Hoe god verdween uit Jorwerd door Geert Mak

Beoordeling 8
Foto van een scholier
Boekcover Hoe god verdween uit Jorwerd
Shadow
  • Boekverslag door een scholier
  • 6e klas vwo | 3994 woorden
  • 28 februari 2005
  • 44 keer beoordeeld
Cijfer 8
44 keer beoordeeld

Boek
Auteur
Geert Mak
Genre
Biografie
Non-fictie
Taal
Nederlands
Vak
Eerste uitgave
1995
Pagina's
367
Geschikt voor
bovenbouw havo/vwo
Punten
3 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands
Literaire thema's
Maatschappijkritiek

Boekcover Hoe god verdween uit Jorwerd
Shadow
Hoe god verdween uit Jorwerd door Geert Mak
Shadow
Complete titelbeschrijving.

Schrijver: Geert Mak
Titel en eventuele ondertitel: Hoe god verdween uit Jorwerd
Jaar van eerste uitgave: 1996
Plaats: Groningen
Jaartal: 2002
Druk van uitgave: onbekend
Uitgever: Wolters-Noordhoff

Titelbeschrijving

De titel slaat eigenlijk op het hele boek, maar er wordt ook een apart hoofdstuk aangewijd. Terwijl langzaam alles veranderde en verbeterde in Jorwerd veranderde ook de houding die de mensen hadden tegenover het geloof en de kerk. De mensen kregen het beter en hadden God en de kerk eigenlijk niet meer nodig voor steun en sociale contacten, daar waren andere dingen voor in de plaats gekomen.

Motivering van boekkeuze

Ik had dit keer nogal wat moeite met de keuze van het boek. Eerst heb ik een stukje gelezen van “De hertog van Egypte”. Dit boek kon mij helaas niet boeien en dus moest ik opnieuw opzoek naar een boek. Ik was toevallig de week daarvoor begonnen in het boek van Geert Mak ‘in Europa’. Ik had al wel eens eerder van het boek over Jorwerd gehoord en omdat ik het ook in mijn bezit leek het mij wel een idee om dat boek eens te gaan lezen.

Korte samenvatting

Hoe God verdween uit Jorwerd is eigenlijk een geschiedkundig schrift in roman vorm. Het gaat over een klein boerendorpje in Friesland dat een soort van stille revolutie doormaakt. Het veranderd van een boerendorp in een dorp voor mensen die de stad willen ontvluchten en recreanten. Na 1945 begint dit proces langzaam op gang te komen. De eerste machine komt in het dorp; het is een eenvoudige melkmachine. Het gevolg is dat de boerenknecht wordt ontslagen. Er komen zogenaamde ‘import’ naar het dorp. Mensen die uit de stad komen en een rustig leven willen gaan leiden in het dorp. Ze worden aanvankelijk maar moeilijk in de gemeenschap opgenomen, vooral degenen die geen Fries praten. Maar hier blijft het niet alleen bij. De buslijn komt niet meer door Jorwerd, de politie agenten kennen de straatjes niet meer uit hun hoofd en de dorpsgracht wordt gedempt. Als in 1951 ook nog de kerktoren instort, zet de stille revolutie zich steeds sneller door. De slager verdwijnt, het postkantoor gaat weg, de smid houdt het voor gezien, boeren houden ermee op en er ontstaat tweedeling in het dorp.
Van de zuilen hebben de Jorwerternaren niet veel gemerkt. De enkele katholiek die er woonde werd gewoon normaal behandeld. De stad kreeg steeds meer invloed op de jongeren. Ze wilden de bedrijven niet meer overnemen van hun ouders. De koeien moesten van die vieze lelijke gele plaatjes in hun oren. De overheid dwingt de boeren tot verdere investeringen. Er moeten melkmachines komen en gekoelde melktanks. Er wordt een melkquotum en een mestquotum ingesteld. Concurrentie als gevolg van de betere infrastructuur wordt merkbaar. Alles zit de boeren tegen. De ene na de andere houdt ermee op. Lang kunnen de boeren van hun vrijheid niet genieten, ze sterven vaak snel door het gemis van de dieren.
De hechtheid tussen de dorpsbewoners komen steeds meer op losse schroeven te staan. Niet alleen door de import, maar ook door het gebrek aan vertrouwen. Werden eerst de voordeuren gewoon open gelaten en de fiets niet op slot gedaan, toen er eenmaal een paar keer ingebroken was en een paar fietsen werden gestolen, keek men steeds wantrouwiger en werden de voordeuren dicht gedaan en de fietsen op slot.
Er was alleen nog maar hechtheid bij de merke (kermis) en de Ietloftspul (elk jaar wederkerende toneel opvoering, voor het eerst gestart om gedeeltelijk de kosten van een nieuwe kerktoren te kunnen financieren).
De kruidenier kreeg steeds meer concurrentie van de Miro. Kwam vroeger het hele dorp bij hem inkopen doen, nu kwamen ze alleen nog maar als ‘os mem is de lucifers vergeten te kopen bij de Miro’. Toen op een gegeven moment de schimmel op de pakken gevulde koek stond, wist men al hoe laat het was. Ook de kruidenier kon het vergeten. De overheid en het geld, dat waren de belangrijkste factoren die God uit Jorwerd hebben verdreven.

