Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2013
- 399 pagina's
- Uitgeverij: Prometheus
Flaptekst
Moskou 1991. Het Sovjetrijk beleeft zijn nadagen. Miljoenen mensen staan voor lege winkels in de rij. De 26-jarige jurist en kruidenierszoon Olaf Weber wordt door een Belgische reisorganisatie in Moskou gestationeerd, waar hij al snel verzeild raakt in de onderwereld van zwarthandelaren, pooiers, hoeren en oplichters. Weber ontmoet er de aartsritselaar Alexander Perelman, die hem in vertrouwen neemt: Perelman vertelt hem dat de balsem, waarin het lijk van Lenin sinds zijn dood in 1924 om de zoveel tijd wordt ondergedompeld, tevens een schoonheidselixer is. Het belooft eeuwige jeugd. Nu het IJzeren Gordijn is gevallen en de wereldmarkt lonkt, kunnen Weber en Perelman met deze wonderzalf goud verdienen. Ze worden partners. Alleen: hoe komen ze aan de geheime formule van de mysterieuze balsem?
“Lenins balsem” is een met humor en in een onnavolgbare stijl geschreven roman over vriendschap, bedrog, de kans op geluk en de eeuwige doolhof van de liefde, waarmee Pieter Waterdrinker zijn meesterschap definitief bewijst.
Eerste zin
Madame Schwarz gold altijd als mijn tante, hoewel ze feitelijk slechts een verhouding had gehad met mijn grootvader, die was begonnen ergens in het decor van mijn allervroegste jeugd.Samenvatting
Proloog
In dit voorwoord gaat Olaf Weber in Parijs naar de minnares van zijn overleden opa. Zijn beide ouders zijn bij een auto-ongeluk om het leven gekomen en ze hebben schulden nagelaten. Tante Felicia heeft wel geld en Olaf probeert geld van haar los te krijgen om de schulden te kunnen betalen en een reis naar Cuba te kunnen maken.
Languedoc 2011
Olaf Weber krijgt een brief van de vrouw van Sasja Perelman. Hij zal over een dag overlijden en hij stuurt tickets op, zodat Olaf bij de uitvaart aanwezig kan zijn. Olaf laat de brief zien aan zijn Russische vrouw Masja. Ze reageert negatief: er is blijkbaar veel gebeurd met deze Sasja Perelman. De proloog wekt derhalve de spanning op naar de inhoud van het verhaal dat volgt.
Deel I
Het is 1990 en een jaar na de val van de Berlijnse muur. Het is chaos in Rusland. Olaf Weber heeft geen visum gekregen voor Cuba en is daarom in dienst getreden van een Belgische reisorganisatie en samen met een Duitser heeft hij gebruik gemaakt van de chaos en de corruptie in Rusland. Ze verkopen entreekaarten aan toeristen die dan tegen betaling het lijk van Lenin in het Mausoleum kunnen bekijken. Eigenlijk is de toegang gewoon gratis, maar dan moet je wel uren in de rij staan. Ook kopen ze kaarten van theatervoorstellingen op en verkopen die met smoezen onder toeristen: uiteraard tegen hoge betalingen in Amerikaanse dollars. Hij trekt daarom veel op met de homofiele Duitser (Heintz) die het commissieloon dat hij van Weber ontvangt, gebruikt voor het in champagnebaden zwemmen met jonge knapen.
Van een Russische collega Tabakov krijgt Weber op een dag de opdracht van Moskou naar St. Petersburg te gaan (voorheen Leningrad genoemd). Daar moet een Belgische chauffeur (Verbeke) van de reisorganisatie terecht staan wegens de smokkel van verboden middelen o.a. kaviaar. De man moet zijn mond houden tegenover de rechters, anders kan er veel ellende voor de mensen achter de schermen uit voortkomen. In de trein ontmoet Olaf een man die hij later ook bij de rechtbank ziet: Perelman.
Hij moet in St. Petersburg contact opnemen met een Russische tolk Katja Filatova. Bij haar ontmoet hij haar jongere zus Masja op wie hij meteen verliefd wordt. De Belg Verbeke wil tijdens de behandeling van zijn zaak alles bekennen, maar Katja vertaalt met opzet alles verkeerd: hij wil alles ontkennen, zegt ze juist. Ineens komt er iemand de rechtszaal binnen en drukt de rechter een briefje in zijn handen. Vervolgens wordt de Belg meteen vrijgesproken: die snapt er niets van. Olaf Weber verkrijgt op deze wijze wel aanzien, als hij weer naar Moskou terugkeert.
