Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 270 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Ik besloot te beginnen met een grap, of liever gezegd een raadsel. Wat krijg je als je een dichteres kruist met een politicus? Stilte.

Samenvatting

Proloog
Tommie Boezermans vertelt in de proloog over zijn mislukte (maar in zijn ogen geestige) spreekbeurt op de basisschool. Hij kreeg slechts een genadezes.

Op achttienjarige leeftijd besluit Tommie Boezermans van school te gaan, vlak voor het eindexamen vwo. Zijn moeder, de bekende dichteres Katinka, is vroeg gestorven en zijn vader zit in de Eerste Kamer. Met hem heeft hij voornamelijk contact via diens persoonlijke assistente Jessica.
In hun huis in Drenthe woont hij samen met zijn iets jongere stiefzusje Cleo. Om toch iets te doen te hebben gaat Tommie voorlopig werken bij de kringloopwinkel. Hij reist met Jaap (een halve crimineel met een taakstraf) door de stad om oude spullen op te halen. Soms vertelt Jaap verhalen over zijn crimineel verleden (geld innen voor 'incassootjes'). Zijn ex-lerares Nederlands Mascha vraagt hem of hij haar wil helpen met het schrijven een schooltoneelstuk. Hij vindt dat goed. Zij was immers een fan van de poëzie van zijn moeder.

Tommie vertelt in een flashback dat zijn moeder bij het zeilen op de Waddenzee is verdronken. Enigszins cynisch beschrijft hij haar crematie vol neptoespraken van collega BN'ers.

Hij ontdekte een paar jaar geleden de meisjes, o.a. de dikke hockeykeepster Tamar Brinker, die hij na een hockeyfeestje buiten het clubgebouw manueel bevredigt. Later nodigt ze hem uit voor de eerste daadwerkelijke sekspartij bij haar thuis. Het is Tommies inwijding in de liefde. Hij vindt dat lelijke meisjes beter in bed zijn.

Hij woont dus samen met 'tussenzus' Cleo (die erg geïnteresseerd is in wapens) en hij voelt zich verantwoordelijk voor haar. Als ze een keer gaan dansen op een avond van de dansschool, bevredigt ze buiten op het plein manueel een Afrikaan. Tommie vindt dat allerminst leuk. Ook heeft ze een keer een raar vriendje (Remmelt) opgedoken dat thuis is op het zgn. 'darkweb'. Opnieuw toont ze daarbij haar interesse voor wapens.

Het contact met zijn vader stelt niets voor. Hij leest in een magazine een oppervlakkig interview over wat zijn vader Manfred allemaal heeft uitgespookt in zijn jeugd. Hij heeft ook zelf wel eens gezien hoe zijn vader in de keuken seks had met de laatste Franse au-pair Michelle. Omdat zijn moeder vroeg gestorven is, groeit Tommie namelijk op tussen de (mooie) Franstalige au-pairs. Zijn favoriete hobby is slipjes van de jonge vrouwen verzamelen. Ook van zijn ex-lerares Mascha heeft hij intussen een exemplaar uit de badkamer gehaald. Ze vraagt hem of hij en zijn vader het goed vinden als zij een promotieonderzoek gaat doen over de poëzie zijn moeder. Manfred tekent voor akkoord. Zowel Cleo als Tommie besluit niet met Kerst mee te gaan met Manfred naar de Verenigde Staten, een betaalde opdracht. Ze blijven samen kerst vieren met alternatieve gerechten van Cleo. 

De vorderingen met het toneelstuk gaan goed. Alleen heeft de oude knar Sok een betaalde acteur ingeschakeld, die zich op de toneelvloer wel laat gelden, evenals de oude Sok. Een van de toneelleerlingen, Marion, ziet wel wat in Tommie. Ze komen om te oefenen bij elkaar, gaan later samen eten: oesters en champagne, maar Tommie krijgt thuis later geen erectie bij haar. Diezelfde avond heeft hij op zijn verzoek wel seks met de dikke hockeydoelvrouw. 

Op zolder heeft de vader van Katinka een doos met documenten van haar teruggevonden. Katinka heeft die voor haar dood aan hem gegeven. Mascha krijgt er de beschikking over en haar eerste analyses zijn dat Katinka depressief was en zelfmoord wilde plegen. Vader Manfred wil nu het onderzoek tegenhouden, maar dat kan niet, want hij heeft ervoor getekend. Het gaat trouwens met hem ook maatschappelijk niet zo goed: hij wordt beschuldigd in een fraudezaak: hij heeft een grote opdracht aan het bedrijf van zijn ex-vrouw toegekend. Hij moet aftreden en heeft nu ineens veel te veel tijd voor Tommie en Cleo. 

Hij belooft naar de opvoering van het toneelstuk te komen kijken, maar één dag voor de première vliegt hij naar New York om te solliciteren naar een nieuwe baan. Jessica komt in zijn plaats naar de opvoering kijken. Het toneelstuk dat door Tommie o.a. voor de afwezige, ongeïnteresseerde vader bedoeld is, krijgt een gewelddadige ontknoping. Cleo speelt de hoofdrol en draagt een op de kop getikte bomgordel. Ze trekt aan het touwtje. Einde voorstelling.

Thuis biedt Cleo zich aan bij Tommie, maar hij weigert seks met haar te hebben. Ze zijn toch min of meer broer en zus. Een dag later wordt ze gearresteerd, vanwege verboden wapenbezit en verdacht van de voorbereiding van een terroristische aanslag. Tommie zoekt haar in de gevangenis in Zwolle op. Als ik vrijkom, zegt ze, ga ik er weer volop tegenaan.

Personages

Tommie Boezermans

Tommie moet het in zijn leven (18 jaar oud) zonder moeder (verdronken of zelfmoord) en vader (vaak afwezig) doen. Hij dopt derhalve zijn eigen boontjes. In het eindexamenjaar gaat hij uit eigen beweging van school en hij meldt zich aan bij de kringloopwinkel. Zo leert hij het leven (en de mensen) van alledag kennen. Hij leert ook zijn lesjes in de liefde. Hij is creatief genoeg om de toneeltekst voor het komende schooljaar te schrijven. Hij is een veel gematigder type dan de uitgesproken tussenzus van hem. Hij zal het wel redden in de maatschappij, ook zonder zijn vader of misschien wel juist zonder zijn vader.

Cleo

Cleo (17) is een dochter van een ex-relatie van Manfred en een Surinaamse man, een soort stiefzusje van Tommie. Ook háár ouders kijken niet naar haar om en daarom woont ze bij Tommie in. Haar vader woont nog in Suriname en haar moeder is belangrijk bij een Chinees bedrijf. Ze zit een klas lager dan Tommie maar wel op dezelfde school. Ze is niet dom en weet van veel producten wat er mee aan de hand is, of ze gezond zijn en of je er het milieu mee kan redden. Ze houdt van wapens en oefent met een buks, ze bestelt een bomgordel. Dat wordt haar later fataal, als ze opgepakt wordt en verdacht van het voorbereiden van een terroristische aanslag. Cleo is een echte activiste: ze steekt de banden van de auto van een docent lek, omdat hij in de klas vertelt dat het wel mee zal vallen met de klimaatomstandigheden. Ze is eigenwijs en doet haar eigen zin| op het toneel scheert ze met een tondeuse haar prachtige krullen af. Ze geeft ook aan dat ze doorgaat met de strijd voor het milieu als ze weer uit de gevangenis komt. Cleo is een bijzonder typetje.

Manfred Boezermans

Manfred is als vader 'een eikel'. Hij zit in de landelijke politiek, maar besteedt nauwelijks aandacht aan zijn zoon. Hij laat die in zijn sop gaar koken. Hij is het prototype van een politicus: aardig in het openbaar, nauwelijks geïnteresseerd in het gewone leven. Een nep-vader en een nep-mens. Hij houdt de contacten met zijn zoon af via zijn persoonlijke assistente Jessica. Hij kiest in het leven alleen voor zijn eigenbelang, laat zijn kinderen in de steek met kerst. Hij belooft dat hij de toneelvoorstelling van Tommie en Cleo zal bezoeken, maar boekt één dag van tevoren een vlucht naar New York om te solliciteren naar een nieuwe baan. Gelukkig, zegt Tommie, wordt hij aangenomen en krijgt hij daardoor twee jaar lang niet meer met hem te maken. Zo'n opportunistische vader wil je niet in je omgeving hebben.

Quotes

"Zolang ik me kan herinneren is Jessica de personal assistent van Manfred. Ze is de spil in zijn bestaan. Ze beheert zijn agenda, plant zijn werkzaamheden en elk telefoontje, appje of mailtje dat aan hem gericht is, komt eerst bij hem terecht. Als ik mijn vader op zijn mobiel bel, krijg ik Jessica aan de lijn." Bladzijde 25

"De dag voor ik weer naar school moest, fietsten we in de stralende zon voor de laatste keer naar de Waddenzee, de zee waarin ze niet veel later zou verdrinken." Bladzijde 29

"Tussen het moment dat ze op me kwam zitten tot het punt dat ik klaarkwam, zaten twee minuten en negenendertig seconden. Hoewel we elkaar neukten, wat we tot op de dag van vandaag met enige regelmaat doen, waren we op school vreemden voor elkaar. We spraken niet, we groetten elkaar niet en we maakten niet eens oogcontact als we elkaar tegenkwamen op de gang." Bladzijde 71

"Het probleem, achteraf gezien, was dat het Chinese bedrijf ook de werkgever van Ellen was en daar was de journalist achter gekomen. Hij had een artikel geschreven met de kop: BOEZERMAN GEEFT MILJOENENOPDRACHT AAN EX-GELIEFDE." Bladzijde 207

"De grond in de schouwburg trilt, de zaal wordt verblind en Pizz slaakt voor de laatste keer zijn oerkreet. de band speelt de ontploffing op vol volume en een rookmachine blaast haar wolken het podium op. Als na twintig seconden de laatste klanken zijn weggestorven, de rook is opgetrokken en Cleo en Pier DeJong roerloos op het toneel liggen is het doodstil." Bladzijde 257

"Het is de tweede zondag van september en vanaf het balkon schiet mijn stiefzus Cleo haar luchtbuks leeg op conservenblikken in de tuin. Ik lig in mijn hemd en korte broek op mijn bed en lees De helaasheid der dingen, terwijl de ventilator de lucht in beweging houdt. Het is nog steeds verbazing-wekkend warm." Bladzijde 9

Thematiek

Coming of age

Er is duidelijk sprake van een coming of Ageroman. Tommie moet maar zien hoe hij na het verlies van zijn moeder en een veel te vaak afwezige vader zijn leven zal inrichten. Hij gaat expres in het eindexamenjaar van school en meldt zich bij de kringloopwinkel. Hoe zijn leven er daarna uit gaat zien, blijft onbekend. Ook op seksgebied maakt Tommie een ontwikkeling naar de volwassenheid door. Hij wordt ingewijd in de wereld van de seks door de lelijke, dikke hockeydoelvrouw Tamar, hij haakt later af in zijn sekspoging bij Marion na een kostbare maaltijd met champagne en oesters en hij weigert seks aan Cleo, die hem probeert te verleiden, omdat ze toch geen familieband hebben.

Motieven

Inwijding

Tamar, de hockeydoelvrouw, wijdt Tommie in de wereld van de seks in. Ze nodigt hem uit voor een kopje thee en ze filmt op haar telefoon de vleselijke daad.

