Dooi door Rascha Peper

Zakelijke gegevens
Auteur: Rascha Peper. Titel : Dooi, Veen, Amsterdam 1999, 158 blz. Genre: Novelle. Eerste reactie
Keuze: Ik heb dit boek gelezen omdat Anne en Linda dit boek hadden uitgekozen voor onze spreekbeurt. Inhoud: Mijn eerste reactie na het lezen van het boek was dat ik het een heel raar boek vond. Vooral in het begin vroeg ik me af waar het verhaal op sloeg. Maar toen ik verder in het boek kwam begon ik aan de schrijfstijl te wennen en vond het ook wel een beter verhaal worden. Verdieping
Samenvatting: Ruben Saarloos, een vertaler van achtenvijftig jaar is op tweede kerstdag samen met zijn vrouw Ina en hun woonboot, de Harnasman, het IJsselmeer opgevaren om een nieuwe motor te testen. Ze leggen aan bij een klein verlaten eilandje, met de bedoeling daar een of twee nachten te blijven. Ze worden hier door strenge vorst overvallen en komen niet meer van het eiland weg. Zijn vrouw vertrekt wegens werkverplichtingen van de boot, voordat de dooi is ingevallen. Hijzelf blijft alleen achter op het schip omdat Ruben bang is dat zijn schip door het kruien van het ijs zal zinken. Bovendien wil hij niet bij anderen logeren. Ook kan hij nu in alle rust werken aan een boek wat hij aan het vertalen is. In volstrekte eenzaamheid brengt hij hier zijn dagen door. Ruben heeft nauwelijks contact met de buitenwereld. Hij brengt de tijd door met het verkennen van het eiland en het vertalen van het boek. Het boek wat Ruben aan het vertalen is gaat over vissen. Onder andere over de Coelacanth. Dat wekt bij hem herinneringen op aan zijn vader. 's Nachts droomt hij over zijn vader. Zijn vader heeft zijn hele leven gewijd aan een vergeefse onderneming: het vinden van een coelacanth, een raadselachtige vis. Door deze onderneming heeft Ruben's vader zijn gezin verwaarloosd. Bovendien heeft het overlijden van zijn nichtje Mady hem diep getroffen. Ruben heeft hiervan geleerd zich te pantseren tegen wat het leven tegen je kan doen. Hij wantrouwt mensen en hij is mensenschuw. Slechts zijn boot de Harnasman bemint hij nog met hartstocht. Hij heeft een saai en prikkeloos bestaan. Door de afzondering op het ijs kan hij eens ernstig over zichzelf en zijn leven nadenken. Als de dooi invalt krijgt Ruben steeds meer last van eenzaamheid. Hij kan zich niet meer concentreren op zijn boek. Bovendien komen er geen schaatsers meer in de buurt van zijn boot en hij wordt ook niet meer bevoorraad. Met wassen nam Ruben het ook niet zo nauw. Voor wie zou hij het doen? Dan komt de dood hem opzoeken. Aangekondigd door opdringerige aanwezigheid van kraaien, vlaamse gaaien en dode konijnen. Bovendien is er telefoon voor meneer Omshof (bargoens voor dood), die zich op zijn boot zou bevinden en hij ziet een spookschip. Dan komt de dood op schaatsen. Juist nu er door geen mens meer geschaatst wordt, duikt er een schaatsster op. Het blijkt hier om een roodharig meisje te gaan dat in Amsterdam het verband onderzoekt tussen prikkels en de ziekte van Alzheimer door middel van het meten van de pupil. Het valt Ruben op dat zij luchtig gekleed is en dat zij er smal en bleek uitziet. Hij vindt het vreemd dat zij het niet koud heeft. Deze roodharige schaatser brengt weer kleur in het leven van Ruben, zij “ontdooit” hem. De schaatsster belooft de volgende dag terug te komen. Zij zal dan ook de door hem gewenste sigaren meebrengen. Deze schaatsster bezoekt Ruben drie keer. Het leven is voor hem nu best aangenaam doordat de dagelijkse sleur door haar wordt doorbroken. Bij de tweede ontmoeting leest hij in de schaatsen van de schaatsster de naam Bente Nerwanen. Hij vermoedt dat zij zo heet. Op de tweede