Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 398 pagina's
• Uitgeverij: Ambo/Anthos

Flaptekst

Eerste zin

Mijn grootmoeder werd geboren op de dag dat Gustav Mahler stierf. Amper zeven jaar na de dood van Dvorák .

Samenvatting

Er zijn twee verhaallijnen, die elkaar steeds afwisselen. In dit verslag is ervoor gekozen om te beginnen met de eerste verhaallijn, omdat het verslag anders te fragmentarisch wordt. Aan het eind komen beide verhaallijnen samen. 

Wenen 1914
De 8-jarige Viktor Rosenbaum redt een klein jongetje Bubi uit het water als hij er door straatjongens in geduwd is. Ze worden vrienden voor het leven en Bubi wordt kort daarop ook in het gezin van Rosenbaum opgenomen. Viktor leeft er eigenlijk maar een beetje op los. Hij jaagt ook  met zijn oom Ernst met wie hij beter overweg kan dan met zijn vader Anton, die advocaat is. Hij rijdt de auto van zijn vader total loss, terwijl hij geen rijbewijs heeft. Anton weet hem uit de gevangenis te houden.

Viktor heeft  ook een merkwaardig ritueel met vrouwen. Als hij drie keer een afspraak heeft gehad met een vrouw, verbreekt hij de relatie. Daarbij komt dat hij nooit precies weet hoe de dame heet en dat hij steevast te laat komt bij een afspraak. Hij fantaseert er verder op los. Oom Ernst die aan de universiteit werkt, besluit katholiek te worden omdat joods-zijn niet bevorderlijk is voor je carrière. Zijn broer Anton is woedend. 
Vader Anton wil zijn zoon laten onderzoeken door een psychiater, want hij gedraagt zich zo anders dan de rest van de familie. Volgens de arts lijdt hij aan bindingsangst.

De situatie in Oostenrijk is rap aan het veranderen. Joden zijn, volgens Hitler,  de zondebokken van de recessie. Viktor weet overal wel handige trucs te bedenken om aan geld te komen. Hij werkt meestal samen met Bubi. Hij komt ook voor zijn neefje Otto op als die in elkaar wordt gemept vanwege zijn Joodse afkomst. Dat brengt hem op het idee om betaalde knokploegen die Joden beschermen te organiseren.
Joodse kinderen mogen later niet meer samen zitten in klassen met arische kinderen. Viktor gaat erop af en ziet de leuke lerares Engels Gisela Weber. Die wordt later ook ontslagen. Ze blijven contact houden en het is de eerste vrouw  die hij niet na drie keer wegstuurt. Hij ziet nog steeds overal geld in, omdat er lange wachtrijen voor winkels staan, voert hij het beroep van "Wachtende" in. Die mensen worden betaald om uren in de rij te staan. Het gaat daarbij vooral om mensen die uitreisvisa willen hebben.

Als er de eerste razzia's in Wenen komen, hult Viktor zich in een SS-uniform en redt zo zijn familie. Alleen grootvader David sterft onderweg. Hij is echter niet de enige in de familie sterft. Oom Ernst pleegt zelfmoord vanwege de problemen, maar ook vanwege zijn eenzaamheid nadat zijn vrouw is gestorven. Ook vader Anton wordt opgepakt in 1938 en meteen naar Dachau afgevoerd. Met het geld dat Viktor vroeger op allerlei manieren heeft verzameld, koopt hij zijn vader na vier weken weer vrij. Door zijn onconventionele levensopvatting lukken hem vaak dingen die anderen niet lukken. Hij ziet ook het gevaar van een oorlog in en wil zijn broer Felix die met Trude getrouwd is en een kleine heeft, laten emigreren naar België. De situatie wordt steeds onveiliger:  Bubi wordt op straat doodgeschoten.

