen voor het onderwerp : De Molukkers in Nederland. Het is een interessant onderwerp, omdat het de laatste tijd steeds meer in het nieuws verschijnt vanwege de oorlogen en het vele geweld. Daar kwam ook nog bij dat het onderwerp mooi aansluit op ons eindexamen-onderwerp Indonesië. Dit jaar zijn de Molukkers 50 jaar in Nederland. Vandaar dat we op het idee zijn gekomen om te gaan onderzoeken in welke mate ze zijn geïntegreerd in de Nederlandse samenleving. Dit is onze hoofdvraag: Zijn de Molukkers na 50 jaar geïntegreerd in de Nederlandse samenleving? Om het onderzoek voor ons makkelijker te maken hebben we ook deelvragen bedacht: 1. Hoe en waarom zijn de Molukkers in Nederland gekomen? 2. Wat waren de leefomstandigheden toen ze net aan waren gekomen? 3. Wat is er aan gedaan om ze terug te laten keren? 4. Op welke manieren probeerden de Molukkers de aandacht op het probleem te vestigen? 5. Leeft de gedachte van de R.M.S nog onder de Molukkers? 6. Hoe staat het er nu voor? Hoe en waarom zijn de Molukkers in Nederland gekomen? Het eerst contact tussen Nederland en de Molukken vond plaats rond het jaar 1600. In hun honger naar macht over de specerijhandel vonden de Nederlanders dat ze de eilanden en de zee er omheen moesten controleren. Dit was natuurlijk tegen de zin van de Molukkers zelf, die al jaren leefden van de verkoop in specerijen aan verschillende landen. Er brak een oorlog uit die tot halverwege de zeventiende eeuw geduurd heeft. Uiteindelijk waren de Hollanders de overwinnaar. De Hollandse handelaren hadden vanaf die dag het alleenrecht op de koop van specerijen van de Molukken. In de negentiende eeuw begonnen de specerijen waar de Molukkers in handelden steeds minder waard te worden. Om hun familie te onderhouden besloten veel jongeren in dienst te treden van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) In dienst van de overheerser, maar veel keus hadden ze niet. Ook al moesten ze voor de nieuwe betrekking vaak de Molukken verlaten. De Nederlanders waren blij met de Molukse soldaten. Ze waren goed en betrouwbaar, en dus kregen ze van het KNIL betere voorzieningen aangeboden dan andere Indische militairen. De Molukkers waren Belanda Hitam geworden, zwarte Nederlanders. In 1942 werd Nederlands-Indië bezet door de Japanners. Het KNIL probeerde tegenstand te bieden, maar dat mislukte. Het leger was daarvoor te klein, en het land veel te groot. De Japanners konden bovendien profiteren van moderne wapens en een moderne vloot. De KNIL-militairen werden opgesloten als krijgsgevangenen. De Nederlandse soldaten werden naar kampen getransporteerd, de militairen uit Nederlands-Indië zelf werden al snel vrijgelaten, op een groep Molukkers na. Zij wilden hun eed van trouw aan Nederland niet herroepen. Op 15 augustus 1945 eindigde de oorlog in Nederlands Indië. Het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) werd weer in ere hersteld. Er ontstond een nieuwe strijd, nu om de macht tussen Nederland en de Indonesische nationalisten. Veel Molukse KNIL militairen streden aan de kant van Nederland. Zij werden ingezet bij de grote ’politionele acties’ die de Nederlanders voerden om de binnenlandse orde te herstellen. Desondanks vond op 27 december 1949 de soevereiniteitsoverdracht plaats. Molukse KNIL soldaten zaten toen verspreid over heel Indonesië. Ze werden gezien als bondgenoten van Nederland, de vijand van de nationalisten. De meeste soldaten waren over heel Indonesië verspreid, en waren op veel plaatsen niet welkom. De Molukkers hadden natuurlijk aan de kant van de Nederlanders gevochten, en waren dus volgens de nationalisten bondgenoten van de vijand. In kazernes en kampen wachtten ze op wat er komen ging. De Molukse KNIL militairen, die