Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 256 pagina's
• Uitgeverij: Lebowski

Flaptekst

Eerste zin

Mijn moeder is ruim een jaar geleden overleden, namelijk tweeënhalf jaar geleden. Urenlang zat ik naast haar ontzielde lichaam. Ze is dood, dood en nog eens dood.

Samenvatting

In de proloog vertelt de ik-figuur  dat zijn moeder niet lang daarvóór overleden is. Het is ongeveer tweeënhalf jaar geleden. Maar hij vertelt ook dat hij in cirkels denkt ( 'het leven gaat steeds maar door') en niet in lijnen.('het leven eindigt')  Hij rept daarnaast over zijn vader die - toen de verteller negen jaar was- het huis in de Rigolettohof verliet in een blauwe Mazda 626 en nooit meer terugkeerde.

De 50-jarige ik-verteller rijdt in de nacht van 8 op 9 april 2021 naar zijn ouderlijk huis in de Rigolettohof. Hij parkeert zijn auto bij het huis en kijkt naar zijn slaapkamertje. 

In 1973 kwam het gezin vanuit Harderwijk naar Alphen aan de Rijn, omdat vader een nieuwe baan kreeg in de journalistiek. Vijf jaar later verhuizen ze naar Someren, maar moeder heeft het huis in Alphen aangehouden en ze keren in 1979 vanwege heimwee weer terug naar Alphen. De ik-verteller denkt terug aan het moment dat zijn vader in de blauwe Mazda 626 wegging om een pakje shag te halen, maar nooit terug keerde. Altijd stond hij naar buiten te kijken wanneer zijn vader  zou terugkeren. Omdat die  niet aan zijn alimentatieverplichtingen voldoet, leven de achtergebleven vier in armoede. Moeder moet naast haar baan overdag als secretaresse 's avonds in een chocoladefabriek werken.

Toen zijn ouders nog bij elkaar waren, was het huwelijk echter geen succes. Ze lagen vaak overhoop en wat de opvoeding betreft, hebben ze aan hun kinderen alleen maar 'lege dozen' overgedragen. Als kind ging de verteller ook vaak naar de Ridderhof. Daardoor komt ook de lijn van de Alphense schutter in het verhaal.
Op 9 april 2011 omstreeks 12.00 uur loopt een jonge man met een wapen het winkelcentrum binnen.
Hij spreekt de dader aan met "jij". Hij beschrijft hoe de jongeman [die psychisch niet in orde was en al enkele keren zelfmoord had aangekondigd] met een wapen het winkelcentrum binnenliep en in het wilde weg zes mensen vermoordde. Bij  kassa 2 van Albert Heijn bracht hij zichzelf om het leven. De slachtoffers worden herdacht met een monument, waarop uiteraard de naam van de schutter niet is vermeld. 

Dan keert de verteller in zijn gedachten terug naar de dood van zijn moeder. Ze werd gecremeerd en maanden later hadden ze de as verstrooid in een park en gek genoeg was de as een jaar later nog niet verwaaid.
In 2013 was hij na de scheiding van zijn vrouw teruggegaan naar zijn moeder, waar hij een tijdje lang kon logeren.
Het verhaal gaat via de gedachten van de verteller steeds over het leven in cirkels (de verteller vindt dat dit het geval is) of in lijnen. Alles keert in cirkels immers terug. Maar hij merkt gaandeweg dat het leven ook in lijnen kan verlopen: je vertrekt van A (je geboorte)  en eindigt bij B.(de dood)

Gaandeweg komen de nacht steeds meer herinneringen boven. Die zijn soms volkomen willekeurig of associatief. Maar er  komen ook steeds meer herhalingen in het verhaal terug  (wat overigens een stijlmiddel in deze roman is). Het gaat dan vaak over de relatie moeder-zoon (hij lag vaak bij zijn moeder in bed om haar op te warmen), de hoop dat zijn vader ooit weer terugkeert, de manier waarop de schutter door het  winkelcentrum heeft gelopen.
Van sommige mensen  wordt hun naam nooit meer vergeten, maar die van de schutter in Alphen aan de Rijn kent vrijwel niemand de naam meer. Daarom noemt de verteller die naam ook niet in zijn roman. Hij trekt daarbij ook een lijn naar de moord op de Beatles-ster John Lennon. De naam van die moordenaar is ook bijna in de vergetelheid geraakt.

