Ciske de rat door Piet Bakker

Bladzijde Wat?
1 Inhoudsopgave
2 Vraag 1
3 Vraag 2 en 3
4 Vraag 4 t/m 7
5 Vraag 7 vervolg
6 Vraag 7 vervolg
7 Vraag 7 vervolg
8 Vraag 7 vervolg
9 Vraag 7 vervolg
10 Vraag 7 vervolg
11 Vraag 7 vervolg
12 Vraag A6
13 Vraag B7
14 Vraag C7

De complete trilogie

Vraag 1 A t/m E: Gegevens over het boek.

Titel: Ciske de Rat
Auteur: Piet Bakker
Voor het eerst verschenen in:1941, 1943 en 1947.
Uitgever: Elsevier
Eerste druk als trilogie: 1950

Vraag 2 A: Flaptekst.

Ciske Vrijmoet, alias de rat is de hoofdpersoon van de Amsterdamse journalist en schrijver Piet Bakker.
De belevenissen van het straatjochie Ciske hebben vele honderdduizenden geboeid en gegrepen. Het verscheen dan ook in meer dan tien landen in vertaling en in 1984 werden Ciske’s avonturen voor de tweede keer verfilmd.

CISKE DE RAT is het verhaal van het onhandelbare joch, dat alleen bij de burgerlijke stand bekend is als Ciske Vrijmoeth. Voogdijraad, kinderbescherming, de ene school na de andere-niets kan Ciske in bedwang houden, tot hij in de klas komt van meneer Bruis, de enige die Ciske weet te temmen.

CSKE GROEIT OP vertelt de verdere lotgevallen van de kwajongen die door een fataal toeval zijn moeder dood.
Na het ondergaan van een strafperiode volgt de moeilijke tijd van aanpassing aan de wereld buiten de tuchtschool, die hem vol onbegrip tegemoet komt. Enkelen zijn echter nog steeds bereid hem te helpen in zijn nieuwe bestaan.

CIS DE MAN rondt de trilogie af. Uit de rat is nu een man gegroeid die strijdend voor zijn vaderland de dood kalm en vastberaden onder ogen ziet.
Indrukwekkend en ontroerend vertelt de schrijver over koporaal Vrijmoeth die strijd levert in de Grebbelinie.
Ciske maakt zijn eens begane misdaad dubbel en dwars goed.

Vraag 2 B: Waar slaat de titel op?

De titel: Ciske de Rat slaat op de hoofdpersoon Franciscus Vrijmoeth.
Hij wordt door iedereen Ciske de Rat genoemd: Ciske is afgeleid van zijn naam Franciscus. Hij wordt de rat genoemd omdat hij klein, snel en scherp is en dus wel wat van een rat heeft. Ciske de Rat is zowel de titel van de hele trilogie als de titel van het eerste boek.

Vraag 3 : Hoofdfiguren:

A: Hoe zien ze eruit?

CISKE DE RAT heet heel officieel Franciscus Aloysius Geradus Vrijmoeth. Maar hij wordt gewoon Ciske, afgeleid van Franciscus genoemd.
Hij is ongeveer 10 jaar oud en draagt niet al te nette kleren. Hij woont op de Pijp in Amsterdam. Hij houd veel van zijn vader, maar die ziet hij niet zo vaak omdat deze zeeman is.

MEESTER BRUIS werkt een Basisschool in Amsterdam en is nog vrij jong. Hij heeft een vrouw: Suus, en krijgt als Ciske naar de tuchtschool gaat zijn eerste kind: Jan-Willem.
Later krijgt hij nog twee kinderen maar daar gaan ze in het boek niet verder op in dan een paar zinnen.

BETJE VAN GEMERT het officieel Bettie, maar in de eerste twee boeken ( als Betje kind is) noemt iedereen haar Betje. In het derde boek is Betje de vrouw van Ciske. Ze blijft je altijd trouw.

B Eigenschappen:

CISKE is een doorzetter, hij bijt zich overal door heen. Dit zie je bijvoorbeeld in zijn tijd op tuchtschool en als hij longontsteking heeft.

MEESTER BRUIS leert graag. Dit zie je in het hele boek wel: hij is eerst aan de Franse studie, daarna studeert hij voor een hogere baan enz.

