Leon & Juliette door Annejet van der Zijl

Zeker Weten Goed
Foto van Cees
Boekcover Leon & Juliette
Shadow
  • Boekverslag door Cees
  • Zeker Weten Goed
  • 11 februari 2020
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
Annejet van der Zijl
Eerste uitgave
maart 2020
Pagina's
92
Niveaus
havo,
vwo
Geschikt voor
bovenbouw havo/vwo
Punten
1 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands

Boekcover Leon & Juliette
Shadow
Leon & Juliette door Annejet van der Zijl
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

Feitelijke gegevens

  • 1e druk, 2020
  • 92 pagina's
  • Uitgeverij: CPNB

Flaptekst

De plaats was Charleston, het jaar was 1820. Hij was een jonge Nederlander die zijn verarmde vaderland was ontvlucht om fortuin te maken in de Nieuwe Wereld. Zij was een zwart meisje in een samenleving waar iemand zoals zij niet meer waard was dan een onmondig stuk vee dat naar believen gekocht en gebruikt kon worden.

Dát hij haar kocht was dus niet zo vreemd. Deden blanke mannen dat toen niet vaker met slavinnen die hun wel aanstonden? Wat er daarna gebeurde was in de ogen van de wereld om hen heen echter zo schandalig en zelfs illegaal dat het alles in gevaar bracht – zelfs hun leven en dat van hun kinderen. Toen hadden ze nog maar één keuze…

In Leon & Juliette reconstrueert Annejet van der Zijl een waargebeurde negentiende-eeuwse liefdesgeschiedenis die alles trotseerde, tot de vergetelheid aan toe. 

Eerste zin

Wat gaat er door het hoofd van een man die weet dat hij binnen enkele tellen van dichtbij doodgeschoten kan worden?

Samenvatting

Het boekje begint met een duel van een man in de zomer van 1829.
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met de op dat moment elf jaar jongere hoofdpersoon Leon Herckenrath. Hij woont in het Zuid-Hollandse dorpje Monster en hij is een gelukszoeker. Hij krijgt toestemming om te emigreren naar Amerika.
Hij reist per boot en komt aan in de stad Charleston (South Carolina). De stad is heel mooi (net als een aantrekkelijke vrouw) maar kent ook een groot probleem met de handel in slaven. Leon wil consul voor Nederland worden en dat lukt, maar hij wordt erg ziek (gele koorts) en een negermeisje, Juliette, verzorgt hem.

Na zijn genezing koopt hij het meisje vrij. In die tijd is het erg onrustig in de stad. De slaven komen in opstand en dat is niet bevorderlijk voor de liefde van twee mensen met een verschillende huidskleur. In 1823 trouwen Leon en Juliette stiekem met elkaar. Andere mensen mogen het niet weten en ze wonen dan ook in een armoedige straat waar rijke mensen niet willen komen, Magazine Street. Een voordeel daarvan is dat ze in de anonimiteit kunnen voortleven zonder grote problemen. Ze krijgen ook een paar kinderen in die weinig stimulerende omgeving.
Maar het blijft onrustig in de omgeving van Charleston. Na weer een mulattenopstand (ouderwets woord), worden de regels van de vrijheid van negerslaven sterk aangescherpt. Het wordt niet op prijs gesteld dat negers en blanken een huwelijk sluiten. Negerkinderen mogen ook geen onderwijs krijgen. In die tijd heeft Leon ook het duel met een man die Juliette heeft beledigd. Dat is het duel van de proloog.

Leon gaat zijn relaties in Nederland gebruiken om zijn kinderen stuk voor stuk naar Europa te sturen. Ze gaan wonen in het dorpje Monster. Uiteindelijk vlucht ook Juliette naar Nederland, waar ze overigens geen of nauwelijks tekenen van racisme merkt. Leon reist vaak heen en weer naar de VS per boot. Hij is er nog steeds consul is, maar hij heeft ook een bloeiend bedrijf. Toch besluit hij zich ook in Nederland te vestigen en hij trouwt daar op een wettige manier in 1846 in Monster. Hij is een gewaardeerd burger en hij wordt zelfs tot burgemeester van Monster benoemd. Juliette wordt dan ook een respectabele burgemeestersvrouw. Hun kinderen trouwen later ook met respectabele burgerkinderen.