Aan het einde merkt de verteller op dat sinds een paar jaar de relaties met zijn zus en met zijn oudere broer erg verbeterd zijn. Ze waren elkaar lange tijd min of meer uit het oog verloren, maar door de ziekte en de dood van hun moeder zien ze elkaar weer vaker. Aan het eind van de roman vertelt de zus overigens dat ze weer van plan is om te emigreren. Hij stelt zich in die nacht die inmiddels ochtend is geworden voor dat hij met zijn zus zal aanbellen bij het huis van zijn jeugd om te kijken hoe het huis veranderd is. Maar in werkelijkheid gebeurt dat niet.
In de laatste passage strooit hij een deel van de as van zijn moeder. Daarna is ze 'weg, weg, weg, weg, weg.'

Personages

Rikkie, Erik Jan

De ik-verteller is vijftig jaar als hij in april 2021 naar Alphen aan de Rijn rijdt om het huis van zijn jeugd nog een keer te bezoeken. Het is tien jaar na de moordaanslag die een inwoner uit Alphen aan de Rijn in een winkelcentrum heeft gepleegd. De verteller fantaseert hoe dat in zijn werk gegaan is, maar hij woonde toen niet meer in dit stadje. Terug in de straat waar hij heeft gewoond, denkt hij aan zijn jeugd terug. Zijn vader en moeder hadden vaak ruzie en bovendien waren ze niet in staat om normen en waarden bij hun kinderen goed bij te brengen. Dat hadden hun eigen ouders ook niet gedaan. Ze konden op die manier slechts 'lege dozen' overgeven aan hun kinderen. Erik Jan krijgt een traumatische ervaring als zijn vader in een blauwe Mazda uit zijn leven rijdt en niet meer terugkeert. Omdat zijn vader de alimentatie niet betaalde, verkeerde het gezin in armoedige omstandigheden en dat had zijn gevolgen voor zijn kleding. Op school werd hij ermee gepest. Hij werd 'niet gezien' net als de jonge kerel die het winkelcentrum binnenliep. De één wordt in zo'n geval schrijver (of dichter), de ander moordenaar. Het komt eigenlijk allemaal goed met de verteller. Hij heeft door de situatie thuis wel een bijzondere band met zijn moeder gekregen. Een band die zelfs Oedipusachtige trekjes heeft. Niet voor niets houdt de slotpassage rechtstreeks verband met de liefde voor zijn moeder: het verstrooien van de laatste as. Ook de band met zijn broer en zus is flink verstevigd.

Quotes

"Noch mijn vader, noch mijn moeder heeft me ooit iets geleerd’. Dat is hard om te zeggen, maar het is waar. Daar staat tegenover dat de ouders van zowel mijn vader als mijn moeder hun óók nooit iets hebben geleerd. Ze werden grootgebracht met niets en hebben dat als een lege doos aan ons doorgegeven.’" Bladzijde 24

"Vanzelfsprekend staat je naam niet op het monument voor de slachtoffers: je bent dader. Je naam ging als een lopend vuurtje door het land en daarna fadede hij uit als een liedje." Bladzijde 30

"In cirkels leven, zonder die cirkels te zien, zonder te bedenken dat het geen cirkel is maar een lijn. Door, door en door, en dan stop." Bladzijde 55

"Ook ik werd niet gezien toen ik een kind was. Daarom ben ik gaan schrijven en jij bent gaan moorden. Toen werden we wél gezien." Bladzijde 132