Eerste persoonlijke reactie

Ik vond het een mooi en fascinerend boek. Het feit dat Geert Mak in zijn boek eigenlijk de gehele ontwikkeling weergeeft die de boeren door hebben gemaakt tussen 1945 en 1995 vind ik prachtig, het is een geschiedenis die ik niet kende. Het verhaal dat Geert Mak verteld zou ook over een ander dorp in Friesland kunnen gaan, dan zouden er kleine dingen veranderen maar toch kun je het betrekken op de meeste Friese dorpen. Geert Mak neemt je mee langs vervlogen tijden, vergeten geschiedenis en verlaten terpendorpen en mensen die nooit helemaal gemoderniseerd zijn. Zoals je hem hoort spreken over de boeren en hun verhaal verteld opent als het ware je ogen. Hoewel ik zelf uit een dorp kom en hier sommige dingen van mee krijg heb ik nooit in zo’n hechte omgeving geleefd als Jorwerd. En eigenlijk ben ik daar na het lezen van dit boek best blij om. Geert heeft af en toe twee visies. Hij vertelt over de gemeenschap als een hechte kring die elkaar helpt en steunt in alle tijden, over het anti gevoel wat ze hadden tegen de stad, over het samen zijn en vooral over die schitterende maar later gedoemde ambacht van het boer zijn. Als je dat allemaal leest dan beleef je het dorp als een harmonieus en mooi bestaan waarin hard werken voorop staat en klaarstaan voor elkaar nog heel normaal was. Maar dan verteld hij twee pagina’s later ook over het beklemmende gevoel wat het dorp uit straalt, die eeuwige sociale controle en het collectief bewustzijn. De individu is veel minder belangrijk, in tegenoverstelling tot de stad waar juist iemand zichzelf kan zijn. Ik vond het een schitterend boek maar je moet het niet in een keer uit lezen, dat gaat ook bijna niet. Het is een geschiedenis, een biografie van een fries dorp dat door de jaren heen het eeuwenoude overheersende beroep boer zag uitsterven en wat op zoek moest naar een nieuw bestaan, een nieuw manier van leven.

Uitgebreide persoonlijke reactie

Onderwerp:

