Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 93 pagina's
• Uitgeverij: CPNB

Flaptekst

Eerste zin

En wat zag je dan allemaal? Ik krijg die vraag nog steeds belachelijk vaak, ook al is het alweer zestien maanden geleden dat ik wegging bij Hexa.

Samenvatting

Quotes

"De lichting van oktober bestond uit negentien personen. Voor we begonnen volgden we een verplichte training en van die week herinner ik me vooral Alice, een blonde vrouw op krukken die misschien wel dertig jaar scheelden met de meesten van ons." Bladzijde 11

"Maar wat u, mijnheer Stitic, natuurlijk vooral wilt weten: hoe stond het precies met de mentale begeleiding? Nou, ook wat dat betreft kan ik mijn oud-collega's bijvallen, van psychische hulp op het werk heb ik nauwelijks iets gemerkt." Bladzijde 17

"Hoe dan ook, Jamie had Roberts beoordeling negatief beoordeeld en dat was niet de eerste keer, Roberts score schommelde al een tijdje rond de tachtig procent, geloof ik. En nu leek het Robert dus een goed idee Jamie met een stroomstootwapen te bedreigen om zo zijn score weer omhoog te krijgen - over verkeerde beoordelingen gesproken." Bladzijde 18

"De eerste keer seks was niet memorabel. De eerste keer samen wakker worden was dat wel, al was het verdomme kwart over zes 's ochtends omdat ik een extra vroege dienst had aangenomen." Bladzijde 41

""Secondair trauma veroorzaakt door langdurige blootstelling aan schokkende beelden kan leiden tot depressie, angstproblematiek en paranoïde gedachten", zo staat het in uw persbericht, is het niet?" Bladzijde 87

Thematiek

Hoe bepaalt verstrekte informatie je wereldbeeld?

Omdat bij het bedrijf Hexa medewerkers per dag vele keren kwetsende, gewelddadige en discriminerende beelden worden voorgezet, heeft dat invloed op de mensen die moeten beoordelen of iets op het internet mag blijven staan of moet worden verwijderd. Iedere keer staan ze voor die moeilijke keus. Ze zien dagelijks porno, geweld, aanslagen, oorlogsbeelden, beelden van automutilatie en zelfmoord. Op den duur stompen dergelijke beelden de menselijke geest af. Ook bepalen ze de manier waarop je tegen de wereld aankijkt. Hoe word je door nepnieuws en fakeberichten beïnvloed? Voorbeelden in het verhaal daarvan zijn Kyo die de "flath earth-theory" en later met andere moderators beweert dat de Holocaust niet heeft plaatsgevonden. Complottheorieën alom. Je kunt als lezer van dit Boekenweekgeschenk gemakkelijk de link leggen naar de recent opborrelende complottheorieën met betrekking tot de coronapandemie. Kayleigh heeft het eerste complot van de "platte aarde" naast zich neergelegd, maar merkt dat Sigrid er meer voor open staat. Wanneer door enkele mannen dan ook de Holocaust wordt betwijfeld en Sigrid daar niet radicaal afstand van neemt, valt ze uit dat je wel idioot moet zijn om dat te geloven. Dat is meteen het einde van de relatie. Een ander voor beeld in deze novelle is dat de medewerkers van Hexa op een bepaald moment denken dat er een man is die van een nabijgelegen flatgebouw wil springen. Sigrid gaat er als enige op af, maar het is ook een verdraaiing van de werkelijkheid, want het betreft later gewone bouwvakkers die op een dak een gevaarlijk karweitje moeten opknappen.

Motieven

Homoseksualiteit

Kayleigh heeft eerst een relatie met Yena, die haar uitbuit. Later krijgt ze een relatie met Sigrid met wie ze ook seks heeft. De schrijfster neemt daarbij geen blad voor de mond bij het benoemen van de seks. Maar er is ook een scène die opgenomen wordt door Sigrid, waarbij Kayleigh blijkbaar over de schreef gaat.

