Titel: Joe Speedboot
Schrijver: Tommy Wieringa
Jaartal eerste druk: 2005
A1 Verwachting
De verwachting die het boek bij me wekte was dat het over een levensgenieter ging. Dat komt door de foto op de voorkant: een man met een sinaasappel in zijn nek met een hemelsblauwe lucht op de achtergrond. De titel schept ook de verwachting van een avontuurlijke man/jongen.
A2 Eerste reactie
Mijn eerste reactie was niet zo positief. Ik kwam in het begin namelijk maar moeilijk door het boek heen.
B1 Samenvatting
Deel I Penseel
De roman opent met de passage waarin de verteller Fransje Hermans (zoon van een niet onbemiddelde sloper in het dorp Lomark) zijn ogen opent na 220 dagen in coma gelegen te hebben. Om zijn bed staan zijn ouders en broers en hij ziet in hun ogen dat er is iets gebeurd in Lomark wat het leven van hen heeft veranderd. Er is namelijk een nieuwkomer het dorp Lomark binnengedenderd. Joe Speedboot is in de auto van zijn vader in het dorp tot stilstand gekomen in het huis van Christof Maandag: de zoon van de grootste asfaltfabrikant van de streek Helaas is de vader van Joe hierbij om het leven gekomen: hij was op de grill van de auto vastgeplakt. Joe Speedboot is natuurlijk niet de echte naam van deze nieuwkomer, maar hij heeft zich deze zelf aangemeten. De achternaam van zijn moeder is Ratzinger, maar hoe hij aan zijn voornaam gekomen is, zullen we voorlopig niet te weten komen. Joe durft dingen te doen die de andere Lomarkers niet durven: hij maakt zelfs bommen die soms op een ongelukkig tijdstip afgaan. Met recht schudt hij de saaie dorpelingen op die manier wakker, al wordt hij na een ontploffing van een bom in de buurt van de school zelf behoorlijk getroffen en gewond.
Om zich heen verzamelt hij de vrienden Christof en Engel, een kunstenaar in de dop. Aanvankelijk wordt Fransje niet zo in de relatie met de andere vrienden betrokken: hij volgt hen wel, schrijft ook alles op in zijn dagboeken wat ze doen, want hij zich als doel gesteld de chroniqueur van Lomark te worden om zo in de toekomst zijn financiële bestaan veilig te stellen. Hij is wel jaloers op Christof, omdat hij van mening is dat die tussen hem en zijn grote idool Joe instaat. Hij gaat na het ontwaken uit zijn coma ook gewoon naar school: hersens heeft hij namelijk wel, al kan hij zich nauwelijks bewegen en al helemaal niet spreken. Alleen in zijn arm heeft hij een enorme kracht.
Het dorp krijgt een tweede impuls met de komst van Picolien Jane (PJ) een dochter van een Zuid-Afrikaanse tandarts die zich in 1993 in het dorp vestigt. Ze is heel erg mooi en Fransje is vanaf het begin meteen verliefd op haar. Dat is natuurlijk al een verkeerde illusie daar hij zo gehandicapt is als wat. Er kijkt geen enkel meisje naar hem. Die hebben meer oog voor de jongeman Engels die een echte womanizer is en kan krijgen wie hij wil.
Een andere nieuwkomer in Lomark is de nieuwe vriend van Joe’s moeder die ze in Egypte heeft opgedaan. Deze zwarte Numibiër, Mahfouz Husseini, wordt door Joe al snel Papa Afrika genoemd. De Egyptenaar vertelt aan Fransje hoe hij zijn geliefde in Egypte heeft leren kennen. Later is hij bezig met het maken van een primitief zeilschip (een feloek).
Joe Speedboot heeft in diezelfde tijd ook een mechanisch wonder verricht. Hij wil wel eens zien of het waar was wat de dorpelingen vertellen over het nudisme van de moeder van PJ en bouwt daarom in een afgelegen schuur zelf een primitief vliegtuig om haar op die manier stiekem te kunnen bewonderen. Fransje slaat alles van een afstandje gade natuurlijk om alles te kunnen beschrijven in zijn kronieken en hij ziet dat het vliegtuig inderdaad in staat is op te stijgen. Later in het verhaal mag hij van Joe zelfs een keertje meevliegen, al is het een heksentoer om de gehandicapte jongen in het vliegtuig te hijsen. Het is een prachtige maar steenkoude vlucht en bij de landing gaat alles maar net goed. Dat is Joe Speedboot ten voeten uit: hij blijft stoïcijns onder de bijna-crash.
Fransje heeft door zijn domme en vervelende broer Dirk inmiddels de alcohol leren kennen: hij is het plaatselijke vermaak van de Lomarkers, omdat tijdens het drinken veel alcohol uit zijn mond druipt. De lezer is intussen ook te weten gekomen dat het ongeluk van Frans veroorzaakt is door een grasmaaier. De vlijmscherpe grasmaaimessen hadden hem gemist, maar de trekker was over hem heen gereden. Daarna had hij lang in coma gelegen.
Mahfouz, de Egyptische vriend van Joe’s moeder is na enkele maanden flink gevorderd met zijn zeilschip. Bij de tewaterlating komt het hele dorp kijken hoe alles zal reilen en zeilen. Maar nadat Mahfouz om de hoek van de rivier is verdwenen, ziet niemand hem ooit meer terug. Joe denkt dat hij met de zeilboot gewoon teruggezeild is naar Egypte vanwege de controle die zijn moeder op zijn leven had willen uitoefenen. Zo heeft ze o.a. zijn paspoort ingenomen.
Frans is, hoewel hij niet kan spreken en niet kan praten, niet dom, want hij is in staat om het eindexamen vwo te behalen. Hij doet het met een 6.5 gemiddeld en verliefd als hij is op PJ, merkt hij meteen bij de eindexamenuitslag op dat zij een 8.5 gemiddeld voor haar eindexamenvakken heeft. Na het eindexamen willen Christof, Engel, Joe en PJ gaan studeren. Het is duidelijk dat Engel naar de kunstacademie gaat. Joe zou naar de HTS moeten vanwege zijn belangstelling voor de techniek (Het hele leven is namelijk beweging, is zijn credo) maar na een open dag is hij ervan genezen. Hij gaat ook naar de kunstacademie en moet daar eigen werk tonen: hij vervoert zijn hele vliegtuig naar de academie en de leerkrachten zijn daarvan erg onder de indruk: hij wordt aangenomen bij de studie Autonoom. Christof gaat economie studeren en PJ zal letterkunde in Amsterdam gaan doen.
Het driemanschap is daarmee wel verbroken: de ooit zo ijzersterke constructie van de drie vrienden is kapot, want Fransje mag van zijn ouders niet studeren: hij moet gaan werken. Zijn vader heeft een baantje voor hem bedacht: hij moet langs de deur om oude kranten op te halen, deze nat maken en in een papierpers papieren briketten voor brandstof maken. Hij kan namelijk met zijn sterke arm de papierpers bedienen en er is veel vraag naar deze goedkope vorm van brandstof. Fransje doet het met veel overgave en hij voert de productie van de briketten tot grote hoogte op, wat volgens zijn vader de prijs van de briketten aardig drukt. Hij krijgt derhalve minder geld van zijn vader, maar zijn moeder zorgt er stiekem voor dat hij toch een aanvulling op zijn loon krijgt. Het meeste geld brengt hij overigens naar de kroeg want hij heeft de smaak van alcohol behoorlijk te pakken gekregen. Dat leidt een keer tot een enorme worstelpartij: hij knijpt bijna de strot van een overigens heel sterke dakdekker dicht, al komt hij zelf ook niet helemaal ongeschonden door de strijd.
