Het lied van de merel

Nederlands Po scholieren.com: 

Flaptekst: 

Amsterdam 2011. Wanneer de oma van de 17-jarige Annick acute leukemie krijgt en een beenmergtransplantatie nodig heeft, blijkt noch haar broer noch haar zus een match te zijn. Sterker nog, ze zijn niet eens verwant. Wanhopig opzoek naar een levende bloedverwant van haar oma duikt Annick in het verleden, daarbij geholpen door een vijftal koperertsen van Amsterdamse gebouwen - het enige jeugbezit van haar oma – en de naam van de maker ervan: ene Emma B.  

Amsterdam, 1943. Nadat de 18-jarige Emma getuige is geweest van een deportatie van joodse mensen vanaf de Hollandsche schouwburg, sluit ze zich aan bij het verzet. Ze legt zich toe op het vervalsen van persoonsbewijzen, vind onderduikadressen voor twee jong kinderen en raakt uiteindelijk betrokken bij de grootste bankroof ooit, vlak onder de neus van bezette. 

Het lied van de merel laat op persoonlijke en tegelijkertijd universele wijze zien hoe kunst, ook wanneer we bijna onoverkomelijke tegenslagen ondervinden, onze belangrijkste reddingsboei kon worden. 

Het lied van de merel is een prachtig getekend verhaal over de noodzaak en onvermijdelijkheid het verleden en daarmee ook het heden telkens weer aan te vullen met fictie.                                                                                                                                                                    - Arnon Grunberg 

Eerste zin: 

Ik zing voor jou. 

Samenvatting:  

Het boek het lied van de merel gaat over een meisje Annick en een meisje Emma B, het verhaal wisselt vaak van tijd dus deze samenvatting heeft een deel van Annick en een deel van Emma B 
 

Deel Annick: 

Annick komt bij haar oma en gaat theedrinken, wanneer ze hoort van het vreselijke nieuws dat haar oma leidt aan leukemie, en dat ze zo snel mogelijk een beenmergdonor moeten zoeken. Dan gaan ze alle familie leden testen of ze een goede donor zijn maar niemand is een goed match. Daardoor komen ze erachter dat de familie niet oma’s biologische familie is. Daarom gaat Annick in het verleden duiken van haar oma, om de echte familie van haar oma te vinden. De oma van Annick heeft al heel lang 5 prenten aan de muur hangen, die zijn ondertekend door een Emma B, daarmee gaat ze op onderzoek uit. Als eerste gaat ze langs de Hollandse Schouwburg want deze stond op de eerste prent afgebeeld. Als ze voor dit gebouw staat besluit ze naar binnen te gaan. Eenmaal binnen komt ze een vrouw tegen die verteld dat er vroeger joden werden gehouden voor ze gedeporteerd werden en dat er in de achtertuin een crèche was voor de kinderen van deze joden. Op Annick haar weg terug met de tram komt ze Koenji tegen. Hij geeft haar zijn nummer en besluit haar te willen helpen met de zoektocht naar de familie van haar oma. Annick gaat nu naar de kerk want dat was ook nog een van de prenten. Daar vraagt ze of de kerk weet wat er in de tweede wereldoorlog is gebeurd, dan komt er een flashback van Emma B. Annick en haar oma gaan nu samen naar het kantoor dit is de enige plek van de prenten die haar oma kent en herinderingen van heeft. Ze vragen of ze binnen mogen komen, maar ze mogen absoluut niet naar binnen. Dan gaan Koenji en Annick naar een café waar de barman zegt dat als ze 2 flessen wijn op hebben ze naar binnen kunnen. Dus een paar dagen later komen ze terug en zien dat de deur open is en gaan naar binnen en komen ze bij een kluis, Koenji weet hoe hij open moet vanwege zijn moeder, want die had ook zo een kluisje. Binnen in de kluis ligt een knijpkat en daarmee schijnt ze in de kluis, daar ligt een foto met daarop Johanna (Annick haar oma) en solomon. Als Annick deze foto laat zien aan haar oma weet haar oma dat zij het is. En haalt een brief te voor schijn en komt erachter dat haar broer nog 8 jaar in Amsterdam heeft gewoond. Dezelfde avond gaat Annick naar de drukkerij, dat is de 5de prent. Tijdens haar zoektocht komt ze een e-mailadres tegen, die is van Mia Kaufman. Ze stuurt een mail. En na een paar dagen krijgt ze antwoord, het blijkt dat solomon niet wist dat zijn zus nog leefde. Ze worden uitgenodigd om naar San Francisco te komen. Annick gaat naar San Francisco maar haar oma kan niet mee want ze is te zwak, dus neemt ze Koenji mee. 
Annick en Koenji zijn in Francisco geland opzoek naar de broer van Annick haar oma. Eenmaal bij zijn huis aangekomen zagen ze Mia de kleindochter van Solomon die ze vertelt waar haar opa woont, en dat het scherm voor zijn huis te vel is en schijnt in zijn huis. In de straat zien ze veel kunst dus ze besluiten om het scherm ook te versieren met graffiti. Mia had eerder verteld over herinneringen die Solomon aan Amsterdam had en zo ook over een merel dus besluiten ze een Merel te schilderen met daarop de tekst: ‘’VOLG DE MEREL waar die ook heen vliegt.’’ 
Als Annick en Koenji staan te kijken wat ze er van vinden komt Solomon ineens naar buiten en verteld dat hij het ook prachtig vindt, en besluit de oma van Annick te helpen door mee te gaan naar Amsterdam.  
In het vliegtuig worden nog vele verhalen gedeeld tussen Annick en Solomon en Blijkt dat Solomon nog een extra prent heeft en ook de knuffel van Johanna die Emma onder het puin vandaan had gehaald. Achter op de prent had Emma geschreven dat Johanna dood was, daarom had solomon nooit naar haar gezocht. Johanna en solomon gaan testen of ze een beenmerg match hebben en gaan daarom de plekken van de prenten opzoeken. Dan wordt Annick gebeld en komt erachter dat ze geen match zijn en Johanna overlijdt. 