Liefdesrelatie

Kayleigh heeft eerst een liefdesrelatie met Barbra, een vijftienjaar oudere vrouw. Ze verbrak de relatie toen Barbra er een derde vrouw, een jonge masseuse wilde betrekken in de seksuele relatie. Kort daarna rolt ze in een relatie met Yena, maar dat is een profiteur waardoor Kayleigh behoorlijk in de schulden komt te zitten. Een mannelijke vriend van haar opent haar ogen. De derde relatie met Sigrid is op financieel gebied een stuk beter. Het lijkt er echter wel op dat Kayleigh meer om Sigrid geeft dan andersom. Zo gaat Sigrid bijvoorbeeld twee weken op vakantie met haar ex-man en die weken zijn niet alleen niet goed voor hun relatie, maar haalt ook jaloerse gevoelens bij Kayleigh naar boven. Omdat een ik-verteller het een onbetrouwbaar perspectief is, weet je als lezer niet hoe het filmpje op de telefoon van Sigrid moet worden geduid: heeft Kayleigh een fascinatie voor gewelddadige seks gekregen? Ze erkent dat het een geval van asfyxiatie is, wat verstikkingsdood betekent.

De zin van je bestaan

Door wat Kayleigh meemaakt in haar relaties en met haar werk, gaat ze wel twijfelen aan de zin van het bestaan. Om Sigrid nog een beetje tegemoet te komen, wil ze het verhaal van de zelfmoordsituatie met Nona uitpluizen en Sigrid alsnog de nodige informatie te verstrekken, maar als ze in een leeg huis staat en de ouders van het tienermeisje hoort thuiskomen, vraagt ze zich in godsnaam af wat ze daar te zoeken heeft. Wat is de zin van die actie?

Beroepsproblemen

Er lijkt een rechtszaak op komst tegen het bedrijf, want de advocaat Stitic vraagt aan Kayleigh informatie over wat voor gruwelijke beelden ze allemaal heeft gezien en hoe schadelijk dat kan zijn voor de psychische gesteldheid van de medewerkers. Ook vanwege de hoge scores die gehaald moeten worden, is de belasting van de medewerkers erg groot. Sommigen draaien door (Robert). Gemiddeld komen ze aan 500 beelden per dag om die te beoordelen. Dat levert mogelijke psychische schade en depressies op. De advocaat ziet een rechtszaak en schadeclaims wel zitten, maar Kayleigh wil er niet aan medewerken.

Jaloezie

In de relatie met Sigrid ontstaan er jaloeziegevoelens bij Kayleigh. Sigrid gaat bijvoorbeeld met haar ex-man veertien dagen op vakantie. Ze communiceert tijdens en na de vakantie nauwelijks met Kayleigh. Als Sigrid in de Holocaust-discussie min of meer partij trekt voor Kyo, ziet Kayleigh Kyo ook als een mogelijke concurrent.

Schuldgevoelens

Kayleigh vertelt overeen schuldgevoel dat ze heeft gekregen, toen ze haar hamster een nacht aan zijn lot had overgelaten, omdat ze bij haar moeder in het ziekenhuis zat. Op haar verjaardag zorgt vriendin Sigrid voor een mail van een dierenarts die aangeeft dat de dood van de hamster daar niet door veroorzaakt kan zijn. Sigrid heeft ook een schuldgevoel bij de dood van een meisje Nora. Na het zien van schokkende beelden heeft ze de gegevens van het meisje opgezocht en ze had gelezen dat het meisje zelfmoord had gepleegd. Sigrid voelde zich schuldig aan de dood van het meisje.

Titelverklaring

"Wat wij zagen" moet wijzen naar de beelden die de medewerkers van het ICT-bedrijf voorgeschoteld krijgen. Kennissen van hen stellen vaak de vraag "wat voor beelden zagen jullie?"

Structuur & perspectief

Het verhaal is één lange (soms een wat saaie) vertelling van de jonge, vrouwelijke ik-figuur Kayleigh aan een advocaat, de heer Stitic, die graag van haar wil weten welke praktijken het bedrijf Hexa er op na hield. Ze belooft hem één keer het verhaal te vertellen, maar ze wil niet in een rechtszaak betrokken worden. Daarna volgen enkele hoofdstukken, die verteld worden door Kayleigh als achterafverteller. Toch gebruikt ze daarvoor wel vaak de o.t.t . De vijf hoofdstukken zijn niet genummerd en hebben ook geen titel.
Het verhaaleinde is open. 

Decor

Er wordt door Bervoets geen topografische ruimte geschetst. Wel kun je zeggen dat er sprake isvan een psychologische/symbolische ruime, namelijk het kantoor waar Kayleigh haar werk als moderator doet bij het bedrijf Hexa. Er zijn strenge regels waaraan je je moet houden. Sommige medewerkers worden er getraumatiseerd. Hoeveel leed kun je aan je voorbij laten trekken?

