Andorra door Max Frisch

Samenvatting Andorra Ersten Bild Barblin, de dochter van de leraar, verft de muur voor haar vaderlijk huis. Peider, een andorrische soldaat, leunt tegen de muur naast haar en probeert met haar te praten. Hij is een ordinair typ, en Barblin maakt hem duidelijk dat ze hem niet mag. Op de voorgrond verschijnen de timmerman en Andri, Barblins stiefbroer, die als keukenhulp in de herberg werkt. De fooien die hij krijgt, gooit hij altijd in de muziekkast, waar dan mooie muziek uitkomt. Ondertussen komt de Pater op en raakt met Barblin in gesprek. Zij is bang voor een invasie van de Zwarten, het buurvolk. De Pater kan haar niet geruststellen, en brengt het gesprek op haar vader, die teveel drinkt en dan zegt dat de Andorren niet beter zijn dan de Zwarten. Barblin komt niet los van haar zorgen: “Is het waar Pater, wat men zegt? Dat als de Zwarten komen, wordt iedereen, die Jood is, opgepakt. Men bindt ze aan een paal en schiet ze in de nek. En als ze een bruid hebben, wordt die kaal geschoren.” Barblin gaat naar huis. De leraar verschijnt en met hem de timmerman. De leraar wil Andri, zijn pleegzoon, van wie hij gezegd had dat het een Jodenkind was, in de leer laten gaan bij de timmerman. Deze vraagt hiervoor een oneerlijk hoog bedrag van 50 pond. Het is nu eenmaal een Jood. “Hoezo wil hij timmerman worden, als hij dat niet in zijn bloed heeft?” Plotseling gelooft de leraar een paal te zien, die hem angst aanjaagt. Het symbool voor de jodenbedreiging afkomstig van de Zwarten. Andri is blij, dat hij timmerman kan worden en verheugt zich op zijn huwelijk met Barblin. De waard gooit de soldaat uit zijn herberg. De soldaat maakt Andri belachelijk, en laat hem struikelen. Hij heeft een oogje op Barblin, die hij een Jood niet waard vindt, omdat een Jood alleen maar aan geld denkt, omdat een Jood laf is. Vordergrund Achter de getuigenbank staat de waard, die zich probeert te verontschuldigen voor Andries behandeling, met inhoudsloze argumenten. “Het is niet mijn schuld dat het zo gegaan is”.
Zweites Bild Andri en Barblin zitten in de nacht op de drempel van Barblins kamer. Barblin maakt haar haren los en doet haar blouse uit. Hiermee maakt ze Andri duidelijk dat ze echt van hem houdt. Andri let hier niet op, hij denkt voortdurend na over hoe de mensen over hem denken. In hun ogen is hij een jonge man zonder gevoel, anders dan alle anderen. “En plotseling ben je zoals ze zeggen dat je bent, en dat is het kwalijke.” Vordergrund De timmerman staat achter de getuigenbank, en zegt dat de 50 pond voor een leerling eigenlijk teveel is. Hij wilde Andri gewoon niet in zijn werkplaats hebben. “Het is niet mijn schuld, dat het later zo gegaan is.” Drittes Bild De derde acte speelt zich af in de werkplaats van de timmerman, waar Andri werkt met zijn knecht. Beide hebben een stoel gemaakt. De knecht pakt Andries stoel en probeert er een poot uit te trekken, maar dit lukt niet. Andri is blij, hij heeft goed werk verricht. Als de timmerman in zijn werkplaats komt, laat de lijm van de stoel van de knecht los. Deze lukt het echter, de timmerman te doen geloven, dat Andries stoel de zijne is. De timmerman raadt Andri aan op te houden met dit werk en verkoper te worden. “Dat zit jou soort in het bloed. Je kan veel geld verdienen Andri, veel geld. Vordergrund De knecht staat voor het gerecht en maakt ook zijn inhoudsloze verontschuldigen. “Het is niet mijn schuld, dat ze hem later hebben gehaald.” Viertes Bild Andri wordt in het huis van zijn ouders door de dokter onderzocht. De dokter is een zwamneus met zijn nationalistische houding. Hij lijkt wel een soort propagandamaker voor Andorra. Als het aan hem ligt, kunnen de Joden de grond inzakken. Hij is een antisemiet. “Het erge aan de Joden is hun eerzucht. Overal proberen ze de hoogste posities te betreden, en voor ons blijft niets anders over als het vaderland.” Andri loopt gekwetst weg. Als hij terugkomt, onthuld hij zijn vader dat hij zijn stiefzus Barblin wil huwen. De leraar zwijgt en zegt dan: “Andri, dat gaat niet.” Andri denkt, dat de leraar hem de hand van Barblin weigert omdat Andri een Jood is. De leraar gaat naar het café, om daar rust te vinden. Fünftes Bild De leraar drinkt vertwijfeld het ene glas na de andere. Hij ervaart de dreiging van de Zwarten.