BETJE is en lieve en behulpzame meid, ze blijft mensen altijd trouw. Dit zie je bijvoorbeeld als Ciske terug komt van de tuchtschool, Betje ontvangt hem met open armen. Dit zie je ook als Betje, Dorus(een andere jongen uit Ciskes klas) en Ciske bij Meester Bruis eten, Betje help met de tafel dekken, afruimen, afwassen enz.

Vraag 4: wanneer?

Het verhaal van Ciske speelt zich af in de dertiger jaren. Dit blijkt vooral uit het laatste boek, Ciske de man. Aan het begin van dat boek is de mobilisatie van Nederland. De eerste twee boeken spelen vele jaren eerder ook hier kan je het een beetje zien van de mensen zijn erg arm en dat waren ze toen ook.

Vraag 5: waar speelt het verhaal zich af?

Het verhaal speelt zich af in Amsterdam
Als je Amsterdam binnenwandelt dan zie je de haven. Ciske woont in een armoedig wijk de huizen zijn niet erg dicht, de gaten zitten tussen de planken.
Ciske woont in een bovenwoning aan een klein pleintje. De meubels van zijn huis zijn niet veel soeps: een paar houtenbanken één bedstee voor drie kinderen en een “wc” hokje buiten het huis. Ciske loopt langs het huis van tante Jans naar school. Tante Jans woont ook in een bovenwoning, haar huis in een tikje luxer: Houten banken, een stoofje, een open haard en twee bedsteden. De buurt zelf is ook niet veel soeps, zo als al eerder gezegd zie je de gaten tussen de planken zitten. Ook is het er niet erg schoon, met andere woorden het is maar een armoedig wijkje.

Vraag 6: welk genre heeft dit boek?

Het is een roman, het is een heel realistisch verhaal, want het zou echt gebeurd kunnen zijn, het is ook een beetje historisch want het speelt zich in de verleden tijd af.

Vraag 7: uittreksels

Ik heb op het internet 2 Uittreksels gevonden en ik heb in een speciaal uittrekselboek ook een uittreksel gevonden.

Van het eerste uittreksel (maker onbekend) vind ik dat ze teveel op de film en het verschil tussen film en boek ingaat.

Van het tweede uittreksel (Pierre Kelderman) vind ik dat hij/zij er wel wa meer aan had kunnen doen; er zaten veel spelling fouten in (deze heb ik eruit gehaald) en er kloppen dingen niet. Zo zegt hij/zij bijvoorbeeld dat als Ciske zijn moeder vermoord, Dorus niet meer leeft. Hij leeft dan echter nog wel!

Van het derde uittreksel (Uittrekselboek*) vind ik dat het iets te uitgebreid is weergegeven maar dat het verder wel klopt.

*HJ v/d Kerk en H.A Poolland
Literette
8e druk 1981
Apeldoorn van Walraven

Ciske de Rat
Ciske Trilogie
Geschreven door: Piet Bakker
(1950, eerste druk als trilogie)