Deel II
Sasja Perelman zoekt opnieuw contact met Olaf. Hij heeft een lumineus idee. Lenin wordt elk anderhalf jaar opnieuw gebalsemd en in de Tweede Wereldoorlog hebben ze zijn lijk lange tijd op een andere plek verborgen gehouden, omdat ze vreesden dat de nazi’s in Moskou vervelende dingen met het gebalsemde lichaam zouden doen. Er is door een scheikundige toen een flesje van de balsemvloeistof achterover gedrukt en toen zijn vrouw later met die wonderolie haar gezicht bestreek, verdwenen de rimpels.
Perelman heeft nu het idee om die balsem op te sporen en die aan grote cosmeticahuizen in het westen te verkopen. Dat zou enorme winsten kunnen betekenen. Hij wil graag dat Olaf Weber met hem meedoet en hij krijgt 15 dagen de tijd om daarover te beslissen. De invloed van Perelman is vrij groot. Hij bekent tegenover Olaf dat hij de rechter in de zaak van de Belgische chauffeur in St. Petersburg onder druk heeft gezegd, omdat anders een naaktfoto van zijn dochter in de publiciteit zou worden gebracht.
Deel III
Eerst wil Olaf niet meedoen, maar wanneer hij bericht krijgt dat zijn Belgische firma failliet is en hij dus werkloos is, moet hij eigenlijk wel meedoen. Toch reist hij eerst nog een keer naar St. Petersburg, omdat ineens het zusje van Katja voor zijn neus staat, omdat hun grootmoeder overleden is. Katja is straal verliefd op Olaf (ze is 31 jaar maar nog maagd), maar Olaf ziet veel meer in het elf jaar jongere zusje Masja, al durft hij haar dat niet te vertellen.
Hij gaat in Siberië op bezoek bij de chemicus die ooit over de wonderolie beschikte, maar wanneer hij aankomt, blijkt de man door de autoriteiten in een psychiatrische inrichting te zijn gestopt. Door de pope die hem twee weken daarvoor bezocht, is bij hem huiszoeking gedaan. Zou die ook op zoek zijn naar restanten van het wondermiddel? Olaf keert weer terug naar Moskou. Sfeertekening van de situatie in Rusland anno 1990: de passagiers moeten eerst dokken, om de kerosine te betalen. Anders kan het vliegtuig niet starten.
Weer in Moskou maakt hij onder leiding van Perelman kennis met een in de SU bekende chemicus Abrikosov, een man die veel van balsemen weet. Het is tijdens een nazit van een begrafenis van criminelen die met een autobom onschadelijk zijn gemaakt.
Deel IV
De zoektocht van Olaf Weber gaat verder met de ontmoeting met Abrikosow die de laatste tijd betrokken is bij de herbalseming van Lenin. Op aanraden van Sasja Perelman moet hij contact blijven houden met de chemicus. Dat is de enige weg naar de formule. Weber maakt hem sappel met de toezegging dat hij hem alles zal vertellen over de Nederlander in de 17e eeuw Ruysch, die toen ook al foetussen van kinderen kon bewaren. Abrikosow wil namelijk een volledig boek schrijver over de historie van het balsemen.
Maar Olaf blijft nu ook de contacten onderhouden met Masja. Op aanraden van zijn vriend Heintz laat hij dozen champagne brengen, die hij in het bad uitgiet en dan met Masja er in gaat zitten. Dat is opwindend en het komt tot een eerste sekspartij in bad. Op dat moment blijkt dat Masja nog maagd was.
Abrikosow wil Olaf meenemen naar de krochten van het mausoleum: hij laat Olaf daar zien hoe een meisje dood in een badkuip drijft. Maar Olaf kan er niet goed tegen en laat de kans liggen een beetje van de wonderolie mee te nemen, tot grote woede van Perelman. Die regelt later een nieuw bezoek aan het mausoleum, al moet Olaf daar wel 10.000 dollar voor betalen om de bewakers om te kopen. Perelman is ook nog actief bij een orgie in de nachtclub/casino Cleopatra, waar Olaf een oude bekende (Natalja, een hoertje uit het verleden) ontmoet. Masja is heel erg jaloers.
Deel V
Het ziet er naar uit dat Olaf toch in de buurt van de balsemolie kan komen. Later blijkt dat Perelman hem met geld flink heeft afgezet (de bewakers kosten heel wat minder dan hij heeft gezegd), maar ook de tweede keer mislukt het: Olaf zou bij de balseming van Lenin mogen zijn, maar hij krijgt op het allerlaatste moment zoveel darmkrampen dat hij de wc moet opzoeken en daarna weer naar buiten wordt geloodst. Hij heeft zijn pipet dus niet kunnen vullen met olie uit het bad van Lenin, maar buiten wordt het glazen buisje door een onbekende met een kap toch afgepakt. Perelman is weer woedend. De kansen lijken definitief verkeken.
