Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2024
• 172 pagina's
• Uitgeverij: Elikser

Flaptekst

Eerste zin

‘In mijn herinnering was het daar altijd donker.’ Hij hapert en krijgt een brok in zijn keel. ‘Ga door,’ zegt Carla die recht tegenover hem zit. Hij slikt en haalt een keer diep adem. ‘Ons evacuatieonderkomen was een soort pension

Samenvatting

Personages

Rolf van Sloten

Rolf is 66 jaar en ex-reclameman. Hij heeft wel flink geld . Hij wordt geplaagd door trauma's o.a. uit de hongerwinter, maar ook omdat hij diverse keren in zijn leven afgewezen is. Ook is hij door zijn vrouw en dochter verlaten. Daar had hij het wel naar gemaakt, want hij heeft overspel gepleegd met enkele vrouwen o.a. van vrienden of collega's. Op blz. 67 staat: "Zonder meer behoort hij tot de mannen die door keukentafelpsychologen jagers worden genoemd.". In het verleden heeft hij een Ierse vrouw Maureen gehad, die hij tegenkwam op de Ierse wandeling Kerry Way. In de open lucht hadden ze de liefde bedreven. Maar een jaar daarna was ze overleden. Er hing een geheim om haar dood: ze had connecties bij de IRA en hij had een keer haar pistool gezien. Hij laat zich behandelen bij de psychologe Carla, die vindt dat hij trauma's heeft, omdat hij steeds afgewezen is. Ze raadt hem aan om terug te gaan naar het verleden: de huizen waarin hjj heeft gewoond, en naar de Kerry Way (een wandeling van 200 kilometer) in Ierland. Maar Rolf maakt dan dezelfde fouten als vroeger. Maud, de dochter van Maureen, pakt hem min of meer op dezelfde manier in als haar moeder ooit deed. Met verleidelijke aanhalingen. Met beiden heeft hij seks gehad en bij Maud wordt dat ook een desillusie. Hij hoort later van de ex-man van Maureen hoe Maureen om het leven is gekomen. (vermoord in de burgeroorlog in Ierland) Rolf heeft genoeg gezien van de wereld en gaat naar de Groningse Wadden om zelfmoord te plegen, maar een klein meisjes spreekt hem aan. Hoewel het einde van de roman open is, lijkt het erop dat hij met het meisje mee naar huis zal gaan.

Maureen O'Flaggerty

Maureen ontmoette Rolf in 1997: ze was toen 47 jaar oud en moeder van Maud. Ze was destijds getrouwd met Jack Collins. Ze verleidde Rolf tot seks in de Ierse natuur. Hij ontdekte bij haar een pistool en begreep dat ze iets met de IRA te maken had. Een jaar later was ze dood en er waren nogal wat raadsels bij haar dood. Verder valt er erg weinig over haar te vertellen. Uiteindelijk hoort Rolf van Jack Collins dat ze doodgeschoten is tijdens een wapendeal tussen Fransen en de IRA.

Maud Collins

Maud Collins is 25 jaar als ze in Ierland Rolf ontmoet,. Ze doet hem sterk denken aan haar moeder. Maud is wat handtastelijk en misschien wat opdringerig. Ze komt later naar Nederland en logeert bij hem: ze gaan uit (kanoën), naar Marken en schuilen voor de regen in een schuurtje waar ze gaan zoenen. Zeer waarschijnlijk is er later ook sprake van echte seks. Dan verdwijnt ze weer naar Ierland. Rolf gaat haar later achterna om met haar vader te praten over Maureen.. Als hij de informatie over Maureen heeft gekregen, ziet hij nog net dat Maud al weer aan het zoenen is met een kerel uit het café. Volgens Jack heeft ze geen al te hoge moraal wat betreft seks met mannen.

Quotes

"Hij pakt de krant van de mat en neemt die snel door. Hoewel de EU en de Britten overeenstemming hebben bereikt betreffende de Brexit blijft er onenigheid over de grens tussen Noord-Ierland en het Verenigd Koninkrijk. De protestanten veroorzaken zelfs weer rellen. ‘Noord-Ierland blijft smeulende vulkaan’, staat er boven het artikel. Opnieuw gedonder." Bladzijde 11

"Zijn gedachten gaan naar Carla, de aantrekkelijke psycholoog. Beslist afkomstig uit een milieu met al snel een dikke auto voor de deur, en volop reizen naar het buitenland is zij gewend en opgevoed om te sturen. Doordrenktmet zekerheid. Haar modus is, waarschijnlijk onbewust, om aangeleerde eigenschappen te verstrengelen met een therapeutische aanpak. C" Bladzijde 15