Wanneer het precies was dat het boek 'Ciske de Rat' verfilmd werd met Danny de Munk in de hoofdrol weet ik niet meer precies. Het zal rond '85 geweest zijn. Ik was nog maar een klein meisje en kan me goed herinneren dat 'Had ik maar iemand om van te houen' een hit was. Deze soundtrack en de film hebben ervoor gezorgd dat Cis voor eens en voor altijd een plaatsje in mijn hart heeft gekregen.
Nu, zo'n tien jaar later, ben ik Ciske nog steeds niet vergeten. Vaak zag ik in de bibliotheek het boek 'Ciske' staan, maar de dikte van het boek schrok me telkens af. Tot afgelopen grote vakantie: toen besloot ik de stoute schoenen aan te trekken en het gewoon te proberen. En wat bleek: het boek was minstens zo mooi als de film en het was dus helemaal niet erg dat het zo dik was!
In eerste instantie sprak het boek me niet heel erg aan. Dit is geheel te wijten aan het feit dat het verhaal niet overeenkomt met de film. Dat was even wennen; ik moest mijn verwachting van het boek op de achtergrond plaatsen en gewoon verder lezen. Dat deed ik dus ook en al snel zag ik in dat zowel het boek als de film zo zijn eigen charmes heeft.
Van het boek vond ik het erg mooi dat het geschreven is vanuit meneer Bruis, de leraar van Ciske. De film bekijkt het verhaal vanuit Cis, wat natuurlijk heel vertederend is, maar de schrijver weet naar mijn idee in het boek heel mooi weer te geven hoe meester Bruis' liefde voor Ciske gewekt wordt. Juist doordat hij (de ik-persoon, meneer Bruis), vooral in het begin, probeert het verhaal zo neutraal mogelijk weer te geven, zie je hoe erg Bruis gehecht is aan zijn oogappeltje.
Het was grappig om te zien wat de filmmakers allemaal uit het boek geschrapt hebben; juist die dingen waren voor mij het leukste om te lezen, omdat ze het verhaal in een heel ander daglicht stelden.
Maar niet alleen het perspectief gaf bij mij de doorslag dat het boek nu op mijn lijstje favorieten staat; zowel het tijdsbeeld waarin het eerste en tweede deel zich afspelen, als de vriendschap tussen meester Bruis en Ciske waren twee factoren die bij mij de doorslag gaven. Het tijdsbeeld is volgens mij een van de belangrijkste factoren in het boek die op de achtergrond een hele belangrijke rol voor mijn meningsvorming heeft gespeeld. De armoede, de kleding (van groot belang in de film natuurlijk), etc, scheppen toch een heel andere sfeer dan wanneer het boek geschreven zou zijn met de jaren '90 op de achtergrond. Dan zou het boek me denk ik een stuk minder aangegrepen hebben, want je hebt tegenwoordig al zoveel van die films en boeken waarin mishandeling een hoofdrol speelt en het verhaal dus minder af zou steken zoals het nu doet.
Tja, en dan natuurlijk de vriendschap tussen meester Bruis en Ciske. Gewoon een heel mooi aspect in het boek!
Afsluitend: helemaal niet erg dat het zo dik was (ik wil hem nu zelfs al weer een keer lezen!) en mooi dat het zo anders dan de film was. Vooral het tijdsbeeld en de verhouding tussen de hoofdpersonen maken het boek een aanrader.

Discussiepunten:
1. Verschil boek/film: welke verschillen zijn er en wat is uiteindelijk het mooiste geheel?
2. Deel 2 en 3: zijn ze de moeite waard of moeten ze gezien worden als het uitbuiten van het geslaagde eerste deel?
3. Zou je het verhaal van Ciske in een andere tijd kunnen plaatsen zonder dat het daarmee het totaalbeeld wordt beschadigd?

Geschreven door: Pierre Kelderman Taal: Nederlands Vak: Nederlands Soort: Uittreksel
Ciske de Rat