Ook qua tijd is het niet zo goed mogelijk te bepalen in welk jaar het verhaal speelt. Het is, gezien de tekstgegevens, duidelijk een actueel verhaal, maar een jaartal is er niet om aan vast te pinnen. Kayleigh gaat in een maand oktober werken bij Hexa en dat duurt tot ongeveer eind augustus een jaar erna. Ze neemt ontslag en werkt anderhalf jaar later bij een museum. Vanuit die positie kijkt ze terug op het recente verleden in de brief aan de advocaat Stitic.

Stijl

De novelle heeft de wel vaker gebruikte structuur en stijl "van een brief aan .... " gekregen. In dit geval doet Kayleigh verhaal aan een advocaat, die ze daarom ook enkele keren rechtstreeks aanspreekt. Bervoets wisselt korte zinnen af met (soms te) lange zinnen in spreektaal. Ze gebruikt weinig moeilijke woorden: ik heb er slechts een paar aangetroffen: areola (tepelhof) dome (afbeeldig steenlagen) asfyxiatie (verstikkingsdood).
Ze gebruikt metaforen die steeds een beeldende vergelijking oproepen. Die zijn in de meeste gevallen helder en origineel. Enkele voorbeelden: 
(blz. 24: "We lieten ons scheiden als twee taarthelften, het mes sneed ons precies maar voorzichtig van elkaar opdat er geen marsepeinen roosjes werden geraakt.")
(blz. 28: "... in het kluitje bij de kluisjes, voelde ik me niets minder dan een soldaat bij het veldpostkantoor, hopend op een nieuwe pasfoto van z'n meisje, een kattebelletje waarmee ze hem laten weten dat ze aan hem denkt. Het vreemde was wanneer deze soldaadan eens een dagje terug van het front was, bleek het nogal moeilijk met het meisje af te spreken."
(blz. 59: Plots hingen er overal A4'tjes op muren en ramen, van een afstandje leken het net namenlijsten: alsof we met z'n allen gingen bekijken wie er door de audities voor het schooltoneel waren gekomen."
(blz. 73: "En inmiddels zijn herinneringen aan onze laatste weken, en aan de weken daarvoor ook misschien, als het stuk pyriet op de boekenkast van mijn tante Meredith. Onder de meest gunstige omstandigheden lijkt dat ding een heuse klomp goud, maar dimmen de lampen dan kleurt het stuk zilverachtig blauw en ga je er 's nachts recht voor staan dan kijk je naar een zwarte, ogenschijnlijk verkoolde homp.") 
(blz. 86: ".... ik heb haar bericht meteen verwijderd, het vakje delete aangevinkt met de bezieling van iemand die een menstruatievlek uit haar broek probeert te wrijven.")

Slotzin

Kijk, daar stond ik, in Nona's slaapkamer bij het raam, haar afbeelding, haar ingevallen wangen en bleke tienerpolsen vlak bij mijn gezicht en ik weet nog dat ik dacht: waar ben ik eigenlijk mee bezig, in godsnaam?

Bijzonderheden

Het boek werd gratis aangeboden in de boekenweek van 29 mei tot 6 juni. De Boekenweek was uitgesteld ivm de coronacrisis.

Beoordeling

Sinds enkele jaren weer een geschikt Boekenweekgeschenk. De novelle is qua thematiek een goede kennismaking met het werk van Hanna Bervoets. Het verhaal is helder geschreven en heeft een interessant en actueel thema over hoe informatieverstrekking leidt totr bepaalde wereldbeelden. Zeker interessant in de tijd van fakenieuws en hackende of gehackte overheden, en het darkweb met pornosites.
Het verhaal heeft een goede spanningsboog, leest vlot weg en laat daarnaast heel wat te raden over voor de lezer. Wat is er met hoofdpersoon Kayleigh eigenlijk aan de hand? Heeft ze toch teveel invloed ondergaan van de beelden die ze dagelijks heeft gezien. De reactie van Sigrid zou daarop kunnen wijzen.
Maar over het algeem genomen is het een goede keuze geweest, die Hanna Bervoets. Een schrijfster die overigens al een achttal romans op haar naam heeft staan en dus zeker geen beginneling is.

