Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2024
• 362 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

De psycholoog kijkt me lief aan. Dat is het enige goede woord: lief. ‘Zo dan, mevrouw Guul,’ zegt meneer Köhler, terwijl hij op zijn beeldscherm kijkt, met zijn nek naar boven gestrekt, kin omhoog en half samengeknepen ogen. Zijn bril ligt op tafel. ‘Mevrouw Lalle, zeg ik het zo goed?’ ‘Laale,’ verbeter ik hem.

Samenvatting

Personages

Lale

Lale is een 25-jarige jonge vrouw die in een eerste roman met de islam de strijd is aangegaan. Ze hekelt in dat eerste boek de rechten van de vrouw tegenover die van de man in de godsdienst van haar ouders: hoofddoekjes dragen, seksualiteit voor het huwelijk, als maagd het huwelijk in, de man die het in het gezin voor het zeggen heeft. In harde bewoordingen maakt ze duidelijk dat zij zich niet wil laten beïnvloeden door de godsdienst van haar ouders. Dat levert grote problemen op in de Islamitische geloofsgemeenschap : ze wordt via social media bedreigd en uitgescholden en door de familie uitgekotst. Haar moeder beschouwt haar als 'dood'. Lale trekt zich dat alles toch aan: haar zusje bijvoorbeeld heeft ook problemen op school gekregen door het boek van Lale. Ze wordt depressief en heeft behoefte aan een psycholoog om haar problemen te bespreken. Die luistert goed naar haar en geeft haar adviezen. Intussen leeft ze zich uit op seksueel gebied o.a. met haar vriend Noah : ze bezoeken een seksclub in Spanje, waar ze veel genot beleeft aan seks met een Surinaamse man. Zusje Defne wil nog een verzoeningsgesprek organiseren. Haar broer en haar vader tonen bij haar komst vormen van vergevingsgezindheid. Haar moeder blijft bij haar harde oordeel: Lale is voor haar dood. Lale heeft spijt van haar bezoek en ze zal het ouderlijk huis nooit meer bezoeken.

Quotes

"‘Ik begrijp het, mevrouw Gül.’ Hij laat een lange stilte vallen. ‘Voordat ik u kan helpen, heb ik zo veel mogelijk informatie nodig. Ik wil dat u me meeneemt in uw levensloop. Van het moment dat u niet somber was tot het moment nu. Wat is er allemaal gebeurd?’ ‘Ik eh... oké, ik begin bij het begin,’ zeg ik. Ik neem een paar grote slokken water. Was het maar wijn. Waar is Jezus als je hem nodig hebt." Bladzijde 19

"Maar het was toegespitst op een context van .... iemand die geboren is in een dorp in Turkije, in de bergen waar een vrouw niets anders is dan een babycontainer, gratis sekswerker, kok en huishoudster. Waar ze naar je matras kijken of je wel gebloed hebt tijdens de huwelijksnacht, anders word je door je man teruggestuurd naar je familie en een hoer genoemd." Bladzijde 27

"Het boek is al een week uit en ik ben helemaal nog niet écht begonnen aan de belofte die ik mezelf heb gedaan: ik ben helemaal niet vrij en ik ga nog helemaal niet leven. Ik durf niet, ik ben gewoon super-, superlaf." Bladzijde 46

""Ik heb daarom één boodschap, en verzoek aan jullie, de nieuwe generatie: trek je mond open. Praat mee, beslis mee. Neem niets klakkeloos aan, onderga je lot niet als je ontevreden bent. Niet alle verworven vrijheden zijn gegarandeerd, kijk maar naar de VS, waar abortus weer betwist en verboden wordt: kijk maar naar Iran en Afghanistan, wat ooit vrije landen waren" Ik hoorde een luid applaus. Ik wist weer waarvoor ik het deed." Bladzijde 167

""Ik wil jou niet! Vraag eerst vergiffenis aan Allah, kom dan terug! Allah moet je eerst vergeven, niet ik!", zegt ze getergd. Het valt me opdat ze me niet meer aankijkt. Bij mij stromen de tranen nu. Haar woorden snijden zoals ze nooit eerder hebben gedaan. Ze draait zich om en gaat naar haar kamer : "Ik wil jou niet zien. Je bent een ongelovige", zegt ze, zwaaiend met haar rechterhand, alsof ze me weggooit." Bladzijde 356