Joe Speedboot keert terug naar Lomark: hij houdt zijn studie voor gezien. In Amsterdam heeft hij PJ ontmoet of liever zij hem, want hij was behoorlijk stoned geraakt in een coffeeshop. Hij treedt in dienst bij Christofs vader als shovelmachinist. Wanneer er kermis in het dorp is, is er ook een Muizenstad. Joe en PJ die op bezoek is bij haar ouders, gaan naar de Muizenstad, terwijl Frans hen op een afstandje gadeslaat. Tot zijn schrik ziet hij dat de wrede PJ in staat is een muis te isoleren van de rest van de muizen. Op een dag heeft Joe weer een nieuw idee:hij wil met Fransje de armworstelwedstrijden in Europa af om op die manier aan de kost te komen. Er zijn flinke geldprijzen te verdienen. Maar Fransje weigert op zijn voorstel in te gaan: hij heeft zijn levensbestemming gevonden in het maken van de briketten en het beschrijven van de lotgevallen in zijn dorp. PJ ziet als ze een keer op bezoek is, zijn grote aantal schriften waarin hij de geschiedenis van Lomark heeft beschreven. Ze vraagt of ze iets mag lezen. “Je bent de ideale schrijver”, vindt ze “Je ziet alles en je zegt niets” “Dat is de definitie van God “, schrijft Frans op een blaadje.
Aan het einde van dit deel brengt hij met Joe een bezoek aan de sloperij van zijn vader. Hij is er nog nooit geweest. Zijn vader schrikt zich wild, als Fransje ineens voor hem staat. Als Fransje zijn ogen volgt, ziet hij een enorme muur van papieren briketten. Er blijkt nog nooit één briket verkocht te zijn en al die tijd heeft zijn vader hem dus eigenlijk bedrogen. Het is een enorme desillusie voor de jongen en daarmee sluit hij deel I van zijn leven namelijk zijn schrijverscarrière af.
Deel II Zwaard
Na de desillusie van de papierenbriketten rest Frans nog naar één ding: hij zal armworstelaar worden. Joe zal hem daarbij begeleiden als zijn manager en trainer. Op twee manieren bereidt Frans zich voor. Op mentaal gebied door het lezen in het boek van de samoerai, Het boek van de vijf ringen. Deze strijder heeft namelijk een aantal adviezen opgeschreven om de tegenstanders te kunnen verslaan. Op fysiek gebied traint hij tegen de dommekracht Hennie Oosteloo, die hij na een aantal trainingen gemakkelijk de baas kan. Het eerste wedstrijdoptreden is in Luik, waar hij verrassend tot de finale weet door te dringen. Vijfduizend gulden is zijn prijzengeld en Joe neemt daarvan de helft. Frans geeft 1000 gulden aan zijn moeder, die het geld eigenlijk niet wil aannemen. Frans weet inmiddels wat hij fysiek tekort komt en gaat zijn armkracht nog meer ontwikkelen: hij weigert nog de spuit met doping, maar hij accepteert wel hormonenpreparaten (bijv. creatine) als voedselsupplement om zijn spierballen in zijn ene arm nog wat meer op te blazen. Intussen is ook PJ teruggekeerd uit Amsterdam waar ze met de schrijver Arthur Metz verkeerde. Aangezien die zijn handen niet kan thuishouden, verlaat ze hem en keert terug naar Lomark. Nu zijn ze vaak weer met zijn drieën: Joe, Frans en PJ.
Frans is in training voor wedstrijden in Rostock. PJ geeft aan dat ze wel meewil naar die wedstrijden en aangezien Frans haar als zijn muze ziet (hij is nog steeds erg verliefd op haar) stemt hij erin toe. In Rostock gaat hij voor de overwinning en wanneer die hem ten deel valt, willen ze het vieren in die stad. Ze overnachten in een hotel:: PJ krijgt een kamer alleen; Joe en Frans zullen er één delen. Ze drinken nog flink wat alcohol en als Frans ’s nachts weer wakker wordt, is het bed van Joe onbeslapen. Hij begrijpt dat Joe naast of op PJ ligt en is woedend van jaloezie. Het liefst zou hij hen beiden doden. Vanaf die tijd hebben Joe en PJ min of meer verkering. Joe vertelt veel van zijn ervaringen met PJ aan Frans. Alleen de seksdetails houdt hij voor hem verborgen. Frans wil hen beiden het liefst uit zijn systeem verwijderen. Joe is aan een volgend nieuw idee begonnen: hij wil met een shovel aan Parijs - Dakar deelnemen. Daartoe voert hij de machine flink op. Hij bouwt hem in dezelfde loods als waar hij in deel I het vliegtuig heeft gebouwd.
Frans, PJ en Joe nemen weken later deel aan een toernooi voor armworstelaars in Halle. Als Joe naar huis belt, hoort hij dat Engel plotseling is overleden. Ze rijden halsoverkop naar huis waar ze vernemen dat Engel om het leven is gekomen, omdat er een hond die van een flat viel, op zijn hoofd terecht gekomen is. Ze wonen met zijn allen de begrafenis bij: de pastoor houdt zijn standaardpreek. Wanneer Frans na de begrafenis naar Radio I luistert, hoort hij een interview met de schrijver Arthur Metz over diens nieuw verschenen roman “Om een vrouw” Hoewel hij slecht formuleert, vermoedt Frans dat het een autobiografische roman is over PJ. Hij bestelt de roman en hij leest over de ervaringen van de schrijver met ene Tessel (PJ heet van haar achternaam Eilander) In Zuid-Afrika was ze door een opmerking van haar moeder bang voor het dik-zijn geworden en ze was in Nederland radicaal een andere weg ingeslagen. In Lomark zag ze dat ze populair was bij de jongens en ze wilde daarin zoveel mogelijk bevestigd worden. Daarom probeerde ze zo veel mogelijk mannen aan de haak te slaan. Tijdens de relatie die ze met Metz onderhield, had ze wel negen andere mannen gehad. Eigenlijk zou de roman “De hoer van de eeuw”moeten heten, maar daar wilde de uitgever niet aan. PJ leed aan boulimie en was in feite een onmogelijke vrouw om mee samen te wonen. Met de roman heeft Metz wraak genomen op het meisje van zijn dromen. PJ was in feite een monster. Seks was PJ ’s vervanging voor intimiteit. Het lezen van de feiten in de roman is toch wel een desillusie voor Frans en hij twijfelt eraan of hij het boek moet laten lezen aan Joe, maar die weigert dat.
Hij wil haar gewoon meenemen naar Poznan, waar een groot internationaal armworstelaarstoernooi wordt gehouden en de wereldkampioen Islam Mansur aanwezig is. In de vierde ronde moet Frans tegen hem, maar de man is zo sterk dat hij zijn arm doormidden breekt. Nu kan Frans helemaal niets meer, want zijn sterke arm moet in het gips. Hij is dus helemaal aangewezen op Joe en PJ. Ze overnachten in een hotel en bij het vertrek moeten de paspoorten worden opgehaald. PJ kijkt naar de echte naam van Joe Speedboot en ziet dat zijn voornaam Achiel Stephaan is. Nogal begrijpelijk dat Joe zijn naam jaren geleden heeft veranderd: Achiel is zo’n onbenullige Vlaamse naam en daarom meteen de achilleshiel van zo’n originele jongen. Frans voelt veel schaamte omdat hij ook in het paspoort heeft gekeken en het vertrouwen van zijn vriend beschaamd heeft. Onder zijn oude naam is Joe eigenlijk gewoon naakt en heeft PJ macht over hem gekregen. Terug in Lomark gaat Joe weer verder aan de bouw van zijn shovel voor Parijs - Dakar. PJ verzorgt intussen Frans en tekent een afbeelding van Islam Mansur op zijn gips. Ze is nu zo dichtbij dat Frans een erectie van haar krijgt. Ze voelt in zijn kruis en trekt hem zachtjes af. Dan is de grote dag aangebroken dat Joe naar de rally afreist. De vader van Christof sponsort hem: hij heeft immers een asfaltfabriek en ook andere bedrijven uit Lomark sponsoren hem. Op RTL 5 is hij dagelijks via de tv te bewonderen en heel het dorp is trots op hem, want hij worstelt zich werkelijk met zijn shovel naar de laatste etappe. Dan is hij ineens spoorloos en alleen Frans heeft het in de gaten dat hij de laatste etappe naar Sharm- el- Sjeik, dat in de buurt van het dorp van Papa Afrika gelegen is, doelbewust verlaat. De daar achter te laten shovel is een geschenk van Joe Speedboot voor Papa Afrika.
