Scheve levens door Gerrit Krol

Feiten over het boek

Gerrit Krol, Scheve levens, (Amsterdam, 1983)

Plaats en tijd

Het verhaal speelt in en om de woonplaats van de hoofdpersoon, Groningen. Locaties zijn onder meer het huis van de hoofdpersoon, zijn kantoor, cafés en het blijf-van-mijn-lijf huis. Het verhaal begint om 8 uur kerstavond, in een niet nader genoemd jaar. Het eindigt ook op een dag waarvan de datum niet gegeven is.

Samenvatting

Het verhaal heeft niet duidelijk een lijn. Het gaat vooral over de lotgevallen van een vriendengroep van een aantal bevriende echtparen, gezien door de ogen van een zekere Gerrit. Door het hele boek heen zie je gebeurtenissen die in het dagelijks leven voorkomen, zoals bv cafébezoek, echtscheiding, verliefdheid, mishandeling, verhuizingen en werk. De hoofdpersoon staat verwondert stil bij zaken als hiërarchie, statistiek, financiën, de effectenbeurs, misdaad (hij pleit onder andere voor herinvoering van de doodstraf), aardgas, maar ook personen als Mulisch, Kopland, Verhagen en Renate Rubinstein. Deze passages worden afgewisseld door gedachtes, redeneringen en filosofieën van de hoofdpersoon. In het verhaal zelf zit nauwelijks vooruitgang. De hoofdpersoon beschrijft zijn ontmoetingen met mensen, zijn leven met daarin zijn werk, zijn vrouw, zijn vrienden en meer van dat soort dingen. Deze wisselt hij af met filosofische gedachtes over thema's als macht, goed en kwaad, vrijheid, recht, sterk en zwak en slim, kans en toeval en meer van dat soort onderwerpen. Het verhaal eindigt met een gesprek tussen de belangrijkste personen uit het boek, waarin 4 van deze personen te kennen geven dat ze weg gaan, naar Spanje, Engeland en waarop de hoofdpersoon en zijn vrouw ook het idee krijgen weg te trekken, of dit ook gebeurt wordt in het midden gelaten.

Figuren

De hoofdpersoon heet Gerrit. Hij is een man van middelbare leeftijd. Hij werkt op een kantoor, waar hij als programmeur werkt. Hij heeft een grote interesse voor filosofen en de filosofie in het algemeen. Diverse malen legt hij uit wat filosofen als Gödel, Hofstadter en Descartes gezegd hebben, en wat ze bedoelden daarmee. Hij laat zien wat programmeren inhoudt, en hoe deze in elkaar zit, aan de hand van illustraties en tekst. Hij is getrouwd met Marie, en heeft een grote vrienden- en kennissenkring, waar hij veel tijd in steekt, en ook gewaardeerd wordt. Hij heeft één dochter, Kiki. De gesprekken die gevoerd worden gaan niet zelden over abstracte begrippen en hebben meestal een achterliggende gedachte, die dan vaak door de hoofdpersoon uitgelegd worden. Hij is een liefhebber van een glaasje. Vaak wordt beschreven over drinkgelagen, en over cafébezoek. Hij is vaak op zoek naar antwoorden op vragen. Deze antwoorden kan hij meer dan eens niet vinden. Hij heeft in zijn schijnbaar kleine wereld redenen te over om zich te verbazen. Zijn vrienden hebben niet in de gaten dat de hoofdpersoon hen allang doorheeft. Hij doet ook alsof hij niets in de gaten heeft, alsof hij een trage, verwonderde waarnemer is.

Thema's

Het thema is niet duidelijk. Het boek wordt vooral gebruikt door de hoofdpersoon om zijn gedachten te uiten, over de filosofie, en de discussiepunten daarin. De hoofdpersoon heeft overal zijn mening over, en vergelijkt deze met wat andere filosofen over hetzelfde gezegd hebben. Dit zou het thema kunnen zijn. Wat ook mogelijk is het dagelijks leven. Gerrit beschrijft situaties die ook in het dagelijks leven voorkomen, alledaagse dingen waar niets vreemd aan te zien is. Ook mogelijk is dat het boek geschreven is als een moralistische les. Het boek staat vol over normen en waarden zoals deze in de maatschappij gelden, en hoe de hoofdpersoon deze het liefst zou zien. Dit komt tot uiting in opmerkingen als deze: "het huwelijk is de beste school om dingen voor jezelf te houden". Moraal is een kwestie van belang, in navolging van Nietzsche.

Opbouw

Het verhaal is een aaneenschakeling van gebeurtenissen. Vele van deze gebeurtenissen zijn alledaags, dat er niets vreemds aan is. Moeilijk om dit te vergelijken met de verhaallijn, omdat deze eigenlijk niet-bestaand is. Een aantal dingen valt nochtans op. Zo is er een vrij lange pleidooi voor de herinvoering van de doodstraf. Krol laat hier blijken voorkeur te hebben voor deze straf. Het is volgens hem heel zwart-wit te bekijken: een persoon is schuldig aan een misdrijf -> doodstraf, een persoon is niet schuldig ->vrijlating.

Titelverklaring

Scheve levens kan op verschillende manieren opgevat worden. Je kunt het zien dat hoe hecht een vriendengroep ook is, hij zal toch uit elkaar vallen. Ieder zal z'n eigen leven gaan leiden, en de levens groeien scheef, uit elkaar. Ook kan het opgevat worden als dat het leven nooit recht loopt. Zoals Krol opmerkt: het leven is een weg vol zijwegen, maar aan het eind blijkt dat je in één rechte lijn gelopen hebt. Dit is tegenstrijdig met de titel, maar er zit een kern van waarheid in. Het leven loopt nooit zoals je het plant, het loopt scheef, maar aan het eind komt het toch allemaal op zijn pootjes terecht.

Motto + voorwoord

Het boek kent geen motto of voorwoord.

Vertelwijze

Het verhaal wordt in het ik-perspectief verteld. Je ziet het leven door de ogen van Gerrit. Je kent ook alleen zijn karakter, van andere personages vang je slechts zo nu en dan iets op. Slechts de gedachten en redeneringen van Gerrit worden vermeld, de rest blijft vaag, slechts uit de spaarzame dialogen kom je een aantal meningen of gedachten te weten. Het verhaal komt over als een autobiografie, vooral ook omdat Krol heel duidelijk zijn eigen meningen laat doorklinken, via de gedachten van de personages.

Chronologie

Het verhaal wordt absoluut chronologisch verteld. Er is geen twijfel over mogelijk. Er zijn ook geen parallel lopende verhaallijnen of meerdere personages. Flashbacks zijn zeldzaam, slechts af en toe haalt de hoofdpersoon een herinnering op, en dit wordt dan ook letterlijk gezegd door hem. Ik herinner me… of Een herinnering: Dit maakt het boek overzichtelijk, en gemakkelijk te volgen. Je kunt in één stuk doorlezen, en dat is wel zo prettig.

Tijdsbehandeling