Intussen is tante Felicia (proloog) uit Parijs overgekomen: ze heeft een nieuwe relatie, een parfummaker Maupassant en ze heeft veel interesse in de balsem van Lenin. Die wil ze met de parfumeur gaan exploiteren in het westen.
Toch wordt dat moeizaam, want Abrikosow overlijdt plotseling aan een hartstilstand, maar een collega weet te melden dat hij zijn geheimen van het balsemen heeft opgeschreven in een manuscript dat hij heeft laten opbergen. Maar daarvoor moeten ze weer naar de Oekraïne. Tante Felicia gaat dan met hem mee, en haar vriend Maupassant gaat met Perelman en Masja naar St. Petersburg.
In de Oekraïne is het een armzalige toestand en ergens in een klein plaatsje herkent Felicia de omgeving. Ze is hier ooit geweest. Dan vertelt ze Olaf haar oorlogsverleden.
De geschiedenis van Felicia. Haar eigen ouders heeft ze niet gekend (circusartiesten die zijn omgekomen) en ze werd opgevoed bij pleegouders. Toen ze 9 jaar was in de oorlog, speelde ze bij een buurmeisje dat van Joodse afkomst was. Toen de Duitsers het onderduikadres binnenvielen, deden de ouders van het meisje alsof Felicia Thea Limoen heette. Zo wordt ze voor een Joods meisje aangezien en naar de concentratiekampen afgevoerd. Maar omdat ze zo mooi en onbedorven was, kreeg ze na het tatoeëren van haar kampnummer een bevoorrechte positie bij een hoge, maar oude officier Rudi, die ze met andere mooie kinderen seksueel moest bevredigen. Ze waren later naar de Oekraïne afgereisd waar ze zich nog kon herinneren een opera te hebben zien opgevoerd met Kerstfeest. Later toen de Russen de overhand kregen, moest ze nog een lange dodenmars naar huis teruglopen. Maar ze had alle verschrikkingen overleefd. Niemand wilde in Nederland echter geloven dat ze Felicia Bertels heette, maar haar eigen ouders (de circusartiesten) heetten Schwarz. Die waren van Joodse afkomst. Felicia heeft altijd geloofd dat ze daarom terecht in het kamp had gezeten en de oorlog als een joods meisje had meegemaakt.
In het dorp Vinnitsa in de Oekraïne gaat ze op zoek naar het gebouw waar de opera is opgevoerd en dat vinden ze ook. Olaf moet op zoek naar de man die het geheim manuscript met de formule van Abrikosow heeft. Het is Apostopoulos, een knappe man van Griekse afkomst en wanneer tante Felicia hem van een seksueel avontuurtje laat genieten, krijgt Olaf de tijd en de kans enkele bladzijden met de formule achterover te drukken. Wanneer ze buiten zijn, probeert een pope de papieren van hem af te nemen. Die was al langer aan het stalken in opdracht van de geestelijke Sergei die van mening was dat de kerk nog wel wat te goed had van vadertje Lenin. Maar Felicia en Olaf kunnen hem de baas blijven ondanks het feit dat hij hen met een pistool bedreigt.
Dan kunnen ze eindelijk op weg naar Moskou. Maar ze krijgen een berichtje dat het niet goed gaat met Heintz. Die is in een psychiatrische inrichting opgenomen. Olaf bezoekt hem. Heintz vertelt hem dat hij eigenlijk een verrader is: in de DDR werd hij uitgekozen om alles wat hij zag/wist mee te delen aan de autoriteiten.
Daarna halen ze Masja op van het station. Perelman en Maupassant komen alleen aan en Masja heeft een trein later. Als ze aankomst, reageert ze apathisch. Perelman heeft haar verkracht. Bovendien weet ze via een afgeluisterd gesprek dat Perelman en Maupassant onder een hoedje spelen. Maupassant heeft Perelman kunnen overtuigen dat je aan de formule van de wonderbalsem helemaal niets hebt. Die werkt alleen op dode mensen en niet op levenden. Er is veel meer geld te halen uit de winning van de stoffen uit de anale klieren van de muskus. Perelman heeft Olaf Weber gewoon bedrogen. Olaf kan Perelman wel doodschieten. Als hij een week later thuiskomt, treft hij in de badkamer een hysterische Masja aan: ze heeft net een spontane abortus gehad. Op het bad ligt een drie maanden oude foetus. Perelman heeft haar verkracht terwijl ze zwanger was.