PJ heeft bij afwezigheid van Joe de gelegenheid te baat genomen om de dagboeken van Frans te lezen: ze leest natuurlijk ook dat Frans op haar verliefd is geweest. Ze wordt er zelf ook opgewonden van. Frans brengt de roman van Arthur Metz ter sprake en zij vraagt Frans wie hij gelooft: Metz of haar ? Frans heeft weinig keus en daarna gaan ze voor de eerste keer met elkaar naar bed, wat een geweldige sensatie voor beiden blijkt.
Deel III En toen
We schrijven vele jaren later. Christof heeft PJ een keer gevraagd hem te vergezellen op een studentenfeest en daarna krijgen die twee een relatie. PJ zoekt natuurlijk naar meer vastigheid in haar leven. Ze blijkt zwanger te zijn en het komt tot een groot huwelijksfeest. Joe heeft het dorp uit rancune daarover verlaten en niemand verneemt meer iets van hem. Wanneer ze van haar schoonvader een paard krijgt, komt er plotseling een vliegtuig over zetten met een grote sleep waarop de tekst “ Hoer van de eeuw”. Joe heeft blijkbaar toch het boek gelezen. Bij het zien van de tekst kijkt PJ naar Frans. Want ondanks het feit dat ze met Christof trouwt, gaat ze nog altijd naar bed met Frans. Hij kan immers fantastisch vrijen. Misschien is het kind dat PJ draagt zelfs wel van hem. En zo gaat het leven in Lomark zijn gangetje. DeE981 is intussen aangelegd, met geluidsschermen en al en achter die geluidsschermen gaat het leven in Lomark gewoon door.
B2 Analyse
Genre:
Ontwikkelingsroman. De ontwikkeling van Fransje Hermans (en ook die van Joe Speedboot) wordt gevolgd vanaf zijn puberteit tot volwassenheid.
Titel en ondertitel:
Joe Speedboot. Het verhaal gaat over Fransje, wiens leven op zijn kop wordt gezet als Joe naar Lomark komt. Eindelijk gebeurt er eens iets in het dorp.
Motto en opdracht:
Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige weg heeft, van het penseel en het zwaard.- Myamoto Musashi
Fransje is een grote fan van de samoerai. Hij bewonderd hem omdat hij in zijn leven geen enkel gevecht heeft verloren. Het boek heeft twee delen met de titels Penseel en Zwaard. In het deel Penseel schrijft Frans zijn geschiedenis van Lomark. Aan het eind van dit deel houdt hij op met schrijven; Van zijn briketten die hij dat jaar maakte om verkocht te worden, zijn er geen verkocht.
In het volgende deel gaat hij dus op de weg van het Zwaard. Hij gaat armworstelen. De weg van de strijd op. Frans zijn arm komt op de plaats van het Zwaard.
Motieven en onderwerp:
- Vriendschap
- Lust
- Jaloezie
- Doel in het leven
Hoofdgedachte:
Het leven gaat niet altijd zoals je verwacht.
Thema:
Desillusie speelt een grote rol in Joe Speedboot. Bijna alle personages hebben verwachtingen die niet uitkomen. Zoals Joe Speedboot zelf die heel wat verwachtingen van het leven heeft en vol goede moed allerlei avonturen bedenkt en uitvoert, maar aan het eind van het boek toch verslagen het dorp verlaat. Zijn studie aan de kunstacademie voltooid hij niet, zijn poging om Fransje een wereldkampioen armworstelaar te maken mislukt, zijn relatie met PJ loopt op de klippen en zelfs zijn echte naam kan hij niet geheim houden voor zijn vrienden.
Frans Hermans lijdt in het boek ook aan desillusie. Hij blijft alleen achter in Lomark, terwijl al zijn vrienden gaan studeren. Zijn zogenaamde nuttige leven als brikettenmaker blijkt bovendien niet nuttig en als hij dan armworstelaar wordt, breekt hij zijn arm tegen zijn grootste tegenstander. Frans heeft een idoolbeeld van Joe, maar ziet op een gegeven moment ook in dat Joe niet alles kan. Hij ontdekt zijn echte naam en heeft ineens veel minder bewondering voor hem. Zelfs zijn muze PJ blijkt veel minder interessant dan hij dacht als hij het boek van De Schrijver leest.
De moeder van Joe krijgt evenzo een desillusie te verwerken. Eerst overlijdt haar man en als ze dan een nieuwe Egyptische vriend krijgt, zeilt hij terug naar zijn geboorteland.
Zo heb je daarnaast nog Engel die, door een hond die op zijn hoofd valt, om het leven komt, wat een einde aan zijn architectencarrière maakt.
Personages:
Het uiterlijk van de personages wordt niet beschreven.
Fransje Hermans:
Fransje zit in een rolstoel doordat hij overreden is door een grasmaaier. Wanneer hij uit zijn coma wakker wordt kan hij niet praten en lopen. Hij gaat toch weer naar school waar hij Joe ontmoet, die hij al een tijdje bewondert. Fransje raakt langzaamaan bevriend met Joe (: eerst achtervolgt hij Joe en Christof steeds). Fransje houdt een soort dagboek bij over Lomark. Hij schrijft elke dag alles wat er gebeurd is op, misschien dat iemand dit ooit wil weten. Ook leest hij elke dag in zijn lievelingsboek over strijdtechnieken van de samoerai. Op een gegeven moment komt Joe met het idee om van Frans een armworstelaar te maken omdat zijn armen heel goed ontwikkeld zijn, aangezien hij zich hierdoor voortbeweegt. Frans wil dit eerst niet, omdat hij denkt niet in de grote wereld thuis te horen. Hij doet namelijk al iets nuttigs: hij maakt briketten. Als hij er echter achterkomt dat zijn briketten niet verkocht worden is hij bereid armworstelaar te worden. Hij gaat met Joe van wedstrijd naar wedstrijd. PJ gaat soms ook mee. Fransje kan de overwinningstechnieken van de samoerai nu goed gebruiken. Wanneer Joe en PJ een relatie krijgen is Fransje jaloers, omdat hij altijd al een oogje op PJ had. Uiteindelijk krijgt hij een seksuele relatie met haar.
Joe Speedboot:
Joe is nieuw in Lomark. Hij laat een frisse wind in het dorpje waaien met zijn energie die hij uitstraalt en zijn avontuurlijke ideeën, die hij gewoon ten uitvoer brengt. Zo bouwt hij een vliegtuig om de naaktheid van Kathleen Eilander te kunnen bewonderen, bouwt hij bommetjes en gebruikt ditzelfde vliegtuig uiteindelijk ook nog om een banier met HOER VAN DE EEUW aan te hangen. Iedereen heeft hoge verwachtingen van het verdere leven van Joe, maar omdat hij de kunstacademie niets vindt is hij al na twee maanden terug in Lomark. Hij gaat werken bij de plaatselijke asfaltfabriek. Joe krijgt een relatie met PJ en gaat vaak op bezoek bij Frans. Hij bedenkt het plan om van Frans een armworstelaar te maken.
Joe Speedboot is niet zijn echte naam. Hij noemt zijn echte naam een vergissing van zijn ouders. Doordat niemand weet wat zijn echte naam is hangt er iets mysterieus om Joe heen. De betovering wordt dan ook verbroken wanneer PJ en Fransje erachter komen wat zijn echte naam is.
PJ Eilander:
PJ komt naar Lomark vanuit Zuid-Afrika met haar ouders. Ze heeft een bos goudblond krullend haar met blauwe ogen. Ze spreekt met een Zuid-Afrikaans accent en is ook nog eens ontzettend slim. Iedereen is weg van haar, ook Frans.
Later, als er een boek over haar wordt geschreven door haar ex-vriend De Schrijver, blijkt hoe ze echt in elkaar zit. Ze bleek in Zuid-Afrika dik te zijn geweest en gepest te worden. Voordat ze naar Nederland verhuisde was ze veel afgevallen, wat ze door boulimia voor elkaar had gekregen. In Nederland werd ze aanbeden, een gevoel dat ze niet kende. Ze deed zich voor als de perfecte studente, dochter en vriendin, het gedrag van anderen kopiërend. Door haar boulimia had ze een laagzelfbeeld. Daardoor kende ze geen intimiteit. Ze verving intimiteit later in haar relatie met De Schrijver door seks. Het bleek alleen dat ze ook nog andere sekspartners had. Toen De Schrijver hier achterkwam dumpte hij haar. Joe krijgt hierna een relatie met PJ. Bij hem doet ze hetzelfde als bij De Schrijver en vrijt met Fransje. Als Joe het boek heeft gelezen voert hij zijn actie met de banier waarop HOER VAN DE EEUW staat uit. Uiteindelijk trouwt PJ met Christof, maar blijft met Fransje naar bed gaan.