in 1951 op Java bivakkeerden, werden uiteindelijk gedwongen te kiezen tussen een overstap naar het Indonesische leger, demobilisatie op Java en een overtocht naar Nederland. Aanvankelijk was er ook de optie van demobilisatie op een plek naar keuze. Maar de zo gewenste plek Ambon, waar in april 1950 de Republik Maluku Selatan (RMS) was uitgeroepen of anders Nieuw Guinea werd door Indonesië niet geaccepteerd. Eigenlijk was er geen sprake van een dienstbevel van Nederlandse zijde. Maar er was ook geen sprake van vrijwilligheid aan Molukse zijde om te kiezen voor de overtocht naar Nederland. Maar de Molukkers (die nog steeds in dienst waren van het KNIL) wilden zo snel mogelijk naar hun geboortegrond. Dat kon de Indonesische regering niet gebruiken, en verbood de massale verhuizing. Het gevaar van desertie was namelijk erg groot. Ook Nieuw-Guinea was voor de Molukkers verboden gebied. Dat lag veel te dicht bij de Molukken. De situatie van de Molukse soldaten en hun gezin was ondertussen nog steeds niet verbeterd. Nederland zat met een probleem. De regering kon de soldaten niet meteen ontslaan, want in hun contract stond duidelijk dat ze zelf de plaats mochten bepalen waar ze uit dienst zouden treden. En dus werd in een wanhoopsdaad maar besloten dat de Molukkers tijdelijk naar Nederland moesten komen. Een half jaar later zouden ze in de ogen van de Nederlanders heus wel weer terug gaan. En dus kwam op 21 maart 1951 de Kota Inten met de eerste groep Molukkers aan in Rotterdam. Enkele duizenden Molukkers op nog dertien schepen zouden de Kota Inten volgen. Wat waren de leefomstandigheden toen ze net aan waren gekomen? In totaal kwamen tussen maart en juli 1951 12.500 Molukse soldaten met hun gezin in Nederland aan. Verspreid over 13 schepen. Vanuit de Rotterdamse haven werden zij naar Amersfoort gebracht. Daar kregen ze te horen waar ze de maanden van hun verblijf konden doorbrengen. Die plaatsen waren heel verschillend van aard. Sommige Molukkers konden terecht in een leegstaande villa, een oud klooster of een verlaten kazerne. Verreweg de meeste Molukkers kwamen echter terecht in een woonoord. Dat waren kampen die voorheen werden gebruikt door werklozen, die werk hadden gekregen via de werkverschaffing. Ook kregen de voormalige Duitse concentratiekampen Vught en Westerbork een nieuwe bestemming als Moluks woonoord. Kamp Vught werd woonoord Lunetten, kamp Westerbork kreeg de naam Schattenberg. De verschillende plaatsen verschilden in 1 opzicht niet van elkaar: De Nederlandse regering wilde ze het liefst bij elkaar, weg van de Nederlandse samenleving, onderbrengen (integratie was niet de bedoeling, want ze zouden na een half jaar weer terugkeren) De nieuwkomers mochten zich van de Nederlandse regering niet al te veel thuis gaan voelen. Ze zouden natuurlijk over een paar maanden weer terug gaan naar hun vaderland. Daarom werden de Molukkers gehuisvest in primitieve barakken, die eigenlijk veel te klein waren. In de woonoorden werd bijna alles centraal geregeld. In grote centrale keukens werd eten gemaakt, en zowel kinderen als volwassenen kregen onderwijs aangeboden. Maar van een normaal leven was nog lang geen sprake. Naast de nieuwe huisvesting moesten de Molukse mannen namelijk ook nog aan iets anders wennen. Bij aankomst in Nederland kregen ze te horen dat ze uit het leger waren ontslagen. Opeens was iedereen werkloos geworden, want van de staat mochten ze ook geen andere werkzaamheden verrichten. Het voelde voor de militairen als verraad. Zij hadden altijd klaargestaan voor Nederland, en nu werden ze door datzelfde land afgedankt. Aanvankelijk gaf de rechtbank de Molukkers gelijk, maar de Nederlandse regering trok uiteindelijk aan het langste eind. De Molukkers kwamen niet terug in dienst en mochten vijf jaar lang niet werken.
Wat is er aan gedaan om ze terug te laten keren? Zoals al gezegd was, was het voor de Molukse KNIL-soldaten en hun families tijdens en na de onafhankelijkheidsoorlog erg moeilijk om hun leven te leiden. De meeste soldaten waren over heel Indonesië verspreid, en waren op veel plaatsen niet welkom. De Molukkers hadden natuurlijk aan de kant van de Nederlanders gevochten, en waren dus volgens de nationalisten, bondgenoten van de vijand. Toen zouden de Molukkers tijdelijk in Nederland verblijven. Ze werden in kampen geplaatst en het was de bedoeling dat de meeste mensen na ongeveer een half jaar terug zouden gaan naar Indonesië. Vanuit de gedachte dat het verblijf slechts tijdelijk zou zijn, werd aan integratie niet gedacht. Het idee van de eerste generatie was: Het is tijdelijk, als we maar overleven is ’t best. Het feit dat het een eenzijdig samengestelde beroepsgroep - militairen- betrof, het groepsgebonden karakter van huisvesting en de grote rol van de rijksoverheid hebben er toe bijgedragen dat de Molukse groep een eigen ontwikkelingsproces heeft doorgemaakt. Het ontslag uit de militaire dienst bij aankomst in 1951 heeft de verhouding tussen Molukkers en Nederlandse regering lang belast. Daarbij kwam dat de Nederlandse regering geen steun te wilde verlenen aan de politieke wensen van een deel van de Molukse gemeenschap naar een eigen staat. De gezamenlijke overeenkomst tussen de Molukse gemeenschap en de Nederlandse regering in 1986 is een poging geweest om door een aantal concrete stappen een positieve impuls te geven aan de verhouding tussen de Molukse gemeenschap en de Nederlandse regering. Op welke manieren probeerden de Molukkers aandacht op hun problemen te vestigen? De zeventiger jaren werden gekenmerkt door radicalisering onder Molukse jongeren er zijn in die tijd vele acties ondernomen om de aandacht op de Molukken te vestigen. Deze actie’ s om politieke redenen waren in Nederland nog nooit uitgevoerd en trokken veel aandacht. De Molukse jongeren besloten natuurlijk niet zomaar om over te gaan op geweld, dat is gegroeid en er zijn verschillende redenen voor: • de jongeren kregen thuis een soort KNIL-gedisciplineerde opvoeding • de slechte sociaal-economische positie • het feit dat hun ouders met vreedzame acties niets bereikt hadden • ze waren geïnspireerd geraakt door de Palestijnse acties. • de slechte integratie van Jongeren: ze blijven geïsoleerd, want thuis wordt er Ambon-Maleis gesproken. Ook is hun leven cultureel in tweeën geknipt. Het RMS-ideaal werd een ideologie. • De jongeren verklaarden: "Wij zijn geen 'achteraf' product van het kolonialisme, maar zijn de dupe geworden van de smerige politiek, die bedreven werd door onze vijanden Nederland en Indonesië, waarvan het uiteindelijke resultaat was, dat onze geliefde ouders ingescheept en vervoerd werden naar dit land." De Molukse jongeren waren niet alleen kwaad op de Nederlandse regering, ze voelden zich in de steek gelaten er werd niets aan gedaan om de Molukken te helpen. Ze voelden zich ook gekwetst en beledigd, omdat de Molukkers altijd aan de Nederlandse kant hebben gevochten. (KNIL in de oorlog van 1945-1950). Dus gingen ze over op harde acties, die uiteindelijk niet het gewenste effect bereikten. De actievoerders wilden meer Nederlandse aandacht voor de RMS. Dat lukte wel, maar officieel deed Nederland weinig tot niets aan de Molukse kwestie. Wel werd er voor de Molukse gemeenschap in Nederland meer gedaan. In 1986 resulteerde dat in een verklaring van de Molukse dominee Metiarij en premier Lubbers. Daarin werden maatregelen aangekondigd om de positie van Molukkers in Nederland te