Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 200 pagina's
• Uitgeverij: Podium

Flaptekst

Eerste zin

Soms lag Leonie Espen op de sofa met een opengeslagen boek op haar neus. Het fungeerde als een papieren tent waarin zij kon schuilen en slapen

Samenvatting

Deel I (ho 1-68) 
De 19-jarige Leonie Daas ontmoet bij de schiettent op de kermis in Krommenie Dick Espen. Ze worden verliefd en trouwen snel; hij wordt de directeur van een reisbureau. In het begin van de jaren zeventig organiseert hij goedkope reizen voor Nederlandse gezinnen naar een groot door hem neergezet gebouw aan de Costa Brava. Dick is een type patser, drinkt veel en Leonie doet eigenlijk niets. Voor het eten heeft ze hulp, ene Rie die ook nog eens de lakens in huis uitdeelt. Dick gaat steeds meer zijn eigen weg en gaat ook vaak alleen naar Spanje om dingen te regelen. Als ze het oneens zijn, moet Leonie het vaak ontgelden, want vooral in dronken buien slaat Dick erop los. Dat doet hij o.a. als zijn een Surinaamse jongen ontmoet die bij hen thuis als danser was opgetreden en nog een deel van zijn loon komt halen. Dick is enigszins racistisch, Leonie niet. Ze wonen in de stille  Burgemeester Eliasstraat in Amsterdam.

Gaandeweg wil ze meer vrijheid o.a. door de invloed van Urvin en van haar directe buurvrouw, de feministische Petra. Ze gaat zelf met de auto naar Parijs, maar de bedoeling daarvan wordt in deel I niet verteld. Intussen is ze ook zwanger geworden en Dick gaat er voetstoots van uit dat het een jongen wordt. (Er is nog geen echo op de markt). Zijn alcoholgebruik blijft stevig en Leonie krijgt steeds meer klappen. Kerst en Nieuwjaar zijn geen leuke feestdagen voor haar en ze vertelt haar zus Tina dat Dick haar mishandelt. Die snapt er niets van. Na het Nieuwjaar confronteert ze Dick met haar overspel met Urvin. Hij krijgt een acuut hartinfarct en overlijdt ter plekke. Als dochter Anke wordt geboren, wordt Dick begraven.

Deel 2
Eerst wordt kort verteld ( ho 69-90) hoe het kindje Anke opgroeit. Maar dan neemt het verhaal een gekke wending. Ze wil graag een keer naar Suriname (Urvin) en boekt een reis en een hotel. 
Ineens gaan we terug in de tijd toen Urvin voor haar deur stond. Ze leert hem lezen en hij komt vaak bij haar op bezoek. Ze vertelt hem over het slechte huwelijk en hij heeft familieleden die haar misschien kunnen helpen. Er is een oom in Parijs die het kan veranderen. Dat was dus de reden dat ze naar Parijs ging.  Ze wordt onderdeel van een soort Voodoo-ritueel en krijgt ook kruiden e.d. De geesten moeten het dan voor haar opknappen. Maar er gebeurt niet veel en ze wil niet voor de tweede keer naar Parijs rijden. Ze neemt dan contact op met de tante van Urvin, de Surinaamse Fasiha die zich ook al met magische praktijken bezighoudt. Ze wil haar helpen tegen Dick die zijn vrouw mishandelt. Ze heeft van hem een haarlok nodig. Dan wordt ook die scène uit deel I duidelijk waarin Leonie haar knipt van Dick. Ze moet ook een kruidendrank opslurpen en krijgt dan allerlei visioenen uit haar jeugd.
 (Als tienermeisje wordt ze op Luilak verkracht door een jongen met een masker. Ze heeft bijzondere voorkeuren voor seks. De pastoor denkt dat ze door de duivel bezeten is en doet een poging tot exorcisme.)
In de visioenen  vaart ze in een bootje en het is steeds Urvin die haar redt. Fasiha geeft haar de opdracht tegen Dick te zeggen dat ze seks heeft gehad met Urvin en dat ze van hem zwanger is geworden. Dat zal alles oplossen.
Leonie wordt bij thuiskomst niet lekker en laat zich in het ziekenhuis nakijken. De dokter constateert dat in haar bloed Ibogaïne is aangetroffen. Ze zegt dat een Surinaamse medicijnman haar dat middel heeft gegeven. De dokter is woedend. Hij zegt dat ze de man moet aangeven.
(Weer gaan Leonies gedachten terug naar haar jeugd. Ze vertelde toen ze jong (6) was altijd ongeloofwaardige verhalen. De juf adviseert moeder  haar na te laten kijken door een psychiater. Toen ze elf was en op vakantie, wilde ze per se piemels zien van jonge knulletjes. Toen ze zeventien was, moest de pastoor van haar moeder nog eens praten met Leonie en hij schreef in zijn rapport: seksistisch, sadistisch en leugenachtig. Hij dekte zich in door al aan te geven dat Leonie wraak zou nemen met een valse beschuldiging. Die kwam er inderdaad. Ze moet onder psychiatrische behandeling. Na drie maanden wil ze bij haar ontslag "een man trouwen." Dat werd Dirk.

