Titel: Nooit meer slapen                          

 Auteur: Willem Frederik Hermans                                    

Eerste druk: februari 1966

Aantal bladzijden:

251 bladzijden

Soort werk:      

o een roman

o een toneelstuk

o een gedicht

o een kort verhaal

o een novelle

o een biografie

o een autobiografie

Literaire stroming:

Romantiek

De schrijver van het boek:

o maakt deel uit van het boek

o staat erbuiten

Het verhaal is geschreven in de:

o ik-vorm

o hij / zij-vorm

o alwetende vorm

De tijd verloopt :

 o chronologisch

 o niet chronologisch

Hoeveel tijd verloopt er tussen de eerste en laatste bladzijde?

Tussen de eerste en de laatste bladzijde is er een tijdsverloop van ongeveer een paar weken.

Het verhaal is verdeeld in:

o hoofdstukken

o delen

Ruimte (waar speelt het verhaal zich af?): geef een korte beschrijving (indien relevant, ook van de tijd waarin het verhaal zich afspeelt)

Het verhaal speelt zicht af in Finnmarken, Noorwegen. Het boek is geschreven in 1966 maar het zou zich ook nog wel in 2015 kunnen afspelen, omdat Finnmarken een afgelegen gebied is waar weinig mensen wonen. Dus waarschijnlijk is er weinig verandert in de loop der tijd.

Omschrijf de thematiek in max. 15 woorden:

Het thema van het boek is desillusie. De hele missie van Alfred mislukt, dit begint al wanneer hij de luchtfoto’s niet krijgt van Nummendal. Alfred hoopt iets groots te bereiken op deze tocht door onherbergzaam gebied, maar alles blijkt hem tegen te zitten. Uiteindelijk komt hij terug in Nederland zonder onderzoeksresultaten en eindigt het verhaal ongeveer hoe het begint. Alleen is hij nu beroofd van zijn illusie iets groots te volbrengen.

Noem de motieven:

Angst

Alfred is vaak bang. Hij is een beetje een doemdenker en niet onterecht, veel van wat mis kan gaan gaat ook mis. Toch is hij het niet voor wie het fataal afloopt. Alfred is vooral bang om te falen en alle andere angsten zijn onderdeel van die grote angst.

Eenzaamheid & Isolement

Alfred is eenzaam. Hij is de enige buitenlander tussen de Noren, de enige die niet weet hoe hij moet beginnen met onderzoeken, hij is de enige die het landschap niet aan kan. En het landschap is eenzaam. Het is leeg er leeft niemand en het wordt door de vele beschrijvingen over de muggen erg vervelend afgeschilderd. Ook is Alfred eenzaam in zijn streven, hij heeft het gevoel alsof hij als enige de taak van zijn vader kan volbrengen. Hij alleen kan zijn vaders zoektocht afmaken.

Familiedruk

 Alfred en Arne voelen de druk om in de voetsporen van hun vaders te treden. Alfred is door deze druk die door zijn moeder nog eens versterkt werd geoloog geworden in plaats van fluitist. Arne verzet zich juist tegen de druk en gaat hoewel zijn vader rijk is juist armoedige kleding dragen.

Verklaar de titel (en eventueel de ondertitel):

De titel verwijst naar twee verschillende dingen. In de eerste plaats is er de dood van zijn reisgenoot Arne. In het boek zegt Alfred: ‘Zijn gezicht is precies zoals ik het gezien heb in zijn slaap: onbegrijpelijk oud en moe, gerimpeld als de schors van een eik. Maar dit is geen slapen. Dit is nooit meer slapen.’ Het verwijst er dus naar dat Arne nooit meer zal slapen, omdat hij dood is.

Ten tweede zijn er nog de slapeloze nachten van Alfred. Door de muggen, de middernachtszon en het gesnurk van Arne kan hij slecht slapen. Ook heeft de titel te maken met de constante waakzaamheid en achterdocht van Alfred, met name tegenover zijn reisgenoten.

Noem het motto:

“I do not know what I may appear to the world, but to myself I seem to have been only like a boy playing on the sea-shore, and diverting myself in now and then finding a smoother pebble or a prettier shell than ordinary, whilst the great ocean of truth lay all undiscovered before me.”
Sir Isaac Newton

“Ik weet niet hoe de wereld op mij neerkijkt, maar ik zie mijzelf als een jongetje, spelend aan de kust, mijn tijd doorkomend met het zoeken naar een nog gladder kiezelsteentje of een mooiere schelp dan gewoonlijk, terwijl de grote oceaan der waarheid onontdekt voor mij ligt.”

