Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 204 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Proloog : Drie jaar geleden was de plantage nog verlaten, niemand wilde er meer komen. Er hing een doodse sfeer. Daken van verschillende gebouwen waren half ingestort, langs de wanden groeide onkruid.

Samenvatting

Proloog
De plantage Wildlust wordt door een Nederlandse projectontwikkelaar geopend een paar jaar geleden voor toeristen. Eén van hen, Ronny Ganpat,  is geïnteresseerd in het verhaal, omdat zijn grootvader er in en ver verleden nog heeft gewerkt. Hij luistert naar het verhaal over Oscar Brouwer.

Middelburg 1911
De oude Brouwer is een ex-militair uit Indië.  die een slechte verhouding heeft (nl. veel te streng) met  zijn jonge zoon Oscar. Zo gauw die kan, gaat hij het huis uit en gaat in Utrecht wonen. Bij toeval stuit hij op een advertentie om directeur te worden van een plantage in Suriname. Hij wil er graag heen, moet dan wel trouwen en doet een jonge vrouw Janna (die hij een paar keer heeft gezien) een aanzoek. Ze heeft zelf een opleiding genoten als lerares.  Ook zij wil weg weg om elders een nieuwe toekomst op te bouwen. De reis gaat in die tijd  per boot.

De plantage ligt echter midden in het binnenland aan een soms woeste rivier. Janna krijgt te maken met een eigenwijze huishoudster Alma en Oscar heeft meteen al problemen met opzichter Creepsburg die gewoon zijn eigen gang gaat en ook nog een jong knechtje heeft, Rambaroos. Die luistert vooral naar de opzichter. De slavernij is in 1911 weliswaar afgeschaft, de slaven zijn vrij of vrijgekocht, maar hun arbeidsomstandigheden zijn nog steeds niet geweldig.

In  het begin maakt Oscar rondjes over de plantage, maar de werknemers zien vooral een blanke baas in hem. Janne heeft het ook moeilijk om te wennen, ze wil graag wat omhanden hebben en denkt erover een schooltje te stichten. Als ze een keer met elkaar in gesprek komen, hoort Janna over het rijke verleden van haar huishoudster Alma. Die lijkt na een stroef begin wel wat te ontdooien voor haar bazin.
Hoewel de weersomstandigheden het eerste jaar goed zijn, valt het exploitatieresultaat erg tegen. Oscar heeft geen idee hoe dat komt, hij neemt een stoere vent aan en ontslaat daarvoor in de plaats een stoker. Deze nieuwe man Rudolf doet wel meer wat Oscar zegt. Eigenlijk wordt hij de buffer tussen Oscar en Creepsburg.

De zich  nutteloos voelende Janna wil het directeurshuis laten opknappen. Ze schakelt de opzichter in en die heeft weer enkele mannetjes die het werk uitvoeren. Dat gaat  goed, maar Oscar vindt het geen goed idee, omdat het allemaal  nogal duur uitpakt.  Hij kan zich geen twee mislukte resultaten permitteren en neemt voor de volgende oogst veel meer arbeiders in dienst: de koffiebonen moeten immers voor het regenseizoen binnengehaald worden. Daarom moet ook de jonge Ramboroos eraan geloven, maar die produceert veel te weinig en Oscar houdt dan geldt in op zijn toelage. Rudolf helpt de jongen 's nachts met bij plukken. Oscar begint langzaam trekjes van zijn vader te vertonen.

Janna wil een feest organiseren met kinderspelen en daarna een flink diner o.a. met een door Creepsburg geslacht varken. Maar voordat het eten wordt opgediend, is iedereen al vertrokken. De Brouwers zijn gewoon niet populair. Bij het opruimen heeft Janna vluchtige seks met Creepsburg.

Ze krijgt toch haar zin door in huis een super klein schooltje te stichten met maar drie leerlingen.  De oogst van een jaar erna  is weer goed, maar dan merkt Oscar bij een controle dat er 50 balen koffie worden achtergehouden die niet het stempel Wildlust dragen. Er wordt dus gestolen en hij roept de hulp van Rudolf in die met een paar werknemers de balen aan boord van een  bootje hijst en ze wegbrengt naar Paramaribo.Het water in de rivier is erg wild en Oscar valt erin. Rudolf redt hem van de wisse dood.  Bij terugkomst is Creepsburg woedend op Oscar. Die ziet namelijk zijn financiële voordeeltjes teniet gedaan.

Nu de oogst voorbij is, gaat Oscar veel mensen ontslaan. Het is immers seizoensarbeid. Hij wil ook af van Ramboroos, maar die wil niet terug naar Brits-Indië en hij hangt zich op. Nu komen de arbeiders in opstand: ze komen dreigend op hun baas af, binden hem vast, maar een grote valse hond van Creepsburg houdt de opstandelingen in toom. Creepsburg zegt tegen Oscar dat het 'zo wel genoeg is." 

Kort daarop is het tijd om te bevallen voor Janna. Alma staat haar bij. Er komt na een lastige bevalling een ziek, zwart meisje ter wereld. Het is duidelijk een kind van Creepsburg. De moeilijkheden voor Oscar zijn nog niet over, want opeens staat zijn opslagloods in de fik, waardoor hij niet eens naar zijn kind kan kijken. De brand wordt nauwelijks geblust.

Het is voor de Brouwers allemaal wel duidelijk. Oscar  krijgt bovendien een ontslagbrief uit Nederland en Janna en hij moeten de bootreis terug maken. Een grote illusie armer. Het meisje dat Myrtha werd genoemd, blijft achter in een Surinaams pleeggezin. Janna, die ooit zo gek op kinderen was, ziet een zwart kindje in Zeeland namelijk niet zitten.

Personages

Oscar

De jonge Oscar (hij is nauwelijks volwassen) gruwt van zijn veel te strenge vader. Hij wil zo snel mogelijk weg uit dat huis in Middelburg. Hij loopt In Utrecht bij toeval tegen een advertentie aan waarin men mensen oproept naar Suriname te komen. Hij wordt aangenomen en doet Janna een aanzoek om mee te gaan. Hij kent haar nauwelijks, heeft slechts een keer met haar gewandeld. Maar zij wil ook graag weg uit haar milieu. Het is natuurlijk een hele taak om een plantage in een vreemd land te runnen. Oscar is niet goed voorbereid op die taak en krijgt te maken met mensen als opzichter Creepsburg die op de plantage normaal gesproken het meeste aanzien hebben. Als blanke directeur wordt hij nauwelijks geaccepteerd. Zijn personeel bedriegt hem en de keren dat Oscar hard optreedt worden aangevochten. Om grip te krijgen op het runnen van de plantage, neemt hij maatregelen die weinig menselijk zijn, waardoor hij trekjes van zijn vader krijgt. Op zich is dat vreemd, omdat hij die trekken van zijn vader niet accepteerde. De zelfmoord van Ramboroos is terug te leiden naar een foute beslissing. Intussen toont hij weinig empathie voor zijn zich vervelende vrouw. Die wil een schooltje, een mooi huis én een kind. Wat er om hem heen gebeurt, ziet Oscar nauwelijks. Zijn vrouw is zwanger, maar niet van hem. De opstand van de arbeiders kan hij alleen met hulp van Creepsburg indammen. Maar dat betekent ook het einde van zijn baan en mogelijk ook het einde van zijn huwelijk, wanneer Janna een zwart kindje ter wereld brengt.

Janna

Janna (ongeveer even jong als Oscar) komt uit een Zeeuwse zeilmakersfamilie en heeft het financieel gezien goed. Maar omdat ze enig kind is, voelt ze zich eenzaam in Zeeland. Ze wil daarom mee naar Suriname. Ook geeft ze te kennen dat ze graag twee kinderen wil . Maar alles valt tegen op de plantage. Huishoudster Alma is niet erg vriendelijk tegen haar, het huis is vervallen en ze heeft geen dagelijkse bezigheden. De vrouwen van de andere Nederlanders vormen een kliekje, waar ze zich niet tussen kan dringen. Ze wil een schooltje stichten, dat echter niet veel leerlingen oplevert. Ze laat haar huis opknappen en kiest voor een aannemer als Creepsburg, tot boosheid van Oscar. En na een mislukt feestje heeft ze een onverwacht, maar niettemin begrijpelijk moment van seks met Creepsburg. Die blijkt ook later de vader van haar kind. Illusies armer reist Janna terug naar Nederland. Janna is over het algemeen initiatiefrijker dan Oscar.

Quotes

""Wil jij later kinderen?" vroeg ze. [....] "Ik wil er twee, een jongen en een meisje.", zei Janna beslist. "Vreselijk vond ik het, om altijd maar de enige te zijn. Als die aandacht. En ik wil een groot huis met een tuin en een kindermeisje."" Bladzijde 22

"Geen mens wist hoe Creebsburg voornaam luidde, wel was bekend dat zijn grootvader ongeveer hetzelfde vak had uitgeoefend en een bekende persoon moet zijn geweest.De grootvader had als 'basya', hulpopzichter gewerkt op een houtplantage aan de Saramacarivier, toen nog in de slaventijd." Bladzijde 44

"" Je kunt gaan:, zei hij diezelfde dag nog tegen Duvalier. Het was rusttijd. Creepsburg had zich in zijn huis teruggetrokken. De stoker keek hem ongelovig aan. Oscar hield een loonzakje op. "Hier voor twee maanden, genoeg om het in Paramaribo een tijdje zonder werk uit te houden." Dankbaar nam de Europeaan het zakje aan, zei hier en daar gedag, en spoedde zich naar de steiger." Bladzijde 101

"Het droge van zijn handen schuurde ook over haar dijen, haar picknickjurk raakte verfrommeld. Ze steunde op haar ellebogen, voelde het ruwe hout. Hij leunde over haar heen, zijn geur kwam nog dichterbij en ook zijn getekende gezicht. Hij bewoog soepel, lenig. Het duurde kort, lang. Toen ze onder hem vandaag schoof, schikte ze haar jurk en streek haarlokken achter haar oren. Hun blik kruiste elkaar. Leeg." Bladzijde 148

"Alma graaide naar een laken, veegde het neusje schoon en in dezelfde beweging het lijfje. Het was een meisje, met donker krullend haar. Haar huid had de kleur van karamel. zoals die van Alma zelf. Haar hand met het laken zakte in verwarring omlaag. Ze keek naar de moeder in her bed. Paniekerig maakte Janna aanstalten om op te staan. Toen liet ze haar pogingen varen en sloot haar ogen." Bladzijde 193

"Ze was nog steeds niet zwanger. De regen, de muggen, die ellende kon ze verdragen, Maar dat misschien wel nooit gebrabbel uit de kinderkamers zou klinken, geen wankele stapjes op de vloer, die angst beet zich in haar vast." Bladzijde 136

Thematiek

Desillusie

De toekomstdromen van Janna en Oscar, een nieuw bestaan met kinderen op te bouwen in Suriname, lopen op een desillusie uit. Oscar heeft niet de capaciteiten om de werknemers op de plantage de baas te kunnen.De opbrengsten van de plantage vallen tegen. Janna voelt zich ongelukkig, omdat ze in feite niets kan doen en ook geen kinderen krijgt. Wanneer het ontslag voor Oscar komt, krijgt Janna bovendien een zwart gekleurde baby. Dat meisje laten ze bovendien achter in Suriname, omdat Janna geen mooie toekomst voor een zwart kind in een blank Nederland ziet.

Motieven

Overspel

In een letterlijk onbewaakt moment pleegt Janna één keer overspel met opzichter Creepsburg. Het is na een feest wanneer hij haar helpt met het opruimen van de boel. Ze hebben een korte 'afterparty'.

Kinderwens

Al vanaf het begin van hun huwelijk heeft Janna een vurige kinderwens . Toen ze trouwden, had ze uitgesprokent dat ze twee kinderen wilde hebben. Het is elke maand weer een teleurstelling voor haar, als ze ongesteld wordt. Na de geboorte wordt het ziekelijke meisje Myrtha ondergebracht in een Surinaams pleeggezin. Janna is van mening dat een zwart kindje in Zeeland een eenzaam meisje zal worden. Ze weet nog heel goed dat ze als eenling in een gezin ook heel eenzaam was.

Verhouding baas-ondergeschikte

De werknemers op de plantage nemen vaak alleen maar orders aan van hun opzichter Creepsburg. Directeur Oscar heeft in feite maar weinig te vertellen. Onder zijn handen worden extra geoogste zakken koffiebonen clandestien verkocht. Wanneer hij het merkt, zorgt hij er bij een tweede keer voor dat de zakken eerder worden afgevoerd. Dat neemt de opzichter hem weer niet in dank af. Later gaat Oscar wel 'een grote broek' aantrekken' en treedt hij hard op tegen de hele jonge Rambaroos die naar zijn mening niet hard genoeg werkt. Hij houdt eerst geld in op zijn toelage en aan het einde van het oogstseizoen wordt hij weggestuurd. Oscar begint steeds meer op zijn vader te lijken en dat is geen compliment.

Vader-zoonverhouding

Oscars vader die hij symbolisch genoeg alleen maar Brouwer noemt, en ex-militair in Nederlands -Indië was, is helemaal geen leuke vader voor Oscar. Die vertrekt zo snel als mogelijk naar Utrecht om daar een studie en een baantje op te pakken. Oscar begint op de plantage vriendelijk als directeur, maar hij begint steeds engere trekjes te vertonen. Hij heeft weinig empathie met de arbeiders. Hij heeft niet het natuurlijke overwicht van een leidersfiguur.

Wraak

Arbeiders nemen wraak op de directeur van de plantage door de loods in de fik te zetten. Dat gebeurt precies op het moment dat Oscar vader wordt, maar hij is niet eens bij de geboorte van zijn dochtertje aanwezig. Daarvóór waren ze al in opstand gekomen, maar door een ingezette valse hond werden de oproerkraaiers afgeschrikt.

Moeizame liefdesrelatie

De liefde tussen Oscar en Janna is een moeizame relatie. Hij heeft nauwelijks tijd voor haar in Suriname. Ook op seksgebied gaat het later niet goed meer en wanneer Janna seks heeft met de zwarte opzichter Creepsburg levert dat wel een vruchtbaar resultaat op. Op de boot terug naar Holland zie je al duidelijk de verwijdering tussen de twee.

Zelfmoord

In de ogen van Oscar voldoet Rambaroos niet aan de eisen van een volwassen bonenplukker. Hij ontslaat hem daarom na het tweede seizoen. De jongen wil niet terug naar Brits-Indië en hangt zich op. Dat wordt Oscar niet in dank afgenomen door de andere arbeiders op de plantage. In feite wordt dat het begin van hun opstandig gedrag.

Motto

 'Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced."
- James Baldwin- 

Opdracht

Voor Sirano
(Hij is de partner van Tessa, beeldend kunstenaar en van plan een toeristische attractie in Suriname te starten) Tessa Leuwsha woont ook in Suriname.)

Titelverklaring

De naam van de Surinaamse plantage is Wildlust.

Structuur & perspectief

Er wordt in een proloog verteld over het heden. Daarna volgen er korte hoofdstukken met een titel. Het eerste hoofdstuk speelt 1911. De volgorde van de hoofdstukken is chronologisch. Er is een alwetende verteller die in de o.v.t vertelt. Maar het meeste vertelt die alwetende verteller vanuit het gezichtspunt van Oscar Bouwman en van zijn vrouw Janna.
In een nawoord geeft de schrijfster zelf aan hoe ze het verhaal heeft opgebouwd en ook wat fictie is en wat  feiten zijn.

Decor

Het decor van de roman is  in het eerste hoofdstuk Middelburg in Zeeland. Daarna woont Oscar in het tweede hoofdstuk nog in Utrecht. In het derde hoofdstuk wordt over de bootreis naar Suriname verteld. Daarna spelen alle hoofdstukken op Plantage Wildlust in het binnenland van Suriname, niet al te ver van de hoofdstad Paramaribo. 
Het eerste hoofdstuk speelt in 1911. Oscar is bijna volwassen. Hij werkt kort in Utrecht voordat hij solliciteert naar de baan in Suriname. Als hij wordt aangenomen, doet hij Janna een aanzoek. Hij trouwt met haar. Daarna speelt het verhaal in Suriname ongeveer een jaar of twee / drie. (oogsten en zwangerschap van Janna). Daarna vertrekken ze weer naar Holland. De vertelde tijd in het verleden is dus ongeveer van  1911-1915.

Stijl

De verteltrant is die van een alwetende verteller, waardoor je niet van binnenuit de personages de situatie beschreven ziet. De verteller kijkt eigenlijk alleen bij Oscar en Janna naar binnen. De voorgeschiedenis van Creepsburg, Alma en Ramboroos, zie je door de ogen van een alleswetende maar onzichtbare verteller. 
Leuwsha heeft een rustige verteltrant: de schrijfster gebruikt heldere taal, over het algemeen vrij korte zinnen en maakt slechts een spaarzaam gebruik van (overigens soms treffende) metaforen. 
Er zijn over het  algemeen veel meer beschrijvingen dan dialogen.

Een paar metaforen:
(blz. 19) " .. en precies op dat ogenblik was Brouwer de tel kwijt. Voor het eerst. Zijn geopende mond bracht geen geluid voort, een snavel zonder voer voor het jong." 
(blz. 56) "Het werkwolk fladderde verschrikt op, alsof een aasgier in hun midden was geland en een van hun jonkies had buitgemaakt." 
(blz. 73): "Janna wist niets te zeggen. De slavernij, dat nare echtpaar. Er opende zich een kloof tussen haar en Alma. De afgrond was steil, op de peilloze bodem lagen donkere, vochtige stenen. Janna overwoog erin af te dalen, haar nagels zouden op het steen afbrokkelen. Was ze toch een kindvrouwtje?" 

Slotzin

Hij bleef aan dek staan, liet de zon de zijkant van zijn gezicht verwarmen, en zag de reigers op hun vaste plek zitten. De groene gordels die de oevers vormden weken uiteen. En toen was de opening daar. De zilte lucht en het licht, oogverblindend schijnend op het water, voerden het schip verder mee.

Beoordeling

'Plantage Wildlust' is een eenvoudig verteld verhaal in chronologische volgorde over de geschiedenis van een koffieplantage meer dan 100 jaar geleden. 
De desillusie van een stel jonge mensen wordt  beschreven en de verhoudingen tussen blank en zwart. Je ziet als lezer al snel dat het vechten tegen de bierkaai is. 

Een weliswaar helder vertelde geschiedenis, maar erg veel nieuws voegt de roman niet toe aan het verhaal over de toestanden in de voormalige kolonie van Nederland. 

Recensies

"Leuwsha’s stijl kent niet veel toeters en bellen, de zinnen zijn kort en helder, aan metaforen heeft ze een broertje dood. Ze wil een verháál vertellen. En dat doet ze met verve. En met gevoel voor de psyche. Aan het eind legt ze uit dat een familiearchief uit die tijd haar op het idee bracht van dit verhaal." https://www.ncrvgids.nl/r...a-leuwsha/

"Bijzonder fijn is ook dat Leuwsha een heldere en sombere stijl hanteert. Haar personages en het verhaal staan centraal en worden niet overwoekerd door overdadige beschrijvingen en metaforen. Plantage Wildlust is een geslaagde roman die in deze tijd van “Black Lives Matter” demonstraties laat op subtiele wijze zien dat segregatie en rassendiscriminatie onderwerpen zijn waarmee iedereen te maken heeft en wat aan zou moeten doen." https://www.allesoverboek...r%20goed).

"Doordat de focus in Plantage Wildlust ligt op de historische context van het verhaal en door de vele perspectiefwisselingen, leer je de personages niet echt kennen. Dat is jammer, want daardoor ontbreekt de emotie in het verhaal. Als je op zoek bent naar avontuur of intrige is dit niet het boek voor jou. Wil je een indringende geschiedenis die je aan het denken zet? Een inkijk in de tijd van kolonialisme en slavernij? Dan is Plantage Wildlust zeker een goede aanschaf." https://www.chicklit.nl/b...es/170530/

"Te midden van deze gebeurtenissen brengt Janna een kind ter wereld dat niet blank is en vervolgens zonder enige omhaal van woorden wordt weggegeven aan huishoudster Alma. Want die wilde ook wel een kind. Daarna gaat het echtpaar tamelijk onbekommerd weer de boot op, terug naar Nederland. En laat de lezer ontredderd achter. Die had graag iets meer willen weten over de reden van het direct afstaan van dat gekleurde kind, de gevoelens die zo’n gebeurtenis achterlaat en het gevolg dat dat heeft voor een huwelijk. Plantage Wildlust geeft de lezer een goed beeld van het reilen en zeilen van een koffieplantage in Suriname aan het begin van de 20ste eeuw. Maar een overtuigende beschrijving van de mensen op die plantage is Tessa Leuwsha helaas niet gelukt." https://www.literairneder...-wildlust/

"Plantage Wildlust doet, overigens slechts in globale opzet, denken aan De stille plantage van Surinames eerste romanschrijver Albert Helman. Ook Helman koos in zijn boek voor een perspectief bij de directeursklasse van de plantage en ook bij hem verlaat die gedesillusioneerd het land. Nu is het, alleen al om een roman beheersbaar te houden in omvang, voor geen enkele schrijver mogelijk elk personage ‘tot volle bloei’ te laten komen. Maar juist over deze beladen periodes uit de Surinaamse geschiedenis, als de slavernij en de jaren van contractarbeid, kan het wrikken als een hele klasse te weinig in de schijnwerpers wordt gezet." https://deleesclubvanalle...-wildlust/

"De schrijfster had het verhaal aangrijpend kunnen brengen, daar is meer dan voldoende gelegenheid toe, maar ze koos er zoals gezegd voor dat niet te doen. Het boek is een weinig logische aaneenschakeling van losse momenten die de relatie belichten tussen de contractarbeiders en de Nederlandse plantage-eigenaars. Thema’s als uitbuiting en corruptie worden even aarzelend aangeraakt, maar door het ontbreken van een uitgewerkte historische context leert het boek de nieuwsgierige lezer niet zo veel. Jammer, want gelet op de journalistieke achtergrond van de schrijfster en de research die ze deed, had dit het sterke punt van deze roman kunnen worden. De lezer die vooral vermaak zoekt in een boek en hoopt op avontuur, intrige of romantiek, blijft eveneens in de kou staan omdat het verhaal niet groeit en de personages geen band krijgen met elkaar. Het potentieel is er, maar wordt niet benut en dus komt de roman nooit echt van de grond." https://www.hebban.nl/rec...e-wildlust