Voorburg/Nijmegen jaren tachtig en negentig
Geertje van den Berg tobt met haar identiteit van Joods zijn. Haar ouders en grootouders willen er het liefst niet over praten. Haar moeder krijgt dan "HET", een soort paniekaanval. De familie is erg muzikaal, maar Geertje niet. Ze wil meer over de familiegeschiedenis weten. Leest veel boeken uit de bieb. Thuis gaat het niet best, haar moeder loopt vaak weg (onderduikgedrag), maar keert vaak terug. Geertje is zelfstandig, haalt haar rijbewijs, wat in defamilie ongewoon is. Ze gaat in Nijmegen rechten studeren en gaat zich steeds meer Joods voelen. Ze vindt Geertje geen Joodse naam en wil voortaan Judith worden genoemd. Haar familieleden vergissen zich daarbij nog wel eens.
Haar moeder Paulina gaat scheiden.

Mooi (ironisch) spiegelend is het gegeven dat Judith zich wil aansluiten bij een Joodse gemeenschap en dat ze moet bewijzen dat ze Joods is. Ze heeft een gesprek met een Joodse rabbijn en maakt later kennis met een Joodse kring in Nijmegen. Ze moet aan de Joodse gewoonten en rituelen voldoen. (de gebruikte pannen moeten allemaal uitgekookt worden).  Ze viert Seideravond met een aantal Joden en gaat naar  Polen om Auschwitz te bezoeken, waar haar familie het eigenlijk niet mee eens is. 
Als haar vriendin Yolande erge kiespijn heeft, weet Yolande met een smoes een afspraak te maken met een studenten-tandarts. Dat is Thomas op wie ze later verliefd raakt en ook in zijn milieu (de verlichte katholiek) komt. Wanneer Thomas meegaat naar haar grootouders, is dat vooral bedoeld om Judith de kans te geven in het op zolder verstopte familiearchief te snuffelen. Ze ziet allerlei verklaringen o.a. van een arts. Maar ze leest ook een reisverslag van Anton die al in 1938 naar Dachau is vervoerd. Later leest ze leen krantenbericht dat ze laat vertalen en  waarin staat dat Viktor gevangenisstraf krijgt voor het bezwangeren van een niet-Joodse vrouw.

Nu komen beide verhaallijnen weer bij elkaar.
Judith bezoekt het Belgische klooster waar haar grootouders vanuit Oostenrijk naar  toe gevlucht zijn met hulp van Viktor. Ze hoort dat er toen ook een kleine meisje bij was. Een oude non zegt dat het meisje naar de apostel Paulus is genoemd. Judith schrikt, haar moeder heet Paulina. Is Viktor dan haar opa? Dan is ze per definitie helemaal geen Joodse, omdat Gisela een arische vrouw  was. Die blijkt bovendien  bij de geboorte van het meisje overleden te zijn.

Dan wordt  het Weense proces tegen Viktor verteld. Zijn vader verdedigt hem, maar Viktor wil niet ontkennen dat hij Joods is en dat hij en Gisela geen seks hebben gehad. Hij wordt veroordeeld en eindigt in een vernietigingskamp in 1942.

Toch wordt de situatie helemaal aan het einde van de roman  weer anders, wanneer Judith van haar grootmoeder hoort dat het kleine meisje  zo zwak was dat ze het niet gehaald heeft. Opa en oma moesten steeds weer onderduiken en ze  moesten meestal de  hele dag in bed blijven.
Grootmoeder (blz. 387) "En daarom heb ik aan Hitler mijn kind te danken." Judith is daarmee officieel toch weer wel Joods, want dan zou haar moeder die naar het dode meisje werd vernoemd, immers Joods zijn.

Een vrij raadselachtige slotzin volgt nog. Judith vraagt: "Grootmoeder, als mama uw dochter is, hoe kom ik dan aan Viktors groene ogen?"
"Dat moet je aan je grootvader vragen", antwoordde ze. "Het is zíjn broer?" 