Het motto slaat op de gevoelens die Alfred heeft na de mislukte expeditie. Hij heeft het gevoel doordat hij zo slecht voorbereid naar Noorwegen gegaan is, dat hij nooit iets had kunnen ontdekken en dat het gebied waar hij is, nog nooit door anderen ontdekt was. Hij weet niet meer wat voor een nut hij voor de wetenschap heeft.

De auteur is geboren op: 1 september 1921, Amsterdam                                      

Gestorven op: 27 april 1995, Utrecht

Noem relevante biografische gegevens van de auteur:

Willem Frederik Hermans werd op 1 september 1921 geboren in het Diaconessenhuis te Amsterdam. Zijn ouders waren beiden onderwijzers en erg streng. Zijn vader vertelde hem altijd dat hij niets kon en dat hij meer op zijn zus zou moeten lijken, hierdoor had hij al van kleins af aan een gruwelijke hekel aan haar, later zou zij een voorbeeld zijn voor vele personages, waaronder Ria uit de donkere kamer van Damokles.
Zijn zus pleegde op 21 jarige leeftijd zelfmoord samen met haar neef, Piet Blind, met wie zij een relatie had. Dit voelde voor Hermans aan als verraad, net nu Nederland capituleerde, gaf zij op. De jaren van oorlog en de zelfmoord versterkten zijn wereldbeeld, een en al chaos.

In eerste instantie ging Hermans in 1940 sociale geografie studeren aan de Gemeente Universiteit, in 1941 stapte hij over naar fysische geografie. In 1943 haalde hij zijn kandidaatsexamen, maar toen hij weigerde de loyaliteitsverklaring te tekenen werd hij gedwongen zijn studie te beëindigen. Toen hij niet meer mocht studeren ging hij in de oorlogsperiode werken bij verschillende tijdschriften, waaronder Podium en Criterium, hierin werden delen van zijn eerste romans gepubliceerd.

In 1950 trouwde hij met Emmy Meurs, een Surinaamse, met wie hij een zoon kreeg.

In 1953 werd hij tot assistent benoemd aan de Rijksuniversiteit Groningen, later werd hij hier als lector in de fysische geografie benoemd. Van zijn collega’s aan de Rijksuniversiteit Groningen kreeg hij geen medewerking, hij kreeg niet het laboratorium waar hij om vroeg en mocht jarenlang alleen college geven aan eerstejaars studenten. Later beschuldigden zij hem van allerlei dingen en in 1973 nam hij ontslag.

In 1971 werd aan Hermans de P.C. Hooft-prijs toegekend, deze weigerde hij. De minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk schreef hem persoonlijk en brief, waarin hij vermeldde dat in een eerdere brief een spelfout had gemaakt, voor het ontvangen van de P.C. Hooft-prijs zou hij Fl. 18.000,- krijgen in plaats van Fl. 8.000,-, Hermans wilde de prijs echter nog steeds niet in ontvangst nemen.
In 1977 kreeg hij de Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van de Belgische Koning Boudewijn aangereikt. Deze prijs wilde hij wel in ontvangst nemen, hij was een groot bewonderaar van België.

Hermans was geen makkelijk persoon om mee om te gaan, hij had een pessimistische instelling. De titel van zijn boek ‘Ik heb altijd gelijk’ is op hem persoonlijk van toepassing. Toch kon Hermans in zijn persoonlijk leven ook heel hartelijk overkomen.
Hermans overleed op 27 april 1995.

Geef een korte kernachtige samenvatting

Alfred gaat op onderzoek in Finnmarken. Hij zou luchtfoto’s ophalen bij professor Nummendal, maar die heeft ze niet. Zonder luchtfoto’s gaat hij naar Alta waar hij Arne ontmoet, zijn reisgenoot. Er gaan nog twee mensen mee, Qvigstad en Mikkelsen. Alfred merkt dat hij niet goed is voorbereid. Hij heeft het moeilijk in het ruige terrein. ’s Nachts houden de muggen en het gesnurk van Arne hem wakker. Alfred weet niet waar hij zijn onderzoek moet beginnen. Hij hoopt dat hij zijn hypothese kan bewijzen, door meteorieten te vinden. Hij ziet dat Mikkelsen wel luchtfoto’s heeft. Deze mag hij lenen, maar toch is hij er boos over. Qvigstad en Mikkelsen zijn naar een ander gebied gegaan. Arne en Alfred worden het niet eens over welke kant ze op moeten en gaan ieder hun eigen weg. Alfred komt erachter dat Arne gelijk had en hij loop terug naar de plek waar ze uit elkaar zijn gegaan. Hier komt hij Arne tegen. Arne ligt dood in het ravijn. Alfred probeer zo snel mogelijk in het dichtstbijzijnde dorp te komen. Vanuit het dorp keert hij terug naar Oslo om daarna weer naar Nederland te gaan. Als hij thuis komt krijgt hij manchetknopen waar een meteoriet in verwerkt is.

(204 woorden)

Wat waren je verwachtingen?

Mijn verwachting was dat het zou gaan over een persoon die op de een of ander manier niet meer zou kunnen slapen. Misschien door een ziekte of door dat hij een bepaald persoon verloren was.

Door wie of waardoor zijn die verwachtingen gewekt?

Deze verwachtingen zijn eigenlijk alleen gewekt door de titel, omdat achterop het boek verder niks staat. En ik had eerder een boek van Hermans gelezen en ik vind zijn schrijfstijl wel fijn. Dus daarom wilde ik dit boek gaan lezen.

Geef aan welke passages indruk op je hebben gemaakt en waarom juist die?

De passage die indruk op mij heeft gemaakt was de passage waarin Alfred Arne vindt in het ravijn. Dit heeft indruk op mij gemaakt, omdat het verhaal een totaal andere wending kreeg. Ik dacht dat Alfred Arne weer terug zou vinden en dat ze samen verder de expeditie zouden afmaken, maar dit bleek dus totaal niet zo te zijn.

Beschrijf de karakters van de belangrijkste personen

Alfred Issendorf

Alfred is 25 jaar en studeert geologie. Voor zijn proefschrift gaat hij proberen een hypothese te bewijzen die Sibbelee heeft gesteld. De hypothese is erg omstreden en wordt door veel professoren niet serieus genomen. Alfred woont in Nederland met zijn moeder en zijn zusje, zijn vader is overleden toen hij zeven was. Hij was ook onderzoeker en stierf toen hij tijdens één van zijn expedities in de bergen in een spleet viel. Een paar weken later werd hij tot professor benoemt. Alfred heeft het gevoel dat hij het werk van zijn vader af moet maken.

Sibbelee

De professor van Alfred die met zijn stelling volledig in gaat tegen Nummedal. In het verleden is hij ook al eens tegen Nummedal in gegaan.

Nummedal

Professor van Arne en Mikkelsen. Hij is bijna volledig blind en snapt eerst niet waar Alfred het over heeft dan zegt hij de foto's niet te hebben en stuurt Alfred door naar een ander persoon.

De vader

De vader van Alfred was onderzoeker, maar is omgekomen tijdens een expeditie. Hij wilde zijn zoon een meteoriet voor zijn zevende verjaardag geven omdat Alfred daar om zeurde.

Arne

Een jonge Noor die in hetzelfde gebied op onderzoek uitgaat als Alfred. Ze kennen elkaar van een ander onderzoek en reizen samen. Arne loopt er nogal armoedig bij hoewel zijn vader erg rijk is. Arne vindt mislukken met goede middelen echter een enger idee dan mislukken met een slechte uitrusting en weigert daarom nieuwe spullen.

Welke vraag zou je aan wie in het verhaal willen stellen en waarom?

Ik zou graag een vraag willen stellen aan Alfred. De vraag luidt:

Waarom wil je zo graag het werk van je vader afmaken als je eigenlijk zelf fluitist wilde worden?

Ik wil deze vraag stellen, omdat ik het zelf een beetje onlogisch vindt dat hij zijn vaders werk af gaat maken. Hij is 25 jaar en kan dan toch wel z’n eigen dromen gaan realiseren, in plaats van die van iemand anders. Ik vind dat als je ergens niet gelukkig van wordt en je schiet er verder ook niets mee op moet je het eigenlijk ook niet doen.

Bedenk een alternatieve titel voor het werk en motiveer je keuze

Mijn alternatieve titel zou zijn De expeditie. Ik zou deze titel kiezen, omdat deze expeditie voor Alfred nogal belangrijk is. Het is de enige manier waarmee hij zijn hypothese kan bewijzen en hij kan hiermee zijn vaders werk voortzetten. En het boek speelt zich voor het grootste deel af tijdens deze expeditie.