Tijd:
Het verhaal speelt zich in de jaren ‘90 af, want PJ komt naar Lomark in 1993. Het speelt zich ongeveer over een tijdsbestek van 10 jaar af. Er zit wel een tussenpoos van een aantal jaren in, van het 2e deel naar het 3e. Van het derde jaar middelbare school tot het trouwen van PJ en Christof, wat na Christof zijn studie is.
Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld.
Ruimte:
Het verhaal speelt zich af in het fictieve dorp Lomark. Dit is het dorp waar Frans, Joe en PJ wonen. Hier staat het schuurtje van Frans en hier traint hij ook voor zijn armworstelwedstrijden.
Vertelperspectief:
Het verhaal is vanuit de ogen van Frans Hermans geschreven. Hij beschrijft zijn leven en dat van zijn vrienden Joe, Christof, Engel en PJ. Het perspectief waarin hij schrijft is dat van een achterafverteller. Op deze manier kijkt hij ook terug in het laatste deel op de afgelopen jaren.
Spanning:
In het begin kon ik de spanning nergens vinden, pas toen Joe en Frans echt vrienden werden vond ik het interessant worden. De schrijfstijl en de belachelijkheid van sommige gebeurtenissen zijn belangrijk, bijvoorbeeld de armworstelwedstrijden van Frans.
Stijl:
“Het voorwiel van de trekker verbrijzelde mijn borstkas en brak mijn rug, maar de messen hebben van de cyclomaaier hebben mij niet bereikt. De man bovenop zag me wel maar te laat. Sommigen noemen dat geluk, anderen zeggen pech. Masashi zegt: de Weg van de samoerai is het vastberaden accepteren van de dood.
Naar wat er daarna is gebeurd kan ik alleen maar gissen. Hoewel ik duidelijk op weg was naar het einde denk ik soms dat ik gewacht heb – op één reden om terug te komen, één reden om een tak langs de doodsrivier te grijpen en aan de weg terug te beginnen, centimeter voor centimeter, terug naar waar ik vandaan kwam.
Misschien dat Joe de reden was.
Het is al lang geleden, ik kan daar niet goed meer bij, ik was te ver heen voor vastomlijnde herinneringen. Soms is het zo ver weg dat het lijkt of ik alles verzonnen heb – de trekker, de heldendroom, de terugkeer naar waar het lichter was.” (Blz 109)
Ik heb deze passage gekozen omdat dit een van de stukjes is waar de beeldspraak en realistische gedachten, hoe hard ook, van Frans goed naar voren komen. Frans weet dat zijn eigen bestaan niet buitengewoon is en daar legt hij zich bij neer (totdat Joe hem uit dit saaie leven haalt). Dat vind je ook terug in andere passages. Het geeft iets treurigs.
C Verwerkingsopdracht
Blz 282, 283
Een kakelende lach en een uitroep dat eindigde op: “Abknallen!”. Het felle licht van de Tl-buizen verblindde me. De smerige handen van de receptionist pakten mij en de andere paspoorten weer op. Hij overhandigde ons aan PJ in ruil voor het pistool waar ze zojuist nog mee had gericht op de hal achter Frans. PJ pakte haar paspoort van het stapeltje waar ik deel van uitmaakte en stopte die van Frans in een vakje van zijn kar. Ze keek vlug van mij naar de gang. Haar gezichtsuitdrukking zei genoeg. Ze had dezelfde blik in haar ogen die kinderen hebben als ze een snoepje uit de kast stelen. Ze vouwde me open. Voordat ze echter een blik op de naam van mijn eigenaar wierp, kwam Frans tussen haar ogen en mij. Hij maakte heftige hoofdbewegingen van links naar rechts. Hij probeerde hoe dan ook duidelijk te maken dat ze dit niet mocht. Ik wist dat ze Joe’s grote geheim ging ontrafelen. Zijn enige geheim. Het enige wat niemand wist. Het mocht niet! Frans had gelijk.
“Ben jij niet nieuwsgierig dan?” zei ze met een onschuldig stemmetje. Frans gezicht drukte woede uit. Maar PJ glimlachte. Ze draaide me naar het gezicht van Frans. Hij kneep zijn ogen stevig dicht. Het liefst was ik uit haar handen gesprongen. De valse trut.
Het beeld van Frans met zijn dichtgeknepen ogen had iets tegenstrijdigs. Het leek of hij zich tegen zijn eigen nieuwsgierigheid probeerde te verzetten. Na enige seconden opende Fransje zijn ogen weer. Maar ik bungelde nog steeds op twintig centimeter van zijn gezicht. PJ keek nog altijd verwachtingsvol naar Frans. Frans keek boos terug. Ze wilde een medeplichtige met haar meetrekken in haar verraad tegenover Joe. Uiteindelijk wonnen de charme van PJ en zijn nieuwsgierigheid het van zijn geweten. Frans keek. Hij las Joe’s echte naam.
1. naam/surname/nom
RATZINGER
2. voornamen/given names/prénoms
ACHIEL STEPHAAN
Het schuldbesef was op zijn gezicht te lezen. PJ gaf me daarna terug aan de plakkerige handen van de receptionist.
“Geben Sie ihm das bitte selbst zurück. Er kommt gleich.” zei ze. De receptionist keek niet-begrijpend maar knikte toch. Hij begreep niet wat zich zojuist had afgespeeld. PJ en Frans gingen naar de zaal en kwamen niet meer terug. Joe kwam na een paar minuten naar de receptie gelopen toen de man met de vieze handen hem riep. Hij gaf me weer terug aan mijn eigenaar. Joe had vettige handen. Olie of zoiets. Hij liep naar PJ en Frans en stopte me in zijn kontzak, maar omdat het niet helemaal paste kon ik nog net over het randje kijken. Frans zat achter een halve liter bier. PJ gaf hem net een slokje.
“Hebben jullie je paspoorten al, hij zegt…”
“Ja lief, hebben we.”
“Prima. En we rijden weer.” zei Joe, zich onbewust van alles wat zich een kwartiertje geleden had afgespeeld. Hij merkte niet dat Frans met heel andere ogen naar hem keek. Hij keek met minder bewondering. PJ speelde mooi weer en probeerde niets te laten merken. Zijn geliefde en zijn vriend hadden hem verraden en hij wist het niet eens. Dat was misschien wel het ergste.
Die avond kotste Frans alles onder. Joe hielp hem naar de plee en Fransje schreeuwde. Wat hij zei was niet te verstaan maar ik kon wel raden wat hij riep. Hij had wroeging gekregen. Hij was door PJ meegesleept in haar verraad. Het ergste was nog dat Joe hem nu hielp, zonder te weten dat hij zijn judas hielp. PJ zweeg een krijsende stilte. Wat zo een kleine daad een relatie kan veranderen. De rest van de nacht lag Frans wakker.
D Eindoordeel
In het begin vond ik het een niet zo boeiend boek. Ik kwam er niet echt doorheen. Pas vanaf het moment dat Frans echt met Joe, Engel en Christof op ging trekken vond ik het een beetje interessant worden. Dit was omdat in het begin van het boek ook niet zo veel gebeurde. Het was meer een beschrijving van mensen of ruimtes zonder dat Frans daar verder iets mee van doen had.
Vanaf het moment dat Frans maatjes werd met de vrienden werd het interessant. De gesprekken die ze met elkaar zijn grappig en goed beschreven. Je leert Frans ook goed kennen omdat hij aan jou als lezer zijn hele leven beschrijft. Je bekijkt door zijn ogen het verhaal en dat is wel bijzonder omdat hij niet kan praten. Ik voelde me wel een beetje verbonden met hem omdat hij tegen niemand anders práát. Ik vond het ook wel grappig dat hij De geschiedenis van Lomark schreef, dat hij dacht dat iemand misschien ooit zou willen weten wat er per dag in Lomark gebeurde. Alleen was het op een zielige manier grappig. Het was belangrijk voor hem, het schrijven.