Personages

Viktor

Viktor is het buitenbeentje in de familie Rosenbaum. Hij is niet de serieuze student die zijn vader in hem wil zien. Maar hij is avontuurlijk, creatief en dapper. Hij komt op voor de zwakkeren in zijn omgeving (Bubi, Otto). Als de situatie in Oostenrijk penibel wordt, weet hij steeds met creatieve oplossingen te komen, waarvan zijn familie ook kan profiteren. Hij verzint slimme baantjes om aan geld te komen, wat hem later van pas komt om zijn vader uit Dachau vrij te kopen. Ja, de vrouwen hebben het niet makkelijk met hem. Zo'n man moet echt geraakt worden door de liefde en dat lukt de lerares Engels Gisela. Maar ze is niet- Joods en dat komt Viktor duur te staan, als hij haar zwanger maakt. Hij zorgt ervoor dat enkele mensen uit zijn familie uit het land kunnen vertrekken. Maar buigen voor de vijand, nee dat doet 'achterblijver 'Viktor niet. Het is een hoge prijs die hij betaalt voor zijn houding.

Judith

Ook Judith, die eerst Geertje heet, is een buitenbeentje. Ze vraagt zich af waarom haar familie zo 'spastisch' omgaat met hun Joods-zijn. Vooral haar moeder maakt 'het' af en toe bont. Over de gestorvenen wordt eigenlijk niet gesproken. ("Die is er niet meer.") De kampen worden doodgezwegen. Wanneer Geertje meer gaat lezen over de Holocaust, wordt haar bewustzijn Joods te zijn steeds groter. Als ze gaat studeren in Nijmegen, voelt ze zich meer Joods dan haar naam aangeeft. Tegen de wil van haar familie (moeder en grootmoeder) die her verleden het liefst willen laten rusten, gaat ze op zoek in het op zolder van oma verstopte familiearchief naar haar Joodse identiteit. Ook bezoekt ze Auschwitz en ze gaat uiteindelijk naar België om het raadsel van oom Viktor op te lossen.

Quotes

""Ach", zei moeder met bevende stem, "dat Joodse vóórkomen al. Die gladde verkooppraatjes. En dan die gênante kruiperigheid..... Die man ís niet alleen Joods, hij .... hij..... Ze haalde diep adem en barstte uit: "Hij dóét Joods!"" Bladzijde 30

"Spoedig wenden Harmke en ik aan dit ritme: na elke onderduikperiode keerde mijn moeder terug in het gezin en werd de burgeroorlog tussen mijn ouders hervat- tot de volgende onderduik." Bladzijde 70

"Ik haalde diep adem. "Daarom ga ik mijn naam veranderen. Bij de rechtbank. In Judith". Stilte. "In Judith, man. J-hu-dith: Joodse vrouw. Ik ben geen Geertje, ik ben een Judith." Bladzijde 100

""Echte liefde dus." "Dat heb ik altijd wel gedacht." "Wat is er met haar gebeurd?" "Met wie?" "Met Gisela." "Ach...", Grootmoeder kreeg tranen in haar ogen. "Ze is jong gestorven."" Bladzijde 285

""Wel dat was dus de dochter van zijn broer:, antwoordde zuster Clémentine haar alsof ik er niet bij was. "Een buitenechtelijk kind." Mijn hart beefde. Wat speelde zich hier voor mijn ogen af? "Weet u misschien hoe die baby heette?" "Zeker en vast. We hebben haar in allerijl gedoopt en vernoemd naar de heilige Paulus- die was tenslotte ook een joodse bekeerling."" Bladzijde 370

