Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 277 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Kurt Victor Kuschfeld , eenenvijftig jaar oude en wandelstokgelukkig, wilde simpelweg de envelop van zijn leven dichtplakken.

Samenvatting

Deel I : Simpelweg
De lijn van het verleden
Kurt Kuschfeld (51) woont in het kleine Duitse plaatsje Reichsburg aan de Moezel en  is daar bewaarder van de straatverlichting. In de oorlog had hij een dubieuze functie met betrekking tot het transport van mensen naar de werkkampen.
Het is november 1950 en de gemeenteraad heeft besloten dat alle  lampen van de straatverlichting voordat de nieuwe sneeuw valt, moeten worden vervangen.Dat is Kurt z'n taak. Maar eigenlijk wil hij het liefst een eind aan zijn leven maken. Hij moet daarvoor een beroep doen op zijn huisarts. Maar als hij de eerste lampen van een hoofdstraat aan het vervangen is, staat er ineens een alter ego van hemzelf achter hem. Die zegt dat het niet aan hem is om zelf een einde aan zijn leven te maken. 
Na een wat onduidelijk hoofdstuk over een bezoek aan een bar, komt er een hoofdstuk over Kurts alter ego die hem in de slaap vergezelt en hem laat zien welke vergissingen hij in het verleden heeft gemaakt o.a. met zijn geliefde Livna. Hij was bij haar in Trier gaan wonen. Ze ging werken in een bar bij haar zus Ida en hij vond dat soort uiteindelijk niet genoeg voor een huwelijk. Zijn alter ego vertelt dat hij wel bij de vrouw is gebleven en dat hij zelfs een kind bij haar heeft verwekt. De eerste Kuschfeld vraagt dan of hij geen brief aan haar kan schrijven. Het alter ego brengt die brief naar Livna die bij Ida in de bar werkt. Ze wil wel naar Reichsburg afreizen. Kurt Kuschfeld wacht haar op het station op en hij biedt haar zijn excuses aan. Kuschfeld loopt langs zijn huisarts om hem te vertellen dat hij nu niet meer dood wil.
Maar dan komt het kleine slapende stadje in opstand. Mevrouw Gross wier man na de oorlog vanwege zijn aandeel in de werkkampen op de elektrische stoel is gezet, neemt wraak. Ze zegt in een bar dat er een ' nazihoer' bij mijnheer Kuschfeld zit. Het wordt een volksoploop en een volksgericht. Het is onduidelijk of Livna uit het raam gevallen of geduwd is. Er wordt zelfs beweerd dat ze neergeschoten is. Ook Kurt komt er niet genadig af. Hij wordt opgepakt en op  de elektrische stoel gezet (vanwege het aandeel in de oorlog?) Dat aandeel wordt een aantal keer in de tekst "de gangbare zonde" genoemd. 

Deel II Presque-idéal (Bijna gelukkig)
De andere Kurt Kuschfeld viert (op dezelfde data)  op 19 november 1950 zijn zilveren bruiloft. Hij is dus wel getrouwd met Livna. Ze hebben veel belangrijke mensen uitgenodigd. Die komen allemaal. Alleen zoon Gerhard is er niet (die is in Argentinië; hij is fout geweest in de oorlog door zich bij de Hitlerjugend aan te sluiten). Op het hoogtepunt van het feest geeft Livna een geschilderd portret van Kurt aan hem. Het is hetzelfde portret dat later door Victor zal worden verbrand.

De verhaalllijn van het heden (nl. drie generaties later)
Bij de familie Kuschfeld in Den Haag hangt het portret van de overgrootvader van de familie aan de muur in de gang. Het boezemt de schooljongen Victor angst in en als zijn ouders naar de tennisbaan zijn, wil hij indruk maken op zijn vriendje Sicco. Ze verbranden het schilderij. Zijn ouders zijn wel boos daarover  en hij krijgt straf (nl. een draai om zijn oren.) 