Ik was geboeid door de manier van kijken van Frans op het leven. Hij legde zich er bij neer dat hij nooit zou gaan studeren terwijl zijn vrienden dat wel gingen en net toen hij zich nuttig voelde door zijn brikettenproductie bleken deze niet verkocht te worden. Daar is ook een aparte wending in het verhaal. Joe komt terug terwijl van hem hoge verwachtingen waren. Niets was wat het leek. PJ bleek ook een heel ander figuur dan verwacht en ineens verdwijnt papa Afrika (ook een heel interessant figuur). De onverwachte gebeurtenissen volgen zich in Deel II Zwaard in een rap tempo op. Daardoor blijft het boek – vanaf de vriendschap – tot het eind boeien.
E Bronvermelding
Boek: Joe Speedboot, Tommy Wieringa, 2006, Epe
Internetsites: http://www.scholieren.com/boekverslagen/18903
Schrijver: Tommy Wieringa
Jaartal eerste druk: 2005
A1 Verwachting
De verwachting die het boek bij me wekte was dat het over een levensgenieter ging. Dat komt door de foto op de voorkant: een man met een sinaasappel in zijn nek met een hemelsblauwe lucht op de achtergrond. De titel schept ook de verwachting van een avontuurlijke man/jongen.
A2 Eerste reactie
Mijn eerste reactie was niet zo positief. Ik kwam in het begin namelijk maar moeilijk door het boek heen.
B1 Samenvatting
Deel I Penseel
De roman opent met de passage waarin de verteller Fransje Hermans (zoon van een niet onbemiddelde sloper in het dorp Lomark) zijn ogen opent na 220 dagen in coma gelegen te hebben. Om zijn bed staan zijn ouders en broers en hij ziet in hun ogen dat er is iets gebeurd in Lomark wat het leven van hen heeft veranderd. Er is namelijk een nieuwkomer het dorp Lomark binnengedenderd. Joe Speedboot is in de auto van zijn vader in het dorp tot stilstand gekomen in het huis van Christof Maandag: de zoon van de grootste asfaltfabrikant van de streek Helaas is de vader van Joe hierbij om het leven gekomen: hij was op de grill van de auto vastgeplakt. Joe Speedboot is natuurlijk niet de echte naam van deze nieuwkomer, maar hij heeft zich deze zelf aangemeten. De achternaam van zijn moeder is Ratzinger, maar hoe hij aan zijn voornaam gekomen is, zullen we voorlopig niet te weten komen. Joe durft dingen te doen die de andere Lomarkers niet durven: hij maakt zelfs bommen die soms op een ongelukkig tijdstip afgaan. Met recht schudt hij de saaie dorpelingen op die manier wakker, al wordt hij na een ontploffing van een bom in de buurt van de school zelf behoorlijk getroffen en gewond.
Het dorp krijgt een tweede impuls met de komst van Picolien Jane (PJ) een dochter van een Zuid-Afrikaanse tandarts die zich in 1993 in het dorp vestigt. Ze is heel erg mooi en Fransje is vanaf het begin meteen verliefd op haar. Dat is natuurlijk al een verkeerde illusie daar hij zo gehandicapt is als wat. Er kijkt geen enkel meisje naar hem. Die hebben meer oog voor de jongeman Engels die een echte womanizer is en kan krijgen wie hij wil.
Een andere nieuwkomer in Lomark is de nieuwe vriend van Joe’s moeder die ze in Egypte heeft opgedaan. Deze zwarte Numibiër, Mahfouz Husseini, wordt door Joe al snel Papa Afrika genoemd. De Egyptenaar vertelt aan Fransje hoe hij zijn geliefde in Egypte heeft leren kennen. Later is hij bezig met het maken van een primitief zeilschip (een feloek).
Joe Speedboot heeft in diezelfde tijd ook een mechanisch wonder verricht. Hij wil wel eens zien of het waar was wat de dorpelingen vertellen over het nudisme van de moeder van PJ en bouwt daarom in een afgelegen schuur zelf een primitief vliegtuig om haar op die manier stiekem te kunnen bewonderen. Fransje slaat alles van een afstandje gade natuurlijk om alles te kunnen beschrijven in zijn kronieken en hij ziet dat het vliegtuig inderdaad in staat is op te stijgen. Later in het verhaal mag hij van Joe zelfs een keertje meevliegen, al is het een heksentoer om de gehandicapte jongen in het vliegtuig te hijsen. Het is een prachtige maar steenkoude vlucht en bij de landing gaat alles maar net goed. Dat is Joe Speedboot ten voeten uit: hij blijft stoïcijns onder de bijna-crash.
Fransje heeft door zijn domme en vervelende broer Dirk inmiddels de alcohol leren kennen: hij is het plaatselijke vermaak van de Lomarkers, omdat tijdens het drinken veel alcohol uit zijn mond druipt. De lezer is intussen ook te weten gekomen dat het ongeluk van Frans veroorzaakt is door een grasmaaier. De vlijmscherpe grasmaaimessen hadden hem gemist, maar de trekker was over hem heen gereden. Daarna had hij lang in coma gelegen.
Mahfouz, de Egyptische vriend van Joe’s moeder is na enkele maanden flink gevorderd met zijn zeilschip. Bij de tewaterlating komt het hele dorp kijken hoe alles zal reilen en zeilen. Maar nadat Mahfouz om de hoek van de rivier is verdwenen, ziet niemand hem ooit meer terug. Joe denkt dat hij met de zeilboot gewoon teruggezeild is naar Egypte vanwege de controle die zijn moeder op zijn leven had willen uitoefenen. Zo heeft ze o.a. zijn paspoort ingenomen.
Frans is, hoewel hij niet kan spreken en niet kan praten, niet dom, want hij is in staat om het eindexamen vwo te behalen. Hij doet het met een 6.5 gemiddeld en verliefd als hij is op PJ, merkt hij meteen bij de eindexamenuitslag op dat zij een 8.5 gemiddeld voor haar eindexamenvakken heeft. Na het eindexamen willen Christof, Engel, Joe en PJ gaan studeren. Het is duidelijk dat Engel naar de kunstacademie gaat. Joe zou naar de HTS moeten vanwege zijn belangstelling voor de techniek (Het hele leven is namelijk beweging, is zijn credo) maar na een open dag is hij ervan genezen. Hij gaat ook naar de kunstacademie en moet daar eigen werk tonen: hij vervoert zijn hele vliegtuig naar de academie en de leerkrachten zijn daarvan erg onder de indruk: hij wordt aangenomen bij de studie Autonoom. Christof gaat economie studeren en PJ zal letterkunde in Amsterdam gaan doen.
Het driemanschap is daarmee wel verbroken: de ooit zo ijzersterke constructie van de drie vrienden is kapot, want Fransje mag van zijn ouders niet studeren: hij moet gaan werken. Zijn vader heeft een baantje voor hem bedacht: hij moet langs de deur om oude kranten op te halen, deze nat maken en in een papierpers papieren briketten voor brandstof maken. Hij kan namelijk met zijn sterke arm de papierpers bedienen en er is veel vraag naar deze goedkope vorm van brandstof. Fransje doet het met veel overgave en hij voert de productie van de briketten tot grote hoogte op, wat volgens zijn vader de prijs van de briketten aardig drukt. Hij krijgt derhalve minder geld van zijn vader, maar zijn moeder zorgt er stiekem voor dat hij toch een aanvulling op zijn loon krijgt. Het meeste geld brengt hij overigens naar de kroeg want hij heeft de smaak van alcohol behoorlijk te pakken gekregen. Dat leidt een keer tot een enorme worstelpartij: hij knijpt bijna de strot van een overigens heel sterke dakdekker dicht, al komt hij zelf ook niet helemaal ongeschonden door de strijd.