Thematiek

Zoektocht naar de joodse identiteit

De naweeën van de Tweede Wereldoorlog komen vooral terug in het verhaal van Geertje van den Berg. Ze vraagt zich als kind af waarom haar moeder zo vreemd reageert op gedragingen van bijvoorbeeld Joodse mensen. Over de oorlog wordt ook niet vaak gesproken in de familie en over de kampen wordt gezwegen. Over de daar vermoorde familieleden wordt kortweg gezegd : "Die is er niet meer." Geertje krijgt als jong kind belangstelling voor de Holocaust als ze in de bieb er boeken over leest. Haar moeder vertoont ook raar gedrag dat Geertje "Het" heeft genoemd. Ze verdwijnt dan een tijdje uit beeld. Wanneer Geertje naar Nijmegen gaat om rechten te studeren, merkt ze dat ze zich veel meer Joods voelt dan haar naam aangeeft. Ze wil dan ook van naam veranderen en laat zich Judith noemen, wat 'Joodse vrouw' betekent. Ook wil ze lid worden van de Joodse gemeenschap en daarvoor moet ze, ironisch genoeg, bewijzen dat haar moeder een Joodse is. Die papieren komen niet boven tafel en dan wil een Amerikaanse Rabbijn in Amsterdam eigenlijk geen medewerking verlenen. Maar ook in de kring van 'oude' Joden doe de oorlog hebben overleefd, voelt Judith zich niet thuis. Omdat ze de oorlog en de kampen niet heeft meegemaakt, hoort ze er niet echt bij(een tweedehands Jodinnetje). De familie van Judith doet ook maar half aan de Joodse gebruiken en rituelen mee. Meer informatie over vroeger krijgt Judith als ze enkele keren in het op zolder verborgen familiearchief duikt. Daarin vindt ze documenten over de Weense familie Rosenbaum. Ze gaat naar België om in het klooster te kunnen achterhalen wat er in het begin van de oorlog is gebeurd met de emigratie van Oostenrijk naar België. Ze wordt eerst op het verkeerde been gezet (Is haar moeder een dochter van Viktor en Gisela waardoor ze formeel geen Joodse is). Maar in het allerlaatste hoofdstuk wordt ook daaraan weer een wending gegeven. De queeste is eindelijk ten einde.

Motieven

Vriendschap

Viktor sluit al op 6-jarige leeftijd een vriendschap voor het leven, als hij het weeskind Bubi uit het water haalt. Die was er ingeduwd door straatjongens, omdat hij een Jood was. Zijn hele leven lang blijft Bubi aan zijn zijde, ook al komt hij uit een heel ander milieu. Het gezin Rosenbaum neemt hem op. Viktor gaat voor hem door het vuur. Samen hebben ze enkele lucratieve bezigheden. Hij kan echter niet voorkomen dat Bubi door de nazi's wordt doodgeschoten.

Liefdesrelaties

Viktor heeft door zijn losse handel en wandel veel vriendinnetjes gehad in Wenen. Hij gaat er slordig mee om, vergeet hun namen en vergeet de tijd van hun afspraak. Maar dan komt Gisela Weber bij toeval in zijn leven. Ze is lerares Engels op de school van zijn neefje. Met haar gaat hij wel door, daar heeft ze zelf ook wel de hand in. Als Jood mocht je in die tijd vanwege de rassenbloedwetten geen seks hebben met een niet-Joodse vrouw. Hij maakt haar zwanger en wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf, Zijn vader Anton probeert hem vrij te krijgen, maar door de halsstarrige houding van Viktor lukt dat niet. Er is hier ook een spiegeling te zien met Judith die om een vriendin te helpen naar de universiteit gaat om haar een tandartsbehandeling te laten ondergaan. Ze ontmoet bij toeval de student-tandheelkunde Thomas. Ze is meteen al van hem gecharmeerd en ze komt door hem in een ander (verlicht) milieu terecht.

Antisemitisme

In het Oostenrijk van het eind dertiger jaren zie je veel antisemitische symptomen. Oostenrijk werd immers ingenomen door nazi-Duitsland. De beruchte Kristallnacht speelde ook daar een rol. Joodse mensen kregen steeds minder vrijheid. Oom Ernst bekeert zich om die reden tot het Katholieke geloof. Later wordt Viktor veroordeeld, omdat hij seks heeft gehad met een niet-Joodse vrouw. Op straat werden lang voor die tijd kinderen als Bubi en Otto gepest, omdat ze Joods waren. In het leven van Judith merkt ze het antisemitisme ook. Maar dan vaak omgekeerd. Haar moeder haat het als mensen onderkruiperig Joods acteren. Judith moet nu in het naoorlogse Nederland bewijzen dat ze Joods is, terwijl de spiegeling is dat in Wenen de mensen pogingen deden om er zo min mogelijk Joods uit te zien.

Tweede wereldoorlog

Het is duidelijk dat een belangrijk motief in dit boek de Tweede Wereldoorlog is. De periode van Viktor in Wenen speelt vóór de oorlog, de periode van Judith speelt juist na de oorlog. Die scheiding in de tijd loopt voortaan altijd door het Joodse volk.

Het taboe en de schaamte

Veel Joden hebben na de Tweede Wereldoorlog een taboe gelegd op het Joodse verleden. Ze willen er eigenlijk niet over praten en niet opvallen door hun Joods zijn. De schaamte en de angst is alom tegenwoordig in het dagelijkse leven. De wat recalcitrante Judith wil daar een einde aan maken. Een daad van verzet is het veranderen van naam. En ze wil zich formeel aansluiten bij de Joodse gemeenschap. De niet-Joodse naam Geertje wordt door haar vervangen door Judith, wat 'Joodse vrouw betekent." De moeder van Judith/Geertje krijgt af en toe het vreemde (en vooral nare) gevoel dat ze "HET" noemen . Dan overvalt haar de angst, de schande en de schaamte en moet ze er een tijdje uit (het gezin noemt het 'onderduiken.'). Na een paar weken is ze meestal weer terug, maar het huwelijk tussen haar ouders oogt niet erg gelukkig en er komt een moment dat de wegen van haar vader en moeder scheiden.

Het familiegeheim

Evenals het Joodse taboe op de Holocaust speelt ook het familiegeheim bij de Rosenbaums een rol. Er is een naoorlogs familiearchief op zolder bij grootmoeder , waar behalve Judith niemand naar nieuwsgierig is. Maar als Judith erin gaat snuffelen, komt ze achter de wat er met Anton, Viktor en Gisela gebeurd is. Gênant is het verslag van de rechtszitting van Viktor die wegens rassenbloedschennis wordt veroordeeld. Er zitten diverse soorten documenten in het familiearchief.

Dood

De dood is vanzelfsprekend een vrij logisch motief in een oorlogsroman. Van de familie Rosenbaum gaan in de Weense periode enkele mensen dood. Grootvader David sterft bij de eerste vluchtpoging van de familie die Viktor organiseert, tante Levi sterft (aan de gevolgen van de Spaanse Griep, de pandemie die na de Eerste Wereldoorlog uitbrak) en haar man Ernst pleegt zelfmoord. Bubi wordt voor de deur van zijn huis doodgeschoten. Viktors vrouw Gisela sterft bij de geboorte van haar kindje en Viktor is aan het einde op weg naar het vernietigingskamp in Minsk.

Verhaalmotief in engere zin: namen vergeten

Er zit een grappige spiegeling in beide verhaallijnen. In Wenen vergist Viktor zich voortdurend in de namen van de vele vriendinnetjes. In de verhaallijn van Judith vergist de familie zich steeds al of niet opzettelijk in de namen van Geertje en haar nieuwe Joodse naam Judith. Voor de familie blijft ze toch voornamelijk een 'Geertje."

Studentenleven

Geertje gaat naar Nijmegen om rechten te studeren. Het is een volgende stap in haar queeste naar het Joods-zijn. Ze beseft dat ze een andere(lees: Joodse) naam moet hebben. Na een voorbeeld- rechtszaak die ze overigens tegen de verwachting in wint, komt ze juist tot het besef dat ze in het vak van advocaat niet thuishoort. Ze wil geen slechte mensen verdedigen, ze neemt zich voor om in het onderwijs te gaan en kinderen te helpen. Judith ontmoet bovendien haar vriend Thomas (tandheelkunde) op de universiteit als ze haar vriendin Yolande een dienst bewijst..

Motto

"is het u opgevallen dat in de twintigste eeuw alles waarachtiger is geworden, dat in die eeuw alls zijn waarachtige Zelf heeft geopenbaard?"
- Imre Kertése- 

"Bliksem en donder hebben tijd nodig, het licht der gesternte heeft tijd nodig, daden hebben tijd nodig, ook nadat ze gedaan zijn, om gezien en gehoord te worden."
- Friedrich Nietzsche- 

Opdracht

Ter eervolle nagedachtenis van Victor  S.

Titelverklaring

De verklaring van de titel is niet moeilijk. Viktor is de naam van de broer van Judiths grootvader die in het vooroorlogse Oostenrijk woonde.