De rijke Leon laat een grafkelder in de duinen aanleggen. Al in 1856 moet hij daarvan gebruik maken om zijn vrouw Juliette bij te zetten. Ze sterft vermoedelijk aan een hersenbloeding. Ook diverse kinderen van het stel overlijden, wat in die tijd overigens niet zo heel vreemd is.

Meer en meer verblijft Leon in Nederland, omdat de situatie in de VS ook niet gunstig is. South Carolina wil de slavernij niet afschaffen en zo ontstaat er een burgeroorlog die Charleston uiteindelijk tot een verwaarloosde stad maakt.
Leon wordt ook ziek en hij overlijdt in 1861 aan een ernstige ziekte. Het verval van het landgoed zet daarna in. Nu na twee eeuwen is er weinig meer van de glorie van de Van Herckenraths over.
Midden in Monster staat in een woonwijk echter nog steeds het graf van de familie. Een keer per jaar gaat het open op Monumentendag.

Na de tien hoofdstukken volgt een verantwoording van de schrijfster. Hoe ze te werk is gegaan en welke moeilijkheden ze moest overwinnen om aan de informatie te komen. Ze neemt ook de uitwerking van dit Boekenweekgeschenk volledig voor haar eigen rekening.

Personages

Geen invulling

Omdat er van buitenaf wordt verteld in deze non-fictie geschiedenis leer je de karaktereigenschappen van de twee personages nauwelijks kennen.

Quotes

""Gentleman, prepare to receive the word! De gelijktijdige roep van de secondanten doet de vogels in de omringende bomen verschrikt opvliegen. "Fire!"" Bladzijde 9
"Juridisch gezien gold een slaaf in Leons nieuwe woonplaats als twee derde van een banke mens. Slaven waren even rechteloos als vee. Ze mochten geen contracten sluiten, ze mochten niet getuigen en ze konden op gene enkele manier over hun eigen lot beschikken." Bladzijde 23
"Bij dezen erken ik dat ik de in dezen vermelde persoon, Juliette Louisa McCormick, van Mr. James Magnan heb gekocht in ruil voor trouwe dienst... Ik verklaar met onmiddellijke ingang dat voornoemde Juliette Louisa Mc Cormick en al haar eventuele nakomelingen niet langer slaaf, maar voor altijd vrij zullen zijn." Bladzijde 33
"Op 11 maart 1846 vond er op een met familie en vrienden afgeladen Geerbron een wel heel bijzonder huwelijksfeest plaats. Tenslotte waren de bruid en bruidegom al behoorlijk op leeftijd om elkaar nog eeuwige trouw te beloven, en daarbij werden ze vergezeld door maar liefst negen kinderen, in leeftijd variërend van eenentwintig jaar tot drie maanden." Bladzijde 69

Thematiek

Slavernij

Leon trouwt met een negerin Juliette. Hij heeft haar eerst vrij gekocht. Er is sprake van een tijdsdocument omdat in het begin van de negentiende eeuw de situatie in Charleston historisch gezien een periode was waarin de rijke bewoners van de stad vrijwel allemaal slaven in dienst hadden. Als de slaven in opstand komen, worden de regels voor hen steeds steeds meer aangescherpt. Negers mogen op een bepaald moment geen onderwijs meer genieten, een huwelijk tussen man en vrouw van twee rassen wordt niet geaccepteerd.

Ware liefde

Leon wordt verliefd op de slavin die hem tijdens zijn ziekte heeft verzorgd. Hij besluit haar vrij te kopen en met haar in het geheim te trouwen. Hij krijgt kinderen met haar en als de situatie te naar wordt, stuurt hij zijn kinderen en later zijn vrouw naar Nederland. Uiteindelijk trouwen ze ook in Monster op een wettige manier. Tot hun dood hebben ze hun ware liefde voor elkaar getoond en ze liggen begraven in het grafmonument dat Leon in de Westlandse plaats had laten graven. Het graf bestaat overigens nog steeds.