Seksualiteit

Seksualiteit is een veel voorkomend motief in deze roman. Tommie maakt een zekere seksuele ontwikkeling door en ook zijn vader is echt niet vies van vrouwelijk schoon. Tommie betrapt zijn vader een keer op seks met één van de au-pairs, Michelle. Ook uit opmerkingen van zijn vader (het opgenomen gesprek met de Minister President via de telefoon van Tommie blz. 133-136) blijkt zijn interesse in vrouwen. Ook geeft hij een en ander toe in een interview met een opinieblad over zijn belangstelling voor Franse meisjes/vrouwen tijdens zijn verblijf in Frankrijk. Cleo heeft er geen probleem mee om na het salsadansen bij het eindfeest van een dansschool met een Afrikaan even met hem naar buiten te gaan 'om hem af te trekken.' (blz. 81) En er is ook een voortdurend aanwezige neiging dat andere personages tot seksuele handelingen of gedrag kunnen overgaan: bijvoorbeeld de ongetrouwde lerares Mascha mogelijkerwijs met Tommie, de ingehuurde en zelf verzekerde toneelspeler Pier DeJong met één van de vrouwelijke spelers, Marion.

Vader-zoonrelatie

Manfred Boezerman is een 'slechte' vader. Hij besteedt nauwelijks aandacht aan zijn zoon en hij is altijd in de weer voor de buitenwereld. Hij is een standaardtype van een beroepspoliticus. Hij kan uitstekend veinzen, laat zijn zoon van school gaan en toont nauwelijks interesse voor hem. Met kerst laat hij Tommie en Cleo in de steek, want ze willen niet mee naar de VS waar hij een lezing moet houden. Als Tommies toneelstuk op zijn oude school wordt opgevoerd is hij ook al afwezig. Op het laatste moment vertrekt hij namelijk naar een bedrijf in New York dat hem wil inlijven nadat hij ontslagen is in de politiek. Een nep-vader. Tommie schrijft de vader-zoon-problematiek van zich af in het toneelstuk waarin hij een zelfde type vader tegenover zijn hoofdfiguur Esther neerzet (Cleo speelt die rol). Maar zijn vader is niet bij de uitvoering. Kenmerkend is ook de tekst die Manfred wisselt met de Minister-President. Hij verklaart daarin dat hij net zo lief geen kind had gehad. Het had ook best een Labrador mogen wezen. Daarna heeft hij zich ook snel laten steriliseren.

Schoolleven

Tommie verlaat de school in het eindexamenjaar op de dag dat hij achttien jaar wordt. Hij is volwassen en hij doet zijn eigen zin. Hij keert wel terug naar school als zijn ex-lerares Mascha vraagt of hij mee wil doen aan het schrijven van een toneelstuk voor de school. Hij stemt erin toe en de opvoering van het toneelstuk is de climax in de roman. Cleo is één jaar jonger dan Tommie en zit op dezelfde school. Ze heeft de hoofdrol in het stuk. De irritante leraar Sok wil bij de regie van het toneelstuk de eerste viool spelen.

Relatie broer- 'zus'

Cleo en Tommie hebben geen bloedverwantschap, maar ze gedragen zich zeker in het begin als broer en zus. Vroeger waren ze heel close, maar er komt verwijdering in de loop der tijd. Cleo is een milieuactiviste en Tommie heeft daar weinig belangstelling voor. Cleo doet op een zeker moment ook veel spullen weg (kringloopwinkel van Tommie), omdat ze vindt dat ze zich niet aan de spullen moet hechten. Cleo is ook gek op wapens maar Tommie helemaal niet.. Hij ziet met lede ogen aan dat ze op het darkweb van internet zoekt naar wapens, bomgordels en zelfmoordpagina's. Na de uitvoering van het toneelstuk probeert Cleo (die haar haar heeft afgeschoren tijdens de opvoering) seks met haar 'broer' te hebben. Er zou geen sprake zijn van incest, maar toch wijst Tommie haar af. Zij gebruikt het liefst een wapen, Tommie het liefst zijn pen. De pen en het zwaard, een klassieke metafoor.

