Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2022
- 62 pagina's
- Uitgeverij: CPNB
Flaptekst
Basisschool De Regenboog in Nieuwendijk is aan vervanging toe en moet gesloopt worden. Maar omdat er zich in het leegstaande pand een kolonie zeldzame vleermuizen heeft gevestigd, kan de sloop geen doorgang vinden. Marieke Lucas Rijneveld bezoekt de school om er afscheid te nemen en herinneringen op te halen.
De dierbaarste herinneringen aan het veilige 'warmtefort' gaan uit naar zijn 'eerste liefde', juf Christa uit groep 1. De geur van puntenslijpsel, magnesium in het gymlokaal, de schoolplaten van M.A. Koekkoek, ze roepen een beeld op van een gelukzalige schooltijd en grote liefde voor de juffen en meesters en hun belangrijke taak in het leven van iedereen.
In Het warmtefort neemt Marieke Lucas Rijneveld de lezer via hartverwarmende herinneringen mee naar de gelukzalige tijd van de basisschool waarin een belangrijke rol voor de juffen en meesters is weggelegd.
Eerste zin
In het rijk der liefde- de basisschool De Regenboog aan de Hasselmanstraat in Nieuwendijk, die aan ouderdomskwalen leed en valgevaarlijkheid, en tot op het bot gesloopt zou worden- werd op 5 september een vleermuizenplaag geconstateerd.Samenvatting
Marieke vertelt dat bij de sloop van de school ontdekt werd dat er veel vleermuizen een nest in de school hebben gebouwd; ze noemt ze gladneuzen. Op De Regenboog was haar vader ook jarenlang een geliefd onderwijzer. Er staat na zijn afscheid zelfs een Rijneveld-boom op het schoolplein.
Op haar tiende verjaardag krijgt Marieke van de familie om haar te pesten allemaal pakken rijst. Ze haat rijst. Maar ze krijgt ook een prachtig cadeau van haar zusje, een videoband van Matilda, het boek van Roald Dahl. Dat is haar lievelingsboek, omdat er een juffrouw Engel in speelt. Die neemt het op tegen het hoofd juffrouw Bulstronk, die kinderen haat. Als ze daarover leest, moet ze zelf denken aan de directeur Van der Leek. Kampioen melktandjes-verlossen. Hij leidde de kinderen af en gaf met een theedoek een ruk aan de tand.
Maar Marieke wordt ook 'verliefd 'op juf Christa, die op Maria uit The Sound of Music lijkt. Ze mag bij haar op schoot zitten, als ze voorleest. De juf geeft aan dat Marieke heel bijzonder is. 's Avonds bidt Marieke ook voor haar. Marieke vertelt nog verder wat Matilda voor haar heeft betekend.
Meneer Biesheuvel legt de geschiedenis van Nieuwendijk in een boek vast o.a. de watersnood, de opening van De Regenboog en de diverse schoolhoofden. Marieke bewondert de man erg.
Marieke is op school in de lagere klassen geen briljante leerling. Ze is niet goed in spelling en ook niet in rekenen, een vorm van dyscalculie. Ze heeft een geheugenprobleem. Haar vader maakt een telraam waarop ze moet oefenen. De nieuwe juf Els geeft haar echter het zelfvertrouwen dat ze miste. Marieke grijpt ook weer terug naar Matilda, die niet meer bij haar ouders blijft wonen, maar inwoning krijgt bij haar lieve juf Engel. Marieke gaat op school een griezelkrant uitgeven. Ze schrijft heksenverhalen.
Een bijzonder verhaal wordt gewijd aan de dood van Arjen, het broertje van Marieke dat door een bus gegrepen wordt. Ook in die situatie was er altijd wel een juf of meester die zich over Marieke ontfermde. Ze spreekt dan ook vol respect over de school en het personeel. Een ding heeft ze er jammer genoeg nooit geleerd: dat is afscheid nemen. Ze weet één ding zeker: de school zal op den duur gesloopt worden, als de vleermuizen een andere plek hebben gevonden. De herinneringen aan de school, het rijk der Liefde, echter zullen nooit verdwijnen.
Personages
Marieke Lucas Rijneveld
De bespreking van personages past niet in deze essaybundel. Er is sprake van non-fictie.