Deel 3 (Ho 91-97) 
Leonie vliegt met Anke naar Suriname, maar het hotel is volgeboekt, door haar eigen fout. Ze kan voorlopig twee dagen onderdak krijgen in een vies pension. De eigenaresse zegt dat ze wel iets moet ondernemen, bijvoorbeeld een boottochtje. Als ze zich opgeeft, blijkt Urvin de man die het bootje bestuurt. Ze varen de rivier af (ze ziet beelden uit haar vroegere visioenen) Urvin legt aan en ze wordt  ontvangen door een soort zwarte medicijnman. Die sluit haar op in een hut, gooit iets op een vuurtje en boven alle dampen hoort en ziet ze haar verschrikkelijke man Dick terug. 

Personages

Leonie

In haar vroege jeugd tot haar late puberteit is Leonie een vreemd en wellicht naar meisje geweest. Ze is onderwerp van gesprek tussen de lagere school juf en Leonies moeder. Die juf adviseert een bezoek aan een psychiater. Leonie beweert verkracht te zijn op een Luilakviering en later herkent ze in Dick Espen de dader. Ze heeft een bizarre voorkeur voor seksuele handelingen en ze wordt in haar hoofd bezeten door demonen. Als ze in een inrichting onder behandeling is geweest, wil ze een gewone man. Ze krijgt die in Dick Espen, maar het huwelijk wordt geen succes. In 1971 trouwt ze al en zit daarna voornamelijk thuis. Als hij dronken is, mishandelt hij haar. Door ontmoetingen met jonge mannen (in het zwembad en de Surinaamse Urvin) weet ze dat ze als vrouw aantrekkelijk is. Ze wil wel meewerken aan het ritueel waarbij Dick uitgeschakeld wordt. Dat lijkt te lukken, maar in het door haar bezochte Suriname komt ze opnieuw van een koude kermis thuis.

Dick Espen

Dick ontmoet Leonie op de kermis bij het schieten. Ze zijn nog jong en krijgen verkering. Later wordt aan de lezer verteld dat Leonie denkt dat ze vroeger door hem op Luilak verkracht is. (Vanwege het gekozen perspectief is dat echter geen zekerheid). In zijn werk is Dick succesvol. Dirk is onbehouwen en enigszins racistisch. Hij beheert een reisbureau en wil graag dat de gewone man in de zeventiger jaren ook met zijn gezin naar Spanje kan. Die formule wordt een succes. Dick moet vaak naar Spanje om de bouw te controleren en Leonie gaat niet vaak mee. Of beiden vreemdgaan, kun je in de tekst niet teruglezen. Wanneer Dick wel thuis is, drinkt hij altijd. Met teveel drank is hij een slechte minnaar en een man die zijn vrouw slaat. Hij krijgt een hartinfarct wanneer Leonie hem verteld dat het kind waarvan ze zwanger is, niet zijn kind is. Hij overleeft het niet.