"Vaak vinden mensen dat ik Alphen tekortdoe, maar ik schrijf alleen wat ik zie. Als het andere is opsmuk. Mensen vinden dat ik mijn ouders tekortdoe als ik schrijf dat ik niets van ze heb meegekregen, maar ik vertel alleen wat er gebeurd is. Hadden ze me wel iets meegegeven, dan had ik het opgeschreven." Bladzijde 218

Thematiek

Cirkels en lijnen: oftewel doorgaan of ophouden

Het belangrijkste onderwerp in de roman is het idee over ons bestaan. Bestaat het leven uit cirkels (het gaat steeds maar door en het herhaalt zich) of bestaat het uit lijnen (alles houdt een keer op.)? Daarom komen er in het boek ook steeds herhalingen voor. Die zijn wel eens gebeurd, maar de verteller is er niet altijd bij geweest (bijvoorbeeld bij de aanslag in het winkelcentrum van Alphen) Dan weer spelen die gebeurtenissen zich in het hoofd van de verteller af. Hij kruipt dan weer in de huid van de schutter in Alphen of hij verplaatst zich in de negenjarige "ik" die zijn vader zag wegrijden in de Mazda. Dat gebeurt dan terwijl hij in zijn auto naar de slaapkamer van vroeger zit te kijken. Gaandeweg het romanverhaal verandert de schrijver/verteller van inzicht. Hij is eerst van mening dat het leven zich in cirkels afspeelt. Zijn vader die weggereden is, zou moeten terugkeren naar hun huis. Maar gaandeweg leert de verteller dat er dingen in het leven eindig zijn. Dat het leven een lijn van A naar B is, en dat er soms 'een lusje' kan worden gemaakt. (blz. 73 : "Succes betekent een lijn trekken en die volgen.")

Motieven

Moordaanslagen en zelfmoorden

Het plegen van moordaanslagen komt in de roman regelmatig voor. De belangrijkste aanslag bij dit motief is de moordaanslag op 9 april 2011 door Tristan van der Vlis in de Ridderhof, een winkelcentrum in Alphen aan de Rijn. Zes winkelende mensen werden neergeschoten. Maar er komen ook andere moordaanslagen in de roman voor, bijv. die op de Beatle John Lennon. Ook worden internationaal bekende zelfmoorden aangehaald. (zoals Tristan van der Vlis)

Familiebetrekkingen

Een traumatische ervaring voor de verteller is het verdwijnen van zijn vader uit zijn leven. Rikkie was negen jaar toen zijn vader 'een pakje shag' ging kopen, wegreed in zijn blauwe Mazda 626 en nooit meer terugkeerde. Dat had veel impact op het gezin dat daarna uit vier personen bestond. Omdat vader zijn alimentatie niet betaalde, leefde het gezin in armoede. Moeder moest twee banen aannemen om zich financieel te kunnen redden. (Vgl. blz. 49: "Mijn moeder kwam nooit voor zichzelf op en daarom kwam ze ook nooit voor ons op. Ze wist niet hoe het moest. Wat ze wel wist was dat er brood op de plank moest komen.") Opvallend is ook dat de verteller benadrukt dat hij nooit iets geleerd heeft van zijn ouders. Die hadden op hun beurt weinig geleerd van hun ouders. Zo kregen de kinderen uit het gezin 'een soort lege doos' mee.

Oedipus

De vader is een afwezige in het leven van Rikkie. Dat verandert de relatie met zijn moeder. Hij ligt als kind vaak bij haar in bed, omdat ze altijd koude voeten heeft. (blz. 58: "In onze relatie was ik eerst zoon, maar toen mijn vader was vertrokken, werd ik zijn stand-in en als het had gekund, dan had ze met mij willen trouwen. Dat zei ze soms en dan antwoordde ik: Ik ook met jou. Want wat moest je anders zeggen?") Wanneer de ik-verteller in 2013 gaat scheiden, keert hij om onderdak terug bij zijn moeder. Hij beseft dan dat hij in zijn leven weer een cirkel heeft voltooid en eigenlijk niet veel is opgeschoten met zijn leven. Een afwezige vader en een zoon bij een moeder in bed, lijkt wel erg veel op het klassieke Oedipusmotief.