Wat vind je van het werk?(wees zo duidelijk mogelijk)

Ik vond het zelf een saai boek. Dit kwam vooral doordat het zo langzaam op gang kwam. Pas rond bladzijde 100 gingen ze echt op de expeditie. Dit boek trekt mij ook niet echt, omdat het niet mijn genre is denk ik. Er gebeurd te weinig spannends in vind ik, hierdoor heb ik er wel iets langer over gedaan om het te lezen dan normaal. De wending van Arne die dood ging vond ik daarentegen wel weer spannend en maakt mij geïnteresseerd over hoe het af zou lopen. Het einde vond ik eigenlijk net als de rest van het boek. Het was wat saai, omdat hij gewoon terug keerde naar Nederland en niet zijn hypothese heeft kunnen bewijzen. Misschien was dit ook wel de bedoeling van Hermans, om je te laten twijfelen of Alfred misschien toch wel meteorieten had kunnen vinden in Finnmarken als hij de expeditie gewoon had voort gezet.

Opdracht Nooit meer slapen: reflecteer op het motto

A

Nooit meer slapen heeft een uitspraak van de natuurkundige Sir Isaac Newton als motto. Newton wordt in het algemeen beschouwd als de grootste wetenschapper aller tijden. Een van zijn belangrijkste ontdekkingen is die van de zwaartekracht. Dankzij o.a. die ontdekking kunnen wetenschappers niet alleen zaken verklaren, maar ook voorspellen, bijvoorbeeld de baan van hemellichamen (planeten, kometen).

Geef je mening over de volgende stellingen:

1.      Het is passend dat Nooit meer slapen als motto een citaat van een wetenschapper heeft.

Eens, want dit boek gaat ook over een wetenschapper.

2.      Het is passend dat Nooit meer slapen als motto een citaat van de grootste wetenschapper aller tijden heeft.

Eens, want het gaat niet om de grootheid van de wetenschapper (Newton is groot, Alfred stelt niets voor), het gaat om zijn gevoel daarbij. Newton zegt vrij vertaald: ik weet niet wat anderen van mij vinden of ze vinden mij misschien heel wat, maar ik zie mezelf als een kind dat af en toe een paar mooiere dingen ontdekt dan normaal, terwijl er een nog veel grotere waarheid is waar ik niets vanaf weet.

Zo voelt Alfred zich ook: zijn moeder, zusje en zelfs Arne bewonder(d)en hem (kennelijk). Zelf heeft hij het gevoel wetenschappelijk niet veel voor te stellen en de werkelijkheid van de wereld nog niet of nauwelijks te hebben ontdekt.

B

1.      Het motto is: 'I do not know what I may appear to the world, but to myself I seem to have been only like a boy playing on the sea-shore, and diverting myself in now and then finding a smoother pebble or a prettier shell than ordinary, whilst the great ocean of truth lay all undiscovered before me.' ('Ik weet niet hoe de wereld me ziet, maar ik zie mezelf eigenlijk alleen maar als een jongen die op het strand speelde en zich vermaakte doordat hij af en toe een gladdere kiezelsteen of mooiere schelp vond dan gewoonlijk, terwijl de grote oceaan der waarheid onontdekt voor me lag.')
Wat heeft deze uitspraak nu te maken met Nooit meer slapen? Vul de tabel in.

Zie tabel.

Tabel

Motto

Past wel bij Nooit meer slapen, want ...

Past niet bij Nooit meer slapen, want...

Ik weet niet hoe de wereld me ziet...

Newton laat dit in het midden of twijfelt aan zichzelf terwijl hij weet of kan weten dat anderen hem bewonderen.

Alfred weet ook niet hoe anderen hem zien of twijfelt aan zichzelf. Hij weet wel dat zijn moeder en zusje trots op hem zijn, alleen zijn zij dom, vooral Eva.

Hij weet ook niet hoe Arne hem ziet. Als een meisje Arnes notitieboekje voor Alfred vertaalt, blijkt dat Arne hem bewonderde.

In die zin past deze inleiding wel bij Alfred.

Professor Nummedal maakt hem snel duidelijk dat hij neerkijkt op Nederlandse geologen.

... ik zie mezelf als een jongen die op het strand speelde en zich vermaakte doordat hij af en toe een gladdere kiezelsteen of mooiere schelp dan iemand anders vond...

Ook Alfred stelt zich bescheiden op wat betreft zijn wetenschappelijke prestaties. Hij heeft een academische studie afgerond en is goed genoeg om te mogen promoveren. Toch vindt hij zichzelf een slechte geoloog die toevallig veel doorzettingsvermogen heeft. Ook vindt hij dat hij nog niet veel heeft bijgedragen aan de wetenschap als hij nog geen meteorietsteen heeft gevonden.

Hij voelt het als een falen dat zijn expeditie is mislukt en dat deze zelfs bij voorbaat was gedoemd te mislukken, gelet op de luchtfoto’s die hij pas later zag.

 Alfred voelt zich veel beter dan andere mensen, vooral ‘domme’ mensen die ‘aan God geloven’ zoals zijn zusje Eva en zijn reisgenoot Mikkelsen.

Alfred vond de succesvolle Brandel veel beter dan zichzelf. Brandel kreeg echter bevroren voeten die moesten worden geamputeerd.

... terwijl de grote oceaan der waarheid voor me lag.

Ook voor Alfred is de wereld voor het overgrote deel nog onbekend.  Hij heeft wel ideeën over de mensheid. Verder ervaart hij de wereld vooral als heel verwarrend en is de waarheid volgens hem nog lang niet ontdekt.

 Eén ding weet Alfred wel zeker: dat God niet bestaat.

2.      Kijk nog eens naar je antwoorden bij opdracht A, vraag 1. Wil je die nu aanpassen, of sta je nog steeds achter je antwoord ? Licht je keuze toe.

Ik sta nog steeds achter mijn antwoord omdat uit de ingevulde tabel blijkt dat het motto voor het grootste deel wel bij Nooit meer slapen past.

C

In het oude Griekenland, zo'n 2000 jaar voor Isaac Newton, leefde de beroemde filosoof Socrates. Hij stond in zijn tijd bekend als de wijste aller mensen, juist omdat hij volhield dat hij niets zeker wist en dus twijfelde aan alles. Hieronder lees je een anekdote over hem:

Op een dag kwam Socrates een man tegen, die hem aansprak met de woorden: 'Weet je wat ik juist gehoord heb over een vriend van jou?'
'Een momentje,' zei Socrates. 'Voor je me van alles gaat vertellen over mijn vriend, wil ik jou enkele vragen stellen. Ik noem het de drie-filter-test.'
De man vroeg Socrates wat hij daar mee bedoelde.
Socrates legde hem uit wat de drie-filter-test inhoudt. De eerste filter gaat over waarheid. Hij vroeg de man, of hij 100% zeker wist, dat wat hij zou vertellen de waarheid was...
'Nee,' zei de man, 'dat weet ik niet 100% zeker, ik heb het van horen zeggen...' 'Ok,' zei Socrates, 'dus je bent niet zeker of het waar is. Maar laat ik je de tweede filter vertellen. De tweede filter is die van de goedheid. Wat jij me wilt vertellen over mijn vriend. Is dat iets goeds?'
Opnieuw moest de man daar negatief op antwoorden.
'Ok,' zei Socrates, 'dus je wilt me iets vertellen over een vriend van mij, waarover je niet zeker weet of het waar is en het is ook geen goed nieuws. Maar laat me je vertellen over de derde filter. Is het in mijn voordeel dat ik dit nieuws hoor? Kan ik er iets mee doen dat voor mij van belang kan zijn?'
'Niet echt,' antwoordde de man beschaamd.
'Wel,' concludeerde Socrates. 'je wilt me iets vertellen over mijn vriend, waarvan je niet zeker weet of het waar is, waarvan je weet dat het negatief is en voor mij van geen belang. Waarom wil je het mij dan eigenlijk vertellen?'

Geef nu je mening over de volgende uitspraken:

a.      Deze anekdote over Socrates had ook het motto van Nooit meer slapen kunnen zijn.

Nee, omdat Socrates zich eerst afvraagt wat de vraag inhoudt en of deze wel voor hem van belang is. Dat doet Alfred niet, hij komt er pas achteraf achter dat de vraag onzinnig was.

b.      Socrates lijkt meer op Qvigstad dan op Alfred.

Ja, omdat Qvigstad heel resultaatgericht en vaardig handelt.

c.      Socrates, Newton en Hermans hebben het over hetzelfde.

Nee. Socrates en de moderne wetenschap hebben het wel over hetzelfde: eerst de vraag helder maken en vaststellen of deze wetenschappelijk van belang is.

Newton en Hermans beschrijven hoe de wetenschap in de praktijk vaak verloopt: veel proberen en af en toe iets nieuw vinden. Overigens laat Hermans Alfred wel concluderen dat hij zich van tevoren eerst in de vraagstelling had moeten verdiepen. Hij had er bv. voor moeten zorgen dat hij de luchtfoto’s van tevoren had gezien. Ook had hij zich van tevoren beter moeten verdiepen in de rivaliteit tussen professor Nummedal en tussen de persoon die Alfreds promotieonderzoek begeleidde: professor Sibbelee.