Deel van Emma B: 

Het boek heeft dan een flashback naar 1943 waar een achttienjarig meisje Emma onderweg naar school is. Emma is een student en houdt van tekenen, ze tekende vooral gebouwen, ze tekende alle gebouwen die een betekenis hadden voor haar. Op school aangekomen ging ze tekenen want dat is wat Emma graag deed. Ze werd aangesproken door haar leraar om in de avond terug te komen om te zien wat de Duitse soldaten deden tegen Joodse mensen. Dus diezelfde avond ging ze naar school en zag hoe de Duitse soldaten de Joodse Nederlanders op een trein zetten. Hierdoor wist Emma dat ze hier iets aan moest doen, ze ging toen bij het verzet. Haar taak bij het verzet was joodse kinderen helpen onderduiken. Dat deden ze tijdens een specifieke tijd, waar de trein voor de schouwburg staat. Dan nemen ze de kinderen mee. Emma kreeg bij de trein 2 kinderen mee hun namen waren Johanna en Solomon. Emma had een familie voor Johanna en Solomon gevonden waar ze samen konden schuilen maar de vrouw die daar woonde wou alleen Johanna omdat het te gevaarlijk was om Solomon binnen te laten omdat hij er te joods uitzag, maar Emma smeekte de vrouw en Solomon mocht onderduiken in een donkere kamer in het huis. En die mevrouw die zei tegen Emma dat de pastor ook kinderen onderdook en zei dat Emma daar moest vragen of de pastor solomon kon onderduiken. Emma beloofde Solomon om zo snel mogelijk terug te komen. Toen ging ze naar de pastor om het te vragen, maar de pastor had niet genoeg voedselbonnen om de kinderen die hij al heeft ondergedoken heeft te voeden, dus vroeg hij of Emma voedselbonnen wou halen bij de drukkerij van Erik, want dan mocht solomon daar onderduiken. Dus dat deed Emma, maar Emma mocht alleen maar voedselbonnen mee als ze zou helpen met het drukken van de prenten en de voedselbonnen. Ze komt terug bij solomon en haalt hem op, ze brengt hem naar de pastor met voedselbonnen. Het drukken van de voedselbonnen moest illegaal gebeuren dus vroeg om hulp van Erik. Een van Emma haar tekeningen valt op de grond en Erik pakt hem op en ziet hoe mooi ze getekend heeft en zegt dat ze er ertsen van moeten maken, zo zijn de eerste ertsen ontstaan. Toen Emma weer terugging naar de kerk kwam ze erachter dat de pastor Theo was opgepakt door de nazi, voor het onderduiken van kinderen. Als Erik even weggaat van huis wordt hij in zijn been geschoten. En later kwamen de nazi’s dat Erik voedselbonnen heeft gedrukt. Omdat voedselbonnen drukken erg illegaal was werd Erik opgepakt, ondervraagt en daarna gefusilleerd. Hierna konden ze geen voedselbonnen meer drukken en hadden de kinderen die werden ondergedoken steeds minder eten, daar moest wat aan gebeuren dus hadden de neven van de vriendin van Erik (Margot) een plan om een van de grootste bankberoving te plegen. Ze vroegen Emma om te helpen, maar Emma vond het eerst geen goed idee. Toen ze dacht aan de kinderen die niet genoeg eten hadden ging ze helpen. Emma hielp hen met het nabootsen van 500 drukwerken. Het plan werkt ze hebben 50 miljoen gulden van de nazi’ s gestolen. Als de bewaker van eerder Emma weer buiten ziet maar nu zonder dikke buik wordt ze aangehouden en naar een bureau gebracht uiteindelijk mag ze weer weg. Toen ze wegging schoot haar iets te binnen ze zou nog het huis van Johanna te tekenen, maar toen ze daar aankwam werden er allemaal bommen op het huis gegooid. Na de aanval als Emma weer opstaat ziet ze het knuffeltje van Johanna en denkt dat ze dood is, dit wordt ook bevestigd door de mensen waar Johanna sliep. Dat vertelt ze ook aan Solomon, maar dat bleek helemaal niet waar te zijn.  

Personages: 

• Hoofdpersonages 
• Annick: 

Annick is een meisje met lang blond haar, gele schoenen, zwarte kleding en een gele sjaal. Doordat ze graag mensen helpt is ze achter het verleden van haar oma gekomen. Ze ontmoet ook Koen(ji), haar toekomstige vriend. 

 
Een ontwikkeling van Annick is dat ze zich meer in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog gaat verdiepen en meer van de wereld wil te weten te komen. Annick is aan het begin van het verhaal erg onzeker en verlegen maar aan het eind van het verhaal heeft ze zichzelf gevonden. Ze is ook erg moedig en vastberaden. 

• Emma B: 

Emma B is een meisje die je kunt herkennen aan haar lange rode jas of trui en haar lang zwart haar in het begin van het verhaal en kort haar verder in het boek. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielp Emma joodse kinderen met onderduiken zoals Johanna en Solomon. Ook hield Emma erg van tekenen en tekende ze veel etsen die ze aan haar dierbare gaf.  

De ontwikkeling van Emma is dat ze van een lieve student die niks echt met de wereld te maken heeft opeens naar verzetsstrijder gaat die constant in ellende en angst leeft. Emma is ook erg behulpzaam, lief en ook wel een beetje eigenwijs omdat ze niet heel goed nadenkt over waar ze zich mee bemoeit.  

• Bij personages 
• Johanna: 

Johanna is de oma van Annick en is gediagnostiseerd met leukemie en zoekt een match voor haar beenmerg. Omdat haar familie niet hetzelfde type beenmerg had kwam ze erachter dat ze niet met haar biologische familie leefde. Dus zij Annick dat ze voor haar oma haar familie ging zoeken. Johanna is erg lief en een moederfiguur voor Annick. 

• Solomon: 

Solomon is de Joodse broer van Johanna. Hij werd ondergedoken door Emma en pater Theo in zijn kerk tijdens de Tweede Wereldoorlog.  