Quotes

"Leonie was net negentien toen ze Dick Espen op de kermis ontmoette. Zijn schot had de roos geraakt, waarna de eigenaar van de schiettent hem een foto overhandigde. ‘De griet achter je lijkt nogal onder de indruk, Dickie."" Bladzijde 8

"Toen Urvin een half uur later weer buiten stond, voelde Leonie een verwarrend soort heimwee naar een tijd die ze nooit had gekend: een tijd waarin ze een vrouw van de wereld kon zijn, waarin zij keuzes kon maken die haar het beste leken voor niemand anders dan zichzelf. Haar man zou nooit kunnen begrijpen dat zij Urvin had binnengevraagd, haar chequeboekje had gepakt en hem zelfs koffie had aangeboden terwijl ze een amusant gesprek had aangeknoopt over Suriname" Bladzijde 22

""Ik wou dat ik nooit een kind van Dick kreeg, Tina. het wordt een regelrechte hel." "Hoe kun je dit zeggen? Dit gesprek is over. Je frustreert je goede huwelijk." Tina goot de glazen vol en zette ze op het dienblad." Bladzijde 116

""In Jesaja staat: "Ik formeer het licht, en schep de duisternis; ik maak de vrede en ik schep het kwaad, "U bent het licht, Leonie. Dick is de duisternis. We zullen de duisternis uitbannen,. Ja?" (De tante van Urvin tegen Leonie)" Bladzijde 149

""Wat doe ik hier?", vroeg Leonie. Ze stond alleen in de hut. En weer hoorde ze het geschreeuw in de verte. Nu herkende ze de stem duidelijk. Het was onmiskenbaar het geschreeuw van Dick." Bladzijde 195

"Voorzichtig hief Leonie haar hoofd en zag Dick naar zijn borst grijpen. Zijn gezicht was bezweet en nog bleker dan daarvoor. "bel een dokter", zei hij kreunend en zakte naar de vloer. De pepermolen rolde over de plavuizen. Daar lag hij, met een piepende adem die op een vreemde manier vertrouwd klonk en langzaam verdween." Bladzijde 121

Thematiek

Verslag van een slecht huwelijk

Vooral in deel I gaat het over het huwelijksleven van Leonie en Dick. Het huwelijk tussen Leonie en Dick is weinig verheffend. Ze hebben elkaar jong op de kermis ontmoet, zijn korte tijd daarna met elkaar getrouwd en dan begint de ellende. Dick richt zich op zijn pas gestarte reisbureau, wil een hotel voor gewone mensen aan de Spaanse Costa Brava bouwen en gaat er dan ook vaak naar heen. Leonie doet dat niet zo vaak, Hij heeft geen enkele belangstelling voor zijn jonge vrouw, maakt wel een kind. Hij zuipt veel en als ze hem dan tegenspreekt, geeft hij haar een paar meppen. De jonge Surinamer Urvin opent een nieuwe wereld voor haar. Ze luistert naar de muziek van John Walker, praat met Urvin over haar huwelijk en hoort dan dat er een soort religie is die dit soort problemen kan oplossen. Eerst gaat ze naar Parijs om Urvins oom te raadplegen, en later gaat ze naar een tante van hem. Die geeft haar kruiden, spreekt formules uit en zegt dat ze aan Dick moet vertellen dat het kind niet van hem is, maar van Urvin. Dat zou helpen. Dat klopt, want, als ze het vertelt, schrikt hij zo en wordt zo boos dat hij ter plekke een hartinfarct krijgt waaraan hij overlijdt. Dat betekent het einde van het slechte huwelijk.

