Andorra door Max Frisch

Titelverklaring: Het boek heet “Andorra”. Deze naam is ontleend aan het staatje Andorra, maar heeft er verder niets mee te maken. Andorra is de naam van een model, zoals Max Frisch zelf ook opmerkt: “Das “Andorra” dieses Stücks hat nichts zu tun mit dem wirklichen Kleinstaat dieses Namens, gemeint ist auch nicht ein andrer wirklicher Kleinstaat. Andorra ist der Name für ein Model.” Genre: toneelstuk
Tijd: ten tijde van de Tweede Wereldoorlog

Plaats: de fantasiestaat Andorra
Hoofdpersonen: Andri
Andri is de twintigjarige pleegzoon van Can, de leraar (der Lehrer) en zijn vrouw, die in het boek simpelweg wordt aangeduid met “Mutter”. Andri is verliefd op zijn pleegzus, Barblin. Als ze willen trouwen is zijn pleegvader het hiermee niet eens. Dit komt omdat Can eigenlijk de echte vader van Andri is. Andri’s moeder wordt “die Senora” genoemd en is een “Schwarze”. Hiervoor schaamde Can zich, en hij vertelde iedereen in Andorra, dat Andri een Joodse jongen was, die hij van de straat had gered. Hiermee werd er in Andorra een stempel op Andri gedrukt; hij werd nooit als een echte gelijke behandelt. Hij wordt altijd als “der Jud” geizen, terwijl hij niet eens Joods is. Andri kan hier niet goed tegen, omdat hij nogal doemdenkend van aard is en begint alles te geloven wat de mensen over hem denken. Zijn zelfvertrouwen en zelfliefde is hij al snel, aan het begin van het verhaal, kwijt. Barblin
Barblin is Andri’s pleegzus en geliefde. Ze zijn nog nooit met elkaar naar bed geweest, daar willen ze mee wachten tot ze getrouwd zijn. Maar aangezien ze dus halfbroer en –zus zijn, gaat dat ziet. Barblin krijgt op een avond bezoek van een soldaat, die al in het begin van het verhaal liet merken geïnteresseerd in haar te zijn. Of ze werkelijk met elkaar naar bed gaan is niet duidelijk, maar Andri ziet de soldaat uit Barblins kamer komen, en vindt dat afdoende bewijs. Hij voelt zich door haar verraden en laat vanaf dat moment alles over zich heen komen; hij gaat nergens meer tegenin. Barblin kan hier niet tegen en wordt aan het einde van het verhaal gek, ook doordat haar vader dood is. Barblin heeft een beetje een zwak karakter: ze treed niet op tegen de soldaat als hij haar kamer binnenkomt, en echt vechten voor Andri doet ze ook niet. Can, der Lehrer
Can is de echte vader van Andri èn Barblin. Hij heeft het fabeltje bedacht dat Andri Joods zou zijn. Alleen om zijn eigen reputatie te redden. Hiermee heeft hij het lot van zijn eigen zoon voorgoed verzegeld. Samenvatting
Andorra is een kleine gemeenschap dat ervan overtuigd is geheel goed te zijn. Ze witten alle huizen in ere van “Sankt Georg”. Hierdoor ontstaat een “schneeweisses Andorra”, zolas ze zich ook zien: de Witten. De Zwarten zijn de mensen buiten Andorra, en het meest vergelijkbaar met de Nationaal Socialisten van Hitler. De bewoners van Andorra zijn ervan overtuigd dat de Zwarten hen niet zullen binnenvallen, omdat ze zo’n goed en geliefd volk zijn. In deze kleine staat wonen Andri, Barblin, Can en zijn vrouw. Andri, de Joodse pleegzoon van Can en zijn vrouw, heeft een verhouding met Barblin, zijn pleegzus. Als zij willen trouwen wordt dat niet goedgekeurd door Can, die de echte vader van Andri blijkt te zijn. Maar omdat Andri een buitenechtelijk kind van hem en een “Zwarte” vrouw was, heeft hij aan de gemeenschap verteld dat Andri een Joods kind is, dat hij gered heeft van de straat. Doordat Andri hierdoor het stempel “Jud” opgedrukt heeft gekregen, wordt hij nooit als gelijke gezien in Andorra. Dit grijpt de ietwat depressieve Andri erg aan. Als hij dan merkt dat een soldaat de nacht