Vader krijgt zijn eigen vader (Gerhard)  op Skype aan de lijn en die vraagt hem om voor een bewijs te zorgen dat hij in Den Haag gewoond heeft. Hij heeft dat nodig voor zijn euthanasie. Vader begeeft zich naar het Gemeentehuis en laat de daar ver doorgevoerde bureaucratie over hem heenkomen. Eenmaal bij de juiste figuur beland hoort hij dat zijn vader op papier in 1945 overleden is. Hoe weet echter niemand. (Of is die Gerhard van de aardbodem verdwenen na de oorlog?) Dat kan op papier ook niet ongedaan gemaakt worden.
Benjamin  wil met zijn broer Victor meevoetballen op het schoolplein. De juf houdt hem in de pauze echter op en later mag hij van Victor helemaal niet meer meedoen. Die schaamt zich dood voor zijn broertje.
Vader verneemt dat in de haven Scheveningen een bultrug rondzwemt. Hij gaat met zijn zoons kijken . De jongens hebben medelijden met het stervende dier.
Als ze naar bed zijn, doet Vader zijn gebruikelijke spelletje met zijn vrouw om zich te verstoppen (?) Hij vindt haar en hij vertelt haar meteen dat hij geen roman gaat schrijven over de familiegeschiedenis.  

[ Eigenlijk dus wel een heel vreemd verhaal ]

Quotes

"Aan een spijker in de muur hing een portret van een oude man. De man in het schilderij had witte ouderdomsvegen op zijn linkerwang en voorhoofd. Zoals de plekken eelt onder een voet waaraan je eindeloos kunt krabben zonder dat j er iets van voelt." Bladzijde 29

"Hij had zich geregeld afgevraagd waarom hij er niet gewoon een punt achter zette. Het touw uit de knoop halen om er een ruime, zorgvuldige lusknoop in te leggen. Of zijn oude scheermes ter hand te nemen dat scherper leek te worden na elke zondagse scheerbeurt." Bladzijde 12

"Ziet u, mijnheer Kuschfeld, ik ben uw alternatieve zelf. Ik ben alles wat u niet heeft besloten net zoals u datgene bent waartoe ik niet ben overgegaan. Er bestaat een zekere balans tussen ons, en de laatste tijd is deze fragiel gebleken."" Bladzijde 59

"En al die tijd lag zijn zoon in de zon, op een Argentijns randje van de wereld, zijn voeten en tenen zelfs over het randje, het gewillige water brekend." Bladzijde 270

"Even kijken hoor. Uw grootvader stierf waar hij werd geboren, in Reichsburg 1970. En voor zover ik kan aflezen is dat ook waar uw vader naar toe terug is verhuisd, naar Reichsburg, nadat hij hier een poos heeft gewoond, in Den Haag, een kleine twintig jaar zelfs."" Bladzijde 115

"Was zijn vader dan toch fout geweest in de oorlog? Was dat de conclusie die hij moest trekken? Het was zo irritant simpel. Het was een stuk moeilijker om die feiten ook daadwerkelijk te verwerken." Bladzijde 171

Thematiek

De zin van het bestaan?

Zoekend naar het thema van deze roman kwam ik niet verder dan 'de zin van het bestaan". Hoe zinvol is je bestaan als je een verkeerde keuze maakt, Dat wil het alter ego van Kurt Fuchfeld laten zien in de droom. In dat deel zou Kurt zijn geliefde Livna hebben laten zitten en loopt het slecht met hem af, nl. op de elektrische stoel en zonder een zoon te hebben gemaakt. In het andere geval zou hij getrouwd zijn met Livna, een zoon hebben (die overigens in de oorlog fout zou zijn geweest door zich bij de Hitlerjugend aan te sluiten), een zilveren bruiloft hebben gevierd en in 1970 (volgens het Haags gemeentearchief) zijn gestorven in Reichsburg..

Motieven

Herinnering

Op blz. 152 staat : "Waarom denken mensen als jij altijd dat ze iets gedenkwaardigs moeten doen? Waarom ben je zo bang om niet herinnerd te worden? Waarom is het niet genoeg een simpel leven te leiden en herinnerd te worden als een vredig gehucht of een vredelievende generatie? Waarom is kinderen krijgen niet goed genoeg?" Wat is het belang van een herinnering.