Sechstes Bild De zesde acte speelt zich af in Barblins kamer. Andri slaapt alleen op de drempel. De soldaat komt, ziet de slapende Andri, huivert een ogenblik en gaat dan naar Barblins kamer, en de deur doet hij op slot. Dan wordt Andri wakker. In een lang monoloog kom je erachter, hoezeer hij Barblin liefheeft en hoe hij de leraar en de Andorren haat. Dan verschijnt de leraar. Hij wil Andri duidelijk maken, dat hij toentertijd gelogen had, maar het lukt hem niet, Andri te overtuigen, omdat hij dronken is. Als hij gaat, wil Andri de deur van Barblins kamer openen, en dan staat daar plotseling de soldaat, die Barblin heeft verkracht. Vordergrund De soldaat verantwoordt zich bij de getuigenbank. Hij geeft toe dat hij Andri niet kan uitstaan. “Maar ik heb hem niet gedood. Ik heb alleen mijn dienst gedaan. Een order is een order.” Siebtes Bild De zevende acte speelt zich af in de sacristie, waar de pater met Andri praat. “Klopt het, pater, dat ik anders ben dan de anderen?” vraagt Andri. De pater begrijpt zijn probleem niet en probeert hem op te vrolijken, omdat hij hem aardiger dan alle anderen vindt. Het lukt hem niet, met Andri te praten, ze praten langs elkaar heen, wat kenmerkend is voor de meeste dialogen in dit drama. De pater draagt hem op, zichzelf te nemen zoals hij is. Tevergeefs: Andri blijft vertwijfeld achter. Vordergrund De pater knielt aan de getuigenbank. Zijn berouw “je zult geen beeltenis maken” komt te laat. “Ook ik heb hem naar de paal gebracht.” Achtes Bild Een senora “van daarginds” wil een kamer huren bij de waard. Hij wil haar niet de deur wijzen; de klant is koning. Men noemt hem nu een verrader. “Mensen zoals wij vechten, als het menens is, tot de laatste man”, zegt de soldaat, “en jij beschermt haar.” Dan verschijnt de senora, de gasten in de herberg betalen en gaan, alleen de soldaat blijft. Hij ziet Andri op zich afkomen, die hem wil gaan slaan. Met de hulp van andere soldaten en de timmerknechten slaat hij Andri neer, tot deze bloedend liggen blijft. De Senora ontfermd zich over hem en vraagt hem, om naar zijn vader te gaan. Vordergrund De leraar staat met de Senora voor zijn huis. Ze verwijt hem van alles, omdat hij destijds heeft gezegd dat Andri een Jodenkind was. “Waarom heb je deze leugens in de wereld gebracht?” Het antwoord geeft ze zelf: omdat hij laf was, omdat hij bang was met de waarheid naar buiten te komen. De leraar zwijgt daarna, tenslotte zegt hij: “Ik zal het zeggen, dat hij mijn zoon is, onze zoon,” voegt daar echter aan toe, “Maar wat als hij de waarheid niet wil?”