Vader-zoonrelatie

De afwezige vader speelt een rol in het leven van de verteller. Als die negen jaar is, rijdt zijn vader weg uit de Rigolettohof. De jongen wacht altijd op zijn terugkeer die echter nooit komt. Later ontmoet hij zijn vader weer. Vijftien jaar voordat de verteller terugkeert naar het huis van zijn jeugd overlijdt zijn vader.

Relatie met broer en zus.

De ik-verteller merkt dat hij de laatste jaren (vooral na de dood van zijn moeder) steeds beter met zijn oudere broer en zus kan omgaan. In feite is dit motief vrijwel het enige positieve dat op het gebied van relaties te melden valt. Ze strooien met zijn drieën de as van hun moeder uit, maar als die na een jaar nog niet verdwenen is, delen ze de as in drieën en strooien ze alle drie de as op een door hun gewenste plek uit. Verder besluiten ze elkaar met enige regelmaat te ontmoeten. Maar de zus Paulien maakt ook bekend dat ze weer op het punt staat te emigreren.

Schoolmotief

De ik-verteller Rikkie heeft niet zo'n goede herinnering aan zijn schooltijd. Omdat het gezin na de scheiding arm was, moest hij soms met een broek naar school die een poepbruine kleur had. Hij werd ermee gepest door zijn klasgenoten.

Verbeelding en werkelijkheid

In de nacht van 9 april komen bij de verteller steeds meer herinneringen naar boven. Sommige gebeurtenissen in je leven vergeet je gewoon, totdat er een aanleiding komt en dan schieten die voorvallen je weer te binnen. Bovendien heeft de ik-verteller last van zijn verbeelding. Hij ziet in zijn hoofd situaties waarin hij denkt dat hij zijn vader in de Ridderhof tegenkomt of dat hij als kleine jongen dingen deed, die hij nooit gedaan heeft.

De dood

De twee belangrijkste doden zijn zijn moeder (aan kanker overleden) en zijn vader. Maar er zijn ook slachtoffers bij de aanslag op het winkelcentrum. In de roman zelf noemt de verteller een aantal 'spree killers' onder wie die van John Lennon. Maar eigenlijk is ook de symboliek dat het leven een lijn is van a naar b: oftewel je wordt geboren en dan volg je de lijn tot aan b (je dood)

Queestemotief.

Rigolettohof is natuurlijk ook een queesteroman . De hoofdpersoon keert terug naar de stad, de wijk en de straat waarin hij vroeger heeft gewoond. Hij parkeert zijn auto voor het ouderlijk huis om naar zijn slaapkamertje te kijken van waaruit hij zijn vader zag vertrekken., Hij haalt daarna een heleboel herinneringen naar boven, vooral over zijn traumatische jeugd.

Motto

De manier waarop twee motto's zijn weergegeven, is bijzonder. Een verhaal / een leven  voltrekt zich van A naar B. Het is het verhaal van de jeugd van de verteller tot nu toe.
Het boek begint met A: het motto bij A = "When you say it's gonna happen 'nowe'... when exactly do you mean" (The Smiths)
Na het laatste hoofdstuk komt B = "Therer's got tot be another time there's got to be " ( The Sound)

Opdracht

Voor Ido en Paulien. Voor altijd.

Opm . Dat zijn de namen van de oudere broer en zus van de schrijver.

Titelverklaring

Rigolettohof is de naam van de straat waarin de schrijver (en de verteller) woonde in Alphen aan de Rijn.