"Haar naam was Maureen. Maureen O’Flaggerty. Hij kreeg een stevige hand en zag voor het eerst dat haar ogen blauw waren: felblauw. De dagen daarna liepen zij gestaag richting Killarney. Brachten de nachten door in dezelfde bed- en breakfast gelegenheden maar sliepen apart. Maakten elkaar complimenten. Zij: ‘Je spreekt behoorlijk Engels.’ Hij: ‘Je loopt ontzettend makkelijk.’" Bladzijde 17

""Rolf, dat is het verhaal van mijn tantes, mijn vader en overige familieleden hebben verzonnen. Het klinkt god als je iemand hebt verloren in een zogenaamde vrijheidsstrijd. In werkelijkheid pleegde ze zelfmoord omdat ze compleet werd verrast en overdonderd door het Goede Vrijdagakkoord." (verhaal van Maureens dochter)" Bladzijde 109

""Met vier man stonden wij die nacht de boot op te wachten; Maureen en ik hoorden daarbij. Alles verliep snel en vlekkeloos want de Fransen waren ook met z'n vieren. De kisten stonden nauwelijks op hun plaats of er kwamen drie man binnen die onmiddellijk schoten. Maureen stond vooraan en werd in haarhart geraakt." (Verhaal van haar ex-man)" Bladzijde 167

Thematiek

De zin van het leven - desillusie

Rolf heeft een moeizaam leven achter de rug. Hij is een oorlogskind en heeft de hongerwinter meegemaakt. Later op school merkt hij dat hij nog al eens afgewezen wordt: ook zijn vrouw en dochter verlaten hem. Dat heeft misschien ook wel te maken met het feit dat hij enkele keren met andere vrouwen in bed dook. Hij is er niet gelukkiger door geworden en door de opgelopen traumatische ervaringen moet hij zich onder behandeling stellen van een psychologe Carla, die hem advies geeft het verleden op te zoeken. Hij gaat naar Ierland om inzicht te krijgen in zijn bestaan. Hij ontmoet de dochter van Maureen die hij ooit had ontmoet, maar een jaar later de dood vond. Als Maud die op haar moeder lijkt ook nog aanstalten maakt om hem te veroveren, krijgt hij plannen voor de toekomst. Maar de desillusie is heel groot, wanneer hij na seks met de veel jongere Maud haar weer ziet vertrekken. In Ierland ziet hij dat ze zich weer in de armen van een andere kerel heeft gestort. Wat een klap in zijn gezicht. Hard genoeg om een plan te bedenken dat hij in de Waddenzee zijn einde zal vinden. In het open einde zou je kunnen interpreteren dat een klein meisje hem daarvan zal weerhouden.

Motieven

Angst voor duisternis

Rolf heeft aan de oorlog een angst voor duisternis overgehouden.

Afgewezen worden: het menselijk tekort

In zijn leven heeft Rolf te maken gekregen met 'afgewezen worden'. De psychologe Carla maakt hem duidelijk dat daardoor zijn trauma's zijn ontstaan. Hij werd verlaten door het vertrek van het Indische meisje Aliya dat naar Indonesië gaat. In zijn jeugd moeten ze ook verhuizen en Rolf moet dan naar een andere lagere school, waar hij gepest en afgewezen werd. Als peuter die bij een oppas werd ondergebracht, werd hij afgewezen door de twee jongetjes. Hij voelde zich buitengesloten. Carla maakt hem duidelijk dat hij ook een slachtoffer is van 'het menselijk tekort'. Afwijzingen dragen mensen hun leven lang mee. Op blz. 51 staat: "Dat patroon van afwijzen bleef je achtervolgen. Je compagnon, je personeel, je vrouw en de buitenwereld. Alles en iedereen zich van je af."

Seksualiteit

Het wordt allemaal niet zo expliciet vermeld, maar op seksgebied heeft Rolf nogal 'rondgeneukt'. Hij deed dat zelfs met partners van zijn vrienden. Freek, die in het verhaal overlijdt, had een vrouw met wie Rolf naar bed was gegaan. Bij de crematie denkt hij eraan terug, als ze hem opzoekt. Hij heeft het met meer vrouwen gedaan. Onder zijn vrienden rouleert de grap "dat neuken met de vrouw van je vriend hetzelfde is alsof je een lul in de honing stopt." Onderweg op de Kerryway ontmoet hij bij toeval een oud-collega, met wiens vrouw hij ook seks heeft gehad. Met Maureen had hij destijds in de vrije natuur seks gehad. En met haar dochter Maud kon de seks bijna niet uitblijven, als ze naar Nederland komt. Maud heeft een vrije seksuele moraal vindt haar vader later. Op blz.