Neuntes Bild Andri praat met de Senora, zonder te weten dat het zijn moeder is. Als de leraar en zijn vrouw binnenkomen, neemt ze afscheid. Andri begeleidt haar een stuk naar het station. De leraar heeft zijn vrouw de waarheid verteld. “Je hebt ons allemaal verraden, maar vooral Andri”, is haar commentaar. De pater, die binnenkomt, moet aan Andri vertellen dat hij niet Joods is. Dan komt Andri terug, de Senora wilde alleen naar het station gaan en bij het afscheid heeft ze hem een ring gegeven. Nu gaat de leraar zelf weg, om haar te begeleiden. De pater doet nu wat hij moet doen. Andri is het er niet mee eens, hij wil Jood zijn en blijven. “Nu is het aan jullie, pater, jullie Jood te accepteren.” Dan stormt de leraar de kamer binnen met het bericht, dat de Senora met een steen gedood is. Op de vraag van de pater, wie de steen gegooid had, antwoordt de leraar: “Andri, zeggen ze, de waard heeft het zelf gezien”, en naar de pater toe, “hij was hier, jij bent zijn getuige.” Vordergrund De iemand, een kleurloos bijfiguur, treedt de rechtbank in. Hij weet van niets, hij wil niemand beschuldigen, wil geen stelling innemen. Zehntes Bild De Zwarten hebben Andorra bezet. De leraar zit bij Andri, en praat tevergeefs op hem in. Andorra capituleert, de geweren worden neergegooid, de zwarte vlag gehesen. De soldaat, die “tot de laatste man” zou strijden, staat nu aan de kant van de Zwarten en gaat naar de leraar. “Hier met dat geweer”. De leraar verzet zich, maar wordt door de soldaten ontwapend en rent weg. Vordergrund Twee soldaten in zwart uniform, allebei met een machinegeweer, patrouilleren heen en weer. Elftes Bild Andri zit met Barblin voor haar kamer. Hij maakt een verwijt vanwege haar samenzijn met de soldaten. Dan horen ze trommels, die dichterbij komen. Barblin wil nog Andri verstoppen, maar het is te laat. De soldaat en twee soldaten in zwarte uniformen halen Andri naar de Judenschau. Vordergrund De dokter treedt de rechtbank binnen. Hij wil het kort vertellen, gebruikt echter de meeste woorden van allemaal om zich te verontschuldigen en zegt eigenlijk niets. Zwölftes Bild Op het plein van Andorra vindt de Judenschau plaats. Er worden zwarte doeken uitgedeeld, die de verzamelde Andorren over hun hoofd moeten trekken, ook moeten ze hun schoenen uitdoen. De soldaat komt naar voren met zijn trommel, vlak na hem de Judenschauer, aan wie de vermomden voorbij moeten gaan. Als de vermomde Andri voor hem staat, wordt er driemaal gefloten, dat betekent: doek af. De leraar en zijn vrouw leggen uit dat Andri geen Jood is, maar hier wordt niet naar geluisterd. Als de Judenschauer geld in de broekzakken van Andri vindt, Jodengeld zoals de soldaat zegt, voeren de zwarte soldaten hem af. Als Andri de gekregen ring niet wil geven, hakken ze zijn vinger af. De Andorren verliezen op alle fronten. Alleen Barblin blijft over met geschoren haar. Ze heeft haar verstand verloren en verft, verft een sneeuwwit Andorra. Een duidelijk symbool: de schuld, het bloed moet uitgeveegd worden. Haar vader heeft zich in de schoolkamer opgehangen. De pater wil Barblin weghalen, maar plots blijft ze staan: “Hier staan zijn schoenen. Raak ze niet aan! Als hij terugkomt, dan zijn hier zijn schoenen.”