Als Candy later de stal in komt en het lijk van Curley’s vrouw ziet, waarschuwt hij George. George is verbijsterd en neemt het zichzelf kwalijk dat hij Lennie meegenomen heeft naar de boerderij. Hij had kunnen weten, dat Lennie weer in de problemen zou komen. Candy voelt wel aan, dat met de dood van Curley’s vrouw het verhaal van het toekomstige boerderijtje ook van de baan is. Hij waarschuwt de overige mannen die allemaal in de stal komen kijken. Slim kijkt naar de gebroken nek van Curley’s vrouw en begrijpt, dat Lennie inderdaad de meest voor de hand liggende verdachte is. Curley is uiteraard woedend en wil Lennie achtervolgen en hem neerschieten.

Slim zegt tegen George, dat het achtervolgen en neerschieten van Lennie in dit geval de enige optie is. George probeert eerst nog een gevangenisstraf voor Lennie te bepleiten, maar hij ziet al gauw in, dat de mannen met minder dan Lennie’s dood geen genoegen zullen nemen. Hij berust daarin.

Intussen is Lennie bij de kreek aangekomen. Hij wacht daar op George. Hij maakt zich zorgen over het toekomstige boerderijtje. In zijn geest praat hij met zijn tante Clara - die hem als kleine jongen opgevoed heeft - en een groot konijn. Die wijzen hem op de rotzooi waarin hij terecht is gekomen. Hij had beter naar George moeten luisteren. Dan komt George opeens uit de bosjes gelopen. Op de achtergrond klinkt het lawaai van de overige mannen. George gaat met Lennie aan de rivier zitten en laat hem over de rivier heen kijken. Intussen haalt hij ongezien een revolver uit zijn zak. Hij vertelt Lennie opnieuw hun toekomstdroom en ondertussen schiet hij Lennie op een gegeven moment van achteren door het hoofd. Lennie heeft geen idee wat hem overkomen is en sterft direct. Dan verschijnen de overige mannen. Ze zien dat George Lennie doodgeschoten heeft. Daarmee is de klopjacht ten einde.

Beoordeling van het boek

Steinbeck was een beroemde Amerikaanse schrijver. In 1962 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur. Zijn verhalen gaan praktisch altijd over de onderklasse in de Amerikaanse maatschappij. Steinbeck laat daarin de moeilijkheden zien waarvoor deze klasse vaak gesteld wordt. Daarbij gebruikt hij een sobere en directe schrijfstijl. Nou is het gelukkig niet zo, dat Steinbecks boeken moeilijk of zwaar zouden zijn. Helemaal niet, vind ik zelfs. Zijn boeken lezen gemakkelijk en spreken erg aan. Je kunt je als lezer heel goed in de geportretteerde personen herkennen. Hun belevenissen voelen heel direct aan. Ze zouden je als het ware zelf kunnen overkomen. Ook de humor ontbreekt niet. Al met al heb ik het altijd leuk gevonden om de boeken van Steinbeck te lezen. Het is goede en leesbare literatuur.

Steinbeck komt zelf uit de in dit boek geschilderde agrarische omgeving in Californië. Hij groeide er op en werkte zelf ook op boerderijen in de omgeving. Daardoor leerde hij dagloners kennen en hun leefwereld. In dit boek maakt Steinbeck gebruik van deze in zijn jeugd opgedane kennis om een realistisch portret van twee dagloners en hun belevenissen te schetsen. Naast het ruwe leven van deze dagloners belicht Steinbeck overigens ook de donkere psychologische kant van de mens in het algemeen en van deze mensen in het bijzonder.