bij zijn Barblin heeft doorgebracht, en iedereen hem er maar van probeert te overtuigen dat het “niet erg is om ander te zijn” heeft hij er al snel genoeg van. Hij houdt op om ertegen te vechten en schikt zich in zijn onterecht gegeven lot. Als men dan de Senora (zijn echte moeder) vermoord vindt, en meteen naar Andri wijst, gaat hij hier niet eens echt heel erg tegenin. In het begin wel, maar al snel houdt hij daarmee op. Als de Zwarten dan toch, ondanks alle gedachtes van niet, Andorra binnenvallen, wordt Andri meteen door de bewust soldaat die met Barblin geslapen zou hebben opgepakt. Of Andri ook doodgaat wordt in het midden gelaten. Hij verdwijnt, maar het is aan te nemen dat hij geëxecuteerd is. Wel is zeker dat zijn en Barblins vader dood gaat. Barblin is zo aangegrepen door de dood van haar vader en het verdwijnen van haar broer annex geliefde, dat ze gek wordt. Hiermee eindigt het verhaal. De onschuldigen zijn gestraft en de schuldigen wassen hun handen in onschuld. Na elk “Bild” komt er op de voorgrond iemand, die verkondigt dat het zijn of haar schuld niet geweest is dat Andri gedood is. Vooral de verklaring die de soldaat is volgens mij van groot belang. Hij zegt namelijk, dat hij Andri nooit gemogen heeft. Vanaf het begin al niet. Hij wist niet dat Andri geen Jood was, iedereen zei dat dat wel zo was, dus was het zo. Maar hij heeft hem niet gedood. Hij voerde alleen maar een bevel uit. Wat moest hij dan? Hij was toch immers soldaat? Veel van de inwoners van Andorra vonden dus dat ze geen schuld droegen aan de dood van Andri, zijn vader en zijn moeder, de Senora. Dit komt zeer schijnheilig op mij over, want het waren juist al hun daden en nalatigheden die Andri deden stoppen met vechten, met er tegenin gaan dat hij Joods was. En daar door is hij gevangen genomen, en daardoor is hij geëxecuteerd. Eigen oordeel
Het eerste wat ik op wil merken. Is dat ik ook de film van het toneelstuk heb gekeken, en wat mij vooral opviel, was het feit dat er heel veel van mijn boek werd overgeslagen. Op zich kon dat nog, in de gesprekken dan, maar het weglaten van de mensen die hun verklaringen over hun onschuld gaven, dat vond ik vreemd. Want naar mijn mening was dat nou juist één van de belangrijkste dingen van het toneelstuk: de schijnheiligheid van deze gehele gemeenschap. Het feit dat Andorra toch niet zo “schneeweiss” was als men zelf wel vond. Ik vond het een erg goed boek. De ironie die Max Frisch gebruikt geeft een beetje een schijnheilig effect. Dit is waarschijnlijk ook de bedoeling. Ik denk dat Max Frisch met dit boek wil waarschuwen voor nalatigheid van mensen. Dat de mensen die in een tijd van nood niks doen om de onschuldigen te helpen, in feite net zo erg zijn als degene die het leed veroorzaken. Waarom hoort het boek “Andorra” bij Thema 2? Dit boek hoort bij thema 2, omdat thema 2 over het niet hebben van een “Heimat” gaat. En Andri uit het verhaal zegt zelf op een gegeven moment dat hij geen “Heimat heeft. Hij weet dan dat hij geen Jood is, maar hij zal ook nooit echt in Andorra thuis horen, omdat hij al een etiket opgeplakt heeft gekregen. Ook kan hij geen eigen gezin meer stichten met de vrouw van wie hij houdt, omdat zij zijn halfzus blijkt, en daarboven op hem ook nog heeft verraden, in zijn ogen. Met haar kan hij dus ook geen thuis bouwen. En als hij dan hoort wie zijn echte moeder is, is ze de volgende dag alweer dood. Andri is dus alles kwijt waar hij ooit een Heimat van had kunnen maken, en had zich, als hij niet gedood was, altijd een buitenstander gevoeld, waar dan ook. Zijn verleden zou hem overal achterna hebben gezeten.