Zelfmoord

Mascha wil promoveren op de moeder van Tommie, de dichteres Katinka, en krijgt de beschikking over een kist met persoonlijke documenten van Katinka. Daarin leest ze dat Katinka perioden van depressiviteit heeft gekend. Ze suggereert dan in de eerste opzet van haar promotie-onderzoek dat Katinka mogelijk zelfmoord heeft gepleegd op de Waddenzee. Vader Manfred is daar niet zo blij mee, maar hij heeft voor akkoord getekend.

De zin van het bestaan

De rol die je wilt bekleden in je bestaan speelt op de achtergrond van de roman ook mee. Sommige mensen zijn rijk, anderen arm. de omgeving (Jaap van de kringloopwinkel, Marion van school) vinden de Boezermans rijk. Tommie gaat duur uit eten in een restaurant met oesters en champagne. Tommie is daar niet zo trots op. Hij werkt ook gewoon in de kringloopwinkel en kijkt absoluut niet op tegen de mensen in zijn omgeving.Hij weet helemaal nog niet wat hij wil met zijn leven. Cleo wordt naarmate ze ouder wordt een activistisch meisje. Ze ze is al dol op wapens en gewelddadige scènes op internet, ze weet wat goed en slecht is voor het milieu. Ze heeft overal een antwoord op, bijvoorbeeld als Tommie haar betrapt heeft bij de Mc Donald. Ze steekt de banden lek van een leraar die in de klas beweerd heeft dat de gevolgen van de klimaatveranderingen wel mee zullen vallen. Ze lijkt zelfs bereid daadwerkelijk een bom tot ontploffing te brengen. Het doel heiligt alle middelen, vindt ze. Zo groeien de beide adolescenten steeds meer uit elkaar, omdat hun visie op de maatschappij totaal van elkaar verschilt.

Opdracht

Voor Nghitti

Titelverklaring

De titel "De tussenzus" moet ongetwijfeld verwijzen naar Cleo. Ze is een 'stiefzus, een soort of' zegt Tommie  over haar tegen derden. Wat de bloedlijn betreft is zij niets van hem. Ze is het kind van een ex-relatie van zijn vader en een Surinaamse man. Omdat de vader van Tommie zelf nauwelijks thuis is vanwege zijn politieke ambt, woont Cleo gewoon bij Tommie in. Ze is een jaar jonger dan Tommie en zit op de middelbare school.

Structuur & perspectief

Het verhaal begint met een korte proloog, gevolgd door 34 niet-genummerde en niet-getitelde hoofdstukken. In sommige hoofdstukken wordt de chronologische volgorde doorbroken (bijv. dood moeder, opeenvolging van au pairs, inwijding in de liefde). De achttienjarige Tommie is de ik-verteller in de o.t.t, maar vertelt ook vaak in de o.v.t. 

Decor

Er wordt geen jaartal genoemd wat de tijd betreft, maar je kunt uit de gegevens wel opmaken dat het een erg actueel boek is. Er wordt gesproken over populaire social media (Instagram, Facebook) en er wordt door Tommie gekeken naar Netflix. Hij gaat in het eindexamenjaar van school en in het jaar daarna wordt hij door zijn oud-lerares Nederlands Mascha gevraagd om mee te werken aan het schooltoneelstuk. Tommie heeft van Ilja Pfeiffer de roman La Superba gelezen, die in 2013 verscheen. 
De vertelde tijd van het verhaalheden lijkt ongeveer een ruim jaar te zijn.

De familie Boezerman woont niet in de Randstad. Zijn vader heeft een appartement in Den Haag vanwege zijn politieke baan, maar het huis van de familie staat in de provincie Drenthe. Tommie vertelt namelijk op blz. 108 dat in de nabijheid van hun huis, op slechts een paar kilometer afstand, de Hondsrug gelegen is. Die is in Drenthe.