Naweeën tweede wereldoorlog

Wie is in de Tweede Wereldoorlog fout geweest. Livna als 'nazihoer'? Kurt Kuschfeld als stipte uitvoerder van de treinregeling bij het vervoer naar de werkkampen? Gerhard die zich heeft aangesloten bij de Hitlerjugend? De lezer zal dit familiegeheim niet met feiten uit het verhaal kunnen halen.

Familiegeheim

Haagse Kurt wil graag achter het familiegeheim komen. Maar uiteindelijk besluit hij er toch geen roman aan te wijden.

De dood

Wat moet je denken van de dood van Livna (uit het raam gevallen of geduwd) en die van Kurt op de elektrische stoel in november? In deel twee vieren ze in 1950 hun zilveren bruiloft.

Onbeantwoorde liefde

In deel I herbeleeft Kurt in zijn droom het simpele afscheid van zijn geliefde Livna. Hij beantwoordt haar liefde niet en leeft eenzaam verder in Reichburg.

Fantasie en werkelijkheid

Het verhaal van deze roman bevindt zich op de rand tussen fantasie en werkelijkheid. Ik heb het eerder een soort magisch-realisme genoemd. De lezer zal voor zichzelf moeten uitmaken wat de werkelijke gang van zaken in het leven van Kurt Kuschfeld is geweest.

Opdracht

Voor Joosje, dwars-door-de-eeuwen-heen schitterend

Titelverklaring

Ik heb het boek gelezen en daarna nog een keer doorgebladerd. Meestal zoek ik naar een letterlijk citaat waarin zo'n bijzondere titel terugkeert. Het is me niet gelukt dat citaat te vinden.
Er komt wel een hoofdstuk 'Slaap' in deel I voor, waarin het alter ego van Kurt hem in zijn slaap/droom wil laten zien wat hij fout heeft gedaan. (blz. 128 "De tien jaar die zij samen waren geweest waren door mijnheer Kuschfelds geheugen teruugebracht tot een enkelvoudige dag, en het was deze decenniumlange dag  en ancht die de man aan mijnheer Kuschfeld wilde laten zien."
Is dit een verwijzing naar de titel ? Kun je in je slaap in de tijd reizen of zoiets?

Structuur & perspectief

Er zijn twee delen: Deel I Simpelweg  en Deel II Presque-ideále.  In Simpelweg komen twee verhaallijnen aan bod, die elkaar in chronologie afwisselen.
In het kleine tweede deel lees je alleen de lijn van Kurt Kuschfeld en Livna bij hun zilveren huwelijksfeest.  
Er zijn dus twee verhaallijnen. De eerste is die van mijnheer Kurt Kuschfeld, 51 jaar en het leven beu. Hij woont in het kleine Duitse dorpje Reichsburg.
De tweede verhaallijn is die van de familie Kuschfeld, drie generaties later. De familie woont in Den Haag.De connectie met lijn 1 is dat er een portret van de opa van de Vader, inderdaad Kurt, aan de muur hangt. 
Maar heel veel meerwaarde voor de lezer heeft  die lijn niet. 

Er is sprake van een alwetende verteller die vanaf een afstandje naar de personages kijkt. Hij vertelt in de o.v.t.
  

Decor

Er is een decor in de eerste verhaallijn: Reichsburg in Duitsland en ook een klein deel in Trier.
Het tweede decor is de Nederlandse gemeente Den Haag.

Wat tijd betreft speelt het eerste decor zich af in november 1950. Dat wordt in de kopjes boven de hoofdstukken precies aangegeven. Dat geldt zowel voor deel I als deel II.
De tweede verhaallijn speelt zich af in enkele dagen in onze huidige tijd. De enige aanduiding is 'drie generaties later'.
Vader en Victor hebben het over een zwemmende bultrug in de haven van Scheveningen. In de werkelijkheid is dat het geval geweest in november 2018. Dan zou je kunnen zeggen dat die verhaalllijn in 2018 speelt.