Het onderwerp van dit boek is steeds duidelijk aanwezig. Het voorbije tijdperk van de boeren word beschreven. De strijd tegen het modernisme, het failliet gaan van de boerderijen, verandering van normen en waarden en de eeuwige strijd tegen de steeds groter wordende invloed van de stad. Ik vond het onderwerp heel erg boeiend, omdat je leest wat er in die korte periode allemaal in een enorm tempo is veranderd. Boeren hebben al bestaan sinds mensenheugenis. Het gaf altijd een beeld aan Nederland, het was een bestaanszekerheid. Ontzettend veel mensen werkten in de landbouw. Toen dit alles ontstond de angst en ontevredenheid bij de boeren. Alleen merkte je daar niks van. Die veranderingen kwamen langzaam, beginnend met de melkmachine. Het boerenbestaan werd steeds grootschaliger en de boeren raakten de grip kwijt. En dat is wat je heel duidelijk merkt in dit boek. Geert Mak schetst een heel goed beeld van hoe het vroeger was, hoe de boeren en de andere dorpers de veranderingen ervoeren en vooral hoe zij telkens weer opnieuw een weg moesten vinden in het voor altijd veranderde Nederland. En dat vond ik zo boeiend aan dit onderwerp, hoe de mensen het hebben beleefd, hoe deze veranderingen ontstonden en hoe onmogelijk het was om die tegen te gaan hoe lang en hoe hard soms de strijd van de mensen ook was. En wat ik vooral fascinerend vond was hoe de dorpers voor zichzelf een eigen wereld creëerden, hoe zij de stad buiten sloten. Aan de ene kant vond ik het goed, aan de andere kant gaf het mij een heel beklemmend gevoel. In dat dorp kon je nooit iets anoniem doen. Er waren altijd ogen op je gericht. Het onderwerp ligt in zoverre in mijn belevingswereld dat ik zelf uit een dorp kom en nog wel een paar overeenkomsten kon vinden. De strijd die dit dorp geleverd heeft is niet uniek, dit hebben bijna alle dorpen meegemaakt. Ieder dorp heeft te maken met de strijd tegen het weggaan van de faciliteiten, het levend houden van de sociale bijeenkomsten. De schrijver heeft het heel duidelijk met heel veel diepgang uitgewerkt. Ieder detail, ieder aspect van de mensen, de omgeving en de bedrijven heeft hij gezien, er over gepraat en het opgeschreven. De auteur geeft niet echt een visie mee, hij beschrijft het meer. En dat vind ik wel fijn want dan heb je veel ruimte om je eigen visie er op te geven. Wat hij wel deed was niet alleen de positieve en mooie dingen beschrijven maar ook de dingen die veel minder mooi en goed waren, de veel te grote sociale controle en het niet willen loslaten van het verleden. Ik heb nog niet eerder iets gezien of gelezen over dit onderwerp.
Gebeurtenissen
Er zijn vele belangrijke gebeurtenissen in dit boek, maar er waren een aantal die je toch beter bijbleven. Bijvoorbeeld het verhaal over Gais, een boerin die samen leefde met Hendrik. Hendrik was boer in hart en nieren samen hadden ze een boerenbedrijf. Toen dit failliet ging na alle veranderingen die nodig waren voor het voldoen aan de milieueisen, de koeltank, het moderniseren van het melken kon Hendrik het niet bijbenen. Van een vrolijke en levenslustige man veranderde hij naar een paniekerig iemand met veel aan zijn hoofd. Op een ochtend toen zij hem koffie in de werkplaats wilde brengen had hij zelfmoord gepleegd. Dat gaf mij pas goed de indruk hoe funest die veranderingen waren voor sommigen. Ook een belangrijke gebeurtenis in het dorp was de komst van de nieuwkomers. Zij brachten nieuwe gewoontes mee en nieuwe ideeën, wilde nieuwe dingen in het dorp. Het dorp was niet alleen meer vol met bekenden maar ook met onbekenden, mensen die niet sociaal deelnamen aan het dorp. Wat me vooral op viel was dat Jorwerd zich uitstekend wist te redden zonder de rest van Nederland. Ze hadden hun eigen sociale vangnet, hun eigen bezigheden. Dat merk je ook aan de dingen die mensen voor elkaar deden. Er was een boerin die al jaren zorgde voor een oude man. Ze ging er ochtends heen voor het ontbijt, middags voor de lunch, avonds voor het avondeten en daarna nog