Thematiek

Kritiek op de islam

Ook in haar tweede boek (een roman wil ik het niet noemen) geeft Lale Gül vooral kritiek op de godsdienst van haar ouders, de islam. In die kritiek gaat het vooral om op de positie van de vrouw, waardoor zijzelf zich gevangen voelt. Ze wil vrij zijn. Onderdeel van het thema is dan ook het verlangen naar vrijheid en niet de beknotting van die vrijheid door een geloof. Daardoor komt Lale in conflict met haar familie. Afstand nemen van het geloof van je ouders is in het gezin Gül een grote zonde. Van de anderen die van het gezin deel uitmaken, kan eigenlijk geen steun worden verwacht. Haar zusje Defne komt door de publicatie van het eerste boek in haar omgeving in moeilijkheden: ze wordt op school gepest. Haar broer Halil zou de situatie in het gezin willen verbeteren, maar voelt zich ook niet geroepen om Lale te volgen of te verdedigen. Het felst in de reactie is Lales moeder, die haar kind zelfs als 'dood' beschouwt. Dat wordt duidelijk in het laatste hoofdstuk. Defne en Halil hebben een poging gedaan om Lale naar het gezin in Amsterdam terug te halen. Niet iedereen is heel negatief, haar vader lijkt zelfs vergevingsgezind, maar Lales moeder gooit op keiharde wijze de deur naar hereniging dicht. Voor haar is haar dochter 'dood' als ze zich niet eerst tot het geloof in Allah bekeert. Lale is dat niet van plan en besluit haar moeder dood te zwijgen. Ze concludeert dat ze nooit meer terug zal komen.

Motieven

De dood

De dood speelt een rol in het boek. Haar moeder geeft aan dat Lale dood voor haar is, zolang ze een ongelovige blijft. Lale zelf neemt zich daarna voor om haar moeder ook als dood te beschouwen. In de periode na het verschijnen van het eerste boek wordt Lale Gül vaak op de social media met de dood bedreigd. Op de binnenflappen van het tweede boek staan keiharde bedreigen en scheldpartijen. De oma van Lale, de enige van de familie met wie ze nog kon communiceren, sterft. Ze kreeg kanker en binnen een paar weken was ze overleden.

Relatie tussen zussen

Lale maakte haar opvattingen bekend in een boek. Ze heeft op dat moment nog een tienjarig zusje thuis, dat daarna een heel zware tijd tegemoet gaat. Zelf is Defne nog een gelovige moslima, maar ze wordt er ook aangekeken wat Lale heeft uitgehaald. Op school wordt ze gepest, ze krijgt ook bedreigingen uit de omgevingen. Eigenlijk wil ze geen contact met haar zus die haar zo in de problemen heeft gebracht. Het komt wel tot een ontmoeting waarbij ook de broer Halil aanwezig is., maar het levert niets op. Een mooi hoofdstuk in het boek is dat waarin Lale haarzusje probeert duidelijk te maken wat ze heeft willen bereiken. Ze schrijft een open brief aan Defne over seksualiteit, het dragen van hoofddoeken, de eigen keuze van je man, seks voor het huwelijk, het hebben van je maagdenvlies, de regels binnen het huwelijk waarin de man alles voor het zeggen heeft. Het liegen over seksualiteit. Op verzoek van Defne komt Lale aan het einde van dit boek nog een keer naar het ouderlijk huis. Vader lijkt wat vergevingsgezind te zijn, maar haar moeder is nog steeds woedend op Lale. Ze beschouwt haar als een kind dat dood is. De verzoeningspoging van Defne mislukt totaal.

Seksualiteit

Seksualiteit binnen de islam is een pijnlijk onderwerp. Maagd het huwelijk in, is een verplichting voor een vrouw, voor een man geldt dat niet. Lale Gül laat zich duidelijk uit over dat thema. Nadat ze het ouderlijk huis verlaten heeft, heeft ze veel gedatet, waarbij ook seks te pas kwam. Lale neemt het ervan. Als ze op strand van Valencia met haar nieuwe vriend ligt, is ze zo blij dat ze allemaal vrouwen ziet met blote borsten. Vrijwel direct daarna wordt ze benaderd door een vrouw die het stel uitnodigt om naar een seksclub te komen. Ze bespreken het met elkaar en in dat hoofdstuk (Swingen) druipt de seksualiteit van de pagina's. Zowel Lale als Noah gaan die avond met een andere partner vrijen. Lale doet dat met een Surinaamse man, die haar als BN'er herkent.