1) Titelbeschrijving:
Piet Bakker : Ciske de Rat (1942)
Herdruk als Jonge Lijster, Uitgeverij Wolters-Noordhoff b.v., Groningen, 1991
2) Titelverklaring:
Ciske is de hoofdpersoon van het verhaal, hij lijkt op een Rat, in zijn bewegingen en in zijn gedrag.
3) Motto:
Geen.
4a) Thema:
Als je voor een dubbeltje geboren bent, wordt je nooit een kwartje.
4b) Themaverklaring:
Ciske leeft in een heel slecht milieu. De schoolmeester probeert hem enigszins op te voeden. Op school lukt het aardig, maar thuis verandert er niets.
5) Motieven:
Wraak, opstandigheid en onderdrukking.
6) Tijd:
Het verhaal speelt zich af in de dertiger jaren.
7) Plaats:
De Pijp in Amsterdam
8) Karakter- en Persoonsbeschrijving:
Ciske is een jongen van 12, uit een zeer slecht milieu, haat zijn moeder omdat ze hem voortdurend dwarszit en opsluit in het kolenhok. Hij houdt van zijn vader, maar die is zelden thuis. Hij is slim en hulpvaardig. Ciske wil alles zelf oplossen en slaat er gauw en doelgericht op los. Hij is een straatvechter en aanvankelijk heeft iedereen de pest aan hem. Door de goede invloed van Meester Bruis wordt het contact met de klas langzaamaan beter.
Meester Bruis is een jonge onderwijzer die probeert Ciske een deel van de klas te laten worden. Hij ziet hoe bijzonder Ciske is, en probeert al het goede in hem naar boven te krijgen. Hij wordt later Ciskes voogd. Hij is dol op zijn leerlingen.
Soort boek:
Het is een jeugdroman
Piet Bakker is zelf onderwijzer geweest en heeft veel van zijn eigen ervaringen opgeschreven (auto-biografie).
10) Korte inhoud:
Op zekere dag komt er bij meester Bruis een nieuwe jongen in de klas. Hij komt van de Roomse School, maar was daar zo onhandelbaar dat ze hem er niet meer wilden. Hij kreeg daar zijn bijnaam De Rat . De Rat is een stil ventje, en Bruis weet niet wat hij ermee aanmoet, omdat Ciske al zijn vragen negeert. Al snel krijgt De Rat ruzie met andere kinderen in de klas, omdat die weigeren hem in de klas op te nemen. Maar Ciske bijt hard van zich af als ze hem pesten, en steekt zelfs een keer met een mes. Als de politie daarvoor op school komt, blijkt dat De Rat wel goed met hen op kan schieten; met de politie praat hij wel. Het blijkt, dat Ciske zo onhandelbaar is, omdat zijn moeder een verschrikkelijk kreng is en omdat ze hem thuis altijd in het kolenhok gooit. Aan zijn vader heeft hij weinig steun omdat die zeeman is, en daarom bijna nooit thuis is. Na een poosje wordt hij geleidelijk wat meer in de klas opgenomen en doet hij wat openlijker tegen zijn meester, hij vindt zelfs een vriendje. Het is een gehandicapt jongetje, genaamd Dorus. Ciske haalt hem 's morgens altijd in zijn rolstoel op en brengt hem 's middags altijd thuis. Er ontstaan opnieuw grote problemen als Ciske's vader ineens opduikt met een nieuwe vriendin. Het is een heel aardige vrouw met wie De Rat goed kan opschieten. Zijn moeder is er echter fel tegen dat Ciske Jans (dat is de naam van die vrouw) opzoekt; dat doet ze alleen om hem te pesten. Ciske gaat er ondanks moeders verbod toch vaak heen, en als zijn moeder hem een keer volgt en bij Jans naar binnen ziet gaan, sleurt ze hem mee naar huis, en sluit hem op in het kolenhok. Als meester Bruis (die Ciskes voogd geworden is) dit hoort, en met Ciskes moeder gaat praten, besluit zij om hem op een andere school te doen, omdat De Leraar Een Slechte Invloed Op Ciske Heeft . Ze houdt Ciske de dag daarna thuis en gaat zelf naar school om hem af te melden. Het hoofd van de school bluft haar echter af, en zorgt ervoor dat Ciske weer gewoon naar school mag. Enkele dagen later moet Ciske naar een observatietehuis, omdat hij zijn moeder heeft vermoord; dit deed hij, omdat ze een boek verscheurd had, dat hij van zijn gestorven vriendje Dorus gehad had. In het observatietehuis krijgt Ciske -voor hij naar de rechter moet- nog éénmaal bezoek van Bruis en van zijn vader, zij proberen hem een hart onder de riem te steken voor hetgeen dat komen gaat......

Vraag A6: schrijf een brief aan een van de hoofdpersonen en vertel wat je van haar/hem vindt en wat je vind van haar/zijn gedrag, van zijn/haar keuzes enz. (200/300 woorden)