Structuur & perspectief

Er zijn twee verhaallijnen. De eerste lijn speelt in het verleden in Wenen, waar de familie Rosenbaum woont. Die lijn is van ongeveer 1914 (De jonge Viktor) tot aan 1942 (zijn  gang naar het vernietigingskamp in 1942)
De tweede lijn is die van Geertje(= Judith) van den Berg in de periode van  de jaren tachtig en negentig.

De schrijfster heeft ervoor gekozen om de stof in Vijf delen onder te brengen. Als die delen zijn op dezelfde manier opgebouwd. Er is steeds een hoofdstuk over Viktor en zijn familie (met een auctoriële verteller, die toch voornamelijk het personage Viktor beschrijft en diens handel en wandel), dat wordt gevolgd door een hoofdstuk met de ik-vertelster Geertje= Judith. Tot het einde toe worden deze lijnen steeds afgewisseld. De afzonderlijke hoofdstukken worden aangegeven met een sterretje en niet met een nummer of een titel. Voor zo'n dikke roman zijn de hoofdstukken relatief kort, wat verteltechnisch gezien een flinke vaart in de vertelling brengt.

De roman heeft een proloog met een ik-vertelster en een epiloog met een acutoriale verteller.

Decor

Het decor  van de verhaallijn in het verleden is het vóóroorlogse Wenen, waar de familie Rosenbaum woont.
Het decor van de verhaallijn na de oorlog is eerst (maar kort)  Voorburg en nadat Judith is gaan studeren, woont ze in de studentenstad Nijmegen. 

Wat de tijd betreft: in het verleden wordt er verteld vanaf het moment  dat Viktor zes jaar is en een vriendje redt van een stelletje straatjongens. Het is dan 1914 en de lijn van Vikltor eindigt met de epiloog en de gang naar het vernietigingskamp in Minsk in 1942.

In de tijdlijn van Geertje/Judith is de eerste passage toen zij zes jaar was. Ze is in 1975 geboren. Als ze voor haar studie rechten een oefening voor een rechtszaak moet doen, is het 1995. Ze zou dan twintig jaar zijn.

 

Stijl

De stijl van de debuterende schrijfster is helder en goed te volgen voor de lezer. Er zit ook een duidelijk verschil in stijl tussen de twee verhaallijnen. Het taalgebruik van de rijke familie Rosenbaum is wat stijver en deftiger, al kan daar natuurlijk ook het verschil in tijd een rol spelen. (Vreemd is opeens in dat milieu het woord 'zakkenwassers"- blz. 229- al wordt die term wel gebruikt door het ex-straatjochie Bubi) 
Hoewel de inhoud over de Joden in de Tweede Wereldoorlog gaat, is de sfeer in de roman van Franto niet zwaarmoedig of somber. In het Weense deel heeft Viktor toch wel een apart gevoel voor humor, met ook wat flauwe en voor hem kenmerkende grappen.
Ook in de tweede verhaallijn er is af en toe een geestige vorm van humor te zien. Dat is bijvoorbeeld  het geval bij de eerste ontmoeting tussen Thomas en Judith. 
(blz. 206) "na afloop van de behandeling gaf Yolanda hem een hand en sloeg schuldbewust haar igen neer. Ze sliste, nu van de verdoving. "Bedankt. Het spijt me. Ik heet eigenlijk geen Steenbergen. En ik had ook geen afspraak."
"Dat weet ik "zei Thomas, "mevrouw Steenbergen is eenentachtig en kwam voor een gebitsprothese." 

Of:
(blz. 141)  "O ja, En uw moeder is Gertrude Fish Shell?
"Fischl", verbeterde mijn moeder.
"Juist, Fish shel.... En dit document komt van de eh... IKG?"
Uit zijn mond klonk de afkorting als een subdivisie van de Russische geheime dienst.
 