Moeder-dochterrelatie

De relatie tussen moeder en dochter wordt na de publicatie van het eerste boek zeer slecht. Ze maakt haar dochter uit voor hoer. Bij een laatste verzoeningspoging blijft ze volhouden dat Lale voor haar dood is. Lale besluit dan ook nooit meer terug te keren naar huis.

Bindingsangst

In het hoofdstuk waarin Lale bij een bezoek aan de psycholoog moet bekennen dat ze alle kenmerken waarover hij vragen stelt, steeds moet antwoorden dat ze die veilige geborgenheid nooit thuis heeft ervaren, trekt hij de conclusie dat ze het slechtoffer is van bindingsangst. Ze is bang om zich bloot te geven aan een man omdat ze geen veilige 'ondergrond heeft. Altijd is ze bang dat de ander van haar weg zal gaan.

Schoolleven

Lale kreeg op de basisschool een VWO-advies, maar haar ouders wilden haar naar het VMBO doen. Haar leerkracht stak daar een stokje voor. Lale slaagde voor het VWO en ging Nederlands studeren aan de universiteit van Amsterdam. Tegelijkertijd moest ze van haar ouders in het weekend naar de Koranschool, waar haar de strenge regels van het moslimgeloof werden bijgebracht. Daar werden haar vele geboden en verboden bijgebracht. Ook het zusje van Lale, Defne, moest naar de weekend Koranschool, maar had daar geen problemen mee. Die gehoorzaamde haar ouders zoals van haar verwacht werd.

Social media

Na de publicatie van het eerste boek en haar optredens voor televisie barst de storm van kritiek los binnen de Turkse gemeenschap. Lale wordt het mikpunt van kritiek. Op de social media wordt ze hard aangepakt, voor hoer uitgemaakt en met de dood bedreigd. Het leidt zelfs tot enkele rechtszaken. Op de binnenflappen van dit tweede boek staat een scala van verwensingen die op social media tegen Lale Gül zijn geuit. Daar kun je best van schrikken. Dat iemand om het verlaten van het geloof van haar ouders met de dood bedreigd wordt.

Motto

Ik heb gesproken met een god.
En hij heeft mij heel goed gehoord.
Ik zeg: "Uit jouw naam wordt gevochten,
Uit jouw naam wordt gemoord.

Al die bommen en granaten
die raketten en dat bloed
dat namens jou steeds wordt vergoten
terwijl men roept: "O God is goed.

-Youp van 't Hek-

 

Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw 
recht om het te zeggen met mijn leven
verdedigen.

- Voltaire- 

Opdracht

Voor Oma en Defne

Titelverklaring

In het boek komt steeds het begrip 'vrijheid' terug. De vertelster is tot aan haar 22e jaar thuis gebonden aan de regels van de strenge islam. Ze publiceerde in 2021 een boek daarover. "Ik ga leven." Na drie jaar kijkt ze terug op de publicatie van haar boek en de reacties daarop. Heeft ze de vrijheid gekregen die ze wenste?
Op blz. 345 schrijft ze: "De Lieve-Heer was een slachtoffer van de onwetendheid. Maar dat geldt niet voor mij. Want ik leef in Nederland, in 2024, en ik ben vrij."

Structuur & perspectief

Het boek begint met een voorwoord aan de lezer. De schrijfster blikt terug op de publicatie van haar eerste boek en ook het begrip vrijheid komt ook ter sprake.
Daarna komen 39 hoofdstukken met een korte titel. Aan het einde van het boek volgt nog een gedicht dat ze voor haar Oma geschreven heeft.
De roman is een reactie op het eerste boek van Gül. Daar had ze als verteller nog gekozen voor een fictieve ik-figuur (maar waar ze wel in te herkennen viel). In deze roman gebruikt ze als ik-verteller haar eigen naam, wat al op blz. 11 duidelijk wordt. 
Zeven hoofdfstukken zijn gewijd aan de gesprekken/behandeling van de sympathieke psycholoog mijnheer Köhler. Die probeert haar bepaalde inzichten duidelijk te maken over haar persoonlijkheid.
Er is eigenlijk geen sprake van een echte roman: de hoofdstukken geven de inhoud van een non-fictie verhaal, waarin Lale de hoofdrol speelt.

Decor

De tijd die beschreven wordt in dit tweede boek is vanaf de verschijning van het eerste boek in februari 2021 tot aan het voorjaar van 2024.