Recensies

"Helaas slaat Bervoets een zijpad in, gebruikt ze deze context als drager van een liefdesverhaal. Weliswaar wordt getoond dat het wereldbeeld van een mens vooral door dagelijkse beslommeringen wordt gevormd, in Wat wij zagen ligt de focus op de liefde. Onbereikbare liefde, een gemis aan een echte vriend (m/v). Hoe er ook tegenaan gevingerd wordt (…), het genot beklijft niet. Evenzo is dat het geval met het lezen van het Boekenweekgeschenk 2021. Waar wil Bervoets heen? Wat is de crux van deze novelle? Als u het weet, mag u het zeggen." https://www.hebban.nl/rec...-wij-zagen

"Wat wij zagen is geschreven als spreektaal. De zinnen zijn lang en zitten vol tangconstructies. Ze zijn doorspekt met voegwoorden en beginnen bijna steevast met woorden als ‘Ja’, ‘Nee’, ‘En’ of ‘Dus’. Ook zijn er veel verzuchtingen zoals ‘Hoe dan ook’ of ‘Lang verhaal kort’. Het zichzelf in de rede vallen komt authentiek over, maar stoort soms wel. Als de hoofdpersoon begint over een ex-vriendin en na twee alinea’s over de vriendin die ze daarvoor ook nog had, werkt dat averechts. Het is niet wat je op dat moment wilt weten, het dwaalt te ver af" https://www.nrc.nl/nieuws...m-a4045107

"Net zomin als de karakters spirit aan het verhaal geven, doet het reilen en zeilen bij het illustere platform dat. Je ziet hoe de schrijver alles met elkaar heeft willen verbinden: het fascinerende maar extreme werk, doordrenkt van leed en haat, wat dat met iemand doet, welke impact het op je wereldbeeld heeft, hoe het je relaties beïnvloedt – het zit er allemaal in, maar vormt een minder overtuigend geheel dan de veertien losse verhalen in Bervoets’ bundel doen." https://www.volkskrant.nl...m%C3%A9%C3

"Bervoets beperkt zich niet alleen tot dit thema dat ook gaat spelen binnen de relatie van de twee vrouwen. Daarnaast komen jeugdtrauma’s die leiden tot een levenslang schuldgevoel aan de orde. Zo weet Sigrid het schuldgevoel van Kayleigh over de dood van haar hamster weg te nemen. Op het eind van dit indringende Boekenweekgeschenk komt het thema van traumaverwerking terug op een manier die je niet verwacht en die je kijk op de hoofdpersoon radicaal verandert. Je snapt dan ook beter waarom het hele boek is opgezet als een soort biecht tegenover een advocaat. Die verrassing maakt dit Boekenweekgeschenk niet alleen maatschappelijk relevant en een must read voor jongeren, maar ook tot een literair uitdagend boek." https://www.tzum.info/202...wij-zagen/

"Het gaat Hanna Bervoets ook in Wat wij zagen om de manier waarop de mens reageert op veranderende omstandigheden. Zij schrijft dan wel geen verhalen die zich in een verre toekomst afspelen, maar met haar speculatieve fictie wijst ze haar lezers op het feit dat zelfs een wereldbeeld dat maar een klein beetje gekanteld is ten opzichte van de realiteit zoals wij die kennen, kwalijke gevolgen heeft en tot ander en niet zelden ongewenst gedrag kan leiden. Dat de mens in het algemeen en haar personages in het bijzonder zich van geen kwaad bewust is/zijn en zichzelf vooral als slachtoffer beschouwen van hetgeen hen overkomt, is schijn: zij bewegen wel degelijk actief mee met de veranderende waarden en normen." https://www.hanta.nl/hant...-bervoets/

"Het boek werpt niet alleen veel vragen op. Bervoets weet ook in luttele pagina’s een interessant mensenleven uiteen te zetten: Kayleigh vertelt niet alleen over haar werk en de invloed daarvan op haar dagelijkse leven, maar ze heeft het ook over haar zoektocht naar de ideale vrouw in haar leven. De vrouwen in haar leven lijken nogal over haar heen te lopen. Totdat ze een relatie begint met haar collega Sigrid. Het is maar de vraag of hun liefdesrelatie bestand is tegen de harde cultuur waarin ze verstrikt zijn geraakt… Is dit boek een geschenk of een marteling om te lezen? Waarschijnlijk een goede combinatie van die twee. Je wilt het niet lezen én toch vraag je je af of zo’n online zedenpolitie op social media niet een allerbeste uitvinding van Bervoets is. Hoeveel controle wordt er eigenlijk uitgevoerd en wie doet dit? Wie dit werk ook op zich durft te nemen: petje af voor figuren als Kayleigh." https://8weekly.nl/recens...-recensie/

Bronnen

Interview met Bervoets over het geschenk,

https://www.oba.nl/nieuws...voets.html