• Koen(ji):  

Koen(ji) is de vriend van Annick en maakt graffiti. Hij is vaak stil en zegt niet heel veel. 

• Erik: 

Erik hielp Emma met het drukken van prenten. Erik hielp Emma ook met het geheimhouden van haar verzetsactiviteiten.  

Spoiler Alert: Hierdoor werd hij verder in het verhaal gefusilleerd. 

• Pater Theo: 
  Pater Theo werkten in de kerk waar Emma kwam om onderdak te zoeken voor Johanna en Solomon, de broer van Johanna. De pater zit altijd in de kerk en heeft zwart kort haar, een bril en draagt altijd zwart. 

Quote:  

1. "Met vleugels gespreid, zingt hij zijn lied, de merel brengt vreugde en verlicht verdriet." Deze zin betekent eigenlijk dat zodra de vogel zijn vleugels spreidt is er vreugde en is er geen verdriet. 

1. "In de ochtenddauw, een melodie zo puur, de merel zingt en de wereld wordt weer avontuur." Deze zin roept een gevoel van frisheid en vernieuwing op, alsof de wereld tot leven komt door de zang van de merel. 

1. "De merel zingt zijn hoogste lied, de zon komt op en straalt zijn warmte uit." Deze zin weerspiegelt de schoonheid van de natuur en de vreugde die het zingen van de merel met zich meebrengt. 

Thematiek: 

Centrale probleem: 

De zoektocht naar identiteit, zelfacceptatie en innerlijke kracht van personages. En het gaat ook over de tweede wereldoorlog. 

Waarom:  

Omdat de oma van Annick niet weet wie haar verwanten zijn, gaat Annick opzoek naar de identiteit haar en haar oma. En dit wordt ook afgespeeld in de tweede wereldoorlog omdat Annick haar oma daar jong was. 

Motieven: 

De merel: 

De merel komt vaak terug in het boek en vertelt zijn perspectief. Hij probeert Emma te helpen met goede keuzes maken maar Emma kiest altijd het tegenovergestelde. 

Prenten: 

De prenten komen vaak terug omdat Annick ze gebruikt om haar oma's familie terug te vinden, maar ook omdat Emma de prenten maakt voor haar de mensen die ze hielp en de mensen die Emma hielpen.  

Graffiti:  

Omdat Koen(ji) vaak graffiti op de muren spoot om Annick te helpen met hun zoektocht naar haar oma's familie. En om Solomon zijn huis uit te lokken. 

Motto: 

Bij dit boek is helaas geen motto te vinden. 

De opdracht:  

Opgedragen aan alle kinderen die te leiden hebben onder de gevolgen van oorlog en propaganda. 

Informatieauteur:  

• Maria van Lieshout 

Maria van Lieshout is geboren in 1967 en opgegroeid in Nederland. Maria volgde de opleiding voor grafische vormgeving aan de George Washington University. Ze is enkele jaren geleden pas begonnen als zelfstandige illustrator, daarvoor heeft ze nog gewerkt bij Coca-Cola en Levi's. Maria woont met haar man Peter en zoon Max Pelle in San-Francisco, California waar ze fulltime aan kinderboeken. Ze heeft ook de boeken bye-bye binky en no more tantums geschreven. 

Titelverklaring:  

De titel is het lied van de merel en in het boek elke keer als de merel zingt komt er moet vrij.   

Structuur en perspectief:  

• Perspectief: 

Wij denken dat het boek een alwetend-perspectief heeft omdat de merel veel weet van iedereen dat je kunt zien aan deze citaat “Annick moest eerst wennen aan het sterke brouwsel, maar nu vervult de smaak haar met blijdschap want die hoort bij haar oma”. 

• Structuur: 

Het boek heeft 6 hoofdstukken en het is opgebouwd uit een stripverhaal. Er zijn geen verschillende delen, en het perspectief verwisselt tussen Annick en Emma. 

Decor:  

• Tijd: 

Er is geen sprake van een setting. De verteltijd is september 2011 tot mei 2012 en april 1943 tot 8 mei 1945. Het is niet chronologisch vertelt maar er zijn wel veel flashbacks en flashforwards. 