Het decor is niet meer Amsterdam, want na de publicatie van het eerste boek moet Lale Gül onderduiken in een safehouse.Ze woonde o.a. een tijdje in Bloemendaal. In dit tweede deel wordt ook gesproken over de plaatsen waar ze een lezing hield, bijvoorbeeld in Slovenië, waar een boze Bosniër haar na afloop bedreigde. Ook wordt er verteld over de vakantie die ze met haar nieuwe vriend Noah in Valencia beleefde ( het bezoek aan een seksclub) 

Stijl

De taal die Lale Gül ook in dit tweede boek is helder. Ze gebuikt geen moeilijke woorden. Maar een aantal keer gaat ze flink tekeer tegen de opvattingen van de islam. Daarbij maakt ze vaak heel lange, complexe zinnen, die niet allemaal correct verlopen. Bovendien is de stijl daar erg cynisch.

Een ander stijlkenmerk is  dat Lale Gül ook gedichten opneemt, zoals het zeven bladzijden tellend gedicht aan het slot van het boek over haar oma. In het tweede hoofdstuk schrijft ze een gedicht over 'de liefde'. Middenin het boek staat nog een gedcijt over de vraag waarom moslims de schrijfster zo haten.  Het zijn eenvoudige gedichten zonder vast rijmschema.

Slotzin

Ik krijg geen adem meer. Ik ren naar de voordeur, zwaai hem open, trek mijn schoenen aan, ren de trap af, de straat uit, naar het dichtstbijzijnde station, en beloof mezelf nooit meer hier te komen. Nooit meer. Nooit meer. Als ik dood ben voor haar, dan is zij dat ook voor mij. Moeder is voortaan iemand die ik voortaan zal zien als iemand met alzheimer. Zeis gewoon vergeten dat ik haar kind ben, en iets wat vergeten is, bestaat niet meer. (Daarna volgt nog een 5 pagina's tellend gedicht voor haar oma aan wie ze goede herinneringen heeft)

Beoordeling

Het eerste boek van Gül "Ik ga leven". heb ik niet gelezen. Collega Jiska heeft destijds het boekverslag op scholieren.com voor haar rekening genomen. Na de publicatie van de roman stak er een storm van kritiek in de Islamitische gemeenschap in ons land op. Die kritiek was best begrijpelijk, omdat Gül hard oordeelt over de rituelen en normen binnen de islam. Dat hoeft alleen natuurlijk niet te betekenen dat iemand dan met de dood moet worden bedreigd en onderdak moet zoeken in een safehouse.

In dit deel "Ik ben vrij" zou je als een vervolg kunnen lezen op het eerste deel. Alleen in het eerste deel was er nog sprake van een roman met een fictieve ik-verteller Büsra.  In dit tweede deel schrijft Lale eigenlijk geen fictie. Het boek is dan ook een autobiografisch boek met een non-fictief karakter waarin ze zelf de ik-verteller is. In dit tweede deel schuwt Lale Gül de kritiek op de islam niet. Pijnlijk om te lezen is ook het laatste hoofdstuk waarin haar moeder in een laatste poging tot verzoening haardochter 'dood verklaart.' 

Gül studeert Nederlands, maar uit literair oogpunt is er niet sprake van een geweldig literair werk. Daarvoor is het werk te gewoon, te gehaast opgeschreven. Wat betreft inhoudelijke argumenten is het boek 'interessant.' Maar het  kan ook zijn dat kinderen die met de Koran en streng islamitisch zijn opgevoed in de problemen kunnen komen, wanneer het boek niet in de eigen kring openlijk besproken kan worden. Dat is juist het punt, waarom Lale Gül  de boeken heeft geschreven.
Het hoofdstuk over het swingen in een seksclub in Valencia past m.i. niet in het boek. Is het een manier om lezers te trekken of is het juist een symbool van volledige vrijheid voor wat het 'ik ga leven'van Lale.

Ik zou het werk willen indelen bij andere boeken van schrijvers met een andere godsdienstige achtergrond.
Eigenlijk is dat voor veel scholieren een mogelijkheid om een literatuurlijst in te leveren met het omvattende thema "Godsdienst  en de problemen erdoor".
Voorbeelden daarvan zijn:
Jan Wolkers - Terug naar Oegstgeest  (klassieker)
Jan Wolkers- Kort Amerikaans (klassieker)
Maarten 't Hart - Het vrome volk (verhalenbundel)
Maarten ;t Hart - Een vlucht regenwulpen (klassieker)
Jan Siebelink - Knielen op een bed violen
Robert Haasnoot -  De heugling
 Franca Treur - Een dorsvloer vol confetti
{ Alle boeken gaan over het Christelijk geloof en d eonvrijheid)

Ellen Heimerikx - Wij dansen niet (Noorse Broederschap)
Naema Tahir - Eenzaam verleden (Islam)
Naima el Bezaz - De verstotene (islam)
Een ruime keuze dus. Problemen komen niet alleen in de islam voor.