Structuur & perspectief

Na een proloog komen een heleboel relatief korte hoofdstukken, zonder titel en zonder nummering. Ze worden van elkaar gescheiden door een 0. 
Op blz. 64 geeft de verteller een verrklaring: "De Romeinen gebruikten nooit het cijfer nul, enkel het Latijnse woord nullus, dat geen betekent.Ze kenden wel de leegte,.die was geen verboden onderwerp, ze hadden er alleen geen getal voor. Gelijk hadden ze: je kunt zeggen er zijn nul mensen, maar nog beter zeg je, er is niemand. Nullus est. De som van iets maal nul is ook steeds weer die holle ovaal 0 , waar we dus prima zonder kunnen. Wat ik in mijn lege handen houd hoeft ook niet te worden berekend.Het heeft geen cijfer nodig, maar heeft wel substantie.Want ik zie de leegte....." 

De ik-verteller gaat in het verhaalheden in de nacht van 8 op 9 april 2021 (hij is dan zelf  50 jaar) terug naar het huis van zijn jeugd en parkeert de auto voor zijn vroegere bovenkamer. Hij heeft enkele jaren in die straat gewoond (Rigollettohof). In die nacht denkt hij na over zijn jeugd, het vertrek van zijn vader, de laatste jaren van zijn moeder en vooral de aanslag die een jonge man op 9 april 2011 heeft gepleegd op het winkelende publiek in het winkelcentrum De Ridderhof in Alphen aan de Rijn.
Het verhaal is dus een voortdurende heen en weer switch tussen heden en verleden. Een belangrijke tijdlaag daarin is de aanslag in 2011. Hij spreekt in de hoofdstukken die daarover gaan, de dader van de aanslag alleen aan met "jij." De naam van de schutter komt niet in de roman voor. 
Ook wijzigt het perspectief soms. Je ziet dan als lezer het verhaal door de ogen van de 'jongere ik' en daarna weer van de óudere ik.' Veel gebeurtenissen vinden niet in de werkelijkheid plaats, maar slechts in de verbeelding van de verteller.

Decor

Het decor
Dit speelt zich vrijwel geheel af in Alphen aan de Rijn. De ik-verteller woont zelf  in Amsterdam, maar tijdens het verhaal verblijft hij in de straat waar hij woonde : Rigolettohof. Vlak daarbij bevind tzich winkelcentrum Ridderhof, waar in 2011 een aanslag werd gepleegd.

De Tijd
Er zijn enkele belangrijke tijdlijnen:
- in 1973 komt het gezin in Alphen aan de Rijn wonen : ze verhuizen van Harderwijk.
- in 1978 verhuizen ze naar Noord-Brabant (Someren) 
- in 1979 keren ze weer terug naar Alphen aan de Rijn.
- in 1979 vertrekt zijn vader ('opm een pakje shag te gaan kopen")
- in 2011 pleegt een jonge man een aanslag in het winkelcentrum
- in 2013 trekt de verteller weer in bij zijn moede, omdat hij gescheiden is
- in 2018 overlijdt zijn moeder in het ziekenhuis in Leiderdorp
- in 2021 bezoekt de ik-verteller zijn oude straat waar hij zijn auto parkeert voor zijn vroegere ouderlijk huis

 