Verschijnselen uit een andere wereld : geesten en voodoo

In deel II merkt de lezer ineens dat er met Leonie vroeger toch het een en ander aan de hand is geweest. Toen ze nog erg jong was, merkte de juf van de lagere school dat ze heel vreemde verhalen verzon. Die wilde dan ook dat Leonie naar een psychiater ging. Als ze wat ouder is, krijgt ze een fascinatie voor piemels van de jongens die ze in de vakantie ontmoet. De pastoor vindt dat ze bezeten is van demonen en doet een duivelsuitdrijving. Als hij haar op haar zeventiende nog een keer bekijkt, schrijft hij in een rapport dat ze satanisch is, liegt en seksuele obsessies heeft. Drie maanden wordt ze opgenomen in een psychiatrische instelling. Daarna wil ze "gewoon trouwen met een man." De belangstelling voor de andere wereld blijkt ook uit haar belangstelling voor de Obeah-rituelen van Urvins familie. De bezweringen die worden uitgesproken en de kruiden die ze moet innemen, zorgen voor angstige visioenen met betrekking tot de dood. In deel III gaat Leonie naar Suriname, ontmoet Urvin weer en wordt in een hut van een medicijnman gelokt. Hoewel de roman een open einde heeft, zou je eruit kunnen opmaken dat ook Leonie wordt gedood, want ze hoort het schreeuwen en ziet het gezicht van Dick.

Motieven

Dood door schuld

Leonie is schuldig aan de dood van Dick. Haar mededeling dat het kind niet van hem is, bezorgt hem een hartinfarct.

Seksualiteit

Leonie blijkt bezeten van seksuele obsessies, meldt een pastoor in zijn rapport, als hij haar op verzoek van haar moeder onderzoekt. Ze is ooit op Luilak verkracht door een gemaskerde jongen, van wie ze later beweert dat het Dick moet zijn. Diezelfde Dick heeft haar bepaald niet verwend met seks zoals die zou kunnen zijn. Hij is vaak dronken en het is bekend dat jenever niet de beste stimulator voor geweldige seks is. Ook heeft Leonie een seksuele obsessie volgens de pastoor. (het uit zich o.a. in de zomervakantie als ze aan jonge knulletjes vraagt of ze hun piemel mag zien.)

Racisme

Dick heeft niet veel op met 'zwartjes' of Surinamers. Dat blijkt o.a. uit het niet voldoende betalen van de bandleden van de verjaardagparty. Urvin komt zijn geld halen en Dick wordt woedend als hij hoort dat Leonie geld heeft gegeven. Hij uit zich in racistische termen over de zwartjes. De Surinamers in de tekst spreken steeds over bakra's (Hollanders) en dat is geen erenaam. Ze voelen zich door de Hollanders gediscrimineerd. De 'voodoo-vrouw' zegt letterlijk tegen Leonie dat haar voorouders de voorouders van de vrouw hebben gekweld. "Ze staan niet te trappelen om u te helpen."

Wraak

Leonie neemt wraak voor de slechte behandeling die ze bij Dick krijgt. Ze zoekt een manier om van hem af te komen en heeft daarbij de hulp van geesten en demonen nodig. Het wordt zijn dood, maar daarna misschien ook wel haar eigen dood.

Emancipatie van de vrouw

In het begin van de zeventiger jaren komt de emancipatie van de vrouw op gang. Zoals Leonie behandeld wordt door haar man, kan echt niet meer. Leonie wil zichzelf ontplooien. Er zijn tekstgegevens waaruit je kunt opmaken dat ze dat probeert. Ze wordt 'opgestookt' door haar al enigszins geëmancipeerde buurvrouw Petra. Ze gaat naar een ander soort muziek luisteren dan haar man doet. Ze luistert namelijk graag naar de door haar gekochte plaat van John Walker 'Woman.' Ze rijdt zelf in de auto naar Parijs om, zoals later blijkt, iemand te consulteren om van Dick af te komen. Ze praat in het zwembad met een jonge knul die haar complimentjes maakt en ze ontmoet Urvin die ze verder op weg helpt. (flirt dus) Symbolisch wil Leonie ook een vrouw van de wereld worden: ze koopt een puzzel van de werelddelen in 5000 stukjes. De eerste puzzelstukjes die ze in elkaar past, zijn het begin van haar emancipatie. Haar zus Tina heeft met haar man Fons een soortgelijk huwelijk; ze mag ook niet al te veel beslissen, maar hij mishandelt haar niet.