Epiloog: Languedoc – Moskou 2012
Olaf vertelt van zijn reis (business class) naar Moskou, waar Perelman ligt opgebaard. Hij heeft een heel jonge vrouw die ooit als meisje op de schoot van Olaf heeft gezeten. Zij geeft Olaf een briefje met een blanco cheque, maar beide papieren worden door Olaf verscheurd. Hij wil geen geld aannemen van Perelman. Het liefst had hij een schop onder de kist gegeven om zo aan te geven wat een schoft hij Perelman vindt, vooral de verkrachting van Masja zit hem hoog, want waarschijnlijk had ze daardoor een miskraam gekregen. Maar hij doet het niet. Tijdens de begrafenis ontmoet hij Heintz die stinkend rijk is geworden en Tabakov die met zijn hoertje Natalja is getrouwd. Hij lijdt aan een ongeneeslijke kanker, weet Heintz.
Perelman heeft miljoenen verdiend in de handel. Olaf heeft Masja na de miskraan meegenomen naar Nederland. Ze maakt beelden en Olaf wordt schrijver van romans. Tijdens een reis wordt ze ziek en nadat ze geopereerd is, kan ze nooit meer kinderen krijgen.
Ook ontmoet hij in Moskou nog een andere oude balsemmeester die hem vertelt dat Abrikosov een geheim op het spoor was. Hij was er in de loop van de tijd van overtuigd geraakt dat Lenin door Stalin was vermoord. Ooit zou de oude leider gewoon begraven worden in de grond.
Wanneer Olaf op het Rode Plein loopt, ontmoet hij een vrouw die een doos met kittens heeft. Hij mag er gratis één uitzoeken, omdat hij “goede handen heeft.” Het is een katertje dat hij Felix zal noemen. Hij wordt op dat moment gebeld door Masja.
Personages
Olaf Weber
Olaf Weber is een jongeman (26) als hij zijn tante Felicia in Parijs ontmoet om haar geld te vragen voor zijn verdere leven. Hij zit met schulden nadat zijn ouders overleden zijn, maar van zijn voorgenomen reis naar Cuba om in de voetsporen van zijn vader te treden, komt niets terecht. Voor een Belgische reisorganisatie gaat hij toeristen rondleiden. Hij wordt al snel ingepalmd door anderen die in de chaos van het Rusland na de Val van de Muur behendig geld weten af te troggelen van de toeristen. Verder genieten ze van goedkope vrouwen, champagne en kaviaar. Hij doet mee op aanraden van de homofiele Duitser Heintz die hem steeds “duifje” noemt. Ook met andere criminelen zoals Perelman komt hij in aanraking. Die heeft een idee om de formule van Lenins balsem te stelen en zo heel rijk te worden. Wat de lust en de liefde betreft komt Olaf niets te kort. Maar wanneer hij in St. Petersburg voor de eerste keer Masja Filatova ziet, wordt hij straalverliefd op haar. Hij weet haar uiteindelijk in een rijk gevulde champagnebadkuip te ontmaagden. Hij handelt verder wat onhandig als hij de kans krijgt de formule van Lenins balsem te ontfutselen. Hij moet heel erg poepen als hij de herbalseming van Lenin mag bijwonen. Steeds echter wordt hij weer in het zadel geholpen. Met zijn tante Felicia gaat hij naar de Oekraïne. Ze vertelt hem haar levensverhaal en een ogenblik lijkt hij zelfs verliefd te worden op zijn oudere “tante.” Het komt net niet tot een seksueel avontuurtje. Hij reist terug naar Moskou en komt dan tot de wrede ontdekking dat zijn Masja verkracht is door Perelman en hij op die manier ook de geboorte van zijn kind teniet ziet gedaan. Hij gaat terug naar Nederland en wordt een schrijver, maar niet heel erg bekend. Hij zit vol met wraakgevoelens als Perelman overlijdt, maar hij kan zich beheersen. Hij wil niet profiteren van de praktijken van de criminele Rus (hij verscheurt de blanco cheque). Enigszins gelouterd krijgt hij een gratis katje, omdat de vrouw hem goede handen vindt hebben. Schone handen waarschijnlijk. Olaf heeft zijn geluk (Felix) niet gevonden in de materie maar in de liefde voor zijn vrouw Masja.