Motieven

Discriminatie

In Charleston worden negers steeds sterker gediscrimineerd. Er is een enorm verschil in de behandeling van een negervrouw in Charleston (het zuiden van Amerika) en het land van immigratie, Nederland. In Monster was Juliette een graag geziene burgemeestersvrouw.

Dood

Enkele kinderen van Leon en Juliette gaan dood. Ook Juliette sterft aan een hersenbloeding. Leon sterft na een ernstige ziekte.

Motto

Er is geen motto.

Opdracht

Voor Eline Hopperus Buma en voor Lia Heller,
omdat het leven écht beter is met vrienden.

Titelverklaring

Geen lastige verklaring: Leon & Juliette zijn de namen van het liefdespaar, een blanke man en zijn zwarte vrouw.

Structuur & perspectief

Het boekje over de geschiedenis van een liefde heeft een proloog (getiteld: Het duel) en daarna tien genummerde en getitelde hoofdstukken. 
Na de hoofdstukjes komt een verantwoording van de schrijfster, een nawoord met informatie hoe ze aan de gegevens van het stel is gekomen.
De hoofdstukjes worden als een soort geschiedverhaal aan de lezer opgediend. Dat gebeurt door een alleswetende verteller. Dat perspectief zorgt echter voor vertelafstand, waardoor het verhaal niet erg tot de verbeelding van de lezer spreekt. Het is alsof je een lang krantenverslag leest.
Het merendeel van de hoofdstukjes wordt chronologisch gepresenteerd. De proloog van het duel komt later wel in één van de hoofdstukjes terug.

Decor

Het decor is van tweehonderd jaar geleden. Het verhaal speelt zich af in het begin van de negentiende eeuw. De hoofdfiguur Leon gaat van het Zuid-Hollandse dorpje Monster naar Amerika. Hij komt in de plaats Charleston in South Carolina, waar hij consul van Nederland wordt. Ook gaat hij een handelsonderneming opzetten. Hij wordt verliefd op de negervrouw Juliette die hem tijdens zijn ernstige ziekte heeft verzorgd. Hij koopt deze slavin vrij en heeft eerst een geheime relatie met haar. Omdat de omstandigheden in Charleston voor de negers steeds slechter worden, besluit hij zijn kinderen en en later zijn vriouw Juliette naar Nederland over te brengen. In Monster worden ze overigens prima ontvangen. Er is geen sprake van racisme.

De tijd is het begin van de negentiende eeuw. In 1820 vertrekt Leon naar Amerika.In 1823 trouwt hij in het geheim met de vrijgekochte slavin. Als de wetten van Charleston na weer een slavenopstand worden aangescherpt, besluit Leon zijn kinderen en later zijn vrouw naar Nederland te laten vertrekken. In 1846 trouwen ze officieel in Nederland. In 1856 overlijdt Juliette aan een hersenbloeding. In 1861 sterft Leon Herckenrath. Beiden worden begraven in de grafkelder in Monster die Leon zelf had laten aanleggen. De grafheuvel bestaat nog steeds.

Stijl

Er is sprake van een non-fictie-genre. Annejet van der Zijl heeft research gedaan en heeft er een soort verslag van het leven van Leon en Juliette van gemaakt. Het boekje is dan ook zakelijk van toon, wat ook wordt versterkt door de alwetende verteller die een grote vertelafstand creëert. Er staan weinig metaforen in de tekst en eigenlijk helemaal geen dialogen. Gesprekken tussen de twee geliefden ontbreken.
Ook maakt de schrijfster in haar verhaal gebruik van officiële documenten die ze heeft weten op te sporen. Die worden in een ander lettertype in de gewone tekst ingevoegd. Dat maakt opnieuw de suggestie van een verhaal onmogelijk.
De schrijfster maakt ook gebruik va archaïsche woorden, zoals mulatten. 

Slotzin

In de grafheuvel liggen Leon en Juliette tot op de dag van vandaag. Zij aan zij in hun eikenhouten kisten, omringd door hun kinderen, familie en getrouwen- als een blijvend monument van een liefde die de wereld trotseerde en zich niet ondergronds liet houden.