Slotzin

In de verte verscheen al het eeuwige blauwe licht. Eeuwig. Eeuwig. Eeuwig

Bijzonderheden

1. Gelukkig voor de lezer staat aan het begin van het boek een stamboom met namen van de generaties Rosenbaum. Dat helpt bij het soms moeten teruglezen van passages over de personages in de Oostenrijkse familie.
2. 'Viktor' is een fraai uitgegeven boek.
3. Er zitten fraaie spiegelingen in de beide verhaallijnen:
- het spel met de vergeten namen bij d evriendinnen van Viktor versus de familie van Geertje
- de ironie van het ontkennen Joods te zijn, tegenover het juist Joods willen zijn van Judith
- de manier waarop Viktor respectievelijk  Judith aan hun partner komen
- de manieren waarop Viktot en Judith ervoor uit willen komen om Joods te zijn.

Beoordeling

Het eerste wat ik over deze debuutroman wil zeggen, is dat het een prachtig uitgegeven exemplaar is. Een gebonden uitgave met een fraaie cover (een afbeelding van het schilderij "Dame in gelb" van Max Kurzweil) en een fijne bladspiegel om te lezen. Ik kan genieten van boeken die zo mooi worden uitgegeven. Die pak je niet beet, die "neem je ter hand." 

Niet alleen de omslag, ook de roman zelf is prachtig. Het aan de lezer vertelde verhaal met de twee getrokken verhaallijnen is spannend tot de laatste bladzijde. Beide verhaallijnen komen, zoals het hoort, namelijk steeds dichter bij elkaar. De worsteling van de Joden voor en na de Holocaust wordt indrukwekkend en meeslepend beschreven. Aan de andere kant is er steeds een lichte ondertoon.
Daardoor wordt  'Viktor' een boek dat je na het dichtslaan nog lange tijd zal nablijven.

Voor scholieren in het voortgezet onderwijs zal het heus geen gemakkelijke roman zijn. Ik ben een beetje bang dat alleen noeste lezers op het VWO dit boek op de juiste wijze kunnen waarderen. Dat is op zich jammer. Maar de vlot lezende roman zal zeker zijn weg vinden naar het publiek (en naar de jury's van literaire prijzen. De prijs van de beste debuutroman lijkt me dit jaar niet al te moeilijk)  

Daarnaast lijkt het verhaal mij ook een uitstekende aanrader  om te bespreken in leesclubjes. 

Recensies

"Fanto heeft een puntgave stijl, weet geestigheid goed te doseren. Het personage Viktor is heerlijk laconiek. Zijn soms ietwat flauwe grappen neem je op de koop toe. De humor die een mens nu eenmaal gebruikt om de chaos enigszins draaglijk te houden. En zijn analyse, op het moment dat hij door zijn vader de advocaat verdedigd wordt in de rechtszaal, een kansloze missie uiteraard, is heel raak. ‘Vader, met alle respect, maar u mist een gezonde portie onfatsoenlijkheid om een tijd als deze te overleven.’ De vader die tegen elk gezond verstand in star blijft vasthouden aan zijn vertrouwen in de rechtstaat. Fanto zet je tegen het einde even op het verkeerde been met een verschoven waarheid, heeft zelfs daarna nog een extra twist in de aanbieding. En er volgt tot slot nog een epiloog in een vernietigingskamp nabij Minsk. Het past allemaal. De grote waarde van deze roman is dan al ruim bewezen." https://www.tzum.info/202...to-viktor/

"Fanto schreef een roman vol levendige, rake dialogen die twee verhalen knap aan elkaar verbindt: het opgroeien van Geertje, overduidelijk het alter ego van de schrijver, en de gefictionaliseerde wederwaardigheden van haar (over-) grootfamilie in Wenen, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.[...] In de verte heeft ‘Viktor’, dat ook in Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland verschijnt, iets weg van ‘De haas met de amberkleurige ogen’ van Edmund de Waal, die aan de hand van miniaturen de geschiedenis van zijn puissant rijke Joodse familie uit Wenen vertelt. Maar Fanto treedt vooral in de voetsporen van auteurs die net als zij opgroeiden in de schaduw van ouders met een oorlogstrauma. [....] Het effect is hetzelfde: de generatie erna vraagt zich af welke betekenis de oorlogservaringen van hun (groot)ouders hebben voor hun eigen leven. Fanto heeft het antwoord op deze vraag verwoord in een rijke en liefdevolle ode aan haar familie waarin ze haar eigen plek heeft gevonden." https://www.trouw.nl/cult...~b4498929/