Joe Speedboot keert terug naar Lomark: hij houdt zijn studie voor gezien. In Amsterdam heeft hij PJ ontmoet of liever zij hem, want hij was behoorlijk stoned geraakt in een coffeeshop. Hij treedt in dienst bij Christofs vader als shovelmachinist. Wanneer er kermis in het dorp is, is er ook een Muizenstad. Joe en PJ die op bezoek is bij haar ouders, gaan naar de Muizenstad, terwijl Frans hen op een afstandje gadeslaat. Tot zijn schrik ziet hij dat de wrede PJ in staat is een muis te isoleren van de rest van de muizen. Op een dag heeft Joe weer een nieuw idee:hij wil met Fransje de armworstelwedstrijden in Europa af om op die manier aan de kost te komen. Er zijn flinke geldprijzen te verdienen. Maar Fransje weigert op zijn voorstel in te gaan: hij heeft zijn levensbestemming gevonden in het maken van de briketten en het beschrijven van de lotgevallen in zijn dorp. PJ ziet als ze een keer op bezoek is, zijn grote aantal schriften waarin hij de geschiedenis van Lomark heeft beschreven. Ze vraagt of ze iets mag lezen. “Je bent de ideale schrijver”, vindt ze “Je ziet alles en je zegt niets” “Dat is de definitie van God “, schrijft Frans op een blaadje.
Deel II Zwaard
Na de desillusie van de papierenbriketten rest Frans nog naar één ding: hij zal armworstelaar worden. Joe zal hem daarbij begeleiden als zijn manager en trainer. Op twee manieren bereidt Frans zich voor. Op mentaal gebied door het lezen in het boek van de samoerai, Het boek van de vijf ringen. Deze strijder heeft namelijk een aantal adviezen opgeschreven om de tegenstanders te kunnen verslaan. Op fysiek gebied traint hij tegen de dommekracht Hennie Oosteloo, die hij na een aantal trainingen gemakkelijk de baas kan. Het eerste wedstrijdoptreden is in Luik, waar hij verrassend tot de finale weet door te dringen. Vijfduizend gulden is zijn prijzengeld en Joe neemt daarvan de helft. Frans geeft 1000 gulden aan zijn moeder, die het geld eigenlijk niet wil aannemen. Frans weet inmiddels wat hij fysiek tekort komt en gaat zijn armkracht nog meer ontwikkelen: hij weigert nog de spuit met doping, maar hij accepteert wel hormonenpreparaten (bijv. creatine) als voedselsupplement om zijn spierballen in zijn ene arm nog wat meer op te blazen. Intussen is ook PJ teruggekeerd uit Amsterdam waar ze met de schrijver Arthur Metz verkeerde. Aangezien die zijn handen niet kan thuishouden, verlaat ze hem en keert terug naar Lomark. Nu zijn ze vaak weer met zijn drieën: Joe, Frans en PJ.
Frans is in training voor wedstrijden in Rostock. PJ geeft aan dat ze wel meewil naar die wedstrijden en aangezien Frans haar als zijn muze ziet (hij is nog steeds erg verliefd op haar) stemt hij erin toe. In Rostock gaat hij voor de overwinning en wanneer die hem ten deel valt, willen ze het vieren in die stad. Ze overnachten in een hotel:: PJ krijgt een kamer alleen; Joe en Frans zullen er één delen. Ze drinken nog flink wat alcohol en als Frans ’s nachts weer wakker wordt, is het bed van Joe onbeslapen. Hij begrijpt dat Joe naast of op PJ ligt en is woedend van jaloezie. Het liefst zou hij hen beiden doden. Vanaf die tijd hebben Joe en PJ min of meer verkering. Joe vertelt veel van zijn ervaringen met PJ aan Frans. Alleen de seksdetails houdt hij voor hem verborgen. Frans wil hen beiden het liefst uit zijn systeem verwijderen. Joe is aan een volgend nieuw idee begonnen: hij wil met een shovel aan Parijs - Dakar deelnemen. Daartoe voert hij de machine flink op. Hij bouwt hem in dezelfde loods als waar hij in deel I het vliegtuig heeft gebouwd.
Frans, PJ en Joe nemen weken later deel aan een toernooi voor armworstelaars in Halle. Als Joe naar huis belt, hoort hij dat Engel plotseling is overleden. Ze rijden halsoverkop naar huis waar ze vernemen dat Engel om het leven is gekomen, omdat er een hond die van een flat viel, op zijn hoofd terecht gekomen is. Ze wonen met zijn allen de begrafenis bij: de pastoor houdt zijn standaardpreek. Wanneer Frans na de begrafenis naar Radio I luistert, hoort hij een interview met de schrijver Arthur Metz over diens nieuw verschenen roman “Om een vrouw” Hoewel hij slecht formuleert, vermoedt Frans dat het een autobiografische roman is over PJ. Hij bestelt de roman en hij leest over de ervaringen van de schrijver met ene Tessel (PJ heet van haar achternaam Eilander) In Zuid-Afrika was ze door een opmerking van haar moeder bang voor het dik-zijn geworden en ze was in Nederland radicaal een andere weg ingeslagen. In Lomark zag ze dat ze populair was bij de jongens en ze wilde daarin zoveel mogelijk bevestigd worden. Daarom probeerde ze zo veel mogelijk mannen aan de haak te slaan. Tijdens de relatie die ze met Metz onderhield, had ze wel negen andere mannen gehad. Eigenlijk zou de roman “De hoer van de eeuw”moeten heten, maar daar wilde de uitgever niet aan. PJ leed aan boulimie en was in feite een onmogelijke vrouw om mee samen te wonen. Met de roman heeft Metz wraak genomen op het meisje van zijn dromen. PJ was in feite een monster. Seks was PJ ’s vervanging voor intimiteit. Het lezen van de feiten in de roman is toch wel een desillusie voor Frans en hij twijfelt eraan of hij het boek moet laten lezen aan Joe, maar die weigert dat.
Hij wil haar gewoon meenemen naar Poznan, waar een groot internationaal armworstelaarstoernooi wordt gehouden en de wereldkampioen Islam Mansur aanwezig is. In de vierde ronde moet Frans tegen hem, maar de man is zo sterk dat hij zijn arm doormidden breekt. Nu kan Frans helemaal niets meer, want zijn sterke arm moet in het gips. Hij is dus helemaal aangewezen op Joe en PJ. Ze overnachten in een hotel en bij het vertrek moeten de paspoorten worden opgehaald. PJ kijkt naar de echte naam van Joe Speedboot en ziet dat zijn voornaam Achiel Stephaan is. Nogal begrijpelijk dat Joe zijn naam jaren geleden heeft veranderd: Achiel is zo’n onbenullige Vlaamse naam en daarom meteen de achilleshiel van zo’n originele jongen. Frans voelt veel schaamte omdat hij ook in het paspoort heeft gekeken en het vertrouwen van zijn vriend beschaamd heeft. Onder zijn oude naam is Joe eigenlijk gewoon naakt en heeft PJ macht over hem gekregen. Terug in Lomark gaat Joe weer verder aan de bouw van zijn shovel voor Parijs - Dakar. PJ verzorgt intussen Frans en tekent een afbeelding van Islam Mansur op zijn gips. Ze is nu zo dichtbij dat Frans een erectie van haar krijgt. Ze voelt in zijn kruis en trekt hem zachtjes af. Dan is de grote dag aangebroken dat Joe naar de rally afreist. De vader van Christof sponsort hem: hij heeft immers een asfaltfabriek en ook andere bedrijven uit Lomark sponsoren hem. Op RTL 5 is hij dagelijks via de tv te bewonderen en heel het dorp is trots op hem, want hij worstelt zich werkelijk met zijn shovel naar de laatste etappe. Dan is hij ineens spoorloos en alleen Frans heeft het in de gaten dat hij de laatste etappe naar Sharm- el- Sjeik, dat in de buurt van het dorp van Papa Afrika gelegen is, doelbewust verlaat. De daar achter te laten shovel is een geschenk van Joe Speedboot voor Papa Afrika.
PJ heeft bij afwezigheid van Joe de gelegenheid te baat genomen om de dagboeken van Frans te lezen: ze leest natuurlijk ook dat Frans op haar verliefd is geweest. Ze wordt er zelf ook opgewonden van. Frans brengt de roman van Arthur Metz ter sprake en zij vraagt Frans wie hij gelooft: Metz of haar ? Frans heeft weinig keus en daarna gaan ze voor de eerste keer met elkaar naar bed, wat een geweldige sensatie voor beiden blijkt.