Bijzonderheden

Vlak voor de Boekenweek 2020 ontstond er in de media roering over het essay dat Özcan Akyol schreef 'Genraal zonder lezer'. In het essay neemt hij een aantal literatuurkenners en boekhandelaren op de korrel die met enige arrogantie neerkijken op de 'gewone lezer', bijvoorbeeld die van de successerie De Zeven Zussen van Riley. Omdat hij gedetailleerde beschrijvingen geeft van personen, voelen die zich gekrenkt. Ook vindt hij dat er op televisie teveel aandacht wordt besteed aan schrijvers die op de Amsterdamse Grachtengordel wonen. Dat vindt men daar minder leuk.
Maar ik vind dit jaar het Boekenweekessay veel beter (en leuker) om te lezen dan het geschenk zelf. Je herkent in de stijl van schrijven de columnist die Akyol de laatste tijd geworden is.

Beoordeling

Deze keer is het een bijzonder Boekenweekgeschenk. Niet zoals gewoonlijk een kleine novelle van een bestsellersauteur. Het is nu een non-fictieboek en ik twijfel er sterk aan of dit geschenk bij de lezers zal aanslaan. Het is, zoals ze in haar nawoord zegt, eigenlijk niet meer dan een voorstudie op een later door Annejet van der Zijl te schrijven boek over de slavernij en de familie Herckenrath. Omdat er m.i. door de gekozen vertellersfiguur zoveel vertelafstand is, leest het boek als een groot krantenartikel. Het mist daardoor, vind ik, spanning en emotie.
Ik ben bang dat dit boek om die reden minder zal aanslaan bij scholieren. Dan blijft het een gemiste kans om de ontlezing van die doelgroep te kunnen bestrijden. En wat zei Akyol over die huidige ontlezing ook alweer in zijn essay?