Quotes
"Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij. Daarna liepen we kromgebogen terug. Dat hadden we zo geleerd, om na een begrafenis nooit rechtop terug te lopen, want zij die zich te sterk toonden, die met de borst vooruit en geheven hoofd het leven aankeken, konden wel eens de eerstvolgenden zijn." Bladzijde 9
"Mijn ouders, broers en zusje zaten rondom mijn bed en keken besmuikt toe hoe ik het HEMA-papier met Takkie erop van de eerste cadeautjes scheurde en ontsteld keek naar wat er tevoorschijn kwam: pakken zilvervliesrijst." Bladzijde 11
"Meneer Biesheuvel vergat in zijn verhaal nooit een van mijn lievelingswoorden: zetpoters. Het is een ander woord voor pootaardappelen die in de vruchtbare aarde worden geplant. In Nieuwendijk noemen ze zo de lichting kinderen die de eerste klas van de school gaat bevolken. In 1995 was ik zelf een zetpoter. Ik zou dat altijd blijven, hoeveel klassen er ook volgden." Bladzijde 19
"Hoewel mijn juffenliefde steeds oversloeg naar de volgende- alsof ik een luis was die steeds verblind raakte door de schoonheid van een ander iemand- bleef ik ze allemaal koesteren. Ze waren de eerste vrouwen na mijn moeder die belangrijk voor me waren. Mijn moeder liet me iedere ochtend achter bij de juf en vanaf dat moment vergat ik haar." Bladzijde 58
"Het afscheid van de basisschool was een schaafwond die ik aan niemand kon tonen. Na acht jaar verdwenen de poppendokters voorgoed uit mijn leven. Geen dierenpleister was groot genoeg voor dit stormachtige verdriet." Bladzijde 60
Thematiek
Het rijk der liefdeHet thema van de bundel essays is het Rijk der Liefde, of Mariekes eerste liefde. Voor haar was De Regenboog een warmtefort waar ze zich als kind kon ontwikkelen. Ze was geen sterke leerling, maar de juffen op school toonden zich liefdevolle levensgidsen voor haar.
Motieven
De geschiedenis van het dorp en de school
Meneer Biesheuvel heeft de geschiedenis van het dorp Nieuwendijk in Noord-Brabant en de betekenis van de school De Regenboog in een boekje vastgelegd. Marike, de vertelster heeft er veel informatie uit kunnen halen. Ze kende meneer Biesheuvel natuurlijk ook persoonlijk; hij was de opa van een schoolvriendinnetje.
De dood van arjen
Ook in dit werk van de schrijfster komt de dood van haar broertje, die omkwam bij een verkeersongeluk, uitvoerig ter sprake. Sinds die dood verkeerde het gezin in een wereld van rouw.
Matilda als literair voorbeeld
De onzekere Marieke put veel vertrouwen uit de bestseller van Roald Dahl, Matilda. Het verhaal van het meisje dat beschermd wordt door d elieve juf Engel staat eigenlijk model voor de situatie van Marieke zelf. Ook zij vindt veel steun bij de juffen van De Regenboog.
Schoolleven
Het hoeft geen andere toelichting dat het schoolleven één van de belangrijkste motieven in de bundel is. We leren het kennen via het 'zetpotertje' Marieke.
Motto
"Als men geheel binnengetreden is in het rijk der liefde wordt de wereld - hoe onvolkomen ook - rijk en schoon, want zij bestaat uit niets dan gelegenheden lief te hebben."
- Søren Kierkegaard-,
Titelverklaring
Het warmtefort komt in de tekst van het essay voor. In het hoofdstuk "Bouwrijp"staat op blz. 37 : "Toch fascineren de gladneuzen me. Wat doen ze in het rijk der liefde, in het warmetefort.?" en op bl.z 39 : Ik loop over het schoolplein en laat me bij de Rijneveld-boom, de rode eik op de grond neerzakken met mijn rug tegen de stam en met mijn gezicht richting de ingang van het warmtefort."
De term staat voor de school, waar Marieke Lucas Rijneveld zoveel liefde en warmte kreeg.
Structuur & perspectief
Het is een essaybundel met het thema de warmte/de school/ het onderwijzend personeel. Er zijn in totaal twaalf hoofdstukken met een titel. Het is dus eigenlijk non-fictie en de terminologie van de fictieroman geldt dus eigenlijk niet. Maar feitelijk komt de bundel erg dicht tegen fictie aan te liggen. Er is een ik-vertelster Marieke Lucas Rijneveld, die via door haar geraadpleegde bronnen vertelt over de school en het personeel in Nieuwendijk, De Regenboog.Ze doet dat in de o.v.t.
Decor
De school De Regenboog staat in het geboortedorp van Marike Lucas Rijneveld, Nieuwendijk. De school wordt gesloopt, maar er komt een kink in de kabel. Nieuwendijk ligt in de gemeente Altena in d eprovincie Noord-Brabant.
Marike schrijft over de historie van de school. Maar het gaat vooral over de periode waarin Marieke op school zit en wanneer ze vertelt over de dood van haar broertje Arjen ( december 1993) en haar eigen periode op school vanaf 1996..
Stijl
Marieke Lucas Rijneveld hanteert een fijne stijl in deze bundel. Ze schrijft originele metaforen en heeft ook een humoristische ondertoon in haar vertelling. Dat maakt het prettig om te lezen.
Enkele metaforen:
- (blz. 7) "In het rijk der liefde- de basisschool De Regenboog aan de Hasselmanstraat in Nieuwendijk, die aan ouderdomskwalen leed en valgevaarlijkheid, en tot op het bot gesloopt zou worden- werd op 5 september een vleermuizenplaag geconstateerd.
- (blz. 17) "Ik zag het voor me , hoe de directeur van toen L.W. Hasselman als een verdikte ekster in een huis vol zilverwaar woonde.