Deel III En toen
We schrijven vele jaren later. Christof heeft PJ een keer gevraagd hem te vergezellen op een studentenfeest en daarna krijgen die twee een relatie. PJ zoekt natuurlijk naar meer vastigheid in haar leven. Ze blijkt zwanger te zijn en het komt tot een groot huwelijksfeest. Joe heeft het dorp uit rancune daarover verlaten en niemand verneemt meer iets van hem. Wanneer ze van haar schoonvader een paard krijgt, komt er plotseling een vliegtuig over zetten met een grote sleep waarop de tekst “ Hoer van de eeuw”. Joe heeft blijkbaar toch het boek gelezen. Bij het zien van de tekst kijkt PJ naar Frans. Want ondanks het feit dat ze met Christof trouwt, gaat ze nog altijd naar bed met Frans. Hij kan immers fantastisch vrijen. Misschien is het kind dat PJ draagt zelfs wel van hem. En zo gaat het leven in Lomark zijn gangetje. DeE981 is intussen aangelegd, met geluidsschermen en al en achter die geluidsschermen gaat het leven in Lomark gewoon door.
B2 Analyse
Genre:
Ontwikkelingsroman. De ontwikkeling van Fransje Hermans (en ook die van Joe Speedboot) wordt gevolgd vanaf zijn puberteit tot volwassenheid.
Joe Speedboot. Het verhaal gaat over Fransje, wiens leven op zijn kop wordt gezet als Joe naar Lomark komt. Eindelijk gebeurt er eens iets in het dorp.
Motto en opdracht:
Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige weg heeft, van het penseel en het zwaard.- Myamoto Musashi
Fransje is een grote fan van de samoerai. Hij bewonderd hem omdat hij in zijn leven geen enkel gevecht heeft verloren. Het boek heeft twee delen met de titels Penseel en Zwaard. In het deel Penseel schrijft Frans zijn geschiedenis van Lomark. Aan het eind van dit deel houdt hij op met schrijven; Van zijn briketten die hij dat jaar maakte om verkocht te worden, zijn er geen verkocht.
In het volgende deel gaat hij dus op de weg van het Zwaard. Hij gaat armworstelen. De weg van de strijd op. Frans zijn arm komt op de plaats van het Zwaard.
Motieven en onderwerp:
- Vriendschap
- Lust
- Jaloezie
- Doel in het leven
Hoofdgedachte:
Het leven gaat niet altijd zoals je verwacht.
Thema:
Desillusie speelt een grote rol in Joe Speedboot. Bijna alle personages hebben verwachtingen die niet uitkomen. Zoals Joe Speedboot zelf die heel wat verwachtingen van het leven heeft en vol goede moed allerlei avonturen bedenkt en uitvoert, maar aan het eind van het boek toch verslagen het dorp verlaat. Zijn studie aan de kunstacademie voltooid hij niet, zijn poging om Fransje een wereldkampioen armworstelaar te maken mislukt, zijn relatie met PJ loopt op de klippen en zelfs zijn echte naam kan hij niet geheim houden voor zijn vrienden.
Frans Hermans lijdt in het boek ook aan desillusie. Hij blijft alleen achter in Lomark, terwijl al zijn vrienden gaan studeren. Zijn zogenaamde nuttige leven als brikettenmaker blijkt bovendien niet nuttig en als hij dan armworstelaar wordt, breekt hij zijn arm tegen zijn grootste tegenstander. Frans heeft een idoolbeeld van Joe, maar ziet op een gegeven moment ook in dat Joe niet alles kan. Hij ontdekt zijn echte naam en heeft ineens veel minder bewondering voor hem. Zelfs zijn muze PJ blijkt veel minder interessant dan hij dacht als hij het boek van De Schrijver leest.
Zo heb je daarnaast nog Engel die, door een hond die op zijn hoofd valt, om het leven komt, wat een einde aan zijn architectencarrière maakt.
Personages:
Het uiterlijk van de personages wordt niet beschreven.
Fransje Hermans:
Fransje zit in een rolstoel doordat hij overreden is door een grasmaaier. Wanneer hij uit zijn coma wakker wordt kan hij niet praten en lopen. Hij gaat toch weer naar school waar hij Joe ontmoet, die hij al een tijdje bewondert. Fransje raakt langzaamaan bevriend met Joe (: eerst achtervolgt hij Joe en Christof steeds). Fransje houdt een soort dagboek bij over Lomark. Hij schrijft elke dag alles wat er gebeurd is op, misschien dat iemand dit ooit wil weten. Ook leest hij elke dag in zijn lievelingsboek over strijdtechnieken van de samoerai. Op een gegeven moment komt Joe met het idee om van Frans een armworstelaar te maken omdat zijn armen heel goed ontwikkeld zijn, aangezien hij zich hierdoor voortbeweegt. Frans wil dit eerst niet, omdat hij denkt niet in de grote wereld thuis te horen. Hij doet namelijk al iets nuttigs: hij maakt briketten. Als hij er echter achterkomt dat zijn briketten niet verkocht worden is hij bereid armworstelaar te worden. Hij gaat met Joe van wedstrijd naar wedstrijd. PJ gaat soms ook mee. Fransje kan de overwinningstechnieken van de samoerai nu goed gebruiken. Wanneer Joe en PJ een relatie krijgen is Fransje jaloers, omdat hij altijd al een oogje op PJ had. Uiteindelijk krijgt hij een seksuele relatie met haar.
Joe Speedboot:
Joe is nieuw in Lomark. Hij laat een frisse wind in het dorpje waaien met zijn energie die hij uitstraalt en zijn avontuurlijke ideeën, die hij gewoon ten uitvoer brengt. Zo bouwt hij een vliegtuig om de naaktheid van Kathleen Eilander te kunnen bewonderen, bouwt hij bommetjes en gebruikt ditzelfde vliegtuig uiteindelijk ook nog om een banier met HOER VAN DE EEUW aan te hangen. Iedereen heeft hoge verwachtingen van het verdere leven van Joe, maar omdat hij de kunstacademie niets vindt is hij al na twee maanden terug in Lomark. Hij gaat werken bij de plaatselijke asfaltfabriek. Joe krijgt een relatie met PJ en gaat vaak op bezoek bij Frans. Hij bedenkt het plan om van Frans een armworstelaar te maken.
Joe Speedboot is niet zijn echte naam. Hij noemt zijn echte naam een vergissing van zijn ouders. Doordat niemand weet wat zijn echte naam is hangt er iets mysterieus om Joe heen. De betovering wordt dan ook verbroken wanneer PJ en Fransje erachter komen wat zijn echte naam is.
PJ komt naar Lomark vanuit Zuid-Afrika met haar ouders. Ze heeft een bos goudblond krullend haar met blauwe ogen. Ze spreekt met een Zuid-Afrikaans accent en is ook nog eens ontzettend slim. Iedereen is weg van haar, ook Frans.
Later, als er een boek over haar wordt geschreven door haar ex-vriend De Schrijver, blijkt hoe ze echt in elkaar zit. Ze bleek in Zuid-Afrika dik te zijn geweest en gepest te worden. Voordat ze naar Nederland verhuisde was ze veel afgevallen, wat ze door boulimia voor elkaar had gekregen. In Nederland werd ze aanbeden, een gevoel dat ze niet kende. Ze deed zich voor als de perfecte studente, dochter en vriendin, het gedrag van anderen kopiërend. Door haar boulimia had ze een laagzelfbeeld. Daardoor kende ze geen intimiteit. Ze verving intimiteit later in haar relatie met De Schrijver door seks. Het bleek alleen dat ze ook nog andere sekspartners had. Toen De Schrijver hier achterkwam dumpte hij haar. Joe krijgt hierna een relatie met PJ. Bij hem doet ze hetzelfde als bij De Schrijver en vrijt met Fransje. Als Joe het boek heeft gelezen voert hij zijn actie met de banier waarop HOER VAN DE EEUW staat uit. Uiteindelijk trouwt PJ met Christof, maar blijft met Fransje naar bed gaan.