Recensies

"Interview met de schrijfster over haar Boekenweekgeschenk." https://schrijvenonline.o...wel-kennen
"Maar de beperkte lengte van het Boekenweekgeschenk, en ook Van der Zijls vertelwijze, wreekt zich in wat volgt. Van der Zijl moet grondig historisch onderzoek hebben gedaan, maar in Leon & Juliette is er amper ruimte om dat tot uiting te laten komen, en de auteur beperkt zich grotendeels tot het verloop van het liefdesverhaal zoals zij dat heeft gereconstrueerd. Daarmee wordt het verhaal soms redeloos geromantiseerd.[.....] De hybride tussen historisch verhaal en al te ingekleurde liefdesgeschiedenis werkt bevreemdend. Dat gevoel wordt nog versterkt door de consequent archaïsche woordkeuze van Van der Zijl. Ze heeft het voortdurend over ‘mulatten’ als het gaat om kinderen van een witte en een zwarte ouder (van het Latijnse ‘mulus’ voor bastaard, ook ‘muilezel’ stamt ervan af), alsof het een roman uit de negentiende eeuw is en niet een hedendaags non-fictiewerk. ‘Kleurlingen’ komt ook voorbij in een beschrijvende passage." https://www.nrc.nl/nieuws...w-a3992791
"Voor dit bijzondere verhaal heeft Annejet van der Zijl onderzoek gedaan in zowel Charleston als Monster, waar Leon en Juliette liggen begraven. Ook heeft zij nazaten van de twee gesproken. Dit boekje is een ode aan die dappere jongeman uit Zuid-Holland, de man die alle denkbare risico’s nam om met zijn grote liefde te kunnen leven. Het is een van de beste Boekenweekgeschenken die ik in jaren heb gelezen." https://www.hebban.nl/rec...n-juliette
"Buitengewoon knap brengt Van der Zijl alles in kaart: de ongewone geschiedenis van haar personages, in een bijna niet meer te begrijpen tijd. Terwijl de Burgeroorlog in Amerika nadert, en daarmee de afschaffing van de slavernij, een strop voor Charleston, moet Herckenrath iets bedenken waardoor hij gezin en werk in goede banen kan leiden. Hoe hem dat lukt, is een verhaal als een avonturenfilm. Daarin moet ook de scène komen van de postmeester die in 1861 uit een brandend huis in Charleston zijn favoriete leunstoel haalt en die naar het midden van de straat sleept, om daarop gezeten ‘urenlang stoïcijns toe te kijken hoe het huis krakend en brandend ten onder ging’. Dat zijn de details die de meesterverteller verraden: overzicht hebben en inzoomen op het juiste moment. Je hoeft Van der Zijl niets te vertellen. En de diepe grafkelder in Monster die tot een trotse grafheuvel uitgroeide, laat zien dat een goede non-fictieschrijver door zijn eigen materiaal kan worden beloond met een symboliek die hij niet had durven verzinnen." https://www.volkskrant.nl...~bdc8980d/
"Wie al eerder boeken van Annejet van der Zijl las weet dat zij op een schitterende manier feit en fictie weet te combineren tot een boeiend historisch verhaal en zal bij het lezen van dit Boekenweekgeschenk ook zeker niet teleurgesteld worden, het verhaal is schitterend, ontroerend en vooral leerzaam. Dit laatste doordat op subtiele wijze, tussen het liefdesverhaal door, het zware bestaan van de slaven in Charleston uit de doeken gedaan wordt en de conservatieve houding van de staat South Carolina pijnlijk duidelijk gemaakt wordt. In slechts 95 bladzijden weet Annejet van der Zijl een grote geschiedenis op boeiende wijze aan haar lezers te vertellen." https://www.hebban.nl/rec...n-juliette
"Van der Zijl hanteert haar geschiedkundige pen met verstand van zaken. Niet voor niets schreef ze al een aantal biografieën, waarvan ‘Sonny Boy’ de bekendste is. Ook hier mengt ze historische feiten met vertelkunst en bouwt zo een boeiend, soepel leesbaar verhaal op. Wel gaat ze met zevenmijlslaarzen door de levens van de hoofdpersonen; wellicht heeft dat iets te maken met een zinnetje in de verantwoording van de schrijfster: ‘Te zijner tijd zal uitgeverij Querido een uitgebreide versie van dit boek publiceren.” Niettemin beleven we hier in bloemrijke taal een ‘onmogelijke’ liefde mee tijdens een belangrijk kantelpunt in de wereldgeschiedenis. Een sterk verhaal, een hartverscheurende histoire d’amour en een intens sombere blik op een trieste periode uit de Amerikaanse geschiedenis. Dit boek heeft het allemaal. Lees en huiver." https://deleesclubvanalle...-juliette/

Bronnen

In dit artikel in het AD staat een interview met Annejet van der Zijl "Het bizarre levensverhaal van ‘slavenbaby’ Juliette Herckenrath raakte Annejet van der Zijl in het hart. ‘Ik schrijf nu eenmaal graag boeken over onderwerpen waarvan ik het gevoel heb.
https://www.ad.nl/binnenl...google.nl/
Radio-interview met de schrijfster over het Boekenweekgeschenk in het programma "Nooit meer slapen."
https://www.nporadio1.nl/...ruari-2020
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.733 scholieren gingen je al voor!

Geschreven door Cees

Foto van Cees

Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.

Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..

Ik heb tot nu ( 1 maart 2025) 1513 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.

Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen. 
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.  

Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle  uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com. 

Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn. 
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.  

Boekenquiz 10 vragen

Nieuw! Open vragen worden nagekeken door AI
Bij wie berust het perspectief?
Welke twee decors spelen een rol in dit boekje?
Meerdere antwoorden mogelijk
De geschiedenis speelt in het begin van de twintigste eeuw.
Wat zijn de twee thema's van het boekje?
Meerdere antwoorden mogelijk
Bewering I : In Amerika trouwen Leon en Juliette voor de wet. Bewering II: Later trouwen ze in Monster nog een keer
Bewering I : In Monster wordt Leon ook burgemeester Bewering II : In Charleston wordt Leon ook burgemeester
Leon heeft zijn vrouw letterlijk gekocht
Later in Nederland voelt Juliette ook sterk dat ze wordt gediscrimineerd.
Tot welk literair genre hoort dit Boekenweekgeschenk?
Afgezien van de proloog wordt de geschiedenis van het paar chronologisch beschreven.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.