De dood / zelfmoord

Er overlijden enkele mensen in de loop van het verhaal. Jaren geleden ( in de negentiger jaren van de vorige eeuw) is Maureen overleden. Later hoort Rolf het verhaal van Maud die vertelt dat ze zelfmoord heeft gepleegd, maar de ex-man vertelt aan het einde van de roman het ware verhaal. Ze is door Ierse Oranjemannen doodgeschoten bij een wapenhandel. Een oude vriend van Rolf, Freek, overlijdt en Rolf bezoekt de crematie, waar hij Greetje, de ex-vrouw van Freek, tegen het lijf loopt. Ze zouden later iets kunnen afspreken met elkaar. Een andere oud-collega Chris Alkema overlijdt ook: hij zat in de kunstenaarswereld rondom een Gronings schilderscollectief. Ook daar bezoekt hij de crematie van. De man krijgt een christelijke uitvaart, waaraan Rolf zich nogal ergert.

Eenzaamheid

Rolf van Sloten voelt zich feitelijk eenzaam. Hij vertelt aan de psychologe het verhaal van het vertrek van zijn vrouw en dochter: "Ik heb me nooit zo verlaten en eenzaam gevoeld als op dat moment."(blz. 52) In Ierland ontmoet hij een houdster van een B&B. Haar man is voor een jaar vertrokken naar Amerika en ze voelt zich eenzaam.

Politieke (ierse) verwikkelingen

De Ierse en Noord-Ierse oorlog is een belangrijk motief in de roman, omdat Maureen lid van de IRA was. Er circuleren diverse verhalen over haar dood. (zelfmoord en moord) Het ware verhaal hoort Rolf van de ex-man van Maureen. Op de achtergrond in dit conflict speelt het verschil tussen protestanten en katholieken.

Echtscheiding

Rolf is door zijn vrouw verlaten. Hij had het er naar eigen zeggen wel naar gemaakt. Ook vrienden van Rolf (o.a. Freek) zijn gescheiden. Oorzaak is o.a. het vreemdgaan. De vrouw van Freek (Greetje) pleegde overspel met Rolf.

Natuurbeleving

Rolf is een groot liefhebber van de natuur. Die voorliefde heeft hij gekregen toen hij zich bij de padvinders had gemeld. Hij heeft oog voor de fauna en de flora. Hij wandelt graag en geniet dan van de natuur: het Pieterpad, de Kerry Way. Ook tijdens het kamperen en het maken van kano-en roeitochten kan hij erg genieten. In het begin van de roman ontfermt hij zich over een kauw opgevangen die hij Wright heeft genoemd.

Titelverklaring

Rolf heeft in het verleden te maken gekregen met vervelende gebeurtenissen die trauma-achtige vormen hebben aangenomen. (hongerwinter, ongelukkige relaties). Hij komt onder behandeling van een psychologe die hem de weg wijst naart de mogelijkheden voor een herstel. Dat betekent o.a. een wandeltocht in Ierland maken. Tijdens het verhaal van de roman komen steeds herinneringen naar boven. In totaal telde ik meer dan vijfentwintig  keer de term 'herinneringen.' Omgeploegde herinneringen dus.

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt verdeeld in 20 genummerde hoofdstukken die geen titel hebben. In de eerste hoofdstukken lopen heden en verleden door elkaar. Daarnaast komen er vier hoofdstukken voor die de titel Jeugd hebben. Het zijn vier verhalen waarin 'de jongen' (in wie de lezer natuurlijk Rolf herkent ) na de hoofdstukken 2 4, 6 en 8  een ervaring heeft in het verleden.
Het perspectief van de roman berust bij Rolf van Sloten. Hij is een personale verteller. Hij wisselt o.t.t. en o.v.t. af.

Decor

Wat de tijd betreft is er een  aanwijzing op blz.105 . "Volgens Sheila en Mary is Maud vijfentwintig. Maureen is van van negentienvijftig, dat vertelde ze hem tenminste, en was dus dertig bij de geboorte van haar dochter. Hij ontmoette haar in negentienzevenennegentig"
Maureen kreeg dus in 1980 een dochter. Als die nu 25 jaar is, leven we in 2005. Het verhaal van de ontmoeting tussen Rolf en Maud speelde zich af in 2005.