Sasja Perelman
Sasja Perelman is een gewiekste maar criminele zakenman. Hij doet zich aardig voor, maar weet altijd aan de touwtjes te trekken. Olaf ontmoet hem voor het eerst in de trein op weg naar St. Petersburg. Hij zal een beslissende rol spelen in de vrijspraak van de Belgische chauffeur Verbeke. Met een chantagefoto kan hij de rechter dwingen hem vrij te spreken. Perelman is ook dol op jong vrouwenvlees dat in die tijd van het verhaal ruim voorhanden is in de Sovjet-Unie. Hij wil de formule van Lenins Balsem in handen krijgen, maar degene die de aanloopkosten moet betalen is Olaf. Die verprutst de zaak twee keer en dan wordt Perelman woedend. Terwijl Olaf een laatste kans krijgt in de Oekraïne, vertrekt hij met Masja en Maupassant naar St. Petersburg. Daar verkracht hij Masja, wat een lage daad is. Ze is nl. ook nog zwanger van Olaf. Intussen heeft hij al nieuwe plannen gemaakt met Maupassant. Het is de start van een groot kapitaal. Vlak voor zijn dood betoont hij een soort spijt. Hij geeft Olaf na zijn dood een blanco cheque, maar die wordt door Olaf verscheurd. Volgens zijn jonge vrouw was hij een beest, maar wel een sympathiek beest.
Heintz
Heintz is een Duitser die Olaf aanzet tot de frauduleuze praktijken. Ze varen er allebei goed bij. Heintz is homofiel en hij doet het graag met jonge knapen in een met champagne gevuld bad. Hij is sympathieker dan Perelman. Wanneer Olaf in de Oekraïne is, wordt hij opgenomen in een psychiatrische inrichting. Hij vertelt dat hij van zijn geld beroofd is door zijn schandknaapjes en tegelijkertijd vertelt hij over zijn Oost-Duitse spionnenverleden. Hij had weinig keus. De Stazi chanteerde hem. Twintig jaar later ontmoet Olaf hem weer bij de begrafenis van Perelman. Hij heeft een Zwitserse rijke bankier aan de haak geslagen en hij woont daar nu al veertien jaar. Ondanks al zijn praktijken komt Heintz sympathiek op de lezer over.
Masja Filatova
Masja Filatova komt niet zo heel nadrukkelijk in de roman voor. Ze komt naar Moskou om aan Olaf te vertellen dat hun grootmoedertje dood is. ook wijst ze hem op de verliefdheid van haar zus Katja, maar dat is eigenlijk maar schijn. Katja zou nog maagd zijn en hij zou haar eens moeten verwennen. Maar als puntje bij paaltje komt en zij moet toegeven dat zij verliefd is op Olaf, blijkt dat zij door hem in het champagnebad ontmaagd is. ze is verder een keurige studente die met Perelman en Maupassant naar St. Petersburg gaat. Ze leidt hen rond, maar Perelman kan zijn lusten niet bedwingen en verkracht haar, terwijl ze zwanger is van een kind van Olaf. Ze kan daarna zijn bloed wel drinken en ze vertrekt met Olaf naar Nederland, waar ze een succesvol kunstenaarsbestaan opbouwt. Olaf wordt schrijver. Als het bericht komt dat Perelman gaat sterven, hoopt ze dat Olaf een schop tegen de kist zal geven. Haar wraaklust is ook na 20 jaar niet geblust.
Katja Filatova
Katja Filatova is de elf jaar oudere zus van Masja. Ze is tolk en helpt Olaf door expres verkeerd te vertalen wat Verbeke beweert tijdens de rechtszaak. Ze is niet de maagd die Masja van haar maakt. Wanneer er later meer seksuele vrijheid komt in Rusland, gaat ze met een andere Katja samen verder. Ze is dus lesbisch.