- (blz. 56) "Vanaf dat moment zou het rouwmonster in ons leven komen, dat ons zou opslokken. Arjen was er niet meer. Hij was plots uit ons leven geknipt, als een zegel van een koffiepak die mijn moeder iedere week uitknipte en in een blik met Beatrix errop spaarde, maar er nooit iets voor inruilde. Arjen was ook niet in te ruilen.Hij was mijn broer, mijn lieve, grote broer.
- (blz. 60) Het afscheid van de basisschool was een schaafwond die ik aan niemand kon tonen. "
Humor:
(blz. 7) "Ik had het vermoeden dat de vleermuizen de uitspraak van dominee Wouda aan het einde van de zondagse kerkdienst te letterlijk hadden genomen: Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt) Het was sowieso een vreesaanjagende uitspraak, we waren thuis al met vier kinderen nen het idee dat er nog meer bij kwamen klonk niet aanlokkelijk, vooral omdat de Duo Penotti dan nog sneller op zou gaan."
Slotzin
".... ik weet dat op een dag de grondschuivers, de bulldozers, het plein op zullen rijden en alles zullen vermorzelen, maar ik weet nu ook dat ze de herinnering niet kunnen slopen, dat alles wat ik hier meemaakte niet met de grond gelijkgemaakt kan worden. De herinnering heeft vleugels, net als de gladneuzen. En fladdert en fladdert."Beoordeling
Ook het essay bij deze Boekenweek is een fraai boekje. Het heeft ook eigenlijk meer weg van een verhaal over de warmte die Marieke Lucas Rijneveld ervoer op haar basisschool. Het is niet helemaal het genre van een essay.
Prima invulling van het thema van de Boekenweek 2022..
Recensies
"De ode aan de eerste liefde, de ode aan de juf – wie eerder iets van Rijneveld las zal de zorgvuldig gekozen taal herkennen en waarderen, maar de stijl die in dit essay gehanteerd wordt is wel degelijk anders dan die van de dichter en prozaïst Rijneveld. De herinneringen aan deze eerste liefde hebben geen ingewikkeld spel met taal nodig om de lezer met een glimlach achter te laten." https://www.hebban.nl/rec...warmtefort
"Het warmtefort is ook een warme dankbetuiging aan alle mensen die op basisscholen werken en die een vluchthaven zijn voor kinderen die het thuis moeilijk hebben. Meesters en juffen die wel de speciale talenten van hun leerlingen zien en die stimuleren. ‘De juf vulde op wat ik zo miste: iemand die me de wereld toonde, die me bij de hand nam en het niet erg vond dat ik anders was dan de andere kinderen.’ Rijneveld ontdekt dankzij zijn juf Els zijn fantasie en zijn eigen vermogen om verhalen te vertellen. Elk schoolbestuur zou dit essay gratis aan al zijn werknemers moeten uitdelen om te laten zien hoe groot hun invloed kan zijn." https://www.tzum.info/202...armtefort/
"Dit vakkundig opgebouwde essay met mooie terzijdes en flonkerende herinneringen, doet recht aan goede leraren. Het is een diepgaand compliment aan leerkrachten, een saluut aan juffen en meesters die de inspirerende fundamenten leggen bij een schoolgaand kind. Een terecht saluut: iedereen weet wat een slechte juf of meester kan doen. Maar iets anders dan die goede herinneringen aan het warmtefort behelst dit verhaal eigenlijk niet. Waarschijnlijk waren mijn verwachtingen te gulzig na De avond is ongemak en Mijn lieve gunsteling, de geweldige boeken van Rijneveld. De nuances, diepere lagen, woordspelingen daarin mis ik in dit Warmtefort enigszins. Maar misschien moet een saluut aan goede tijden ook niet meer zijn dan dat." https://deleesclubvanalle...armtefort/
"Tot nieuwe inzichten leidt het nostalgische essay van Rijneveld niet, maar het bevat wél een belangrijke boodschap: een goede juf (of meester) kan voor een kind écht het verschil maken. Dat wisten we al uit de documentaireserie Klassen en uit de schrijnende verhalen van kinderen die tijdens de lockdown hun dierbare juf moesten missen en nu kampen met een leerachterstand. Rijneveld verpakt de boodschap in zijn eigen, aandoenlijke verhaal, opgeschreven in de rijke taal die zijn proza zo kenmerkt, vol Rijneveldse woordjes: melktandje, kattendropje, kwekeling, zetpoter, vleesballetje, gladneus, bouwrijp, warmtefort. Of je nu een dromerig kind uit een boerendorp bent of een sherry drinkende vrouw van iets meer dan middelbare leeftijd; in iedereen schuilt een goed verhaal. Je hebt alleen iemand nodig die dat ziet. Een eerste liefde, een juf of een schrijver als Pfeijffer of Rijneveld." https://www.volkskrant.nl...gle.com%2F
Geschreven door Cees

Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 maart 2025) 1513 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
REACTIES
1 seconde geleden