Stijl

Het eerste hoofdstuk is ongelooflijk saai met archaïsch taalgebruik, beschrijvingen van een saaie omgeving met te opzettelijk bedachte namen voor personages en een auctoriale verteller. De kans bestaat dat de eerste lezers hier al afhaken. In de meeste recensies wordt de schrijver echter geprezen om zijn stijl.
Ja, Sebastiaan Chabot moet lang op treffende  metaforenhebben  zitten broeden, maar soms kun je ook te ver zoeken en worden het stuk voor stuk pogingen  tot 'mooischrijverij' in de trant van 'kijk mij eens interessant doen'. 

Enkele voorbeelden van geslaagde metaforen:
(blz. 9) "Kurt Victor Kuschfeld , eenenvijftig jaar oude en wandelstokgelukkig, wilde simpelweg de envelop van zijn leven dichtplakken."
(blz. 75) "Een ongekauwde hete aardappel werkte zich uiterst traag door zijn keel en kroop als een log beest richting de bevrijding vlak boven Vaders maag."
(blz. 168) "Anderen hadden hun leven als een pet op de bar gelegd en prevelden zo nu en dan wat onverstaanbaars...."

Maar de overdrijving of de mooischrijverij  ligt toch wel erg op de loer bij...
Een kleine greep:
-(blz. 130) "Koppige kerttingen werden over de kade getrokken, ankerloos om het naderende beest  in de baai te houden. Touwen werden geprepareerd, dikke en harige touwen waarmee een Cycloop (waar komt die nu ineens vandaan)  zich van de rand van de hemel kon verhangen." 
- (blz. 157)  "Het vuur tongde voorzichtig om het droge, onberoerde hout, toptdat ze zich ervan verzekerd had dat het hout het doodsbange dier was en zij de dresseur."
- (blz. 163) "Toen hij het vuur aanbood was het vlammetje uitgegroeid toe een Degas-danser op het hoogtepunt van haar bestaan. Eventjes brak ze uiteen in twee dansers, drie kleine zusjes zelfs, totdat ze zich groepeerden tot een enkele danser aan het einde van haar oefening." (lijkt me wel overdreven als iemand een ander een vuurtje geeft.)
- (blz. 177) "Achter het huis keerde de tuin zich binnenstebuiten en wendde zich stilletjes tot zijn innerlijke donkerte.”
- (blz. 189) "En dat is waarom ik moet gaan, herhaalde Livna, en ze probeerde de kietelende fluisterstem van haar zusje langs het uitgeharde reliëf van haar oorschelpje te laten lopen."
- (blz. 233) "De magere berk verwijderde zijn slechtzittende pruik en verwelkomde de ziekte zoals de ziekte zich aan hem voorstelde." (Wie het weet mag het mij zeggen!)

In deel I komt wel heel vaak het woord van de titel terug "simpelweg".
Ook 'aan de rand van'  is ook een te vaak gebruikte woordgroep. Laatse deel"Gerhard bevindt zich op een Argentijns randje van de wereld "(Hoezo : hij was na de oorlog gewoon naar Argentinië gevlucht) 

Waar anderen in recensies blijkbaar lyrisch worden van zoveel opsmuk, ben ik van mening dat het  taalgebruik van Chabot  lezers afschrikt. En of Sebastiaan een begenadigd schrijverstalent is, zal echt nog moeten blijken uit een vervolgroman, die hopelijk wat begrijpelijker is.
Een debuut van een andere jonge schrijver zou waarschijnlijk met dit boek niet bij "Ons-ken-ons" DWDD hebben gezeten, als hij  niet 'de zoon was van.. '''

Slotzin

En zachtjes dit keer, zodat zijn vrouw het niet hoorde, herhaalde hij tegen zichzelf. Nee, ik zou niet weten waarom men zich mij zou moeten herinneren, ik zou het bij god niet weten.