"Judith Fanto heeft een erg aangename en beeldende schrijfstijl. Ze neemt je echt mee naar Viktor en zijn familie, laat je met Geertje mee op stap gaan. Door deze manier van schrijven kon ik echt de karakters van iedereen ‘voelen’ en leek ik ook echt te horen hoe de gesprekken gingen, de manier waarop iemand sprak en de dynamiek tussen iedereen begrijpen. [...] Deze roman is betoverd mooi, met Viktor al ondergewaardeerde held, met Geertje die haar eigen ‘ik’ vormt wanneer ze dieper graaft in de Weense familie. Dit is een debuut dat kan tellen, eentje om rekening mee te houden. Vijf sterren, meer dan verdiend." https://www.hebban.nl/rec...ver-viktor

"Viktor is een ijzersterk debuut van Judith Fanto. Dit boek bevat eigenlijk alles. Er zit humor in beide verhalen. Je kan niet anders dan gniffelen bij de pogingen van Geertje om zich de Joodse gebruiken eigen te maken, waarbij ze af en toe een flinke blunder maakt. In de tweede verhaallijn is daar Viktor die als een dandy door het leven gaat met een lekker dosis flauwe grappen die je hem snel weer vergeeft, het is ook zijn manier om met de narigheden om zich heen om te gaan. Daarnaast zit er tragedie in met de afgrijselijke gebeurtenissen in Wenen die ook de familie Rosenbaum treffen. De spanning wordt aan het eind van het verhaal flink opgevoerd met een onverwachte twist in het plot. Voeg daar nog een stukje romantiek aan toe van zowel Viktor en Geertje en je hebt alle ingrediënten voor een fantastisch boek. Dit boek kan alleen maar vijf hartjes krijgen. Het is te hopen dat er na dit uitmuntende debuut nog meer romans van Judith Fanto zullen volgen." https://www.chicklit.nl/b...dith-fanto

"Viktor is het debuut van Judith Fanto, die het verhaal heeft gebaseerd op haar eigen familie. Mooi is dat Judith Fanto in staat is geweest om voldoende afstand te nemen en er een echte roman van heeft gemaakt. Daardoor is het verhaal soepel te lezen en heb je niet teveel feiten die het beeld vertroebelen. Voorin is wel een fictieve stamboom te vinden en achterin staat een verklarende woordenlijst, maar dit zijn hulpmiddelen en geen noodzaak om het boek te begrijpen." http://bettinaschrijft.bl...fanto.html

"Fanto baseerde Viktor op de waargebeurde familiegeschiedenis van haar eigen Weens-Joodse familie. De twee verhaallijnen komen samen in oudoom Viktor, aan wie de familie uiteindelijk veel te danken heeft. Het debuut is in zekere zin een ode aan hem en aan familiebanden in het algemeen. Viktor hanteert daarnaast thema’s als identiteit, het gevoel van thuishoren, liefde en vriendschap. Het boek bevat krantenstukken en een gruwelijk verslag van de deportatie naar een vernietigingskamp. Deze doen het waarheidsgehalte van deze verrassende debuutroman omhoogschieten. Ook niet geheel onbelangrijk: Fanto hanteert van begin tot eind een vlotte schrijfstijl waardoor dit ingrijpende familieportret wegleest als een historische roman" https://www.elineschrijft...een-roman/

"Na even in het verhaal te moeten komen, kan het boek nauwelijks meer weggelegd worden. Het einde bevat een verrassende wending, heel knap gedaan. Dan is er nog een epiloog, maar die voegt weinig toe aan de roman. Viktor is in vele opzichten een ontwikkelingsroman, Judith wil zichzelf ontdekken en erkennen wie ze is. Ze schrijft invoelend maar nergens wordt het sentimenteel. Dit boeiende familieverhaal is een sterk debuut en geeft een interessante inkijk in het leven van Joden in de gegoede burgerij in Wenen, kort voor de Anschluss in 1938." https://www.literairneder...to-viktor/