Quotes
"Nog voordat ik in mijn hotel was, lag het katje in mijn armen reeds stoer te slapen. De oogjes stijf dicht. Met opgewonden spingeluidjes. Als droomde hij van alle heerlijkheden die hem nog in het leven te wachten stonden." Bladzijde 91
"“Op een ochtend”, schreef de man, kwam mijn moeder op het idee wat van Lenins balsem op haar gezicht te smeren. Wat er toen gebeurde was een wonder: de kraaienpootjes en rimpels leken, na één nacht al, in intensiteit en diepte minder te zijn geworden. Het flesje verhuisde van de commode naar de badkamer. En van de badkamer naar het kastje naast haar bed. Ze smeerde en smeerde." Bladzijde 119
"Reeds de volgende dag nam ik het vliegtuig terug naar Moskou. Het Antonov-propellervliegtuig steeg pas op nadat de piloot voor een kerosinebijdrage in de cabine hoogstpersoonlijk had gecollecteerd. De passagiers hadden geschreeuwd, gedreigd met juridische procedures. Ze eisten schadevergoeding, maar de gezagvoerder toonde zich weinig onder de indruk. Hij vertelde hoe de vlag erbij hing: het land lag in puin." Bladzijde 157
Thematiek
Misdaad: algemeenDoor middel van fraude en corruptief handelen kun je in het chaotische Rusland na de val van de muur vrij veel geld verdienen. Olaf laat toeristen betalen voor entreekaartjes van het mausoleum en verkoopt goedkope theaterkaartjes voor hoge prijzen. Ook is er een levendige handel in kaviaar en champagne (vgl. de rechtszaak van de Belg Verbeke). De corruptie zit in alle lagen van de bevolking, maar de hoge heren vangen het meeste geld. De rechter wordt gechanteerd met een naaktfoto van zijn dochter. De bewakers van het Mausoleum worden omgekocht zodat Olaf aanwezig kan zijn bij de herbalseming.
Motieven
Verkrachting/seksualiteit
Perelman verkracht Masja Filatova, terwijl ze zwanger is.
Wraak
Masja is op wraak belust na de verkrachting door Perelman. Ze hoopt dat Olaf tegen de lijkkist zal schoppen. Het Russische volk zal ooit Lenin gewoon gaan begraven. Hij heeft miljoenen mensen de dood in gestuurd.
Tweede wereldoorlog
Tante Felicia is een oorlogsslachtoffer (getatoeëerd nummer op haar arm): ze was een seksslavinnetje van een oude Duitser, maar heeft wel de oorlog overleefd. Na de oorlog krijgt ze moeite met haar identiteit.
Liefde
Olaf vat een ware liefde op voor Masja Filatova. Hij is haar eerste minnaar.
Queeste
In de roman wordt een zoektocht naar de formule van Lenins Balsem beschreven. Het verhaal heeft de klassieke kenmerken van de queeste. - Begin en einde op dezelfde plek (Moskou) - Avonturen op vreemde bodem en het overwinnen van tegenstanders. (Siberië en Oekraïne) - een goede afloop: Olaf krijgt de formule te pakken, al gebeurt daar verder niets mee.
Abortus
Masja krijgt een spontane miskraam na de verkrachting.
Machtsverhoudingen
De roman gaat over de toestand van het Rusland na de val van de muur. Het land valt uiteen en er is chaos. Daarvan maken altijd bepaalde krachten misbruik en die proberen een financieel gewin te behalen. In dit geval is dat de jacht op de balsem van Lenin.
Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang
Na de dictatuur zijn de mensen in Rusland op zoek naar de vrijheid.
Prostitutie
Naast smokkel en corruptie viert prostitutie hoogtij. Vrouwen proberen in zo’n situatie ook rijk te worden. Er zijn heel wat golddiggers in de buurt van de criminele hoofdpersonen, die heel gemakkelijk zijn in het verlenen van seksuele diensten.
Inwijding
Olaf ontmaagdt Masja in een rijk gevuld champagnebad.
Motto
Er zijn twee motto’s:
Niemand zou het geloven wanneer men zou zeggen dat dit jochie met het donzige haar dat midden in zijn slaap een zucht slaakt, of dit meisje dat in haar slaap ergens om moet huilen, binnen enkele jaren, verraders, schoften en moordenaars zouden kunnen worden of dat ze onschuldigen konden folteren en neerschieten, de vrije menselijke geest geweld aan konden doen, de volkeren tot wederzijdse haat konden aanzetten en uit naam van hun misdadige machtswellust of hun dierlijke hebzucht oorlogen konden beramen. (Konstantin Paustovski)
Het twee motto is een spreuk van Vladimir Iljitsj Lenin: We schieten te weinig professoren neer! Dit motto komt later in de roman nog een keer vrijwel letterlijk terug (blz. 215).
Opdracht
Voor Julia
Trivia
Pieter Waterdrinker woont al heel lang in het land dat vroeger de Sovjet-Unie was. Hij is dus een ingewijde buitenstaander en hij schrijft vanuit die positie over de chaos die in Rusland ontstond toen het land met de vele republieken uiteen viel.