Bijzonderheden

Sebastiaan is de zoon van cabaretier Bart Chabot. Ook zijn vader en zijn broer Splinter publiceerden romans in 2020.
In allerlei publicaties wordt verteld dat Sebastiaan een opleiding Creative Writing in New York heeft gevolgd. Dat gebeurde onder leiding van de bekende schrijver Jonathan Safran Foer. Het lijkt er echter op dat Sebastiaan dit feit wel heel nadrukkelijk in zijn debuutroman wil laten terugkomen. 
Daardoor kent de roman een  aantal tekortkomingen.

Beoordeling

Ik heb voor scholieren.com in de afgelopen vijftien jaar meer dan 1200 romans in de Nederlandse literatuur samengevat en geïnterpreteerd voor scholieren. Dit is wel een heel bizarre roman, vind ik. Het eerste hoofdstuk is o.a. door de inhoud, de onbegrijpelijke stijl en de verwarrende en vreemde namen veel te saai.

Af en toe heb je geen idee waar de schrijver met zijn verhaal heen wil. Het verhaal lijkt magisch-realistische of surrealistische trekken te hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan het optredende, onzichtbare alter ego die als de alternatieve geest van Dickens aan mijnheer Kuschfeld wil laten zien wat hij fout gedaan heeft in zijn leven. Mede daardoor wordt het  een ongeloofwaardig deel van de roman. Er zijn in het verleden magisch-realistische schrijver als Hubert Lamp en Jos Vandeloo geweest, maar bij hun romans kon je nog wel een bepaalde lijn en betekenis vinden. Dat is me nu niet gelukt. Het is me zelfs onduidelijk wat Chabot met de titel wil.

Daarnaast wordt er een Haagse na-kuschfeldse generatie opgevoerd die eigenlijk heel weinig te vertellen heeft. De schakel tussen beide verhalen is het portret dat Kurt Kuschfeld van zijn vrouw krijgt als ze vijfentwintig jaar getrouwd zijn. Dat portret hangt zeventig jaar later in de hal van zijn kleinzoon. Om indruk te maken op een schoolvriendje verbrandt achterkleinzoon Victor het schilderij. De betekenis ontgaat me volledig. Hoewel er is een verwijzing naar een passage met de gestolen Mona Lisa, waarna het Louvre met topaantallen bezoekers te maken kreeg,

Niet alleen de inhoud is saai en onbegrijpelijk, ook ook de stijl (in sommige recensies geroemd) is in mijn ogen niet geslaagd. Wie in vrijwel elke zin zit te vogelen hoe hij eenvoudige beschrijvingen zo onbegrijpelijk mogelijk voor de lezer op papier wil zetten, schiet zijn doel volledig voorbij. Natuurlijk zijn er veel geslaagde metaforen, maar er zijn minstens evenveel passages waarin de jonge schrijver aan "mooischrijverij" doet. Gewone dingen  onbegrijpelijk neerkalken, is geen verdienste.

Het valt me bovendien op dat in de recensies van gerenommeerde dagbladen als De Volkskrant en Het Parool (het is de zoon van....) vrijwel geen woord wordt besteed aan de inhoud en alles gespitst is op de stijl. 
M.i. is de Chabots begeleidende redacteur hier erg tekort geschoten. Die had tot matiging moeten manen.
Ik zeg hierbij dan ook niet dat Sebastiaan Chabot niet kan schrijven (dat zal hij echt nog moeten bewijzen), maar ik denk niet dat deze roman bij de jeugd zal aanslaan. Zelfs over de 'happy few'heb ik mijn twijfels. Dat is dus een gemiste kans.
Een jonge lezer op de lezerswebsite Hebben.nl (zie onder recensies nummer 6 ) haakte daarom halverwege al af. Ik had die neiging ook.