Tijd:
Het verhaal speelt zich in de jaren ‘90 af, want PJ komt naar Lomark in 1993. Het speelt zich ongeveer over een tijdsbestek van 10 jaar af. Er zit wel een tussenpoos van een aantal jaren in, van het 2e deel naar het 3e. Van het derde jaar middelbare school tot het trouwen van PJ en Christof, wat na Christof zijn studie is.
Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld.
Ruimte:
Het verhaal speelt zich af in het fictieve dorp Lomark. Dit is het dorp waar Frans, Joe en PJ wonen. Hier staat het schuurtje van Frans en hier traint hij ook voor zijn armworstelwedstrijden.
Vertelperspectief:
Het verhaal is vanuit de ogen van Frans Hermans geschreven. Hij beschrijft zijn leven en dat van zijn vrienden Joe, Christof, Engel en PJ. Het perspectief waarin hij schrijft is dat van een achterafverteller. Op deze manier kijkt hij ook terug in het laatste deel op de afgelopen jaren.
Spanning:
In het begin kon ik de spanning nergens vinden, pas toen Joe en Frans echt vrienden werden vond ik het interessant worden. De schrijfstijl en de belachelijkheid van sommige gebeurtenissen zijn belangrijk, bijvoorbeeld de armworstelwedstrijden van Frans.
“Het voorwiel van de trekker verbrijzelde mijn borstkas en brak mijn rug, maar de messen hebben van de cyclomaaier hebben mij niet bereikt. De man bovenop zag me wel maar te laat. Sommigen noemen dat geluk, anderen zeggen pech. Masashi zegt: de Weg van de samoerai is het vastberaden accepteren van de dood.
Naar wat er daarna is gebeurd kan ik alleen maar gissen. Hoewel ik duidelijk op weg was naar het einde denk ik soms dat ik gewacht heb – op één reden om terug te komen, één reden om een tak langs de doodsrivier te grijpen en aan de weg terug te beginnen, centimeter voor centimeter, terug naar waar ik vandaan kwam.
Misschien dat Joe de reden was.
Het is al lang geleden, ik kan daar niet goed meer bij, ik was te ver heen voor vastomlijnde herinneringen. Soms is het zo ver weg dat het lijkt of ik alles verzonnen heb – de trekker, de heldendroom, de terugkeer naar waar het lichter was.” (Blz 109)
Ik heb deze passage gekozen omdat dit een van de stukjes is waar de beeldspraak en realistische gedachten, hoe hard ook, van Frans goed naar voren komen. Frans weet dat zijn eigen bestaan niet buitengewoon is en daar legt hij zich bij neer (totdat Joe hem uit dit saaie leven haalt). Dat vind je ook terug in andere passages. Het geeft iets treurigs.
C Verwerkingsopdracht
Blz 282, 283
Een kakelende lach en een uitroep dat eindigde op: “Abknallen!”. Het felle licht van de Tl-buizen verblindde me. De smerige handen van de receptionist pakten mij en de andere paspoorten weer op. Hij overhandigde ons aan PJ in ruil voor het pistool waar ze zojuist nog mee had gericht op de hal achter Frans. PJ pakte haar paspoort van het stapeltje waar ik deel van uitmaakte en stopte die van Frans in een vakje van zijn kar. Ze keek vlug van mij naar de gang. Haar gezichtsuitdrukking zei genoeg. Ze had dezelfde blik in haar ogen die kinderen hebben als ze een snoepje uit de kast stelen. Ze vouwde me open. Voordat ze echter een blik op de naam van mijn eigenaar wierp, kwam Frans tussen haar ogen en mij. Hij maakte heftige hoofdbewegingen van links naar rechts. Hij probeerde hoe dan ook duidelijk te maken dat ze dit niet mocht. Ik wist dat ze Joe’s grote geheim ging ontrafelen. Zijn enige geheim. Het enige wat niemand wist. Het mocht niet! Frans had gelijk.
“Ben jij niet nieuwsgierig dan?” zei ze met een onschuldig stemmetje. Frans gezicht drukte woede uit. Maar PJ glimlachte. Ze draaide me naar het gezicht van Frans. Hij kneep zijn ogen stevig dicht. Het liefst was ik uit haar handen gesprongen. De valse trut.
1. naam/surname/nom
RATZINGER
2. voornamen/given names/prénoms
ACHIEL STEPHAAN
Het schuldbesef was op zijn gezicht te lezen. PJ gaf me daarna terug aan de plakkerige handen van de receptionist.
“Geben Sie ihm das bitte selbst zurück. Er kommt gleich.” zei ze. De receptionist keek niet-begrijpend maar knikte toch. Hij begreep niet wat zich zojuist had afgespeeld. PJ en Frans gingen naar de zaal en kwamen niet meer terug. Joe kwam na een paar minuten naar de receptie gelopen toen de man met de vieze handen hem riep. Hij gaf me weer terug aan mijn eigenaar. Joe had vettige handen. Olie of zoiets. Hij liep naar PJ en Frans en stopte me in zijn kontzak, maar omdat het niet helemaal paste kon ik nog net over het randje kijken. Frans zat achter een halve liter bier. PJ gaf hem net een slokje.
“Hebben jullie je paspoorten al, hij zegt…”
“Ja lief, hebben we.”
“Prima. En we rijden weer.” zei Joe, zich onbewust van alles wat zich een kwartiertje geleden had afgespeeld. Hij merkte niet dat Frans met heel andere ogen naar hem keek. Hij keek met minder bewondering. PJ speelde mooi weer en probeerde niets te laten merken. Zijn geliefde en zijn vriend hadden hem verraden en hij wist het niet eens. Dat was misschien wel het ergste.
Die avond kotste Frans alles onder. Joe hielp hem naar de plee en Fransje schreeuwde. Wat hij zei was niet te verstaan maar ik kon wel raden wat hij riep. Hij had wroeging gekregen. Hij was door PJ meegesleept in haar verraad. Het ergste was nog dat Joe hem nu hielp, zonder te weten dat hij zijn judas hielp. PJ zweeg een krijsende stilte. Wat zo een kleine daad een relatie kan veranderen. De rest van de nacht lag Frans wakker.
In het begin vond ik het een niet zo boeiend boek. Ik kwam er niet echt doorheen. Pas vanaf het moment dat Frans echt met Joe, Engel en Christof op ging trekken vond ik het een beetje interessant worden. Dit was omdat in het begin van het boek ook niet zo veel gebeurde. Het was meer een beschrijving van mensen of ruimtes zonder dat Frans daar verder iets mee van doen had.
Vanaf het moment dat Frans maatjes werd met de vrienden werd het interessant. De gesprekken die ze met elkaar zijn grappig en goed beschreven. Je leert Frans ook goed kennen omdat hij aan jou als lezer zijn hele leven beschrijft. Je bekijkt door zijn ogen het verhaal en dat is wel bijzonder omdat hij niet kan praten. Ik voelde me wel een beetje verbonden met hem omdat hij tegen niemand anders práát. Ik vond het ook wel grappig dat hij De geschiedenis van Lomark schreef, dat hij dacht dat iemand misschien ooit zou willen weten wat er per dag in Lomark gebeurde. Alleen was het op een zielige manier grappig. Het was belangrijk voor hem, het schrijven.
Ik was geboeid door de manier van kijken van Frans op het leven. Hij legde zich er bij neer dat hij nooit zou gaan studeren terwijl zijn vrienden dat wel gingen en net toen hij zich nuttig voelde door zijn brikettenproductie bleken deze niet verkocht te worden. Daar is ook een aparte wending in het verhaal. Joe komt terug terwijl van hem hoge verwachtingen waren. Niets was wat het leek. PJ bleek ook een heel ander figuur dan verwacht en ineens verdwijnt papa Afrika (ook een heel interessant figuur). De onverwachte gebeurtenissen volgen zich in Deel II Zwaard in een rap tempo op. Daardoor blijft het boek – vanaf de vriendschap – tot het eind boeien.
E Bronvermelding
Boek: Joe Speedboot, Tommy Wieringa, 2006, Epe
Internetsites: http://www.scholieren.com/boekverslagen/18903
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden