Tweede vader door Chaja Polak

Biografie:

Chaja werd in 1941 in een Joods gezin in Den Haag geboren. Tijdens de oorlog moest zij onderduiken en daarna verhuisde zij met haar moeder naar Amsterdam. Nu woont en werkt zij in Amsterdam en ze is getrouwd. Zij heeft twee kinderen uit een vorig huwelijk.
Zij heeft enkele andere boeken geschreven zoals bijvoorbeeld: over de grens, verloren vrouw en stenen halzen. Ik heb alleen het boek Tweede vader gelezen. Zij moest onderduiken tijdens de oorlog en daardoor heeft het boek een sterk autobiografisch karakter.

Uittreksel:

Het verhaal gaat over een meisje Fanny. Haar vader is gestorven tijdens de oorlog. Zij heeft hem nooit gekend. Na de oorlog hertrouwt haar moeder met Dries. Dries was een goede vriend van Fanny’s vader. Dries is een aardige man maar Fanny blijft altijd verlangen naar haar echte vader. Zij heeft een onwerkelijk beeld van haar echte vader en wil geen andere. Zij heeft het idee dat zij trouw moet zijn aan haar vader en zij denkt dat ze nooit van Dries heeft gehouden. Maar vijfentwintig jaar na Dries zijn dood komt Fanny erachter dat ze altijd van hem gehouden heeft. Ze schaamt zich nu dat ze heeft gehouden van een onbekende man maar nooit van haar stiefvader.

Analyse:
Structuur van het verhaal:

Het verhaal verloopt in het verleden. Je leest telkens een gebeurtenis waarin Fanny Dries de rug toekeert. Soms herhaalt die gebeurtenis zich maar dan zo dat zij juist wel tegen Dries praat en hem gewoon omhelzen kan.
Het boek heeft een open eind. Fanny gaat ’s ochtends de deur uit op weg naar haar moeder en zij wil haar gaan vertellen dat zij nooit durfde te houden van Dries terwijl ze dat wel deed.

De tijd:

Het boek is geschreven in 1996. Het is eigenlijk één grote flashback die begint aan het eind van de oorlog. Het verhaal is niet chronologisch verteld en de ontwikkelingen lopen niet continu. Het springt over van gebeurtenis naar gebeurtenis maar ook die gebeurtenissen staan niet altijd op volgorde. Het is meer alsof zij zich dingen herinnert die vroeger gebeurd zijn. Je weet wel vrij duidelijk waar dat toen was. Het boek eindigt zo’n vijfentwintig jaar na het overlijden van Dries.

De plaats:

Het verhaal begint als Salka, Fanny’s moeder, na de oorlog terugkeert naar Nederland. Zij gaat samen met Dries en Fanny in Amsterdam wonen. Het is niet echt heel duidelijk op welke plaats dingen zich afspelen maar soms herken je het wel. Een voorbeeld is dat Fanny, Salka en haar stieftweelingbroertjes een keer naar het Vondelpark gaan. Het gaat dan niet echt om het Vondelpark maar je weet wel waar het zich afspeelt. Een andere keer staat dat er weer niet bij. Wel beschrijft ze vaak op welke plaats Fanny zich bevindt; in de kamer of op zolder. De gebeurtenissen hadden zich dan op zich best wel ergens af kunnen spelen.

Onderlinge relaties personen:

Fanny is een beetje een verlegen meisje. Ze heeft haar biologische vader nooit gekend. Ze voelt zich in de steek gelaten als haar moeder hertrouwt. Omdat ze loyaal wil blijven aan haar biologische vader durft ze niet van Dries te houden. Als zij na Dries zijn dood op haar jeugd terugkijkt merkt ze dat ze altijd al van Dries gehouden heeft. Ze doet zich zelf pijn door de hele tijd herinneringen op te halen waarin ze Dries de rug toekeert. Toch blijft ze dat doen. Ze voelt zich erg schuldig tegenover Dries omdat zij in die terugblikken ziet hoe erg Dries eronder geleden moet hebben.

“Ik heb een foto van Salka, Dries en mijzelf tegen de vaas met bloemen gezet, midden op tafel. Ik heb de foto in mijn nieuwe woonkamer in Boris’ huis een opvallende plaats gegeven. Als daad van verzet. Om een eind te maken aan de ontkenning van jaren. Om aan te geven dat ik een grens ben overgegaan en de leugens niet meer wil die tot nu toe mijn leven hebben bepaald. Ik heb het gedaan onmiddellijk nadat ik hier ben komen wonen.”

“Op een dag toen hij vroeger dan gewoonlijk thuiskwam van zijn werk bevonden Fanny en hij zich alleen in de huiskamer. Salka was er niet, de tweeling speelde buiten op straat met de autoped. Het gebeurde in een flits, omdat Dries dacht dat Fanny hem probeerde te ontwijken toen ze naar de deur liet. Die gedachte dreunde als een mokerslag door zijn hersens. Hij liet zich bijna op Fanny vallen, greep haar beet en rukte haar weg van de deur. Een enkele snik brandde door zijn borstkas naar boven en maakte zijn keel rauw. Nauwelijks hoorbaar zei hij dat hij van haar houdt. ‘Net zoveel als van de andere kinderen.’ Hij kreunde alsof praten hem moeite kostte: ‘Net zoveel net zoveel net zoveel godverdomme!’ Toen liet hij haar los. Ademloos keken ze elkaar aan. Ze zeiden niets, het was duidelijk zo.”

Het doet Dries erg pijn dat Fanny zo tegen hem doet. Hij houdt net zoveel van haar als van zijn eigen kinderen. Dat zegt hij ook eens tegen Fanny. Ook houdt hij heel erg van Salka en doet alles voor haar. Later wordt hij ontslagen bij zijn oude baan en een vriend van hem biedt hem dan een andere baan aan die hij helemaal niet leuk vindt. Doordat Fanny hem geen aandacht geeft, door de nieuwe baan en door zijn ziekte wordt Dries een beetje depressief.

“Dries’ gezicht leek onwaarschijnlijk dichtbij. De mond trok vreemd groot en rood open alsof hij pijn had en wilde vluchten maar niet kon omdat hij vastzat in zijn vaders gezicht. Hij zag hoe Dries kartonnen dozen die naast hem op de stoep gestapeld lagen aan flarden scheurde. De een na de ander. Zonder zichzelf een ogenblik rust te gunnen. Zelfs toen Toni vlak voor zijn vader was gaan staan hield Dries niet op. Het leek alsof het niet tot hem doordrong dat daar zijn eigen zoon stond, met zijn magere jongensarmen langs zijn lichaam en zijn mond een beetje dromerig half open. Opnieuw greep hij een doos, rukte hem met kracht uiteen, smeet de afgescheurde stukken de goot in, gaf ze een trap na en bukte zich om een andere doos te kunnen grijpen. Voortdurend vloekend en schreeuwend, zo leek het tenminste, en met een van afschuw vertrokken gezicht.”

In de familie wordt nooit gepraat over emoties en er is ook veel onzekerheid. Vaak begrijpen ze elkaar niet en niemand heeft ooit begrepen waarom Fanny zo afwerend tegen Dries deed.

Wie is de verteller:

In het boek vertelt Fanny. Zij noemt zichzelf niet ik maar Fanny. Het gaat dus altijd over Fanny zei dit of Fanny was vier jaar oud. Daardoor lijkt het alsof het boek in de derde persoon geschreven is. Er zijn maar een stukken in het boek waar ze zichzelf ik noemt en dat is vooral in het tweede hoofdstuk. Daar beschrijft ze dat ze altijd van Dries gehouden heeft en ze zegt dat ze Fanny is.

Hoofdthema en titel:

Het thema in dit boek is loyaliteit. Fanny wil niet van een andere vader houden omdat zij dan haar echte vader ontrouw is, vindt zij.
De titel is vrij simpel te vertalen. Het hele boek draait namelijk om Fanny’s tweede vader. Fanny mag volgens haar niet van Dries houden maar doet dat onbewust wel. Het is voor haar heel moeilijk om later te weten wat voor een pijn Dries gevoeld moet hebben. Zij laat Dries namelijk telkens weer in de steek.

Taalgebruik:

Het boek is vrij dromerig geschreven vind ik omdat het in de derde persoon geschreven is. Het is ook wel een beetje mysterieus. De zinnen zijn niet kort maar ook niet lang. Gewoon eigenlijk. Ik vind dat je niet echt in het verhaal zit maar meer een beetje toekijkt. In het volgende stukje vind ik dat je dat wel duidelijk merkt:

“Twee werelden schoven over elkaar heen en lieten zich niet ontwarren. Thuisgekomen duwde het kind Mandel – de ineengestrengelde bloedeloze vingers voor haar buik – die werelden uiteen en hield ze met grote inspanning van elkaar gescheiden. Ze dwong zichzelf de aanraakbare wereld te aanvaarden: de driekamerwoning van Dries en Salka, zonder tuin, zonder openslaande deuren, zonder balkon.”

Mandel is hier Fanny. Ze schrijft hier in de derde persoon. Ik vind dat dit stuk een beetje mysterieus is. Het is niet echt duidelijk maar toch begrijp ik het wel. Ik heb in het begin erg aan deze stijl moeten wennen.
Het is soms wel eens dat er een dialoog in voorkomt en soms beschrijft ze het gesprek meer. Maar dan zo dat ze meer de stemming omschrijft dan wat er nou echt gezegd wordt.