even om hem in te stoppen voordat het tijd was geworden om te slapen. Dag in dag uit, meer dan 30 jaar lang. Dat was ook iets wat veel indruk maakte op mij, de mensen deden heel veel voor elkaar maar hadden dan ook alleen maar elkaar. Of je nou wilde of niet, je was op elkaar aangewezen. De gedachten en gevoelens van de personages zijn zeker wel belangrijk, in ieder geval voor de auteur. Voor de mensen zelf zijn hun gevoelens niet zo belangrijk. Wel hoe ze ergens van konden genieten, wat ze leuk en minder leuk vonden maar wat ze echt voelden, dat kwam je maar moeilijk te weten. Het was dan ook een stille revolutie die daar plaatsvond, de mensen hoorde je openlijk niet klagen maar ze hadden het heel moeilijk. Er zijn vele gebeurtenissen die me aan het denken hebben gezet. De strijd van Eef om haar café, de houding van de dorpenaren tegenover nieuwkomers, hun hulpvaardigheid maar ook hun bemoeienis en angst voor het nieuwe en hun afkeer van de stad. Ik moest niet echt worstelen om verder te komen door het boek, maar ik legde het af en toe wel even weg. Het is allemaal informatie, soms moet je heel even iets anders doen en dan kun je je weer concentreren. Verder waren er nog heel veel gebeurtenissen, de komst van de nieuwe melktanks die vele boeren de nek omdraaiden. Het respect van de boeren voor het land en voor de dieren, de feesten en begrafenissen in het dorp, de eeuwige strijd om het behoud van de basisschool, het sluiten van de laatste winkels en zo ook het sluiten van de laatste dagelijkse sociale contacten. Een dorp zoals Jorwerd maakte veel mee in een korte tijd. Alles wat al voor generaties lang doodgewoon en vertrouwd was, veranderde in 50 jaar compleet.
Personages.
Er is in dit boek geen hoofdpersoon, dus er is ook niet echt sprake van een held. Al doen sommige personages wel heldendaden, vooral het boerenwerk is vroeger altijd heel zwaar geweest. Je leert de personen in zoverre kennen dat je begrijpt waarom ze zijn zoals ze zijn. Je leert ze niet echt heel persoonlijk kennen, Geert Mak maakt met deze mensen zijn verhaal tot een geheel. Zij zijn de spil van het dorp en van de gebeurtenissen en ze zijn de geschiedenis. Zoals hij op een gegeven moment citeert in zijn boek: ‘oude mensen zijn lopende geschiedenis boeken’. Ik denk dat hij hier in heel erg gelijk heeft. Ga maar eens praten met oude mensen, mensen in het bejaardenhuis bijvoorbeeld. Van alles wat zij in hun leven hebben meegemaakt zou je voor ieder mens een boek kunnen schrijven. Geert Mak en andere schrijvers hebben in gezien dat de verhalen van deze mensen waardevol zijn maar ook langzaam uitsterven. De personages zijn levensecht en herkenbaar, dit merk je vooral omdat het een biografie is. De gebeurtenissen in het dorp en de mensen worden verteld en dit is allemaal gebaseerd op de waarheid, het is hun verhaal, hun leven. Ik kon me niet altijd goed plaatsen in de personages. Velen van hen leefden een levenswijze die nogal ver van die van mij staat. Het altijd rekening houden met anderen, het moeten letten op wiens tenen je trapt, de onzichtbare codes waarmee je rekening mee moest houden. Daar wil en kan ik niet echt mee leven, maar voor hun hoorde het bij hun dagelijkse manier van doen. Het boerenbedrijf zelf staat niet ver van mij af, maar wel de manier waarop men met elkaar omging, en hoe klein hun belevingswereld soms was. Wat niet wil zeggen dat ik die belevingswereld slecht om stom vind, helemaal niet. Maar wel anders. De meeste personages uit het boek vond ik zeer sympathiek, je merkte heel goed het verschil tussen de mensen van toen en de mensen van nu. Ze werken hard, houden van het dorp en hebben een gezamenlijke angst voor het nieuwe, voor de vooruitgang. De leegte van het dorp beschermt hen, en onderling bouwen zij toch hun hele samenleving op. Met respect voor elkaar maar soms ook juist geen respect. Want, zoals Geert Mak het verteld, zelfs in het kleine dorp was er sprake van verschillende standen. Ik keur het gedrag van de meeste personages niet af, ik voelde vooral mee met de boeren die hun leven, hun bedrijf langzaam aan zagen verdwijnen. Zonder dat ze de kracht en de macht hadden om daar iets tegen te doen. Ze hadden gewoon geen keus en dat maakte ze machteloos. Maar er waren ook personages bij waarvan ik vragen stelde bij hun gedrag, de manier waarop ze soms minachtend met andere mensen omgingen en hun eeuwige bemoeizucht ten opzichte van andere meer vooruitstrevende mensen. Ik denk dat ik in het geval van het sluiten van al die boerderijen wel hetzelfde zou reageren als de mensen uit dit boek, je bent dan namelijk in zo’n beschermde wereld opgegroeid, je weet niet anders. Als dan ineens alles veranderd zou ik me daar denk ik ook tegen verzetten. De personages reageren onvoorspelbaar, maar het zijn dan ook echte mensen, geen verzonnen personages.
Opbouw
De opbouw van het verhaal vond ik nogal ingewikkeld. Het is natuurlijk een geschiedenis en dus wordt er veel gebruik gemaakt van flashbacks. Toch vond ik dat Geert Mak je het soms aardig moeilijk maakte door veel door elkaar te vertellen, en soms ( had ik het gevoel ) ook twee keer hetzelfde. Hij was bijvoorbeeld aan het vertellen over de tijd rond 1980, en dan vertelde hij opeens weer een verhaal over Gais, maar dan weer 30 jaar terug. Dat was wel vervelend want dan moest je eerst daar weer inkomen en daarna schoot je weer 30 jaar verder. De opbouw was dus niet chronologisch, al was er wel een bepaalde lijn in te ontdekken. Het verhaal is niet spannend, dit omdat er in het dorp nou niet echt veel gebeurd.
Maar toch word je er in meegenomen, door de strijd van de boeren, de knechten en de strijd van het dorp. Alles wat zij meemaken grijpt je toch wel aan, maar je kunt het boek op alle momenten even wegleggen, het was niet dat ik het in een keer uit wilde lezen. De opbouw past wel goed bij het onderwerp, er wordt hier geschiedenis beschreven. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van Geert Mak, de schrijver. Hij is voor een aantal maanden, ik geloof zelfs een jaar, in Jorwerd gaan wonen. Hij heeft daar de verhalen van de mensen aangehoord, historici benaderd en alles wat er aan materiaal te vinden was over Jorwerd opgezocht en verwerkt. Dit vind ik heel geslaagd omdat het echt een overzicht, een biografie is geworden. Het wordt dus niet gekleurd door een bepaalde mening of iemand. Ik blijf niet met vragen zitten, hij sluit het mooi af, hij stopt hier met vertellen, vanaf dat moment gaat het over nu, de toekomst. Het boek begon na het eerste hoofdstuk te boeien, dan leerde je wat personages kennen en had je door dat het niet alleen over Jorwerd ging maar over de dorpen en hun veranderingen in het geheel.
Taalgebruik
Het taalgebruik was niet moeilijk en heel goed te volgen. Geert Mak schrijft duidelijk, wel op niveau maar niet overdreven ingewikkeld. De gedichten in het fries waren natuurlijk niet te begrijpen maar de meeste werden vertaald. Het boek bestaat vooral uit beschrijving maar soms laat Geert Mak de personages in het boek ook als het ware aan het woord. Ze vertellen dan hun verhaal, hun herinnering in hun eigen woorden. Er is weinig dialoog, maar dat is ook niet nodig. Het gaat juist om de gebeurtenissen en hoe de mensen daar mee om gingen. En, ik kreeg de indruk dat de boeren in het algemeen zo wie zo heel weinig met elkaar praten, het was meer een soort overeenkomst, vriendschap tussen de mensen. Er werd wel gepraat over het vee, het land en het weer maar echt praten deden ze volgens mij niet. Wat me dan ook opviel was dat ze hun verhalen wel vertelden aan Geert Mak. Want, zoals hij zei, soms hoorde ik meer dan goed voor me was, ze legen hun hele leven bij mij op tafel.
Het taalgebruik paste goed bij het onderwerp, duidelijk, direct en beschrijvend. De bijzonderheden die me opvielen waren natuurlijk het fries, maar ook de gedichten, en de aanhalingen van Geert Mak naar eerdere uitspraken van historici en van de bewoners van het dorp.
Verdiepingsopdracht