Recensies

"Kleinzoon Kurt is een goedgemutste huisvader die liever verstoppertje speelt met zijn vrouw dan te tobben over de oorlogsmisdaden van zijn vader. Victor is een aandoenlijk ventje maar wordt te vroeg naar bed – en daarmee het verhaal uit – gestuurd. Overigens ontkom je niet aan het gevoel dat er een generatie te veel in het boek zit, alsof de overgrootvader en de grootvader eigenlijk één persoon zijn. Ze laveren allemaal te vrijblijvend door het verhaal. Wat staat er voor hen nou écht op het spel? Als er serieuze emoties opkomen, worden die vaak de pas afgesneden door Chabots ironische spitsvondigheidjes of mooidoenerij. Ja, verbeeldingskracht heeft de schrijver, maar dit debuut is te dartel om diepe indruk te maken." https://www.volkskrant.nl...~bf5f702d/

"Rond deze thematiek heeft Sebastiaan Chabot zijn roman opgebouwd. Een wonderlijk boek, zei ik net. Gecompliceerd is het ook, maar dat is niet erg, want Chabot schrijft zo prachtig dat je met genoegen met hem meewerkt. Dat vraagt hij immers van zijn lezers. En meewerken is hier vooral langzaam lezen en de details alle aandacht geven én zijn buitengewone stijl. Ja, wat valt er veel te beleven in De slaap die geen uren kent." https://www.parool.nl/kun...ogle.nl%2F

"De slaap die geen uren kent is als een te jonge kaas waar je nog geen plakken van kunt snijden. De debuutroman had nog even moeten rijpen bij redacteur en schrijver om uit te kristalliseren wat er nu precies uitgepeurd wordt. Dan zou de nu matig aanwezige thematische tegenstelling tussen aan- en afwezigheid gelaagder zijn; in perspectief, structuur en vooral in psychologisering van de karakters. Ook de beeldsprakige stijl kan aan kracht winnen bij een striktere beteugeling. Chabot heeft ontegenzeggelijk een oog voor verhalen en hij weet hoe hij met taal kan spelen, maar dit debuut was gebaat geweest bij meer ingetogenheid." https://www.tzum.info/202...uren-kent/

"Een nogal suf begin. Zijn zelfverkozen einde is niet naar de zin van iemand die plotseling opduikt. Het lijkt op een alter ego, de manifestatie van zijn geweten, die hem influistert dat hij niet zonder een vorm van boetedoening het leven kan verlaten. Kuschfeld heeft in de oorlog een kleine maar niet onbelangrijke rol gehad en dat foute verleden achtervolgt hem. [....] Het suffe begin krijgt een passend vervolg. De slaap die geen uren kent kabbelt voort en kent weinig memorabele momenten. Het verloop van de jongensvriendschappen en de familiaire perikelen in het heden komen aan bod, verder zijn er terugblikken op enkele voorvallen en personen tijdens die oorlog. Emotioneel hoogtepunt is de dramatisch eindigende liefdesgeschiedenis van de oudste Victor." https://deleesclubvanalle...uren-kent/

"Het taalgebruik van Chabot is origineel, maar af en toe ook vergezocht. Een woord als ‘wandelstokgelukkig’ is wel aardig gevonden, maar ‘de geur van gebrande koffiebonen die zich als repeterend dichter over het perron bewoog’, daarbij is het moeilijk je iets voor te stellen. Een heel mooi beeld, dat doorheen het boek wordt volgehouden, tekent zich al af in de eerste zin. Daarin wordt duidelijk dat Kurt de envelop van zijn leven simpelweg wil dichtlikken. Later komt die envelop nogmaals in beeld, wanneer Kurt zich afvraagt of zijn leven nog altijd in een bescheiden envelop past." https://www.hebban.nl/rec...-uren-kent

"Hoewel er allerlei zaken aan het licht moeten komen, zijn er geen spanningselementen die naar een climax toewerken. Het boek blijft steeds eentonig. Na iets meer dan de helft gelezen te hebben, was het voor mij duidelijk: dit boek zal mij niet weten te bekoren. Halfweg het boek is er nog steeds geen plot vooruitgang. Daardoor heb ik het boek aan de kant gelegd." https://www.hebban.nl/rec...-uren-kent