Mishandeling en verkrachting binnen het huwelijk

Dick mishandelt in het huwelijk zijn vrouw leonie. Ze mag haar eigen mening nauwelijks geven, ze mag de Surinamer zijn geld niet geven en ze moet als hij thuiskomt zijn jenevertje inschenken. Als hij teveel drinkt of als ze tegen hem ingaat, krijgt ze klappen. Het seksleven is vrijwel verkrachting binnen het huwelijk. Zie de volgende passage op blz. 77: "Een uur later en ene halve jeneverkruik verder lag Dick op haar en duwde zijn geslacht in het hare, leunend op zijn ellebogen, zijn bokkende achterwerk enkele seconden heen en weer bewegend als een machine. Daarna draaide hij zich van haar af en viel zwaar ademend en in beschonken toestand in slaap."

Exorcisme

Omdat ze bezeten is door geesten en demonen, wordt de pastoor van het dorp te hulp geroepen om haar te genezen van die ellende door middel van exorcisme (Duivelsuitdrijving)

Alcoholmisbruik

Dick Espen is een regelmatige gebruiker van teveel alcohol. Hij drinkt als hij thuiskomt altijd bier en jenever. Vaak veel te veel, waarna hij zijn vrouw mishandelt. Ook zijn zwager Fons is een stevige gebruiker, maar die mishandelt zijn vrouw niet.

Motto

I’m the Obeah woman from beneath the sea
To get to Satan,
you gotta pass through me ‘
Cause I know the angels name by name
I can eat thunder and drink the rain ..
- ‘Obeah Woman’, Nina Simone - 

(betekenis: Obeah (soms gespeld als Obi) is een vorm van volksmagie of tovenarij die zijn oorsprong vindt in Centraal- en West-Afrika. In Obeah wordt gebruikgemaakt van zowel goede als zwarte magie. In dat opzicht is het verwant aan religies als Palo Monte, Vodou, Santeria en hoodoo. Tegenwoordig wordt het nog gepraktiseerd in Suriname en Haïti) 

One of these mornings
You’re going to rise up singing
Then you’ll spread your wings
And you’ll take to the sky ..
-‘Summertime’, uit de opera Porgy and Bess van George Gershwin- 

Titelverklaring

Leonie zit verstrikt in haar saaie huwelijk in een Amsterdamse straat met de drinkende en veeleisende man Dick. Die mishandelt haar ook nog. Door de komst van de Surinaamse jonge man Urvin wordt ze wakker geschudt dat er nog een andere wereld is.  
"Eigenlijk wist Leonie wel dat er een andere, modernere en voor haar betere wereld was. Ze hield zichzelf voor de gek. Die wereld begon buiten de grenzen van de Burgemeester Eliasstraat. Die wereld begon al in de platenzaak De Jongh waar ze de single van John Walker had gekocht.." (blz. 92)
Leonie wordt na die ontdekking 'een vrouw van de wereld.'

Op blz. 25 staat: "Toen Urvin een half uur later weer buiten stond, voelde Leonie een verwarrend soort heimwee naar een tijd die ze nooit had gekend, een tijd waain ze een vrouw van de wereld kon zijn, waarin zij keuzes kon maken die haar het beste leken voor niemand anders dan zichzelf."

Structuur & perspectief

Er zijn drie delen die worden onderverdeeld in 97 kleine genummerde hoofdstukjes. Deel I is het grootst. Dat gaat voornamelijk over het mislukte huwelijk van lLonie en Dick. In deel II wordt er op een andere manier invulling gegeven aan Deel I. Dan worden diverse dingen duidelijk uit dat deel. Maar er zijn ook hoofdstukken gewijd aan het vreemde gedrag van Leonie in haar jeugd dat seksistisch, leugenachtig  en sadistisch wordt genoemd door de pastoor. In deel II wordt de chronologische volgorde dus niet gehanteerd.
In deel III is Leonie naar Suriname gevlogen en ontmoet daar de Surinamer Urvin weer die ze ook al in visioen na een bezoek aan een voodoo-vrouw heeft gezien. Zij valt in handen van een medicijnman en ziet vlak voor haar dood het gezicht van haar overleden man Dick. 

Het perspectief dat beschreven wordt, is dat van de personale vertelster Leonie maar af en toe zie je ook kenmerken van een alwetende verteller. Alles staat in de o.v.t.  
Apart in het perspectief is ook dat er enkele passages zijn die in de roman twee keer worden verteld. Een duidelijk voorbeeld is de ontmoeting van Leonie en Dick bij de schiettent. 