Nog een ongevraagd advies voor Lale Gül. In deze twee vrij dikke boeken heeft zij over haar onvrijheid in de Islam geschreven. Dat onderwerp is nu wel uitvoerig genoeg beschreven. Herhaling in  een schrijfvorm met dezelfde inhoud zal minder aantrekkelijk worden. Wellicht is het beter voor haar loopbaan als schrijver dat ze ook fictie gaat schrijven met levende personages over andere onderwerpen. 

Recensies

"Is wat Lale Gül schrijft kunst? Ze daagt de orthodoxie in elk geval uit, maar bedient zich, net als in Ik ga leven, nog wel van veel clichés en onzorgvuldige taal om zich in uit te drukken. En: ‘Clichés zijn algemeen aanvaarde ideeën, net als ideologieën’, schrijft Rushdie in Mes. En: algemeen aanvaarde ideeën zijn ‘vijanden van kunst’. Niet voor niets haalt Gül vol bewondering een oude sketch van cabaretier Hans Teeuwen aan, waarin die uitlegt dat hij geen grappen maakt over de islam. Want ‘waarom zou ik grappen maken over iets wat overduidelijk heel goed werkt? Iets wat overal in de wereld zorgt voor vrede, voorspoed en geluk?’ In feite pleit Teeuwen daar voor een islam met zelfspot – en ja, zoiets daagt de orthodoxie uit." https://nrcwebwinkel.nl/ik-ben-vrij

"Haar gevoel voor humor is in elk geval nog intact. Dat maakt het zware verhaal dat dit eigenlijk is, toch goed verteerbaar. Gül is niet bang om een paar stevige meningen te debiteren, en ook privé geeft ze een nietsontziende inkijk in haar leven. Prima gedoseerd geschreven allemaal, al vond ik het pornohoofdstukje iets té vrij. Verder veel respect voor een dappere jonge vrouw die haar eigen leven leidt. Hou dat vast." https://bazarow.com/recen...-ben-vrij/

"Al valt Gül op den duur wel in herhaling. Wéér een tirade tegen het simplistische denken van de mensen die haar aan- en afvallen. Maar ja, zolang ze nog steeds bedreigd wordt, is het kennelijk nog niet tot iedereen doorgedrongen dat Lale Gül toch echt mag schrijven wat ze wil. Dus zit er voor haar niets anders op dan precies dát te doen en die boodschap te blijven herhalen." https://www.volkskrant.nl...oogle.com/

"En los van of je haar schrijfstijl of verhaal kunt waarderen is het natuurlijk niet te bevatten dat iemands mening voor doodsbedreigingen kan zorgen. Met dat in het achterhoofd, en wetende dat ze zich hiervan bewust was bij dit boek is het nog knapper dat ze zich hierin niet heeft laten tegenhouden door angst. De prettige en toegankelijke schrijfstijl maakt nieuwsgierig naar wat er nog meer te verwachten is aan boeken van Lale Gül na deze twee persoonlijke autobiografische boeken." https://www.chicklit.nl/b...j-lale-gul

"Waar Ik ga leven nog poëtischer was geschreven is Ik ben vrij heel rechttoe, rechtaan: uitgeschreven discussies met vrienden, monologen bij de psycholoog, verslagen van interviews,… en voor de poëtische noot een paar gedichten (die ferm raken in hun eenvoud). Gül vertelt haar verhaal, op haar eigen manier en daar heeft zij alle recht toe. Elk mens heeft het recht om te schrijven over wat er in diens leven is voorgevallen. Sommige verhalen (dit verhaal) hebben meer maatschappelijke impact dan andere maar an sich blijft dit het persoonlijke verhaal van 1 meisje, 1 vrouw. Niemand hoeft dit te lezen maar zij heeft wel het recht om dit (op haar manier) neer te schrijven." https://www.hebban.nl/rec...k-ben-vrij

Bronnen

You Tube interview van WNL met de schrijfster over haar tweede boek. Aanrader om het te lezen.

https://www.youtube.com/w...hevP_w1Rss

Aankondiging van het tweede boek en van haar theatertour door Lale Gül.

https://www.youtube.com/w...KD5cg-pB30