Aan Ciske Vrijmoeth
Coolsingel 24
3029 Rotterdam

Afz. Marieke Groen
********* **
**** ** ********

Leeuwarden, januari 2000

Beste Ciske

Na uw oproep in het blad “Pauze” om u brieven te sturen over wat andere mensen van uw gedrag vonden ben ik direct achter de computer gaan zitten en ben ik begonnen een brief te gaan schrijven. Ik vind dat u een heel sterke mening hebt maar dat u die vooral op jongere leeftijd soms op de verkeerde manier uitdrukt door bijvoorbeeld geweld te gaan gebruiken. Wat betreft de moord op uw moeder: u deed het immers niet expres en bovendien was uw moeder de liefste niet. Ik vond u in de tuchtschool een leuke jongen en dat zullen de normale mensen daar ook gevonden hebben. Ik vond het voor u ook leuk dat pater de Goey zo’n leuke man was. Dat vond ik van u als jongen.
Ik vond u op de Grebbeberg een fantastische soldaat, als ze allemaal zo geweest waren….. Maar goed, dat was niet zo, ik vond vooral goed aan u dat u wat er ook gebeurde, bleef vechten en uw leven gaf om anderen te kunnen redden, geweldig gewoon! Nee, in de Grebbelinie was u de man waar vele vrouwen nog niet eens van durven dromen!
Ik stop deze brief met de vraag of u vooral de hartelijke groeten wil doen aan uw vrouw, meester Bruis en zijn vrouw en alle andere personen die u nog kent en die ook zo dikwijls in uw boek voorkwamen.

Met vriendelijke groet:
Marieke Groen.

Vraag B7: schrijf een signalement voor een programma als “Spoorloos”.
Zorg ervoor dat de persoon uit het boek goed herkend kan worden en vertel waarom je die persoon zo graag zou willen vinden. (100-150 woorden)

Ik heb ervoor gekozen dat de brief geschreven is door een schoolvriendje van Ciske: Dorus Keulemans.

Amsterdam, 1932

Geachte Redactie van Spoorloos

Ik zoek mijn vriend Ciske de Rat, eigenlijk heet hij Ciske Vrijmoeth. Hij is ongeveer 1 meter 30 lang en heeft kort bruin haar. Hij draagt altijd een pet ( zo’n moderne van nu) en heeft meestal een bruine broek met bretels aan. Hij is vrij dun en heeft bruine ogen.
Ik zoek Ciske omdat wij jarenlang vrienden waren maar ik hem uit het oog ben verloren en ik hem graag weer wil zien. Ik mis de avonturen die wij vroeger beleefden, want u moet weten: ik zit in een rolstoel. Maar als je met Ciske op stap bent vergeet je dat gelijk. Hij helpt me en zorgt als wij met vrienden een spelletje doen dat ik ook mee kan doen, met andere woorden het is een toffe vriend en ik kan hem voor geen goud missen! Ik hoop dat u mijn vraag in uw programma kan opnemen.

Met vriendelijke groet
Dorus Keulemans

Vraag C7: maak van een scène uit het boek een toneelstukje. Zet de rollen en de tekst op papier en ook kort hoe het toneel er uit ziet. Kopieer eventueel uit het boek het stukje dat je verandert.

Ik had een veel langer stuk maar dat kwam niet uit i.v.m. het aantal woorden. Vandaar het “Krabbeltje ”onderaan. Dit moet de lijn voorstellen waar ik het afgescheurd heb.

Decor: Een wand met een raam erin en een tafeltje eraan vast. Aan weerszijden van het tafeltje een tweepersoons bankje. Achter het raam staat een t.v. waardoor het net lijkt of de “trein” echt rijdt.

Rechercheur Muyskens en Meester Bruis brengen Ciske naar de tuchtschool

Ciske: Meester, mag ik als ik van de tuchtschool kom naar tante Jans?
Meester Bruis: dat weet ik niet mijn jongen…
Rechercheur Muyskens: ..dat hangt helemaal van jezelf af, als jij je goed gedraagt.
Ciske: Misschien ja, nou het zou vals wezen als ik niet vrij mocht.
Rechercheur Muyskens: je doet net of je niks op je lei hebt jongen!
Ciske: Nou ik kon het toch niet helpen dat ze dat mes precies in haar nek kreeg, ik loerde er toch niet op? En u hebt zelf ook gezegd dat het een rotwijf was, en u (zich naar meester Bruis wendend) ook en die mevrouw met de zwarte jurk ...
Meester Bruis en rechercheur Muysken tegelijk: Ik?
Ciske: Ja, tegen meneer Van Loon!
Rechercheur Muyskens: Je bent niet fris.
Ciske loopt dan weg met de boodschap dat hij naar de wc moet.
Meester Bruis: die jongen heeft meer van de rechtszaak gesnapt dan ik dacht.