Decor

De tijd
Het verhaalheden is de tijd van 1969 -1974: de ontmoeting met Dick, het huwelijk, de dood van Dick en het vertrek naar Suriname. 
In het verleden komen de verhalen uit periodes van Leonie  als ze zes, elf en zeventien jaar is (resp. 1956, 1961 en 1967) 

Decors:
- Kermis in Krommenie, de eerste ontmoeting met Dick  bij de schiettent 
- na hun bruiloft woning in  Amsterdam-Slotermeer
- af en toe een reisje naar de Costa Brava om het te openen hotel te zien 
- reis naar Parijs  voor rituelen om zich van Dick te ontdoen
- na de dood van Dick reis naar Suriname in de binnenlanden.  

Stijl

De stijl is helder. De woordkeus is niet moeilijk en ook de structuur van de zinnen is niet ingewikkeld. Vooral in deel I lijkt het een heel gewoon verhaal te worden. De dialogen zijn goed geschreven en passen in de geest van de tijd (begin jaren zeventig). Maar in deel II en III komt er ook  een nieuwe dimensie in de tekst met een voodoo-achtige  inhoud. Het wordt dan qua stijl wat lastiger. 

In de tekst komen natuurlijk ook metaforen voor; enkele treffende voorbeelden daarvan:
Over een weinig aantrekkelijke bechrijving van seks met Dick : (blz. 16) "... hij kroop op haar, als een dier en nam haar, of ze wilde of niet. Zijn witte billen dansten als puddingen tussen haar benen, vaak niet langer dan een minuut. Dan spoot hij in haar."
en (blz. 142 : "Af en toe kroop Dick 's nachts als een dikke pad op Leonie om haar te penetreren en dat moest ze toelaten van Adegoke. ")
(blz. 165:"De juf heette Tonnie, en leonie vond het geen prettig mens. Ze had kort blond haar en een oude, verlepte huid. Het vel van d eonderarmen bungelde als de slecht gezekerde lading van een vrachtwagen. Tonnie droeg truien en jurken waar je bij de oksels naar binnen kon kijken, kleverig zwart haar tegen een bleke huid." 
(blz. 158 : "De pastoor pakte een karaf en besprenkelde Leonies koude lijf met wijwater. Haar lichaam kronkelde en sidderde, als een slak die met zout werd besprenkeld. "Hou op"' kreunde Leonie. 

Slotzin

Dat misselijk makende weerzinwekkende en pafferige gezicht van Dick. Leonie zag zijn huig trillen en voelde zijn zweetdruppels op haar lippen vallen. De medicijnman riep weer iets in die onbegrijpelijke taal. Ze herkende alleen het woord bakra.

Beoordeling

Het aardige van deze roman is de complete verandering van het verhaal in deel II. Je lijkt in deel I te maken te hebben met een vrouw die in haar saaie huwelijk  kort wordt gehouden, en wordt mishandeld. Zij wil daarom wel wraak nemen op haar man. So far so good. 
In deel II blijkt echter dat Leonie vroeger helemaal niet zo'n onschuldig meisje is geweest, dat er waarschijnlijk een verkrachting van Leonie door Dick aan haar eerste ontmoeting vooraf is gegaan en dat ze in haar puberteit sadistische, seksueel geobserdeerde en gewelddadige  trekken   vertoonde. Er zijn bij haar door een geestelijke geesten uitgedreven. Dat kon je als lezer na deel I niet vermoeden. Die onwenteling maakt de roman alleszins het lezen waard.
Erg moeilijk voor scholieren  is de roman niet geschreven, maar geheimzinnig worden deel II en III wel. Er wordt aan de lezer ook niet uitgelegd hoe een en ander tot stand is gekomen en hoe het verhaal afloopt. Die interpretatie  is aan de lezer.

Bronnen

In de roman luistert de ontevreden Leonie vele keren naar de song van John Walker "Woman." De single werd released in 1968. De tekst zette Leonie aan het denken over haar huwelijk. Je kunt de link aanklikken om de song te horen.

https://www.youtube.com/w...ymRFg0XAok