Wat het decor betreft, worden minder duidelijke aanwijzingen gegeven. Rolf vertelt niet in welke plaats hij woont. Als hij Maud afhaalt van Schiphol, neemt hij haar mee naar huis. Op blz.141 zegt Rolf dat 'het een dik uurtje van Schiphol rijden is.' Omdat hij ook nog een keer gaat wadlopen, lijkt dat izijn huis n het noorden van Nederland staat, maar welke plaats wordt niet vermeld. Hij brengt met Maud ook een bezoek aan Amsterdam en Volendam.
In een aantal laatste hoofdstukken brengt Rolf ook een tweetal bezoeken aan Ierland: hij loopt de Kerry Way in Noord-Ierland, een tocht van ongeveer 200 kilometer. Bij een tweede bezoek ontmoet hij Maureens ex-man. Hij is havenmeester in Cork.
De schrijver gebruikt ook geografische aanduidingen die fictief zijn ( het dorpje Silfum in Groningen, roeien op het Beerse gat)

Stijl

De stijl van Anthonie van de Wardt is helder en levert geen grote problemen op met het begrijpen van de tekst
Overige kenmerken zijn: 
- o.a. de vele natuurbeschrijvingen
- het herhaaldelijk gebruik van de woorden 'herinneringen - (meer dan 25-), heimwee, geheugen
- herhaaldelijk vooruitwijzingen naar de dood (het reserveren van een natuurbegraafplaats
- het noemen van muziekstukken die Rolf graag hoort  ( De vier jaargetijden, pianoconcert van Rachmanivov, Carmina Burana)
- het expliciet noemen van seks (o.a. rondgeneukt, je lul in een pot honing stoppen) en het aanbrengen van situaties waarin seks mogelijk uit voort kan komen ( kunstacademie, de vrouw van de kunstwinkel uit Jeugd 1, de eigenaressen van de B&B's, de lichamelijke toenaderingen van Maud)
- iets heel subtiel een situatie noemen, waar hij verder in de tekst op terugkomt: (bijv. de vooruitwijzing  van het gladde kutje van het meisje in de poort (herinnering Jeugd 3 en de uitwerkling ervan in Jeugd 4)
- af en toe wat pychologiserende opmerkingen over bijv. 'het menselijk tekort'
- af en toe iets weglaten uit de tekst, wat nog voor de lezer niet is ingevuld en er daarna op terugkomen. ( de seks met Maud komt pas weer naar voren als Rolf naar Ierland vliegt.)
Kortom, vrijwel allemaal ingrepen door de schrijver waaruit ervaring in het schrijven spreekt.

- 

Slotzin

Het kind steekt haar hand uit. Tegelijkertijd ziet hij dat de bruine schoren beginnen te glanzen. Water: het tij keert. Langzaam staat hij op.

Bijzonderheden

In de vier verhalen die de titel Jeugd meekrijgen, worden episodes uit het leven van de jonge Rolf verteld.
Achtereenvolgens:
- Na de oorlog had zijn vader een groentenwinkel, waarin ook Rolf een taak kreeg. Hij was op school zwak in rekenen, maar kon wel  goed tekenen.Hij bezoekt een schilderswinkel. Op blz.23 staat een vrij raadselachtige zin: "Een jongen van twaalf jaar die door een oudere vrouw als kunstenaar was ontmaagd."
- Hij gaat naar de kunstacademie en hij schrikt ervan als hij voor het eerst een naakte vrouw moet schilderen. Een docent wijst hem erop dat hij eerst de grote lijnen moet opzetten.en zich niet in details moet verliezen.
- In zijn jeugd gaat hij bij de padvinders en hij  geniet o.a. de natuur. Later in zijn leven ontdekt hij de natuur via kamperen, wandelen en een kano.
- Op :Luilak (Noord-Holland dus) doen hij en zijn vrienden de bekende Pinksterhandeling om mensen heel vroeg wakker te maken. Een paar dagen later lokken ze in een poort twee kleine meisjes die zich voor hen moeten uitkleden. Voor het eerst ziet Rolf een bloot geslachtsdeel van een meisje.

Beoordeling

Goed gecomponeerde literaire roman, waarin heden en verleden door elkaar lopen. Bij een boek over herinneringen is dat overigens geen verrassend verschijnsel.
De schrijver speelt het spel van vooruitwijzingen en terugverwijzingen goed.
Er zitten spanningwekkende passages in, bijvoorbeeld wat er precies met Maureen is gebeurd.
Aan het eind een flinke versnelling, die iets op afraffelen lijkt. Niet helemaal te begrijpen dat de hoofdfiguur ineens zelfmoord wil plegen. Toch niet, omdat ook de veel jongere Maud hem lijkt af te wijzen. Daar moet je als wijzere, ervaren man toch wel even doorheen kijken onder het motto : "Vraag niet hoe het kan, maar geniet ervan." Ervaring net vrouwen heeft hij immers genoeg.

Op zich is het een prettige roman om te lezen, ook te begrijpen voor scholieren van havo en vwo. Niet erg moeilijk en voor hen gelukkig ook geen vuistdikke opgave..

Nog wel een tip: de flaptekst is erg uitgebreid en verraadt m.i. te veel van de inhoud.