Titelverklaring
Lenin, de beroemde maar beruchte leider van de Russische revolutie, werd na zijn dood gebalsemd en zijn lijk wordt in het Mausoleum in Moskou tentoon gesteld. Miljoenen mensen trekken altijd voorbij de tombe. Het balsemen moet steeds worden herhaald en in de chaotische tijden na de val van de Sovjet-Unie proberen veel mensen geldelijk voordeel uit die situatie te halen. Sasja Perelman denkt veel geld te kunnen verdienen als ze de ingrediënten van Lenins balsem kunnen achterhalen en die commercieel te gebruiken. Daarom wordt het verhaal een zoektocht naar de wonderolie van Lenin.
Structuur & perspectief
Het verhaal wordt opgebouwd in een aantal delen met een proloog en een epiloog. De proloog speelt zich af in Parijs, waar Olaf zijn tante Felicia opzoekt. Daarna is er nog een passage uit 2011, wanneer hij een brief krijgt waarin het overleden van Perelman wordt aangekondigd. Je kunt uit de proloog ook aflezen dat hij getrouwd is met zijn Russische vriendin.
Dan volgen de delen 1 t/m 5 waarin de lezer wordt verplaatst naar het Rusland van na de val van de Berlijnse Muur en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Rusland lijdt onder de corrupte ambtenaren en mensen van buiten die hun slag proberen te slaan, voordat het land weer orde op zaken heeft gesteld. Champagne, hoeren en kaviaar zijn ruim voorhanden.
In deel II wordt het plan ontvouwd waarin men op zoek gaat naar de wonderolie van Lenin. De zoektocht wordt vervolgd in deel III en IV. Uiteindelijk wordt de formule in V gevonden, maar die brengt niet op wat de mannen ervan gedacht hadden. De epiloog speelt weer twintig jaar later, in 2011, als de criminele Perelman overlijdt.
Alle delen worden onderverdeeld in korte hoofdstukken.
Deel I ho 1- 16
Deel 2 ho 17-24
Deel 3 ho 25-40
Deel 4 ho 41-51
Deel 5 ho 52-78
We zien het verhaal door de ogen van Olaf Weber. Hij is een achteraf vertellende ik-figuur.
Decor
De proloog speelt in het jaar 1990. Olaf gaat in Parijs bij zijn tante Felicia op bezoek. Hij wil geld bij haar vragen om zich verder te kunnen ontwikkelen. Kort daarna gaat hij werken voor een Belgische reisorganisatie en komt hij in aanraking met de nare Sasja Perelman.
Moskou en St. Petersburg zijn de belangrijkste decors voor dit verhaal.
De epiloog speelt zich weer af in 2011: van de Languedoc tot aan Moskou. Olaf vertrekt naar de begrafenis van Perelman.
Het decor is het Rusland van net na de ommezwaai. Er heerst complete chaos en corruptie viert hoogtij. Buitenlanders profiteren ervan door geld te verdienen in een land waarin de lijnen nog niet helder kunnen worden uitgezet. De ik-verteller eist een aantal keren heen en weer tussen Moskou (waar Lenin ligt opgebaard) en St. Petersburg (waar zijn vriendinnetje Masja woont).
Een derde belangrijk decor is Oekraïne, waar de formule van de balsem in een geschrift van Abrikosow wordt bewaard. Wanneer Felicia en Olaf daar zijn, blijkt dat zijn tante er in de oorlog ook een tijdje heeft doorgebracht.
Stijl
De stijl van Pieter Waterdrinker is kraakhelder. Hij is een rasverteller die een spannend verhaal kan schrijven. Zijn beeldspraak (de metaforen) is sterk, lichtvoetig en daardoor prettig te consumeren. Hij kan in een korte zin heel rake beschrijvingen geven.
Enkele voorbeelden daarvan:
- Tante Felicia drukte haar Louis Vuitton-reistas als een knuffel tegen zich aan, terwijl ze van de nervositeit helemaal roze gevlekt aanliep.