Ik had eigenlijk weinig verwachtingen, ik wist alleen dat het over een dorpje zou gaan in Friesland dat vooral bevolkt werd door boeren. Dat het een soort geschiedenis boek zou zijn en geen verhaal wist ik wel, dat was mij al verteld. Ik had hiervoor al een stukje gelezen uit een ander boek van Geert Mak. Ik kende zijn schrijfstijl dus al een beetje en kon me er goed in vinden. Ik zag er dus niet echt tegen op om het boek te gaan lezen. Mijn verwachtingen zijn voor een groot deel uitgekomen, al maakte Geert Mak er veel meer van dan ik ooit verwacht zou hebben. De manier waarop hij in die dorpssfeer is gekomen, en daar alle geschiedenis heeft opgeschreven en de manier waarop de dorpers met de nieuwe tijd omgingen vond ik heel goed. Na het boek ben je duidelijk een stuk wijzer, wat op de achterkant van het boek staat klopt precies: “Geert Mak weet met zijn meeslepende boeken zijn lezers te voorzien van een flinke dosis geschiedkundig en sociaal bewustzijn”. Als je dit boek hebt gelezen kun je je veel beter in leven in de strijd die de boeren hebben gevoerd tegen de moderne tijden. Ook al was het dan een stille strijd, het was wel een hele zware.
De thematiek van het verhaal is eigenlijk een afscheid van een voorbij tijdperk. Het tijdperk waarin de boeren de hoogste stand waren, waar men zich geen leven zonder boerderijen, knechten en koeien kon voorstellen en vooral het leven waar alles kleinschalig, dorps en beschermd was. Geert Mak vertelt over de mensen uit de dorpen, hoe ze hun samenleving in stand hielden met de middelen die ze hadden. Het thema hangt vast aan alle veranderingen in het boerenleven de laatste tijd. De schaalvergroting en hoe die sommige boeren de das om deed. De komst van nieuwe mensen met andere ideeën, nieuwe normen waarden. Hoe gingen de boeren daar mee om, de dorpers. En hoe hielden ze hun oude tradities en dorpse sfeer nog jarenlang vast. De thematiek gaat over de eeuwige strijd tussen de dorpers en de stadse mensen, en over hoe de boeren en de dorpers langzaam aan hun eeuwenoude leefstijl met de tijd zagen verdwijnen. Niet te stoppen. De vertelsituatie heeft hier ook een deel in. Het verhaal wordt namelijk verteld door de ogen van Geert Mak, de schrijver. Hij geeft een objectief beeld van de werkelijkheid, van de veranderingen. Hij vertelt het goede en het kwade, de angst tegen veranderingen van de mensen. Hij probeert je geen mening of visie op te dringen maar beschrijft, en dit stelt je in staat om zelf je mening en visie op te bouwen.
Dit boek zit vol met economische en maatschappelijke aspecten. Eigenlijk draait het boek daar helemaal om. Economisch, hoe de mensen zich in die tijd financieel probeerden te redden. De kleine winkeltjes, de eeuwige dreigende faillissementen, de trek naar de steden, de strijd om de laatste maatschappelijke voorzieningen. En nog veel belangrijker, de boeren bedrijven. De overnames van vader naar zoon die steeds moeilijker werden, de nieuwe milieu wetten die er voor zorgden dat veel boeren stopten. De melkquote die de melkproductie van de boeren aan banden legden en voor enorm veel administratie zorgden, iets wat de boeren hiervoor vrijwel nooit gedaan hadden. Het was niet meer de koe en het bedrijf dat belangrijk was, het draaide voortaan om de omzet, de productie. Maatschappelijk aspecten zijn ook overduidelijk aanwezig in dit boek. De manier waarop de dorpers al jaren leefden, klaarstaand voor elkaar en een eeuwige dominerende sociale controle. Iedereen kende iedereen maar hield ook iedereen in de gaten. Het dorpscafé was het sociale ontmoetingspunt bij uitstek, daar waren alle feesten, begrafenissen en andere bezigheden. De verschillen in rangen, de boeren, de knechten, de gewone dorpers. De verhoudingen met elkaar, het eeuwige op elkaar aangewezen te zijn omdat er gewoon niemand anders was en de gezamenlijke liefde die ze hadden voor het dorp. Dit alles vormt de rode draad van het boek en zo krijg je een behoorlijke dosis maatschappelijke en economische kennis van die tijd mee.
Je kunt dit boek sterk in verband brengen met naoorlogse verandering in de maatschappij, daar gaat dit boek namelijk helemaal over. Geert Mak beschrijft de veranderingen tussen 1945 en 1995. Er veranderd in die tijd namelijk heel veel. Waar het vroeger allemaal kleine bedrijven waren, werden de boerderijen in de loop van de tijd steeds groter, steeds meer koeien. Alles werd gemoderniseerd, het melken, het voer. De boer had weinig contact meer met het vee. Het is natuurlijk nogal een verschil of je nou dertig koeien hebt of tienduizend. De boer kreeg een heel ander aanzien en een hele andere levensstijl. Door alle overheidsregels trokken vele boeren het niet, families gingen failliet en depressie trok voorbij alle boeren. Altijd de eeuwige angst van het sluiten, het ‘falen’ in de ogen van andere boeren. Nieuwe tijden vroegen om nieuwe manieren van leven, ook aan de boeren. Hoe sterk ze zich er ook tegen verzetten. Ook de komst van de nieuwe mensen, de forensen, de mensen die in het dorp woonden maar tegelijkertijd in de stad leefden en daar een baan hadden. Dat kon er eigenlijk niet in bij de dorpers, maar het was een steeds vaker voorkomend beeld. In het boek worden al deze maatschappelijke kwesties en maatschappelijke veranderingen beschreven, en sluit dus goed op deze vraag aan.

REACTIES

I.

I.

De samenvatting is gekopieeerd, Gais haar man is de schilder van het dorp, Os mem hoort Us mem te zijn.

11 jaar geleden

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.