• Plaats en ruimte: 

Het boek speelt zich af op verschillende plekken in Amsterdam zoals de kerk, de bank, Emma haar school en nog veel meer. 

Stijl: 

De stijl van het boek “Het lied van de merel" van Marie Lieshout wordt gekenmerkt door poëtische en beeldende taal. De auteur gebruikt prachtige beschrijvingen van de natuur en de merel om een sfeer van schoonheid en verwondering te creëren. De tekst is vaak lyrisch en emotioneel, waardoor het verhaal een diepe impact heeft op de lezer. 

Slotzin: overschrijven 

Tot volgende keer mijn vriend. 

Beoordeling: 

• Milou  

Ik vond dit boek makkelijk lezen en best leuk, doordat het makkelijk te lezen is was ik al snel klaar met het boek en wou ik graag doorlezen, doordat het makkelijk verteld is, is het onderwerp oorlog ook verteld en kunnen kinderen het boek ook lezen en de verschillen in de oorlog herkennen. Omdat er ook strip in staat wordt het verhaal ook meer begrijpelijker en beter ondersteund. Ik geef het boek 4 sterren het is echt een aanpakkend boek en als je niet van lezen houdt kun je wel over oorlog lezen in een stripvorm 

• Willemijn 

Ik vond het een best leuk boek omdat het makkelijk en snel te lezen was. Ook vond ik het verhaal erg leuk en pakkend omdat het over een best diep onderwerp gaat, maar wel goed verteld en overgebracht is. Omdat het een stripverhaal is is het ook erg leuk om te lezen en snap je het verhaal ook beter om dat er veel plaatjes bij staan dat het verhaal wat ze proberen te vertellen ondersteund. Ik geef het persoonlijk 4 sterren, het is echt een aanrader als je meer over de Tweede Wereldoorlog wil weten of gewoon erg veel van stripboeken houdt. 

Recensies: 

1. NynkeAKuipers 21 mei 2024 (5 sterren), 

Prachtige graphic novel van Maria van Lieshout, waarin de zeventienjarige Annick op zoek gaat naar het verleden van haar oma. De merel vliegt als alwetende verteller met het verhaal mee en doet poëtisch verslag van de gebeurtenissen. De illustraties zijn grafisch en stijlvol, soms gecombineerd met zwartwit foto's. Ook de onderliggende boodschap sprak mij aan: Het belang van kunst die mensen met elkaar verbindt, juist in moeilijke tijden, mogen we nooit onderschatten. 

https://www.hebban.nl/boek/het-lied-van-de-merel-maria-van-lieshout  

1. Melissa 5 mei 2024 (4 sterren), 

Het is een mooi verhaal over verzet en familiegeschiedenis, met prachtig      geïllustreerde pagina's. De mix met historische foto's werkte goed om het verhaal een extra laag te geven van realiteit. Ik moest even wennen aan de toon, omdat het voor een jong publiek geschreven leek te zijn, maar wel vrij zware onderwerpen bevatte. Het heen en weer springen in de tijd werkte goed om het verhaal te vertellen. Op die manier leerde de lezer samen met de hoofdpersoon steeds meer over de geschiedenis van Annicks oma.  

https://www.goodreads.com/nl/book/show/212261402 

Vragen: 

1. Op welke dag werd Nederland bevrijd van de oorlog? 

Ant: Nederland werd bevrijd op 5 mei 1945 

1. Wat draagt Emma om toch door te gaan met haar verzetsactiviteiten maar niet opgepakt te worden door de Duitse soldaten. 

Ant: Een zwangerschapscorset en een ring. 

1. Waarom zoekt Annick de familie van haar oma? 

Ant: Omdat haar oma leukemie heeft en een match voor beenmerg zoekt en dat kan alleen familie zijn. 

1. Waarom werd Erik gefusilleerd? 

Ant: Omdat hij Emma hielp met het illegaal drukken van voedselbonnen. 

1. Wat is de functie van de merel in dit verhaal? 

Ant: De verteller want hij weet alles over iedereen omdat hij er altijd bij is.