- Psychiatrische Inrichting nummer 1 leek van buiten op een gevangenis. De bewakers bij de poort wilden me niet doorlaten. Door de spiegeltjes en de kraaltjes van de moderne tijd die ik altijd in overvloed bij me had- westerse sigaretten, gasaanstekers, kauwgom, wist ik uiteindelijke tot de directrice door te dringen. (blz. 152)
- Voetje voor voetje, als in een stoet pinguïns, betraden we via een zijingang tussen de minder voorname gasten het tijdelijk tot mausoleum omgebouwde casino. De godfather en zijn in de strijd gevelde soldaten, lagen in het midden van de roulettezaal onder drie Weense kroonluchters opgebaard. (blz. 162)
- In het meer van mensen kreeg ik Tabakov en Orlov in de gaten. Ze waren reeds voorbij de kisten, waarvan de roze satijnen voering als marsepein op een bruiloftstaart over de randen heen uitpuilde. (blz. 163)
- “Vuile hoerenzoon”, piepte de monnik, nadat ik mijn rechterschoen hard en goed vanuit de diepte, in zijn klok-en hamerspel had laten verdwijnen. (blz. 344)
Slotzin
Nog voordat ik in mijn hotel was, lag het katje in mijn armen reeds stoer te slapen. De oogjes stijf dicht. Met opgewonden spingeluidjes. Als droomde hij van alle heerlijkheden die hem nog in het leven te wachten stonden.Beoordeling
Lenins Balsem is een lijvige, maar zeer spannende avonturenroman. Het is de zoektocht naar de wonderbaarlijke balsemolie van Lenin. Wie dat in handen krijgt, kan zijn rimpels vergeten. Commercieel dus een interessant project. In een spanningopwekkende structuur (het echte verhaal van de zoektocht wordt ingeklemd tussen een proloog en een epiloog uit 2011) wordt de lezer bij de hand meegenomen naar het Rusland van net na de omwenteling. Waterdrinker kan daar boeiend over vertellen, omdat hij lang in de Sovjet-Unie heeft gewoond. Zo krijg je een goed beeld van corruptie en chaos van het Rusland van toen.
Waterdrinker schrijft spannend en helder. Het verhaal is heel plezierig om te lezen. Ik vind het een echte pageturner. Jammer, dat de auteur ondanks zijn bijzondere naam niet heel erg bekend is als schrijver. Hij verdient m.i. een bijzondere plaats in de moderne Nederlandse literatuur en zijn roman kun je bijvoorbeeld vergelijken met het niveau van Bonita Avenue van Peter Buwalda. Het is een supernummer voor je lijst en verdient minstens 3 punten op een vwo-literatuurlijst.
Recensies
"Ongeveer op twee derde van zijn roman schrijft Waterdrinker dat goede romans op twee derde een vaart krijgen waardoor je ze als lezer tot het einde niet meer kunt weg leggen. Opmerkelijk genoeg is dat bij Lenins balsem niet het geval. Op dat punt gaat Waterdrinker over naar de moderne tijd en zet hij in een rustiger tempo neer wat het leven in de tussenliggende periode met de hoofdpersonen heeft gedaan. Ook bezoekt hij na vele jaren het Moskou van tegenwoordig, dat in niets meer lijkt op de grauwe en armoedige stad die hij rond 1991 als reisleider heeft leren kennen. Mooi." http://www.prospekt-onlin...lsem.html
"Hoeveel dames smachten er immers niet naar de ultieme zalf om rimpels te laten verdwijnen en er weer ‘net zo jong als je dochter’ uit te zien? Een meesterlijk idee van Waterdrinker. Hij schmiert er in deze roman heerlijk op los. Daarnaast is Lenins balsem een informatief boek over een erbarmelijke periode in het grootste land ter wereld, die eigenlijk tot op de dag van vandaag voortduurt, althans voor de plattelandsbevolking die nog steeds in armoede leeft." http://www.tzum.info/2013...s-balsem/
"Het is nogal wat. Nog sterker dan in zijn vorige romans laat Waterdrinker zich zien als een gretige verteller. In stijl en avontuur bevat “Lenins balsem” energie voor tien. We lezen kwieke zinnen, vergelijkingen waarop de schrijver zijn best heeft gedaan: 'Tante Felicia drukte haar Louis Vuitton-reistas als een knuffel tegen zich aan, terwijl ze van de nervositeit helemaal roze gevlekt aanliep.'" http://www.volkskrant.nl/...lsem.html
"Maar wat Waterdrinker vooral toont, is de grootsheid van de vrijheid. Hoe in de chaos bijvoorbeeld ineens homoseksuelen en lesbiennes de openbaarheid zoeken. Hoe de onmiskenbaar liefde tussen Olaf en Masja de kans krijgt om te bloeien. En parallel daaraan, hoe de ooit vervolgde en later burgerlijk beschimpte Felicia de eer krijgt die haar toekomt. “Lenins balsem” is niet alleen het verhaal van de zoektocht naar een wondermiddel voor fysieke verjonging, maar vooral een ode aan dat andere elixer: de vrijheid van de buitenstaander." http://www.nrclux.nl/leni.../1073112/
Bronnen
Interview met de schrijver over Moskou.
http://www.vn.nl/Archief/...-me-1.htm
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 maart 2025) 1513 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
REACTIES
1 seconde geleden