Bartje door Anne de Vries

Het boek gaat over een jongetje dat opgroeit in Drenthe in een arbeidersgezin rond 1925. Hij heet Bartje Bartels. Zijn vader is een boerenarbeider die heel hard moet werken voor een klein beetje geld waar het gezin maar net van rond kan komen. Het gezin bestaat uit: vader, moeder, Lammechien die al uit huis is en werkt in Assen als dienstmeisje, Gert, Arie, Bartje, Riekie, Jan en Geertje. Als Bartje op een dag ziet dat ze bruine bonen eten vraagt hij gelijk aan zijn moeder of hij het prakje van gisteren nog mag hebben; na lang zeuren mag dat, en is Bartje tevreden. Maar als ze gaan eten denkt Bartje: wanneer komt mijn prakje nou? Als moeder dan de bruine bonen op zijn bord wil scheppen trekt hij snel zijn bord weg. Zijn moeder word dan erg boos maar Bartje zegt: ik kreeg het prakje van gisteren maar moeder zegt denk jij dat ik tijd heb om prakkies op te warmen! Je eet maar bruine bonen! Als Bartje dan moet bidden wil hij niet bidden. Vader wordt boos op hem omdat hij niet wil bidden. Dan zegt hij uiteindelijk: “ik bid niet voor brune bonen” dan worden vader en moeder erg boos op hem en sturen hem naar buiten.
Als de boer waar vader werkt, die ook hun huisbaas is zelfmoord pleegt, moeten ze maar afwachten of de boer die de boerderij koopt ook vader Bartels als arbeider wil hebben. Uiteindelijk koopt een Groningse boer de boerderij en die wil ook vader Bartels als arbeider hebben en ze mogen gewoon in het huisje blijven wonen. Bij de Groningse boer heeft vader het niet naar zijn zin. De boer had gezegd dat hij alleen maar achter de paarden hoefde te lopen met het dorsen maar nu moet hij alles met de hand doen.Bartje en zijn broers kunnen niet opschieten met Sikko, het zoontje van de boer, hij voelt zich veel beter dan die ‘boerenarbeidertjes’. Om Sikko een keer een hak te zetten laten ze Sikko een keer een liedje zingen waarin de petroleumverkoper die Pikka heet word uitgescholden terwijl hij bijna achter Sikko loopt maar Sikko weet dat niet. Dan geeft Pikka Sikko een pak slaag. Lammechien heeft dan net een vriend die elektricien in de stad is. Hij belooft aan vader Bartels een baantje in de stad in de zuivelfabriek. Bartels wil dat wel hij heeft er genoeg van dat de boer hem als slaaf behandelt. Vader is blij dat hij een ander baantje kan krijgen en is nu niet meer bang voor de boer als hij komt klagen over Bartje omdat Pikka Sikko door zijn schuld zo heeft aangepakt. De boer wil dat Bartje gelijk word gestraft waar de hij bij is, maar vader Bartels weigert dat en zegt: ik wil dat jullie nu mijn huis verlaten. Dat willen de boer en boerin niet; dan vechten Bartels en zijn zonen de opa, de boer, de boerin en Sikko het huis uit. Vader wordt op gelijk ontslagen en moet binnen een week de woning verlaten. Het beloofde baantje op in de zuivelfabriek gaat niet door en het gezin moet verhuizen naar het armenhuis.
Op een avond komt Boer Wapse langs. Boer Wapse is voorzitter van het schoolbestuur van de Gereformeerde school. Hij wil vader als knecht in dienst hebben, als de kinderen van Bartels naar de gereformeerde school gaan. Ze gaan nu naar de hervormde school. Maar nu ze in het armenhuis wonen gaan ze niet vaak meer naar de kerk. Vader geeft toe aan het verzoek van Boer Wapse. Vijf kinderen van Bartels gaan naar de andere school, waardoor het kinderaantal daar weer voldoende is om een meester te houden. Doordat vader weer werk heeft kunnen ze het armenhuis verlaten. Moeder krijgt dan weer een kind, Grietien.
Na de geboorte van een dood kindje die de twaalfde had kunnen zijn wordt moeder ziek. Ze heeft erge koorts. Op een morgen moeten alle kinderen afscheid van moeder nemen. Dan volgt de drukke begrafenis van moeder. In die dagen wordt er bij de kruidenierswinkel ingebroken. Het blijkt dat Arie, de Broer van Bartje de schuldige is. 's morgens wordt hij door de veldwachter opgehaald. Na de dood van moeder keert Lammechien terug naar huis om het huishouden te doen, maar 's avonds gaat ze naar de stad. Bartje droomt over een meisje, dat hij Hildegard noemt. Vader trouwt een jaar en 6 weken na de dood van moeder met Geesse Vlot. Zij neemt de leiding van het gezin in handen. Lammechien, die, toen Geesse kwam, in Utrecht is gaan werken, komt op een avond thuis. Ze verwacht een kind, maar ze weet niet wie de vader is. Harm van Zwarte Jaante, die altijd al smoorverliefd op Lammechien was, wil ook nu ze zwanger is nog met haar trouwen. Bartje gaat van school af en gaat werken bij de boer waar zijn broer Gert weggaat