Ik lees dit boek nu voor de tweede of derde keer en ik heb me altijd afgevraagd waar de titel eigenlijk vandaan komt. Het blijkt dat Steinbeck deze ontleend heeft aan een gedicht uit 1785 van de Schotse dichter Robert Burns (1759 – 1796). Het gedicht heet “To a mouse” en geeft weer dat het nestje dat een muis ’s-nachts in het veld gebouwd heeft de volgende dag door de ploeg van de boer vernietigd wordt. Zo gaat het vaak met de plannen van muizen en mensen: het loopt anders dan gepland. Dat zie je ook in dit verhaal. Lennie en George hebben ook hun plannen. Ze dromen van een eigen boerderijtje, maar daar komt niets van terecht. Hetzelfde geldt voor Candy en de vrouw van Curley. Candy wil graag meedoen met het boerderijtje van George en Lennie, maar ziet zijn droom uit elkaar spatten door de doodslag van Lennie op Curley’s vrouw. De vrouw van Curley droomde van een carrière aan het toneel en/of in de film, maar die wordt door haar vroegtijdige dood ruw verstoord. Net als in het gedicht van Burns worden al deze “nesten” ruw vernietigd.

Wat ik aan het einde van het boek - in zekere zin - eigenlijk wel ontroerend vind, is dat George zelf besluit om Lennie te doden. George beseft maar al te goed, dat de mannen - en in het bijzonder Curley - Lennie zullen neerschieten als een dolle hond. Misschien zullen ze hem vooraf ook nog flink kwellen. George besluit daarom, dat het het beste is als hij zelf de beul zal zijn (zo interpreteer ik zijn gedachten tenminste). Lennie is in zekere zin immers een onnozele hals en daarnaast ook nog George’s trouwe kameraad. Als Lennie de dood al verdient, dan moet die zo “zacht” mogelijk zijn. George heeft een voorsprong op de mannen, omdat hij weet waar hij Lennie kan vinden. Hij zorgt er dan ook voor, dat hij het eerst ter plaatse is. Hij heeft zich daar ook op voorbereid door vooraf de revolver van een andere dagloner op de boerderij te stelen. Later doet hij het voorkomen, dat Lennie deze revolver gestolen heeft.

Als George Lennie in de kreek ontmoet, laat hij Lennie vervolgens in de waan, dat er niets aan de hand is. Tijdens zijn praatje met Lennie richt George ongezien zijn revolver op de nek van Lennie. Als hij dan Lennie’s geliefde droomverhaal over het boerderijtje met de dieren aan Lennie vertelt, haalt George op een gegeven moment de trekker over. Als vervolgens de mannen verschijnen, is Lennie al dood. Ze kunnen hem niets meer aandoen. Ja, het is een triest en wreed einde, maar zoals gezegd heeft het ook iets puurs. Ik snap de gedachtegang van George wel en ik begrijp ook hoe hij Lennie op deze manier verder leed heeft willen besparen. Natuurlijk is eigenrichting absoluut niet goed, maar vanuit de verhaallijn gedacht - die immers over kameraadschap en noodlot gaat - past dit fenomeen hier eigenlijk heel goed, vind ik. Het is een ultieme vorm van kameraadschap zou je ook nog kunnen zeggen.

Als George Lennie in de kreek ontmoet, laat hij Lennie vervolgens in de waan, dat er niets aan de hand is. Tijdens zijn praatje met Lennie richt George ongezien zijn revolver op de nek van Lennie. Als hij dan Lennie’s geliefde droomverhaal over het boerderijtje met de dieren aan Lennie vertelt, haalt George op een gegeven moment de trekker over. Als vervolgens de mannen verschijnen, is Lennie al dood. Ze kunnen hem niets meer aandoen. Ja, het is een triest en wreed einde, maar zoals gezegd heeft het ook iets puurs. Ik snap de gedachtegang van George wel en ik begrijp ook hoe hij Lennie op deze manier verder leed heeft willen besparen. Natuurlijk is eigenrichting absoluut niet goed, maar vanuit de verhaallijn gedacht - die immers over kameraadschap en noodlot gaat - past dit fenomeen hier eigenlijk heel goed, vind ik. Het is een ultieme vorm van kameraadschap zou je ook nog kunnen zeggen.

De omslagtekening van deze uitgave is van de hand van Bert Bouman (1921 – 1979). Bouman was een Nederlandse illustrator die heel veel boekomslagen ontworpen heeft. Hij was ook typografisch vormgever en doceerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem.