Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 286 pagina's
• Uitgeverij: Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Oscar liet de woorden van de leraar los-hij wist alles al. De hele klas wist het al, van het ongeluk.

Samenvatting

Er zijn in deze roman twee personale vertellers die elkaar afwisselen: Oscar en Louise de Vree.
Deel I 
Juni 1985 Brevendal
Oscar de Vree (17) zit in het voorexamenjaar van het Gisbertus Voetius College (een Reformatorische scholengemeenschap). De les is saai en hij denkt alvast aan de komst van zijn zusje Louise, die uit huis is en studeert.  Ze wil hem wat vertellen.  In zijn klas zit ook een Molukker, Jonkie Matupessy, die een beetje door iedereen gemeden wordt. Hij heeft net een motorongeluk gehad en bij loting door de mentor wordt Oscar aangewezen om contact te leggen. Als hij uit school komt, ontmoet hij zijn zus Louise (20) die net met de trein is aangekomen.  Ze studeert Engels, maar ze wil ermee stoppen. Ze is, sinds ze onder de vleugels van haar ouders uit is,  recalcitrant geworden, afvallig van het geloof van haar ouders. rookt en drinkt, en heeft in de stad een dertien jaar oudere minnaar. Ze heeft haar geld voor haar studie voor het jaar erop  al verbrast. Ze ziet ook dat er een man op bezoek is. Deze mijnheer Vink is makelaar. Willen haar ouders het huis verkopen? Het is voor hen veel te duur in onderhoud. 

Oscar brengt het werk aan zijn klasgenoot die er niet is. Wel zijn zus die in een winkel in Brevendal werkt, en er erg prettig uit ziet. Hij is meteen weg van deze Dona. Het is al een beetje bijzonder in Brevendal dat een een Nederlander op bezoek komt bij een Molukse familie. Molukkers worden er gedoogd, maar meer ook niet.  Hij gaat bij thuiskomst informatie over Ambon zoeken in de encyclopedie van zijn vader, die een enorme bibliotheek heeft.  Hij is meteen in de geschiedenis van het land geïnteresseerd.
Louise ziet dat er een ouderling op bezoek is bij haar moeder. mijnheer Westeneng. Louise zoekt meteen de confrontatie en zegt dat godsdiensten verzonnen zijn. Ook de Bijbel zelf is allesbehalve volledig qua informatie. De man krijgt het knap benauwd. 
Ze gaat 's avonds naar een plas buiten het dorp waar ze de dorpsjongens ontmoet. Ze vindt ze leuker dan de studenten die ze kent. Ze heeft wijn meegenomen en het wordt een gezellig feestje. Ze duiken om beurten in het water, wat Louise niet zo goed afgaat. Als ze weer bovenkomt, staat een jongen, Maarten,  belangstellend naar haar te kijken. Hij is de zoon van de nieuwe dominee.
Oscar brengt een week later weer  huiswerk naar Jonkie. Nu doet Dona heel wat afstandelijker tegen hem dan de eerste keer. "De volgende keer moet iemand anders uit de klas het maar brengen."  Dat is een stevige domper voor zijn verliefdheid. Weer een week later ontmoet hij Jonkie op straat. Die is verrast dat Oscar hem huiswerk heeft gebracht en hij nodigt hem uit om een keer te komen eten.

Deel II
Louise heeft thuis nog niet verteld dat ze gaat stoppen met haar studie. Ze gaat  op zon dag wel naar de kerk van Maartens vader, maar er komt weinig terug aan herinneringen van vroeger. Herinneringen zijn namelijk geen blik op de toekomst en herinneringen scheppen geen verwachtingen.
Oscar  heeft zijn etentje bij de Molukse familie Matupessy. Het eten is heerlijk. Na het eten gaat vader Matupessy uit zijn dak over de Nederlandse regering die veel te weinig doet voor de Molukkers. Oscar hangt aan zijn lippen. Vader Matupessy heeft altijd een houten kist klaar staan voor een eventueel onmiddellijk vertrek. Niemand mag aan die kist komen. Aan het einde van het diner zegt een boze Dona tegen Oscar dat hij niet zo veel interesse had moeten tonen. Eigenlijk wil ze hem niet meer zien.

Louise en Maarten tonen ook interesse voor elkaar. Ze gaan roeien maar worden overvallen door onweer. Ze gaat doornat met Maarten mee naar huis en ziet daar zijn stokoude oma vegeteren. Maarten beweert dat het geloof voor zo'n oud mens vaak de enige houvast is.

Jonkie Matupessy en Oscar gaan samen naar een korfbalwedstrijd kijken. Jonkie is vlot in de omgang met meisjes waar Oscar verlegen is. Jonkie krijgt een telefoonnummer van  één van de meisje los, wat niet goed valt bij een paar korfbaljongens. Daarna beklimmen Jonkie en Oscar de kerktoren. Ze praten over de toestand van de Molukkers in Nederland. Jonkie snapt zijn vader wel. Als Oscar later die avond alleen naar huis fietst, wordt hij lastig gevallen door de jaloerse korfbaljongens en hij wordt flink in elkaar geramd.

Deel III 
Louise wordt gebeld door een zieke Maarten. Hij leidt altijd de kindernevendienst in de kerk. Louise biedt aan die over te nemen. Ze denk steeds na over haar ideeën over het geloof en haar afvalligheid. Toch neemt ze de dienst over, maar ze raakt in conflict met de kleine gelovigen als ze zegt dat ze zelf niet gelooft en een vriendje heeft. Hilarisch is ook de herinnering die ze zelf heeft aan zo'n kindernevendienst. Ze was toen al heel kritisch en wordt door de juf voor gek gezet. 

Oscar heeft een flink blauw oog overgehouden aan de knokpartij. Wanneer Jonkie dat hoort, wil hij wraak nemen. Hij trommelt een aantal Molukse vrienden op en laat Oscar een afspraak in het bos maken met de knul die hem het  hardst heeft geslagen. Die nemen ze te pakken: ze leggen hem naakt tussen twee mierenhopen en smeren hem in met stroop. Een oude Japanse martelmethode. Oscar mag zich niet in de buurt bevinden en hij vindt  die avond bij toeval een volle portemonnee. Ouderling Westerling komt weer op bezoek en in de krant staat dat er een veehouder beroofd is van zijn portemonnee. Er zit 8000 gulden in  en Oscar heeft het geld verstopt  op zijn kamer. Hij weet niet wat hij moet doen met het geld.

Maarten komt Louise de les lezen over haar gedrag tijdens de kindernevendienst. Er zijn veel mensen van de kerk gekwetst. Daarna loopt hij bij haar vandaan. Louise gaat aan de wijn en vertelt haar vader dat ze met haar studie Engels gaat stoppen en ook dat ze zich waardeloos vindt vergeleken bij haar broertje die braaf is. Hij rookt niet, drinkt niet en heeft zelfs een vriendinnetje.

Oscar weet niet wat hij met het geld wil doen. Hij wil het geven aan de  familie Matupessy, maar als hij aanbelt, krijgt hij een woedende vader Matupessy aan de deur. Die vindt hem een verrader, omdat hij niet echt geïnteresseerd is in Ambon, maar in Dona. Moeder de Vree had weer eens haar mond voorbijgepraat. Matupessy zakt in elkaar van woede en Oscar loopt naar buiten voor hulp.
Als hij terugkomt, zit Dona bij haar vader. Ze zegt dat hij moet verdwijnen. Toch doet Oscar het geld in de kist van de Molukker met een briefje "Van een  goede vriend." 

Moeder de Vree wordt vervangen in het vrijwilligerswerk dat ze voor de kerk doet. De dominee heeft daar de hand in gehad. Louise gaat naar haar kamer en praat met Oscar. ze ziet veranderingen in hem: andere kleding, andere haardracht. Hij wil over een jaar ook weg uit huis. Raakt hij ook ontworteld?

Laatste hoofdstuk: Oscar zit in de eindexamenklas. Hij zit tijdens de les te mijmeren over Dona. de ontmoeting met haar was toch waardevol geweest. Hij let weer niet op in de klas en wordt er voor de eerste keer in zijn leven uitgestuurd. Op de gang bij de conrector denkt hij na over de relatie tussen Nederlanders (die het steeds beter krijgen) en Molukkers die hun idealen steeds meer zullen zien uitdoven. 

Personages

Oscar

Oscar is zeventien en hij zit in het voorexamenjaar van het vwo. Hij is eigenlijk best een brave jongen. Rookt en drinkt niet en is wel een oppassende jongen. Zijn leven verandert wel als hij na loting een bezoek moet brengen aan een gewonde Molukse jongen uit zijn klas. Deze Jonkie durft veel meer. De mensen in het dorp hebben weinig contact met de Molukkers. De vader van Jonkie vindt het wel een eer dat Oscar bij hen komt en vertelt enthousiast de geschiedenis van de Molukkers in Nederland. Maar in het gezin is ook Dona en dat betekent dat Oscar voor het eerst in zijn leven verliefd wordt. Hij merkt wat dat voor hem betekent, zelfs wanneer Dona na de tweede keer geen belangstelling meer voor hem toont. Hij gaat zich wat vlotter kleden en gedragen. Ook geeft hij al aan dat hij net als zijn zus Louise uit huis zal gaan als hij gaat studeren. Hij is net als haar het suffige dorp wel zat. Dat hij wat opstandiger wordt in dit coming of age proces, kun je zien in het laatste hoofdstuk wanneer hij voor het eerst in zijn leven de klas wordt uitgestuurd. Eigenlijk is Oscar ook "wel klaar"met dit milieu. Hij leefde in een saai christelijk gezin en zag bij de Molukkers in hoe het ook anders kan.

Louise

Louise is een paar jaar ouder dan Oscar, maar heeft al veel meer gezien van de wereld. Die heeft haar volwassener gemaakt en ze zet zich af tegen de dorpse gewoonten Brevendal. Ze vindt dat ze in haar jeugd geïndoctrineerd is door haar ouders en dat haar jeugd op deze manier haar ontstolen is. Ze is gaan roken en drinken en heeft ook kennis gemaakt met seks o.a. via een elf jaar oudere vriend. Ze is recalcitrant geworden, wat je kunt zien aan haar ideeën over het geloof. Ze durft die ook kenbaar te maken aan de wat bekrompen ouderling en aan haar tijdelijke vriendje Maarten die zoon van de nieuwe dominee is. Die zijn het niet met haar eens, maar daar ze gewoon maling aan. Ze kan zich ook niet inhouden als ze een kindernevendienst gaat leiden als invalster voor Maarten en dat wordt geen succes. Zelf vindt ze dat ze niet voor juf in de wieg gelegd is en misschien speelt dat wel mee in haar beslissing om met haar studie te stoppen. Ze heeft daar overigens wel moeite mee om dat tegen haar ouders te vertellen. Haar broer maakt ze wel deelgenoot van haar geheim. Na het toch wat 'suffige avontuur tijdens de zomervakantie" verlangt ze weer naar de stad en naar haar minnaar die ze heeft gemist. Ze is een duidelijk voorbeeld van iemand die terug wil gaan naar zijn herinnering of zijn verleden en dan merkt dat dit er iet meer is. Of dat je die tijd die achter je ligt het toch allemaal wat te veel hebt geïdealiseerd.

Moeder de Vree

Er wordt weinig meegedeeld over de moeder van Oscar en Louise. Ze is kerkelijk gezind, praat met de ouderling en doet vrijwilligerswerk. De relatie met haar kinderen wordt niet uitgewerkt. Louise vertelt als ze thuisgekomen is niet meteen aan haar moeder dat ze met haar studie zal stoppen. Ze zal het eerst aan haar vader vertellen. De moeder is erg teleurgesteld als de dominee komt vertellen dat er een ander gemeentelid is voor het vrijwilligerswerk dat moeder heeft gedaan.

Vader de Vree

Vader De Vree Wordt nauwelijks in de roman genoemd, Van hem weet je dat hij een grote verzameling boeken heeft, die hij spaart maar wellicht niet eens leest. In de relatie met zijn kinderen wordt nauwelijks iets vermeld.

Vader Matupessy

De man is het prototype van de Molukker die na de Tweede Wereldoorlog in dienst traden van het Nederlandse leger. Ze vochten tegen de Indonesiërs, maar nadat de vrijheidsoorlog verloren was, vertrokken ze naar Nederland. De Nederlandse regering had hun van alles beloofd, maar ze werden opgesloten in kampen en klonterden samen in aparte woonwijken. Van integratie was nauwelijks sprake. Vele Molukkers toonden wrokgevoelens. Tien jaar voordat de roman speelt, gijzelden jonge Molukkers een trein en een basisschool. De Nederlandse regering greep hard in en met veel geweld werden kapers in de trein gedood.. Matupessy gelooft nog in een ommekeer (de kist die hij heeft gemaakt om te kunnen vertrekken). maar in het geloof word je vaak teleurgesteld.

Jonkie

Jonkie is een jonge Molukker die ook al weet dat er van de integratie tussen Molukkers en Nederlanders niet veel terecht is gekomen. Hij heeft zijn eigen vriendengroep. Maar omdat Oscar iets voor hem heeft gedaan, wil hij zijn vriend wel wreken als hij in elkaar geramd wordt door een groep korfbaljongens. Aangezien het einde o[pen is, weet je als lezer niet wat er van die vriendschap tenslotte overblijft.

Quotes

"Maar dat was het niet, de school was niet de gevangenis en hier thuis was dat ook niet. De gevangenis, dat was de leugentaal en voor je het wist ruilde je leugentaal A in voor leugentaal B. De echte bevrijding was dat je vragen kon stellen zonder een of andere autoriteit boven je die die vragen probeert te ontwijken met kromme redeneringen en verzinsels. Zelf kunnen denken, zelf je wereld maken en je eigen vragen bedenken, dat was bevrijding." Bladzijde 41

"Dat was het gereformeerde deel van het dorp en wat had Louise gezegd? - dat ze bij het verhaal over de Joden en de Samaritanen steeds meteen aan Breverdal moest denken, want kijk maar, zei ze, er kon net zo goed een kloof door het dorp lopen die het blanke deel scheidde van het Molukse." Bladzijde 58

"Misschien bezat van alle dorpen in het land Brevendal de grootste schakering aan geloofsgenootschappen, Naast alle denkbare smaken hervormd en gereformeerd was er een Molukse kerk, er waren doopsgezinden, er was een pinkstergemeente en sinds twee jaar een Koninkrijkszaal van Jehova's getuigen. Alleen de remonstranten, een socialistisch stadsgeloof, volgens mijnheer Westeneng, ontbraken." Bladzijde 126

"Herinnering had geen hoop, geen fantasie, geen spanning . Zelfs al lukte het je om alles voor de geest te krijgen, elke beweging, kleur en geluid en elke geur van een bepaalde situatie, dat ene, de verwachting, was er voorgoed uit verdwenen- dat zou je behalve misschien soms in een droom, nooit meer terugkrijgen." Bladzijde 134

"Ik doe alles fout, hij niet. Hij haalt goede cijfers, Hij leest de hele encyclopedie. Hij past op zijn spaargeld. Hij drinkt en rookt niet- ook erg verstandig. Ze gaapte, draaide zich om. "En nu heeft hij volgens mij zelfs een liefje."" Bladzijde 258

""Hier zat jij", zei hij, naar Oscar opzijkijkend. " Hier aan mijn tafel. Met te doen of jij geïnteresseerd was. En ik, domme Ambonees, dacht dat het echt waar was- dat er eindelijk na al die jaren toch één Hollander bestond die naar me wilde luisteren. Dat er eindelijk een zou zijn, ook al was het maar een schooljongen, die me niet zou verraden! Maar jij, jij kwam hier om een heel andere reden." Bladzijde 268

"Oscar richtte zich op. Acht Baruchen had hij. Acht Espinoza's. Acht handtekeningen met zwierige krul. Acht handtekeningen met een zwierige krul. Acht keerde Nederlandsche Bank duizend gulden. Hij had nog nooit een duizendje in het echt gezien en nu glimlachten hem er acht vlak voor zijn neus tegemoet." Bladzijde 243

Thematiek

Afkomst en problemen daarmee

'Pastorale' is een roman waarin het thema afkomst in allerlei facetten wordt uitgewerkt.Als je opgroeit in een dorp met een vrij zwaar gelovige christelijke achtergrond, wat doet je daar dan later mee in je leven? Model voor de problemen die dat kan geven staat, Louise. Na het vwo is ze in een universiteitsstad Engels gaan studeren en ze heeft zich in die periode steeds losser gemaakt van de familie die in het dorp Brevendal blijft wonen. In de stad is ze gaan roken en drinken, heeft er vrienden en een oudere minnaar (en dus seks) opgedaan en ze heeft zich ook losgemaakt van het geloof van thuis. Haar ouders zijn, zoals iedereen in het dorp, gelovig, maar als Louise in de zomervakantie naar huis gaat, grijpt ze de gelegenheid aan om zich tegen de kerk te verzetten. Dat doet ze in een gesprek met de ouderling Westeneng, maar ze draagt het ook uit wanneer ze een kindernevendienst overneemt van de domineeszoon. Haar afvalligheid wordt haar niet in dank afgenomen. (ook haar moeder ondervindt ervan de gevolgen) Bovendien wil ze met haar studie stoppen, iets wat ze eerst alleen eerst aan haar broer durft te vertellen. Die zal over een jaar het ouderlijk huis verlaten en hoewel hij veel braver is dan Louise, zal ook hij gaan veranderen. Natuurlijk is er nog wel een band met huis, maar de vraag is of je die op den duur nog weet te waarderen. Een punt dat meespeelt, is bovendien dat de ouders overwegen het dure huis te verkopen. Dan ben je als kind natuurlijk ook een deel van je basis kwijt, evenals van je herinneringen.Herinneringen zijn aan plaats en geur verbonden. En die raak je op den duur dus kwijt. Daarom gaat een roman over afkomst natuurlijk ook over herinneringen aan vroeger, Louise wil na de zomervakantie ook weer graag terug, het leven in Brevendal heeft haar niet gebracht wat ze zocht. Ze mist haar oudere vriend. Het thema 'afkomst' speelt ook een rol in de Molukse familie waarmee Oscar kennis maakt. Het hele dorp laat de Molukkers die in hun dorp verblijven na de Indische crisis links liggen. Er zijn bijna geen Hollanders die met de Molukkers omgaan. Het zijn eigenlijk ongewenste gasten, hoewel ze in de oorlogscrisis de kant van de Nederlandse regering hebben gekozen. Alle beloften van die regering zijn echter niet nagekomen en dat frustreert de Molukkers, wat zich in de zeventiger jaren uitte in treinkapingen en de bezetting van een school. Vader Matupessy is een voorbeeld van de fanatieke Molukker. Ook de afkomst speelt een grote rol in het Molukse milieu. Daarom is de relatie tussen het Molukse meisje Dona en Oscar niet mogelijk. Oscar lijkt zich werkelijk te interesseren. Het contact met Dona (en de andere Molukkers) heeft hem toch wel wat opgeleverd. Zijn zus ziet de veranderingen zich in hem voltrekken. Ook hij zal over een jaar -na het eindexamen- het ouderlijk huis verlaten.

Motieven

Verliefdheid

Oscar wordt verliefd op het Molukse meisje Dona. Ze doet één keer aardig tegen hem en dat is blijkbaar voldoende. Bij de volgende ontmoetingen is ze veel minder aardig en ze laat duidelijk merken dat ze niets meer van hem wil weten. De Molukse kwestie speelt daarin een rol. Ook de verliefdheid van Louise en Maarten is niet erg succesvol. Het gaat definitief fout wanneer Louise een kindernevendienst leidt en haar afvalligheid van het geloof aan de kinderen meedeelt. Maarten breekt daarom met haar. Maar Louise ziet dat er iets in haar broertje veranderd is: ander uiterlijk, andere kleding.

Vriendschap

Er ontwikkelt zich een vriendschap tussen Oscar en Jonkie. Wanneer Oscar in elkaar getimmerd wordt, neemt Jonkie wraak voor hem.

Wraak

Jonkie neemt met zijn Molukse vrienden wraak voor de aframmeling die Oscar krijgt van de korfbaljongens. Ze pakken de belangrijkste jongen op, kleden hem uit en leggen hem naakt tussen twee mierenhopen en smeren hem ook nog in met honing. Dat is een oud Japanse martelmethode.

Religie

Religie speelt in Brevendal een grote rol. Er zijn heel veel, meestal zware, geloofsgemeenschappen. Louise en Oscar hebben ook op een reformatorische school gezeten. Louisde is steeds meer gaan twijfelen over het nut van geloof. Eigenlijk doet ze er niets meer aan. Ze stelt in een gesprek met de ouderling de betrouwbaarheid van de Bijbel aan de orde. Juist zij krijgt een vriendje Maarten die de zoon van de dominee is. Hij gelooft nog wel. Als hij ziek is, neemt ze van hem een kindernevendienst over en daar komt ze in conflict met de kleine gelovigen die het niet pikken dat zij vertelt dat ze een vriend heeft en eigenlijk niet meer in God gelooft. Dat heeft ook gevolgen voor haar moeder, want die deed veel vrijwilligerswerk in de kerk en wordt er later door de dominee uitgeknikkerd. In het dorp luistert men nogal naar de dominee.

Coming of age

Oscar is een jonge die te maken krijgt met het volwassen worden. Hij is een oudere puber die naar de eindexamenklas gaat en hij wordt verliefd op Dona. Zo'n verliefdheid loopt niet altijd goed af en dat hoort nu juist bij het "coming of age." Daar word je sterk van. Het gaan studeren, wat ook voor de hand ligt, is zo'n volgende stap in het ontwikkelingsproces. De de drie jaar oudere Louise is hem daarin voorgegaan en zij heeft al een eigen levensfilosofie ontwikkeld. Het geloof past daar niet goed in. Dat laat ze ook duidelijk merken. Louise heeft zich al meer losgemaakt van haar verleden.

Relatie tussen broer en zus

De relatie tussen Oscar en Louise is goed. Hij vindt het fijn dat ze naar huis komt, want hij kan goed met haar opschieten. Ze vertelt hem als eerste dat ze gaat stoppen met haar studie. Verder is Oscar heel erg op zichzelf aangewezen.

Discriminatie

In Brevendal wonen de Molukkers gescheiden van de Nederlanders. Jonkie is in de klas ook een buitenbeentje. Met loting moet worden bepaald wie langs gaat bij de Molukse jongen. Als Oscar bij de familie Matupessy eet, vertelt de vader het verhaal van de Molukkers die door de Nederlandse regering in de steek worden gelaten. Oscar trekt zich wel het lot aan, misschien ook vanwege zijn verliefde gevoelens voor Dona. Maar het komt niet goed tussen de twee bevolkingsgroepen. Vader en Dona willen aan het einde van het verhaal nauwelijks meer met met Oscar te doen hebben. Je zou kunnen zeggen dat Enter partij trekt voor de Molukkers aan wie na de Indië-oorlog van alles is beloofd, maar die altijd in de steek gelaten zijn door de Nederlandse regering.

Dierenliefde

Opvallend is in deze roman dat alleen Louise zorg een aandacht besteedt aan de kat Doortje. Ze is bang dat het dier niet meer terugkomt, als het is weggelopen. Zij is ook degenen die het meest met Doortje op schoot zit en haar aanhaalt. Waarschijnlijk moet je denken aan compensatiegedrag.

School- en studentenleven

Oscar zit in de vijfde klas van het vwo op het Gisbertus Voetius College in Brevedal. Het is een zwaar christelijke school en hij vindt de meeste lessen erg saai.. Hij moet door loting aangewezen het huiswerk brengen naar een Molukse jongen die een ongeluk met een motor heeft gehad. Niemand kent die jongen goed. Oscar raakt geïnteresseerd in de familie, vooral door het aantrekkelijke zusje van zijn klasgenoot. Louise volgt een studie Engels die haar niet kan bekoren en ze komt naar huis om haar ouders te vertellen dat ze ermee wil stoppen. Ze heeft haar studiegeld voor het volgende jaar al verbrast en houdt er een studentenleven op na: ze rookt, en drinkt en heeft een veel oudere vriend.

Motto

Geen motto en geen opdracht

Trivia

Deze roman werd door het lezerspanel van De Wereld Draait Door als het beste boek van de maand november 2019 gekozen.

Titelverklaring

Het woord pastorale is de benaming voor een boek dat het eenvoudige herdersleven verheerlijkt. Dat zou in dit geval dan moeten gelden voor het dorp Brevendal (in het midden van het land)  Dat is bepaald niet het geval in de strijd tussen allerlei geloven die in het dorp aangehangen worden. Ook de Molukkers worden er met de nek aangekeken, toch duidelijk een minder soort mensen.. 
Dan zou je dus kunnen denken aan een cynische naamgeving voor het leven in een dorp waar alles lang niet koek en ei is. Een dorp waaruit je als jong volwassene (Louise) moet vertrekken en waarnaar je zeker niet moet terugkeren. 

Maar het boek gaat ook over twee herders. Dat zijn de Gereformeerde  God voor Louise en  Koningin Wilhelmina voor de Molukker Matupessy. En, beweert Enter, als je teveel vertrouwt  op een herder dan kun je wel eens bedrogen uitkomen. De Molukkers hebben het niet zo goed gekregen, toen ze naar Nederland waren gekomen. 

Structuur & perspectief

De opbouw van het verhaal geschiedt in drie delen, die op hun beurt worden onderverdeeld in respectievelijk  8, 4 en 8 hoofdstukken met een nummer, maar zonder titel. 

In die verdeling van twintig hoofdstukken  zijn er twee vertellers. Broer Oscar de Vree en zus Louise vertellen het verhaal in de personale vorm aan de lezer.
In deel I is dat drie keer een hoofdstuk voor Louise en vijf keer een hoofdstuk met het perspectief van Oscar. In de delen twee en drie zijn de vertellers eerlijk verdeeld. In totaal vertelt Oscar dus elf  hoofdstukken en Louise negen. Ze vertellen beiden in de o.v.t. 
Het verhaal is chronologisch opgebouwd.

Het einde is open: je weet niet als lezer hoe het verder gaat met Louise en Oscar/

Decor

Het decor is het fictieve dorp Brevendal (ergens in het midden van Nederland), maar het moet vanwege de samenstelling van de bevolking wel gesitueerd worden in de 'Bijbelbelt". Maar er is een andere voor de hand liggende oplossing: het woord Brevendal is een anagram van "Barneveld". En dat is toevallig de stad waar Stephan Enter is opgegroeid.

De tijd van het verhaal is van juni (einde schooljaar)_ tot aan eind augustus (begin nieuwe schooljaar. Ook het jaartal is uit tekstgegevens te halen. In 1982 werd het eerste Ballonfestival van Breverdal gevierd en in het verhaal van Oscar gebeurt dat voor de vierde keer. Dan is de vertelde tijd dus een zevental weken in het jaar 1985.

Stijl

De stijl van Stephan Enter is niet erg moeilijk. Er zijn maar een paar woorden in de roman die een gewone lezer misschien niet zal herkennen. ( bijv. octogonaal - achthoekig; berceau -loofgang; geborneerd-bekrompen)  
Er zijn daarnaast veel realistische dialogen. 

Het boek zit wel vol met metaforen die  erg goed gekozen zijn. Het is niet moeilijk om daarvan een aantal te citeren.  Voorbeelden:
- (blz. 16) "Als een ei van lucht groeide een gaap tegen Oscars gehemelte, zijn oogleden werden zwaar."
- (blz. 39)  "En die nieuwste nieuwbouwwijk, had hij wel gezien hoe dichtbij die gekomen was?- het was een schimmel die zich uitbreidde.
- (blz. 77) Oscar keek over zijn schouder en zag dat de ouderling zijn hand als een graafwerktuig in het bakje nootjes dompelde en de inhoud ineens opdolf.
- (blz. 157) "Soms denk ik dat hij een lezende eekhoorn is die voorraden aanlegt voor later en dan vergeet waar hij ze heeft verborgen.
- (blz. 275) "Het was of er iets werd verbroken. Iets wat in elk contact tussen haar en haar moeder  had gewoekerd, was verdwenen. Alsof de laatste tentakel van het monster dat haar jeugd had afgehaakt en kronkelend voor haar lag. Misschien zou ze het gif van het beest soms nog bespeuren maar dat zou niets aan deze verlossing veranderen."
- (blz. 279) Religie, dacht ze , was een mentale kooi met tralies die voor de gevangenen onzichtbaar bleven- je zag ze alleen van buiten, wanneer het je op de een of andere manier gelukt was eruit te stappen."

Bij Louise doet zich in haar personale vertelwijze het fenomeen voor dat ze herhaaldelijk Bijbelse teksten en/of beeldspraak gebruikt.  Ze citeert ze gemakkelijk. Voorbeelden:
- (blz. 165) Maarten stond bij de deur van de bibliotheek. Hij keek haar aan met een vreemden uitdrukking - bewonderend, zou je haast denken. Maar ze had toch niet bepaalde tollenaars uit de tempel geranseld." 
- (blz. 201) De telefoon stopte met rinkelen. "Toen was het avond geweest en het was morgen geweest", zei ze voor zich uit. "de luiste dag."
(blz. 230) Ze had de juf een vraag gesteld, een vrij normale en gerechtvaardigde, over Goliath. Hoe kon het dat er tegenwoordig op de gehele aarde geen reuzen meer waren? Was gij dan toevallig de allerlaatste geweest.
- (blz. 241) Hij bracht de krant weer voor zich, schudde het hoofd."Oordeel niet en gij zult niet geoordeeld worden", zei ze . Omdat de ouderling niet reageerde, drukte ze nog even door: "Verdoemt niet, en gij zult niet verdoemd worden, laat los en gij zult losgelaten worden, geeft en u zal gegeven worden....."
- (blz. 271) Ze blies. De damp boven het oppervlak verdween, maar nam als een geest die over de wateren zweefde weer gestalte aan zodra ze haar adem vasthield.."

Als de meest recalcitrante telg van de familie De Vree is Louise ook degene die nogal eens een cynische of sarcastische zin produceert. Vaak betreft het dan een opmerking over het geloof.
(blz. 20.) ... De Goede herder en zijn kudde, Ja het was door haar hoofd gegaan. Alle schaapjes veilig, hosanna. Zou er ooit een moment komen waarop  ze zulke ingeprente associaties voorgoed kwijt was? Kwam er bijvoorbeeld een tijd waarin ze niet meer, nooit meer, bij de maaltijd de vluchtige aandrang in haar handen voelde om ze te vouwen? Want dat gebeurde nog steeds, dagelijks. En de eerste regels van het Onzevader stonden dan ook meteen trappelend achter je tanden klaar. Krankzinnig, zo diep als het in je zat en zo moeilijk als het bleek om het niet alleen te laten afsterven maar daarna ook nog met wortel en al uit te trekken."
(blz. 125) ‘Van tijd tot tijd kantelde hij als een tuimelaar naar voren, strekte een beringde hand naar een glazen schotel met Droste-flikken op het lage tafeltje voor hem en bracht er een naar zijn al bij voorbaat smakkende lippen.’

Slotzin

Hij zag hoe overal in het land, in de nieuwbouwwijken die neergedrukt en plat leken onder voortdrijvende wolken, terwijl de Hollanders kalmpjes verder gingen met welvarender te worden, oude, Molukse mensen achter de ramen van hun huisjes zaten te wachten op de steeds verder naar de horizon wijkende kans dat Nederland eindelijk zijn belofte inlost- hun harten stuk voor stuk vuurtjes van machteloze woede die de komende tien, twintig jaar een voor een zouden uitdoven.

Beoordeling

Goed leesbare roman, ook voor scholieren, over coming of age, je afkomst en de problematiek van de Molukkers in ons land. Die drie thema's worden mooi bij elkaar gebracht in een helder gestructureerde roman, die vlot wordt verteld.
Stijl (metaforen, cynisme en Bijbelse citaten) worden evenwichtig over de vertellers verdeeld.
De roman heeft een aantrekkelijke inhoud, is niet al te lang en laat ook nog het één en ander voor de lezer te raden over.
Kortom, lezen die nieuwe roman van Stephan Enter. 

Recensies

"BARNEVELD De nieuwe roman van Stephan Enter, Pastorale, die vrijdag is uitgekomen, speelt zich voor een groot af in de geboorteplaats van de schrijver, Barneveld. In de roman heeft Enter de naam Barneveld alleen verhaspeld tot Brevendal, een dorp waarin volgens Enter, vandaag in een interview in Trouw, stijve gereformeerden en exotische Molukkers langs elkaar heen leefden. “Ik heb inderdaad wel de intentie om de gereformeerden te prikkelen. Eerst had ik de titel ‘Zonder God gaat alles beter’ in gedachten. Maar dat leek te veel op ‘Wie God verlaat heeft niets te vrezen’ van Maarten ’t Hart. Ik vond het ook een beetje flauw, en de inhoud is al provocatief genoeg. De ellende met gereformeerden is alleen dat je ze moeilijk boos krijgt; ze zitten erg in hun cocon. Ik zou graag een gereformeerde fatwa over me afgeroepen krijgen vanwege dit boek, maar dat zit er vast niet in.” (Recensie en interview over het boek)" https://barneveldsekrant....-655239%20

"Tegelijkertijd speelt Enter ook een heerlijk spel met de lezer. Dat komt vooral door Oscar en Louise, die misschien wel de waarachtigste mensen zijn die Enter ooit schiep: personages die je om meer dan één reden gaat waarderen, alsof ze je vrienden zijn. Het is de voornaamste kwaliteit van Pastorale: dat de hoofdpersonen zo echt voelen. Door die betrokkenheid liet Enter me evenzeer naar bevrijding snakken als Oscar, en evenzeer met Louise mee verlangen naar geborgenheid. Tegenstrijdige gevoelens, en door ze zo complex te laten zijn geeft Enter het onderwerp ‘vrijheid’ hier bij uitstek een literaire behandeling." https://www.nrc.nl/nieuws...f-a3979535

"Radio-interview met de schrijver over zijn nieuwe roman." https://www.nporadio1.nl/...phan-enter

"En misschien meer dan door Oscars en Louises zorgvuldig opgebouwde verhaallijnen, prikkelt de roman door Enters indrukwekkend rijke stijl. Net als in zijn vorige werk schrijft hij aan een stuk door ijzersterk. Vrijwel alles wat hij beschrijft, roept hij in rake, kleurrijke details tot leven. En toch. Toch blijf je achter met het gevoel dat je een knappe, maar te weinig onontkoombare roman gelezen hebt. Enters onnadrukkelijk goede zinnen hadden een iets nadrukkelijker – iets nadrukkelijker pijnlijk – drama verdiend" https://www.parool.nl/kun...~b7090f3e/

"Intussen laat Enter geen gelegenheid passeren of hij brengt een hommel, beekje of de maan ter sprake, alsof de natuur onverstoorbaar haar gang gaat. In de verte doet dit boek denken aan Elias (1936) van Maurice Gilliams, waarin een welgestelde jongen uit het isolement van een landhuis wil breken. Met name Enters personage vader De Vree, die zich na zijn geloofsafval heeft opgesloten in pianospelen en het lezen van kranten en boeken, om de alledaagse werkelijkheid (in casu zijn vrouw die nog in zwarte kousen ter kerke gaat) te ontlopen, zou een nazaat van Elias kunnen zijn. Sympathieke man, ofschoon wereldvreemd." https://www.volkskrant.nl...~bc5eb478/

"TV-interview met de schrijver over de thematiek van zijn roman Pastorale" https://www.vpro.nl/boeke...ember.html

"(interview met de schrijver over zijn roman) Stijl is ongelooflijk belangrijk voor Enter. ‘Als je goed kunt schrijven, kun je bij wijze van spreken nog een boeiend verhaal over een baksteen vertellen. Ik ben zelf een enorm bewonderaar van het werk van Proust, maar iemand die ik het had aangeraden zei: “Ik ben al op pagina twintig er is nog niks gebeurd!” Net als in het werk van Proust zit de spanning in Pastorale vooral in de taal en de psychologie van de personages. Heel even heb ik erover gedacht het landhuis waarin broer en zus wonen en dat misschien verkocht moet worden, in vlammen te laten opgaan. Bijvoorbeeld doordat Louise rokend in slaap valt. Maar ik denk niet dat ik ooit een boek op zo’n dramatische manier kan laten eindigen. De plot van Pastorale bevindt zich op een heel ander niveau dan een avonturenverhaal, en toch hoop ik dat de lezer op elke bladzijde wordt beloond, zoals dat hij af en toe kan glimlachen om “verticale bewegingen”.’" http://www.boekenkrant.co...han-enter/