dag neemt zij hem lucifers mee en op de derde dag Daily Mirror. In de Daily Mirror staat een artikel over de Coelacanth. Bovendien bedrijven ze tijdens deze derde ontmoeting de liefde. Na deze drie ontmoetingen wordt het ijs rondom de harnasman door de kustwacht doorbroken. Iedereen is enthousiast dat Ruben door de kustwacht ontzet wordt, behalve Ruben, hij beseft dat hij Bente voorlopig niet meer zal zien. Terug in de bewoonde wereld start Ruben een zoektocht naar Bente, net zoals zijn vader dat bij de Coelacanth deed. Bij de VU, waar Bente werkzaam zou zijn, vertellen ze Ruben dat Bente al bijna een jaar dood is. Ruben bezoekt voorts het graf van Bente. Hij beseft dat hij Bente nooit meer zal zien en hij staakt zijn zoektocht. Op het einde van het verhaal heeft Ruben een dialoog met de dood die Ruben komt halen. Dankzij Bente heeft Ruben zijn jeugdtrauma's verwerkt en is hij weer een mens geworden. Ruben is klaar voor de dood. Hij is rijp om te sterven, want hij heeft vrede met zijn leven. Hij vindt het best dat de dood spoedig zal komen. Ruben koopt uiteindelijk nog een antieke scheepslantaarn. Hij ziet dus weer licht in de Duisternis. Misschien heeft Bente hem toch nog de kracht gegeven om verder te leven. En als hij zal sterven, dan sterft Ruben tenminste met vrede. Onderzoek naar de verhaaltechniek: De schrijfstijl: Het verhaal is geschreven in normale lengte van zinnen en normaal woordgebruik. De ruimte: Het verhaal speelt zich voor het grootste gedeelte of op de woonboot van Ruben Saarloos die vast ligt in het bevroren Ijsselmeer bij een klein eilandje. Ook speelt het verhaal zich af op de VU waar Bente Nerwanen aan een project bezig zou zijn. Ruben gaat haar daar zoeken. Nibbixwoud is ook een belangrijke plaats in het boek. Daar ligt Bente Nerwanen begraven. Ook speelt het verhaal zich af in Amsterdam waar het de thuishaven is van Ruben, Ina en hun boot. De tijd: Het verhaal wordt chronologisch verteld. Wel zijn er een paar flashbacks over de vader van Ruben Saarloos. Die flashbacks gaan over het zoeken van zijn vader naar de coelatanth. Het verhaal verteld door middel van een hij-perspectief. Het perspectief ligt bij Bram Saarloos. De vertelde tijd is enkele maanden (van januari tot en met mei). Er is veel tijdverdichting. Over de eerste maand wordt 130 blz. verteld en over de rest maar 28 blz. De verhaalfiguren: Ruben Saarloos: Bram Saarloos is de hoofdpersoon van het boek. Zijn naam, Roben Saarloos, betekent Ruben zonder Saar (geliefde). Hij is 58 jaar en is getrouwd met Ina, en ze hebben geen kinderen. Ruben is van beroep vertaler. Hij vertaald engelse wetenschappelijke boeken. Ruben is mensenschuw. Hij houd er niet van om onder de mensen te komen. Ook wensen enkele mensen hem sterkte als hij alleen op de boot zit maar hij geloofd echter niet dat ze dit serieus menen. Ruben heeft last van jeugdtrauma’s. Hij werd in zijn jeugd verwaarloosd door zijn vader die altijd weg was om te zoeken naar een vis, de coelatanth. Ook kan hij niet overweg met zijn moeder. Bovendien heeft het overlijden van zijn nicht Mady hem diep getroffen. Door deze gebeurtenissen stond Ruben in zijn jeugd op het punt om zelfmoord te plegen. Het lukt hem niet om zich van zijn jeugdtrauma’s te bevrijden. Het lijkt erop dat Ruben de angst voor zijn emoties niet wil overwinnen om een levensblije en communicatieve persoonlijkheid te worden. Alleen warme persoonlijkheden zoals Mady en Bente zijn in staat om hem te helpen. Door de liefde die Ruben voor Bente voelt, herontdekt hij de liefde. En dat hij is bevrijd uit het ijs, herwint hij zijn levenslust. De schaatsster (Bente Nerwanen): Bij de analyse van de schaatsster die Ruben opzoekt, ga ik er vanuit dat dit Bente Nerwanen is die uit de dood is opgestaan. De dood komt Ruben dus opzoeken. Bij de eerste ontmoeting is Bente helemaal in het zwart gekleed (de dood). Ze is zelf heel bleek en mager en heeft vuurrood haar. Als medisch analyste onderzoekt zij het verband tussen de ziekte van Alzheimer en pupilverwijdering. Na drie ontmoetingen zouden Ruben en Bente elkaar niet meer zien. Als Ruben begint te zoeken na Bente blijkt dat Bente begin juli was overleden. Bram Saarloos: Bram Saarloos is de vader van Ruben Saarloos. Hij was geen goed vader voor Ruben omdat zijn leven helemaal in het teken stond om een zeldzame vis, de coelacanth, te vinden. Kort na de dood van Bram Saarloos werd de laatste coelacanth gevonden. De moeder van Ruben Saarloos: Rubens moeder werd door haar man in de steek gelaten met twee kleine kinderen. Toen er geen geld meer was ging zij lesgeven op een gereformeerd gymnasium. Haar man nam daarna al haar spaargeld af voor zijn zoektocht naar de coelacanth. Omdat zij troost zocht in haar eenzaamheid werd ze overdreven godsdienstig. Ruben kon niet goed overweg met zijn moeder. Ina Saarloos: Ina Saarloos is de vrouw van Ruben Saarloos. In tegenstelling tot haar man is Ina levenslustig en heeft vertrouwen in de mensheid. Ina werkt als secretaresse bij een accountantsbureau. Ruben kan goed opschieten met Ina, hoewel hij eigenlijk geen hartstochtige gevoelens voor haar heeft. Ondanks dat Ruben van Ina houd wordt hij verliefd op Bente. Ina is dus blijkbaar niet in staat om Ruben de warmte kan geven die Bente hem kan geven. Mady: Mady is de vijftien jaar jongere zus van Rubens moeder. Mady was een warme persoonlijkheid, die de strengheid en soberheid in het gezin Saarloos doorbrak. Zij was een van de weinige lichtpuntjes in de jeugd van Ruben. Pas in zijn studententijd realiseerde hij dat Mady zijn eerste liefde was geweest. Mady zou veel te vroeg sterven doordat zij tijdens een vakantie in Turkije van het dak viel. Dit was een grote klap voor Ruben. De situaties: Er zijn verschillende belangrijke situaties in het boek. Voorbeelden hier van zijn de eerste keer dat Bente bij Bram langskomt. En dat Bram er achter kwam dat Bente al een hele tijd dood is. Thema: Het thema van het boek is de dood. De dood achtervolgt Ruben overal en is altijs nadrukkelijk aanwezig. Je kunt dit zien aan de aanwezigheid van kraaien en vlaamse gaaien, het spookschip wat Ruben ziet, het telefoontje waarbij iemand zegt dat de heer Omsof (de dood) aanwezig is, dode konijnen, het kraken van de boot alsof er nog iemand aanwezig is (de dood), Bente Nerwanen die uit de dood is opgestaan en het overlijden van Rubens vader en Mady. In het boek vind er de hele tijd een strijd plaats tussen Ruben en de dood. Ruben heeft aan het eind van het boek de angst voor de dood overwonnen. Dit komt doordat Bente Ruben heeft geholpen met het overwinnen van zijn jeugdtrauma’s. Na de komst van Bente heeft Ruben vrede met zijn leven. Ruben is klaar voor de dood en zal wellicht spoedig sterven. Motieven: Er zijn verschillende motieven. Voorbeelden hier van zijn: · Pantsering tegen een moderne en kille maatschappij. Ten gevolge van deze pantsering is Ruben mensenschuw geworden. · Schuldgevoel: Ruben voelt zich schuldig tegenover zijn vrouw Ina als hij met Bente de liefde bedrijfd. Bovendien voelt hij zich schuldig als hij hoort dat Bente dood is. Hij dekt dat Bente door hem zijn schuld op het gevaarlijke ijs is omgekomen. · Het oproken van een sigaar: Als Ruben de laatste sigaar, die Bente hem gegeven heeft, opgerookt heeft, is het hoofdstuk Bente voor hem afgesloten. Verband titel-thema: De titel Dooi kun je uitleggen op verschillende manieren. De letterlijke betekenis is dat het ijs rond boot van Bram aan het dooien was zodat Bram weer terug kon naar de bewoonde wereld. De andere manier waarop je de titel kan uitleggen is dat de dooi van het ijs een symbool is voor het dooien van het harnas wat Bram heeft ten opzichte van de maatschappij. Plaats in de literatuurgeschiedenis: Biografische schets auteur: Rascha Peper is pseudoniem van Jenneke Strijland. Zij werd geboren op 1 januari 1949 in Driebergen. Ze groeide op in een beschermd milieu, waarbij naar eigen zeggen de godsdienst miste. Ze studeerde Nederlands, met als hoofdvak Middelnederlandse literatuur, in de roerige jaren zestig toen literatuur in dienst van de revolutie van het proletariaat moest staan, en werkte enige tijd als lerares. In 1983 verhuisde ze naar Wenen vanwege het werk van haar partner, die in dienst was van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daar begon ze, omdat ze zich nogal "op zichzelf teruggeworpen" voelde en omdat ze ernstig ziek werd, serieus werk te maken van het schrijven. In die tijd ontstond de eerste versie van haar boek "Oesters". Na de publicatie van haar eerste verhalen in "Hollands maandblad" en "Tirade", zette ze zich aan het herschrijven van deze roman omdat ze "in alle valkuilen van een beginnend schrijver was getuind". Najaar 1999 verhuisde ze naar New York, waar haar man als diplomaat bij de VN-missie werkzaam is. Rascha Peper streeft ernaar boeken te schrijven die vooral boeien door een meeslepend verhaal en hecht minder aan literaire vormexperimenten. Haar romans zijn leesboeken met een sterke plot, boeiende karakters en sfeervolle details. Haar thema's ontleent ze vaak aan berichten uit de krant. Zoals de figuren in haar werk een gepassioneerde verzamelwoede hebben, zo verzamelt zij zelf krantenknipsels waarin ze een verhaal ziet. Deze werkwijze brengt met zich mee dat Peper geen autobiografisch schrijfster is wier werk voornamelijk te herleiden is tot zaken uit haar eigen leven. Het enige boek waarvoor dit niet zondermeer opgaat is "Oesters" Beoordeling

In het begin vond ik het boek vooral vaag. Dit komt omdat er veel aan de fantasie van de lezer wordt overgelaten. Toen ik verder in het boek kwam begon ik aan de manier van schrijven te wennen. Ik vond wel dat het verhaal af en toe langdradig werd. Vooral in de tijd dat Bente kwam en dan weer weg ging. Als ze weer weg was vond ik het verhaal steeds ongeveer hetzelfde. Hij maakt een wandeling op het eilandje, werkt wat aan zijn boek en gaat slapen. De volgende dag wordt dan weer beschreven dat hij zit te wachten op Bente. Dan komt Bente weer en dan werd het verhaal weer interessant om te lezen. Dat vond ik wel jammer. Ik vond het boek aan het einde ook wel spannend. Vooral toen Ruben erachter kwam dat Bente eigenlijk dood was. Toen wou je toch wel heel graag weten hoe alles nou zat. Wel vind ik dat er een heel raar einde aan het boek zat. Ik had echt zoiets van: is dit het einde?? Daar wordt dus alweer heel veel aan de fantasie van de lezer overgelaten. Ik vind dat dit soms wel wat minder had gemogen. Dan was het verhaal duidelijker geweest. Ook had ik niet altijd door dat de dood hem bezocht. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de heer Omsof die bij hem aan boord zou zijn. Ik wist niet dat Omsof staat voor de dood. Maar samengevat vond ik het wel de moeite waard om het boek te lezen. In het begin vraag je je wel even af in wat voor verhaal je nou beland bent maar, daarna wordt het wel allemaal duidelijk. Ik vond het dus wel een goed boek om te lezen.