versterken. Hieronder staan de actie’s naar chronologische volgorde vermeld: Op 2 december 1975 werd een trein bij Wijster (Drente) gekaapt. Eerdere plannen om Koningin Juliana te gijzelen waren verijdeld. Deze kaping was een reactie op de Surinaamse onafhankelijkheid. Koningin Juliana zei tot het Surinaamse volk: Ieder volk heeft recht op onafhankelijkheid. Dit was op 25 november 1975. De kapers in Wijster verklaarden: "Ons doel om over te gaan tot de gewapende strijd, is om de regeringen en de massa's in de wereld te betrekken bij onze Molukse strijd, die al 25 jaren lang naar onafhankelijkheid schreeuwt en wordt onderdrukt. Wat is beter dan voor je geliefde vaderland te sterven, waarvan je weet, dat het jarenlang gehunkerd heeft naar vrijheid." Tegelijkertijd werd het Indonesisch consulaat in Amsterdam bezet. Er vielen bij deze 18 dagen durende acties 3 Nederlandse doden en 1 Indonesische dode. Na onderhandelingen gaven de Molukse actievoerders zich over. (Mevrouw Soumokil praat de jongeren uiteindelijk uit de trein) De kaping was uit het oogpunt van publiciteit een volledig succes, het sloeg in als een bom op dat gebied was de kaping dus geslaagd. Maar mijn vader (Cynthia) vertelde mij dat ze de aandacht kregen die zij wilden, maar heel Nederland keek ze met een scheef oog aan.Twee jaar later werd op 23 mei (1977) bij De Punt (Groningen) weer een trein gekaapt. Tegelijkertijd werd in Bovensmilde een lagere school gegijzeld. In Bovensmilde waren de meesten uit het woonoord Schattenberg( oud kamp Westerbork) gehuisvest na sluiting in 1971. Het Nederlandse leger maakte, op 11 juni, een eind aan deze acties. 2 gegijzelde passagiers en 6 Molukse kapers werden gedood. De gevallen Molukkers werden als helden begraven. De Molukse jongeren beschuldigden tijdens deze actie zowel de Nederlandse regering, als ook de oudere RMS-leiding. De inzet van deze acties was: de vrijlating van de 21, wegens eerdere gijzelings acties veroordeelde, Zuid-Molukkers uit de gevangenis. Op 13 maart 1978 werd het Provinciehuis in Assen door 3 Molukse jongeren overvallen. 2 Nederlanders werden gedood. Het leger beëindigde ook deze actie. De radicale Molukse actiegroep Maluku Warchild zorgde in het najaar van 2000 met enkele bommeldingen voor veel onrust in Nederland en bij de Nederlandse Spoorwegen in het bijzonder. Hoewel er geen grote aanslagen plaatsvonden, was de onrust gezaaid. Net zoals in de jaren zeventig werd deze dreiging met geweld veroordeeld door de meerderheid van de Molukkers. Wel werden er veel vreedzame demonstraties gehouden om Nederlandse bemoeienis met het conflict op de Molukken voor elkaar te krijgen. Leeft de gedachte van de R.M.S nog onder de Molukkers? De gedachte van de R.M.S heerst nog steeds onder de Molukkers. Alleen dan niet zoals vroeger. Deze generatie van jonge Molukkers vecht niet meer voor het terug keren naar het land waaruit hun ouders en grootouders zijn weggehaald. Deze generatie is meer bezig met de afslachtingen en oorlogen die nu op de Molukken afspelen. Deze mening is natuurlijk ook niet plotseling gekomen dat begon al in jaren tachtig en negentig toen werden de kritische geluiden over de RMS steeds sterker. De Republiek zou een product zijn van het kolonialisme en vooral tweedracht zaaien onder de Molukkers. Ook binnen de RMS gaan stemmen op om het ideaal van volledige onafhankelijkheid niet meer fanatiek na te streven, en in plaats daarvan te vechten voor meer autonomie van de Molukken binnen Indonesië. Ondanks dat de jonge generatie waarschijnlijk nooit zal terug keren naar de Molukken, zijn ze wel heel bewust van hun afkomst, in de Molukse wijken wordt Maleis gesproken. Dat het R.M.S ideaal niet meer zo sterk leeft als vroeger heeft natuurlijk ook te maken met het integreren van de Molukkers in de Nederlandse samenleving. Toen de Molukkers net waren aangekomen leefden zij geïsoleerd en hielden ze zich aan de adatregels en de Molukse gewoontes. De jongeren hadden het moeilijker, zij leefden in 2 werelden. Ze waren vaak jaloers op de vrije Hollandse opvoeding. De Molukse opvoeding is heel streng. De oudere generatie, zag in dat ze zich ook moesten aanpassen. Bij de oudere generaties is het moeilijk te zeggen of het R.M.S ideaal nog leeft, Het RMS-ideaal betekent voor sommigen het gevoel te behoren tot één volk, voor anderen de hoop dat de Molukken ooit nog eens zelfstandig zullen worden. Ook zijn er Molukkers voor wie het RMS-ideaal niets meer betekent. Hoe staat het er nu voor? De gewelduitbarsting op de Molukken begon begin 1999 met een onbeduidend incident. Een islamitisch buschauffeur kreeg ruzie met een christelijke passagier over een buskaartje. Daarna volgden bloedige gewelddadigheden die nog steeds voortduren. De Molukken is een van de weinige gebieden in het moslimland Indonesië met een gemeenschap waarbij de meesten christelijk zijn. De Molukkers in Nederland zijn zeer verontrust over de ontwikkelingen op de eilanden en is vrijwel unaniem in de wens tot een internationale interventie. Om de Nederlandse regering te bewegen hiertoe stappen te ondernemen, zijn veel demonstraties gehouden en is er gedreigd met acties. Een groepering onder de naam 'Vrije Molukse Jongeren' kondigde in september 2000 gewelddadige acties aan om de Nederlandse regering te dwingen actie te ondernemen. Premier Kok bracht hierna de situatie op de Molukken ter sprake op een speciale zitting van de VN-veiligheidsraad in september, de Millenniumtop. Conclusie: Toen duidelijk werd dat het verblijf in Nederland langduriger zou zijn, werd het Molukkers beleid meer gericht op gedwongen integratie (in plaats van isolatie). De verzorging van de Staat werd vervangen door "zelfzorg". Ze moesten zelf een baan gaan zoeken, maar ze wilden maar één ding, hun oude baan als militair terug. Ze waren aangewezen op ongeschoold werk. Ook de centrale keukens werden gesloten. Men moest voor de eigen maaltijden gaan zorgen. Er was veel protest tegen deze nieuwe situatie. Men wilde ook niet integreren. De huisvesting werd een punt van aandacht. De woonoorden waren niet bevorderlijk voor integratie ook al was de bedoeling van de Nederlandse overheid dat het open wijken zouden worden. (ze lagen ver van de Nederlandse samenleving) en de werkgelegenheid (ze lagen in gebieden met weinig werk). Toch moesten de Molukkers wel integreren of ze wilden of niet. Ze kwamen ondanks dat ze in wijken woonden steeds meer in contact met Nederlanders onder andere vanwege hun kinderen. Zij wilden bijvoorbeeld ook naar de disco en werden verliefd op Nederlandse jongens en meisjes, zij wilden loskomen van de strenge opvoeding van hun ouders. Dit verschijnsel zie je niet alleen bij Molukkers alleen, wij zien het ook om ons heen bij Marokkanen en Turken. De positie van de Molukkers is altijd gekenmerkt geweest door een hoge mate van tweeslachtigheid, integratie en vasthouden aan je eigen cultuur. Er is een zekere mate van integratie bereikt, niet alleen geografisch en economisch, maar ook partnerkeuze. Tussen 1963 en 1966 werd 35% van de huwelijken gesloten met Nederlanders. Tegenwoordig woont ongeveer de helft van de Molukse bevolkingsgroep 'buiten', de wijk dus tussen de Nederlanders. De Molukkers zijn op een zekere hoogte geïntegreerd in de Nederlandse samenleving maar het gevoel van een eigen identiteit en het samenbindend ideaal van de R.M.S. zal onverminderd altijd voortbestaan. En voor jong en oud geldt nog steeds: Maluku always on my Mind.