Verder speelt in het belangendecor de Waddenzee nog een rol, omdat de moeder van Tommie, Katinka,tijdens  een zeilrace op de Waddenzee is verdronken. Mascha suggereert later dat ze zelfmoord heeft gepleegd, omdat ze depressief was.

Stijl

Vincent Kortmannn schrijft heel helder en gebruikt eenvoudige zinsstructuren. Zijn dialogen zijn heel natuurgetrouw, bijvoorbeeld die tussen de halve crimineel Jaap en Tommie. Ook de gesprekken tussen Cleo en Tommie doen heel natuurlijk aan. In het beschrijven van seksuele handelingen is Kortmann ook heel expliciet: de inwijding van Tommie in de wereld van seks met Tamar, de mislukte poging van Marion en Tommie, het betrappen van de vader met een au pair. 
Er is geen overdaad aan metaforen, maar ze zijn wel origineel. Een paar voorbeelden:
(blz. 62: "Overal wordt veel gezopen. Bij ons in de wijk gaat korsakow rond als een griepgolf in de herfst.")
(blz. 67: "Ik zit op zolder", zei Tamar Brinker en ging me voor de trap op. Haar billen hadden de vorm van de Ardennerhammen die mijn opa in de koelcel had liggen.")
(blz. 98: "Jaap stapt uit en kijkt om zich heen alsof hij Alice heet en in het Wonderlnd is aangekomen.")
(blz. 169: "Marion haalt diep adem, zet de schelp aan haar lippen en zuigt de oester naar binnen. Ze kijkt verschrikt als een hert in de koplampen en slikt de oester snel door.") 

Uit het eerste van de vier citaten blijkt ook dat Tommie soms een cynische kijk op de gebeurtenissen heeft. Hij fileert zijn vader na het interview in het blad. Hij doet alleen dingen als de pers er bij is.
(blz. 89 : Op zijn laptop vulde hij variabelen in, scrolde door de zoekresultaten en klikte op een plaatje dat hem het beste beviel. Maar in plaats van dat er een doos met schoenen of een overhemd bezorgd werd, stond er dan een paar weken later een vrouw van vlees en bloed op de stoep. Een vreemde vrouw van vlees en bloed, want behalve hun naam en het feit dat ze uit Frankrijk kwam, wisten we niets van ze.") 
(blz. 109: "De missie was geslaagd en daarmee was het boek Flor voor hem gesloten. Manfred heeft hem nog een keer opgetild, maar dat was voor de fotograaf van het kattentijdschrift Majesteit om de kattenliefhebbers onder het electoraat te laten zien wat een geweldige dierenvriend hij was.") 
(blz. 114: " Nu moet ik snel nadenken, want ik zit er niet op te wachten om twee weken met Manfred op vakantie te moeten. Twee weken lang blootgesteld worden aan ijdelheid en zucht naar aandacht. Ik heb nog liever twee weken buikgriep." )
(blz. 266: "Het goede nieuws is dat Manfred de baan in New York heeft gekregen en de komende twee jaar opgerot is.")
Dat maakt de roman lichtvoetig en geestig.

Slotzin

"En nu?", vraag ik. "Nu glimlach ik me regelrecht de gevangenis uit." Ze buigt zich naar me toe en fluistert zo zacht dat ik het bijna niet kan verstaan: "En dan sla ik harder terug dan iemand zich ooit had kunnen voorstellen." Cleo kijkt me aan, leunt achterover en rekt zich uit. Ze lacht.

Bijzonderheden

Debuutroman van Vincent Kortmann.

Beoordeling

Vlot geschreven roman met een geestige ondertoon over een jongen en meisje in de leeftijd van hun adolescentie. Het verhaal leest heel lekker weg door de gemakkelijk toegankelijke stijl en de heldere structuur. Daarom is dit debuut uitstekend geschikt voor scholieren van de havo-en vwo-eindexamenklassen. De roman is beslist geen saaie verhandeling en beschrijft min of meer 'aantrekkelijke' sekspassages.