Stijl

Een van de opvallendste stijlkenmerken in deze roman is  de herhaling. De gebeurtenissen die in de roman beschreven worden, worden steeds herhaald. Dat zijn de verhalende elementen dat de vader van de verteller uit zijn leven is weggereden en nooit is teruggekeerd, dat zijn ouders hem nooit iets hebben geleerd, er tien jaar geleden een schutter in het  winkelcentrum van Alphen aan de Rijn mensen heeft gedood. Erik Jan Harmens schrijft er een boek over. En hij geeft bijna in alle beginzinnen van de hoofdstukken aan, waar het boek over gaat:
- (blz. 13: "Dit is een boek over een rechte lijn.")
- (blz. 15: "Dit is een boek en het heeft een onderwerp en het is: ingangen en uiutgangen.")
- (blz. 18: "Dit is een boek over hoe alles een kop heeft, en een staart en een middenstuk.")
- (blz. 29: "Dit is een boek over hoe jij op 9 april 2011, rond het middaguur, om je heen bent gaan schieten in de Ridderhof in Alphen aan de Rijn.")
- (blz. 34: "Dit is een boek over jou, ik voeg je toe. Je hoort er niet bij maar ik onderken je bestaan.")
- (blz. 37:" Dit is een boek over weggaan en terugkeren, weg en terug, weg, terug, als kalmte die plaatsmaakt voor woede, waarna de boel weer uitdooft, om toch weer in lichterlaaie te gaan staan.")
Enz....Enz.

Er komen ook steeds herhalingen in zinnen om iets te benadrukken:
- (blz. 17: "Hij was weg, weg, weg, weg, weg.")
- (blz. 32: "Eerst een enkele keer, veel vaker toen mijn moeder overleed en niet meer terugkwam.Weg,weg,weg,weg weg was.")
- (blz. 44: "En nu is ze weg , weg, weg, weg, weg,)
- (blz. 50: "Ik liet de telefoon overgaan`als ik zag dat zij het was en ging vervolgens niet de voicemail afluisteren,niet de voicemail afluisteren,niet de voicemail afluisteren en dan toch de voicemail afluisteren.")
- (blz. 160: "Je schoot en schoot en schoot en schoot.")
- (blz. 168: "We verschijnen en verdwijnen , verschijnen en verdwijnen en we proberen de gedachte aan dat moment van  verdwijnen weg te drukken.")
Enz... Enz.

Daarnaast komen er halingen voor in de titels van songs die de verteller te binnen schieten, het ophalen van bekende aanslagen, moorden en zelfmoorden, het steeds terugkomen op het thema van cirkels en lijnen, het veelvuldig  noemen van de nummers van de rijkswegen die nodig zijn om van Amsterdam naar Alphen te rijden. (blz. 45: A10- A6-A4, de N207, de Eisenhouwerlaan, de hele riedel tot ik van a vertrokken en bij bij b was gekomen en mijn auto de Rigolettohof in stuurde.")

Met bovenstaande voorbeelden kun je wel aantonen dat herhaling hét stijlkenmerk in deze roman is.
Erik Jan Harmens heeft bovendien een vloeiende (en poëtische) stijl en gebruikt daarbij vaak  prachtige metaforen. 

 

Slotzin

Net zo lang loop ik door tot ik het genoeg vind. Dan kniel ik neer en open de bus. Ik keer 'm boven het gras. Er ontstaat een aspiramide, waar de wind meteen zijn tanden in zet. Ik knipper met mijn ogen en mijn moeder is weg. Ze is weg, weg, weg, weg, weg

Beoordeling

Mooie,- maar beslist geen gemakkelijke- roman om te lezen. Door de vele herhalingen van dezelfde gebeurtenissen (die in relatie met het thema van cirkels en lijnen wel een literaire functie hebben) kan een lezer (en waarschijnlijk de jongeren onder hen) het  idee krijgen van "dat heb ik nu wel een aantal keren gelezen." Mogelijkerwijs is daarbij afhaken denkbaar. Wie wel wil doorlezen, wordt echter niet teleurgesteld. Maar wellicht moet je een ervaren lezer zijn.

Het gaat in "Rigolettohof" minder om de inhoud dan om de idee en de stijl.  De idee over cirkels en lijnen is in een roman wel origineel en die inhoud wordt versterkt door het gebruik van het stijlkenmerk van de herhaling. Voeg daarbij de prachtige metaforen die Erik Jan Harmens gebruikt, en dan kun je de waarde van deze roman inzien. 

Recensies

"Harmens is geen verhalenverteller, maar een verslaggever van zijn eigen malende, doordrammende brein; zijn proza heeft veel weg van een rite, het herhaalt zichzelf almaar, het dreunt lijstjes op, van favoriete songs, van de snelwegen en straten die je allemaal maar moet doorkruisen om ergens te arriveren, van alle mogelijke schizofrene seriemoordenaars. ‘Een hoofd vol rukwinden’ noemt hij zijn brein en dat is wel een treffende omschrijving." https://www.trouw.nl/rece...gle.com%2F

"Bij tijd en wijle doet de roman denken aan die van de Revisorschrijvers: er gebeurt niets, zou Dirl Ayelt Kooiman gezegd kunnen hebben. De kwaliteit van het boek moet dus liggen in de stijl, de taal. En die kwaliteit is er. Wie Harmens kent als voordrachtskunstenaar hoort regelmatig zijn stem de woorden uitspreken die, als de gedachten van de ik, steeds rond hetzelfde cirkelen. Maar op een zeker moment kreeg ik genoeg van de taal- en gedachtecirkels. Een kortere versie van het boek had inhoud en boodschap niet aangetast." https://www.hebban.nl/rec...golettohof

"Je hoeft geen psycholoog te zijn, laat staan een grote, om te concluderen dat Harmens een getraumatiseerd mens is. Het lijkt zijn ambitie te zijn om met de Ware Grootte-boeken een soort choquerend hyperrealisme te bedrijven. Hij keert herhaaldelijk terug naar nare gebeurtenissen, lardeert zijn verhaal met anekdotes en verhalen over (zelf)moordenaars (over met name Tristan van der Vlis, de man die tien jaar terug een bloedbad aanrichtte in het Alphense winkelcentrum De Ridderhof) en hij biedt weinig relativering, humor of hoop – eigenlijk doet alleen de intense band met zijn broer en zus ‘warm’ aan. Als Harmens zijn bewondering uitspreekt voor Diane Arbus, de fotografe die ook overdag met flitslicht werkte, valt het kwartje: hier wil een schrijver zoveel mogelijk licht werpen op wat niet in de haak was. Alphen in flitslicht, niets blijft in de schaduw verstopt." https://nrcwebwinkel.nl/r...golettohof

"De vijftigjarige ik-verteller beschrijft hoe hij in april 2021 terugkeert naar het huis in Alphen aan de Rijn, waar hij opgroeide, de Rigolettohof. Dat verhaal wordt steeds onderbroken door de eerdere gebeurtenissen, en door herinneringen aan iets waar hij helemaal niet bij was: de aanslag in winkelcentrum De Ridderhof, dat bij hem om de hoek lag, en waar tien jaar eerder toen de ik-verteller elders woonde, een man om zich heen schoot met de dood van zes mensen tot gevolg, waarna hij zichzelf doodde." https://www.leestafel.info/boeken

"Rigolettohof drijft op dit concept, op Harmens’ hardnekkige wereldbeeld, waarin alles zich telkens zou moeten herhalen in plaats van op te houden. De auteur laat dit in alles doorwerken: scènes uit zijn jeugd komen steeds terug, woorden echoën in zinnen. Het boek is in feite een poging om de vergankelijkheid onder ogen te leren zien. Dat is sterk. Het verleent dit autobiografische relaas al vanaf het begin een duidelijke urgentie: hier staat iets op het spel voor de schrijver." https://www.volkskrant.nl...gle.com%2F

Bronnen

Interview met de schrijver over de stad die beschreven wordt in het boek, Alphen aan de Rijn.

https://www.ad.nl/alphen/...gle.com%2F

Interview op de radio met de schrijver.

https://www.nporadio1.nl/...an-harmens

Televisie-interview met Erik Jan Harmens over zijn boek en zijn jeugd.

https://www.npostart.nl/e...O_16669726

Interview met de schrijver in een lokale krant.

https://www.alphens.nl/ni...rmens.html